2013

RBS Markets

Chart Navigator - week 32/2013

Meer informatie Ga naar www.rbs.nl/markets of bel 0900-MARKETS (0900-6275387; lokaal tarief)

Het wordt spannend op de aandelenmarkten. De trends zijn weliswaar opwaarts, maar er verschijnen links en rechts wat haarscheurtjes. De bullen zijn bang om te breken en door te stomen. De “Strompelende stieren” zorgen wellicht voor toppen in het veld met aansluitend wat corrigerende bewegingen. Even de euforie temperen, even wat minder zon op het Damrak. Of toch een uitbraak? In de Chart Navigator leest u er alles over. Draaien of breken De opdracht voor de aandelenbulls is kristalhelder. Ze moeten weerstanden breken, danwel een stap terug doen, meer keuzes zijn er niet. Kijk in de Chart Navigator naar de grafiek van uw favoriete fondsen welke optie de voorkeur geniet. Uit het Midkapuniversum heb ik zes titels geselecteerd, waarvan de charts elk op hun eigen wijze de strijd van de stier weerspiegelt. Ik bespreek de grafieken van de AMX index, BAM, Binck Bank, ASMI, TomTom en Vopak. Kansen en bedreigingen onder of boven in het speelveld, kijk zelf maar eens. Uit het buitenlandse RBS Turbo universum heb ik op verzoek van mijn Belgische lezers drie titels geselecteerd. Graag bespreek ik de technische conditie van de Bel20 index, KBC Groep en Delhaize Groep. Lees mijn commentaar, bestudeer het plaatje en oordeel wat u het beste kunt doen. Op de intermarket speelvelden gaan beer en stier lekker hun gang. EuroDollar vervolgt zijn uptrend, voor Goud en Zilver dreigt er opnieuw een berenaanval in de downtrend en Brentoil blijft nog wat kleven tegen zijn sleepkabel. Op

rbs.nl/markets

De aandelenlandschappen tonen een hapering in de glooiende koersbeweging. Er worden immers geen hogere toppen geplaatst. Dreigt er dan een trading range? Hoe zit het met dubbele toppen? Hoe moet dit allemaal worden beoordeeld? Nu komt het er op aan de kenmerken van een trend en trading range te kennen en herkennen, zowel charttechnisch als volgens de indicatoren. In de TA vraagbaak van deze week zet ik alles voor u op een rijtje. Even een opfrisser wat betreft marktclassificatie. Chart Reading Visuals Als ik het toch over trend en trading range heb, wist u dat ik ooit een Tutorial heb gemaakt over allerlei charttechnische koersbewegingen en benoemingen van stijgende en dalende koersen teneinde de volgende stap van stier of beer te kunnen inschatten, zodat u beter in staat bent de juiste beleggingssbeslissing te nemen? Na deze mooie volzin verwijs ik u graag naar mijn Chart Reading Visuals om verder te kijken en te lezen. Succes! Nico P.R. Bakker

Inhoud Chart Navigator Indices P. 2 AEX® Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Midkapfondsen P. 13 Turbo Titels Buitenland P. 15 Valuta - Obligaties P. 16 Grondstoffen P. 17 Info P. 18

Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een email te sturen naar [email protected]. Op het moment van schrijven heeft Nico Bakker mogelijk in privé danwel zakelijk een positie in de onderliggende waarden zoals beschreven in dit document en zijn er geen andere belangenconflicten bekend. Voor een overzicht van de zakelijke en privé posities van Nico Bakker wordt verwezen naar www. nicoprbakker.nl.

Chart Navigator - Indices

week 32 - 9 augustus 2013

AEX-Index® - Wanneer gebeurt het? Het wil de bulls maar niet lukken om uit te breken. Ze blijven tegen de 373/374 weerstandzone aanhikken, waardoor de kans op een dubbele top, danwel een trading range fase, toeneemt. Echter, de weekcandle kleurt wit, dus het wordt wel heel spannend. Slechts en alleen bij een overtuigende doorbraak boven 374, met een mooie witte weekcandle, zal de actuele trend een impuls krijgen met zicht op 400 en hoger. Zo niet, dan moeten we ons opmaken voor een correctiefase richting de Fibo zone rond 358 of iets lager. Trendvolgers houden de vinger aan de pols. Boven 374 extra exposure, anders rekening houden met correctiefase...

DAX® index - 8557 passage Recent is op afgerond 7655 een hogere bodem geplaatst waardoor de uptrend kon worden vervolgd. Inmiddels is de weg omhoog goed ingezet en naderen de stieren de weerstand op afgerond 8557. Het is even afwachten of de stieren door kunnen drukken en dit kantelpunt weg kunnen slaan. Deze week is namelijk een zwarte candle in de maak. Bij het plaatsten van een dubbele top verpietert het technische beeld enigszins, zonder dat de trend in gevaar komt. Het is wel een zwaktebod van de stier. Bij een witte candle wordt de weg omhoog vervolgd en de aanval op 8557 geopend. Kijk uit voor een dubbele top. Stel op tijd de winsten veilig....

EUROSTOXX50® index - Correctie op de loer Op het middellange termijn speelveld is duidelijk te zien dat een uptrend valide is. Er is immers een overtuigende serie witte candles boven de sleepkabel geplaatst en de RSI beweegt ruim boven de 50-lijn. Het vizier is gericht op de weerstandzone op afgerond 2850-2887. Echter, deze week is een zwarte weekcandle in de maak en krult de RSI omlaag. Ofwel, signalen van de beer die een correctiefase in kunnen luiden. Dat impliceert eveneens een dubbele top in de uptrend. Even oppassen voor de beer dus. Bij een witte candle proberen de stieren de weerstandzone op 2850-2887 te slechten. Bewaak de uitstaande posities. Er ligt een correctiefase op de loer...

2

De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Indices


S&P 500® index - Hangstieren “Maar er is sprake van berendreiging als gevolg van negatieve divergentie op de RSI. De spanningsmeter blijft achter bij de indexstijging en dat is een onderhuidse verzwakking van de trend. De beren slijpen hun messen, zij bereiden zich voor op een correctiebeweging die de index kan terugzetten naar wellicht 1550. Voor nu bezien of topvorming aanhoudt...”, zo schreef ik recent. Welnu, de stieren treuzelen bij de krap 1700 passage, lichte topvorming is gaande, de candle kleurt zwart, de correctie is in voorbereiding, zo lijkt het. We zien het even aan. Trendvolgers houden de vinger aan de pols. Exposure verkleinen is raadzaam.....

DOW JONES index - Aarzelende trend Het charttechnische plaatje oogt nog steeds positief. Er is immers sprake van een serie hogere toppen en hogere bodems boven een gestaag oplopende gemiddelde lijn. Maar er is een onderhuidse dreiging van de beer gaande als gevolg van negatieve divergentie op de RSI. De spanningsmeter blijft achter bij de index, hetgeen aanleiding kan zijn voor een correctiebeweging naar de steunlijn en zelfs iets lager tot 14551. De candle kleurt zwart, de eerste stap in de correctiemodus. Nog een zwarte candle als bevestiging zal de beren aansporen de index omlaag te drukken. Trendvolgers handhaven hun koopposities, maar vinger aan de pols is gewenst. .

NIKKEI 225 index - Vooralsnog correctiestand Op het middellange termijn speelveld worden correctieve tikken uitgedeeld vanaf afgerond 14953. Inmiddels is de koers richting de stijgende trendlijn gedrukt. Het is nu afwachten of de stieren in actie kunnen komen en de stijgende trend kunnen vervolgen. Het produceren van een witte weekcandle op de stijgende trendlijn geeft dat scenario meer kracht bij. Echter, zolang de candles zwarte kleuren blijven de beren tikken uitdelen en sluit ik een verdere daling richting het steunpunt op afgerond 12415 niet uit. Even aanzien of het plaatsen van een lagere top het koersverloop flink zal beinvloeden. Blijf aan de zijnlijn. Laat de beren even corrigeren. Wacht op nieuwe koopkansen. 3


Chart Navigator - AEX® hoofdfondsen


Aegon - Stieren raken vermoeid Met een RSI die een downcross laat zien met de OB-lijn in combinatie met een zwarte candle, geven de stieren te kennen even klaar te zijn. Rond de 6,00 tot 6,25 willen zij toppen en de beren de gelegenheid geven te corrigeren. Een milde correctie tot de 5,40 steunzone is toegestaan, daarna moeten de bulls weer terugkomen en met witte weekcandles aangeven de uptrend te willen vervolgen. Kortom, even oppassen voor de beer die wat tikken wil uitdelen. Een rondje winstnemingen lijkt aanstaande. Nu even gedeeltelijk winst afromen en bij hernieuwde bodemvorming nieuwe aankopen doen.

Ahold - Milde correctie Tot tweemaal toe werd er in de buurt van 13,00 getopt, charttechnisch gezien een dubbele top in de uptrend. En dat behelst een zwaktebod van de stieren. Zij weten vooralsnog geen hogere top te vormen, hetgeen in een uptrend gebruikelijk is, niet waar? Een milde correctie loert dan ook om de hoek. Een stap terug naar de trendlijn tot ruim 11,00 is toegestaan zonder dat de trend in gevaar komt. Als er in de buurt van 11,20 wordt gebodemd, doemen de contouren van een trading range op. Voor nu aanzien tot hoe ver de beren zullen zakken. Posities veiligstellen en wachten met nieuwe aankopen, de krijtstrepen zijn duidelijk....

AirFrance KLM - Taaie overgangsfase Het wil niet vlotten met het koersverloop. Er is sprake van een taaie overgangsfase, waarin de spelers stelling nemen en zich voorbereiden op een nieuwe beweging. Nemen de beren het initiatief met een zwarte candle onder 5,99? Of gaan de bullen het proberen om de sleepkabel te slechten? Dat zijn de twee scenario’s die wenselijk en aannemelijk zijn. Binnenkort zal er toch kleur bekend moeten worden, dan weten we meer..zo is dat. De grafiek noopt tot enige terughoudendheid. Het is wachten op een duidelijk signaal uit het veld.

4




Akzo Nobel - Overgangsfase Visueel is er sprake van een serie lagere toppen en lagere bodems, dat pleit voor de beer. Maar de steungrens op 42,00 is intact gebleven, een belangrijk vangnet voor de bulls. Het is even aanzien wat er gaat gebeuren. De kantelpunten op afgerond 42,00 en 48,00 zijn thans de routepaaltjes in het veld waar de koers weer kan draaien. Thans wordt de sleepkabel opgezocht, wat ook een keerpunt kan betekenen. Bovendien kruipt de RSI naar de 50-lijn. Binnenkort toch weer een uptrend? De witte candles sturen hier wel op aan. Voor trendvolgers is er een overgangsfase actief die enige terughoudendheid vraagt. Binnenkort is het weer Turbo Tijd....

Aperam - Mooie beweging Om een duidelijk technisch scenario te kunnen schetsen, volg ik de dagchart. Recent gaven de bulls te kennen een nieuwe uptrend te willen starten. Ze duwden de koers weg van de sleepkabel, de breakout was een feit. Hierdoor stond de RSI op OB gebied, waarna dus een extra aanloopje, de bekende pullback, is verschenen om daadwerkelijk een serie hogere toppen en hogere bodems te starten. Inmiddels is de 10,31 weerstand weggeslagen, waardoor er ruimte is voor een hogere top, wellicht in de buurt van de 10,66 weerstand. Mooi werk bulls! Koopconditie is valide. Bij 10,66 even oppassen voor correcties.... Arcelor Mittal - Saai beeld Er wijzigt niet veel in het technische landschap van dit fonds. Al wekenlang is er sprake van een stabiel koersverloop tussen 8,35 steun en 10,40 weerstand. Stierenstootjes en berentikken wisselen elkaar af, beetje erop en beetje eraf zou je kunnen zeggen. Thans blijft de koers hangen exact midden op het speelveld, waardoor het plaatje nog saaier wordt. Met witte candles naar 10,40 of met zwarte candles naar 8,35, meer zit er even niet in. We zien uit naar een uitbraak... Voor trendvolgers geldt geen koopconditie. Ook voor swingtraders is het zoeken naar uitdagende proposities....

5




ASML - Moeilijke fase voor de stier De uptrend is nog valide, dat moge duidelijk zijn. Maar de stieren worstelen boven in het veld. Rond 70,00 ligt er weerstand, de weekcandle is zwart en er is sprake van negatieve divergentie op de RSI. Dit kan de inleiding zijn voor een normale correctie in de uptrend. Een stap terug naar circa 55,00 of iets lager is toegestaan zonder dat de trend in gevaar komt. Mocht het lukken om 70,00 uit te nemen, dan krijgt de uptrend een nieuwe impuls met zicht op 75,00 als koersdoel. Even een moeilijke fase voor de stier. Trendvolgers nemen wellicht wat winst en wachten op een nieuwe hogere bodem voor (additionele) aankopen.

Corio - Pas op voor de beer Wekenlang was er sprake van een aantrekkende koers, geïllustreerd met witte candles. Maar de opleving was een herstel in de downtrend. De sleepkabel zou voor weerstand moeten zorgen. Welnu, dat gebeurt deze week ook. Het herstel loopt stuk op 33, 73, tevens eerste weerstand in het berenveld. De weekcandle kleurt flink zwart, hetgeen impliceert dat de beren de kans grijpen om de downtrend nieuw leven in te blazen. Koersvorming onder 30,00 is zeer wl mogelijk binnenkort. Speculatief ingestelde beleggers die de bulls hebben geholpen, kiezen eieren voor hun geld. Zij switchen naar de beer....

D.E. Master Blenders 1784 - Stabilisatie De koersgeschiedenis is kort, dus bespreek ik de dagkaart voor u. Na de spectaculaire stijging tot ruim boven 12,00 is er thans sprake van stabilisatie. Logisch als u bedenkt wat de reden is geweest van de koerssprong. U begrijpt dat ik als technisch analist thans niets met de daggrafiek kan en mag doen. Een fundamentele aardverschuiving is immers een van de redenen om een grafiek ter zijde te schuiven. Tot nader orde geen verder commentaar derhalve. Momenteel kunnen actieve beleggers niets doen met deze grafiek....

6




DSM - Trendversnelling “Er kan zelfs een versnelling in de trend optreden. Goed, de trend blijft dus valide en kan thans een nieuwe impuls krijgen. Terug naar 54,90 en dan verder omhoog, dat is het meest waarschijnlijke scenario....”. zo luidde vorige week mijn commentaar. Welnu, de bulls hebben uitstekend hun best gedaan. Als een speer gingen ze er van door, de 54,90 weerstand werd zonder problemen weggeslagen, waardoor een extra steunlijn kon worden toegevoegd. De trendwaaier is thans compleet. Nu is het wachten op een zwarte candle als indicatie voor topvorming, waar dat ook moge zijn. Trendvolgers doen goed zaken, posities handhaven, niet teveel meer bijkopen en uitzien naar topvorming.... Fugro - Stieren weigeren om te breken

Op moment van schrijven staat er 43,25 op de borden

De weekgrafiek oogt wat rommelig en wispelturig met een aanzwellende wil van de bulls om uit te breken, maar vooralsnog weigeren ze. In een kort tijdsbestek zijn ze opgeklommen naar de sleepkabel en weerstanden op 46,85. Ze liggen op ramkoers met de intentie door te breken en daarmee de eerste stap te zetten in een nieuwe stijgende trend. Een breakoutbeweging moet de koers naar 52,00 tot 54,00 stuwen. Breken ze niet, dan ligt een correctie tot ruim 41,00 op de loer. Wel of geen uitbraak, met of zonder extra aanloop, dat is de hamvraag....

Heineken - Uptrend wordt vervolgd Het plaatje oogt gezond voor onze bierbrouwer. Na een uiterst kritiek moment op 48,00 trokken de stieren een sprintje en zorgen zij inmiddels voor een nieuwe stijgende trendfase. De candles kleuren wit, de sleepkabel loopt gestaag omhoog, de RSI staat ruim boven de 50, alles wijst op hogere niveaus richting de recente toppen rond 58,00 tot 60,00. Langzaam maar zeker wordt ook een proces van hogere toppen en hogere bodems zichtbaar. Al met al een mooi plaatje met positieve vooruitzichten. Er is ruimte voor een eventuele correctie tot aan uiterlijk 51,00. Trendspelers helpen de bullen de koers verder richting het noorden te stuwen. Actiebeweging in de uptrend in volle gang. 7




ING - Stieren bereiken weerstand Vanaf de 6,50 steungrens zijn de bulls opgeveerd en zijn ze hard op weg naar de 8,70 weerstand die dankzij de lange witte candle van deze week bijna is bereikt. Een prima resultaat, waardoor de trendmatigheid kan toenemen. Maar eerst een milde correctie zou niet misstaan. De RSI schurkt tegen de OB-lijn, het gat tussen koers en sleepkabel is relatief groot. Als er dus een zwarte weekcandle verschijnt, gaat een correctie van start tot circa 7,90 of iets lager. Dan bodemen om de trend intact te laten, dat is de verwachting. Koopconditie is valide, maar let even op bij de 7,90 passage. Daar wellicht wat winsten afromen....

KPN - Overnamegeruchten

Op moment van schrijven staat er 2,35 op de borden

Hedenochtend verschijnt in de pers het bericht dat de heer Slim KPN wil overnemen tegen een koers van 2,40. Dit is natuurlijk geweldig fundamenteel nieuws, maar het heeft wel gevolgen voor het verdere koersverloop van KPN. Deze fundamentele gebeurtenis noopt een technisch analist er toe om zich even te onthouden van verder commentaar. Geen charttechnisch commentaar derhalve. We blijven de ontwikkelingen volgen...... Fundamentele beleggers zijn blij....

Philips - Lichte topvorming Het koersverloop voldoet aan alle kenmerken van een stijgende trend, maar toch haperen de bulls enigszins. Vanaf 20,00 is er onlangs een nieuwe actiebeweging gestart met 27,00 als koersdoel. Echter, de zwarte candle van deze week gooit roet in het eten. De stieren haperen, er dreigt rond 24,00 getopt te worden, waarna een correctiebeweging van start kan gaan tot 22,00 of 21,00. Geen ramp, want deze ruimte biedt de chart zonder dat de trend in gevaar komt. Voor nu aanzien of de bulls hun grip op de grafiek verder verliezen. Koopjesjagers en trendvolgers kijken de kat uit de boom. Wat winsten veiligstellen kan geen kwaad.... 8




Post NL - Hervatting korte termijn uptrend Om een duidelijk technisch scenario te kunnen schetsen, volg ik de dagchart. Na een gestage opleving tot 2,90 vonden de bullen het even goed. Ze vielen rap terug tot aan de sleepkabel en steungrens rond 2,35. Daar vonden ze steun, op de plek op de chart waar je dat ook mag verwachten, niet waar? Er staat inmiddels weer een witte candle, dus de korte uptrend kan worden hervat. De RSI als spanningsmeter ondersteunt dit vooruitzicht door boven de 50-lijn en OS-lijn te kruisen. Terug naar 2,90 zou ik zeggen.... Korte termijn koopconditie blijft ternauwernood valide met 2,35 en 2,90 als kantelpunten. Randstad - Lichte correctie “Voor nu even aanzien wanneer de bulls weer terugkeren in de arena. Dit is het geval bij een nieuwe witte candle...”, zo schreef ik vorige week. Welnu, daar is ie dan, het Engeltje in het veld dat zorgt voor het einde van de lichte correctie die vanaf 38,50 is gestart. De koers blijft hangen boven de 38,2% retracementgrens en dat is op zich een bullish signaal. Een hogere bodem hoog in het stijgingskanaal kan voor een trendversnelling zorgen. Terug naar en het breken van de 38,50 top is de opdracht voor de bulls. Onder 35,00 een verpietering van het plaatje. De grafiek nodigt uit om (additionele) aankopen te doen, iedereen mag meedoen.

Reed Elsevier - Recht zo die gaat.... Langzaam maar zeker toont de grafiek meer trending karakteristieken. Hogere toppen en hogere bodems, een opkrullende gemiddeldelijn en een RSI ruim boven de 50, wijzen in de richting van de bulls, die gestaag richting het noorden opstomen. Eerste serieuze weerstand ligt op krap 15,00, gelijk aan de top in 2007. Dit lijkt een kwestie van tijd voordat dit niveau op de borden staat. Daarna wordt het tijd voor een rondje winstnemingen. De zwarte candle van deze week zorgt voor een lichte hapering, echter onder 13,57 gaat pas de correctie van start. De huidige koopconditie houdt prima stand. Bij 15,00 of onder 13,57 wat winsten verzilveren. 9




Royal Dutch Shell - Stieren aan zijden draadje “De bullen werden vanaf 26,00 rap terug geworpen naar de 24,00 steungrens. Terug naar af dus. Maar hoe nu verder? Wederom bodemvorming rond 24,00, voor de vijfde maal dan? Of een breek er onder om daarna een dalende trend te starten? Gezien het algemene beursklimaat hou ik het op een nieuw steunscenario. Maar dan moet wel de candle van komende week wit kleuren als bevestiging en aanzet tot hogere koersen. Het wordt weer spannend!”, zo schreef ik vorige week. Ik hoef hier niets aan toe te voegen. Stier aan zijden draadje is koren op de molen van de de speculant...

Royal Imtech - Poging tot herstel Dat er sprake is van een negatieve ondertoon is wel duidelijk. Toch zijn er indicaties die wijzen op een poging van de bulls om een herstelbeweging te starten. Er is onlangs een lichte bodem geplaatst op 1,71, waarna de koers omhoog werd gestuwd richting de 2,64 weerstand en kantelpunt. Het is prematuur, de candle van deze week kleurt nog zwart, maar een opleving in de downtrend behoort tot de mogelijkheden. Een significant herstel kan pas van start gaan boven 2,65. Voor nu aanzien of de stieren doorgaan.... Speculanten zien hun kansen tussen 1,71 steun en 2,65 weerstand. Trendvolgers kijken toe.....

SBM Offshore - Vervolg uptrend Het koersverloop van dit fonds is een klassiek voorbeeld van een stijgende trendfase. Hogere toppen en hogere bodems boven een opkrullende sleepkabel met een RSI ruim boven de 50-lijn. Niet verwonderlijk dat onlangs op 12,77 een hogere bodem is geplaatst, waarna met mooie witte candles de uptrend werd vervolgd. Anders gezegd, er is thans een actiebeweging gaande richting de bovenkant van het stijgingskanaal rond 16,40. Daar toppen en dan corrigeren. Koopconditie is valide en groeit in kracht. Meeliften naar 16,40, maar ook oppassen voor een zwarte candle die een correctie zal aankondigen.

10




TNT Express - Koers trekt aan De koersgeschiedenis is kort, de indicatoren geven sinds kort hun signalen. In de afgelopen weken is de koers langzaam maar gestaag opgeklommen richting de sleepkabel die rond 7,00 de markt binnenkomt. Een aantal witte candles op rij en een RSI die eindelijk boven de 50-lijn beweegt, ondersteunen de aanzwellende positieve ondertoon. Zit er een trendbreuk en daarna een nieuwe uptrend in het vat? We volgen de bullenrit met warme belangstelling. Actieve beleggers handhaven hun koopposities als zij in de afgelopen weken aankopen hebben gedaan. Tegen 7,00 even oppassen.... Unibail Rodamco - Aarzeling in de uptrend De ondertoon is positief, de trend is opwaarts, er is een upswing actief, de RSI beweegt boven 50 en de beweeglijkheid is vrij groot. Dat zijn zo de belangrijkste ingrediënten die de grafiek prijsgeeft. Op termijn hogere koersen richting wellicht 200 sluit ik dan ook niet uit, mits de 191 weerstand wordt geslecht. Een correctie naar 180 behoort echter ook tot de mogelijkheden, ferme berentikken binnen de uptrend. Al met al een zwiepende koers maar wel met hoopvolle vooruitzichten. We zullen zien wie de volgende stap zet. De grafiek nodigt uit om (nieuwe) koopposities in te nemen als de 191 weerstand wordt geslecht.

Unilever - Trendverzwakking De gestage uptrend die al maanden gaande is, vertoont lichte haarscheurtjes. Er is immers op 32,00 een lagere top geplaatst, hetgeen te boek staat als trendverzwakking. In een uptrend horen hogere toppen thuis, niet waar? De candles kleuren zwart, de RSI draait scherp neerwaarts, de bullen hebben het even moeilijk. Ze worstelen thans met de sleepkabel, die hen probeert in de race te houden. Het uiterste vangnet ligt op 28,50, hieronder gaat een downtrend van start. Komende week is een witte candle noodzakelijk om de bulls te redden. Trendvolgers houden de vinger aan de pols. Bijkopen of afbouwen is voor hen de keuze.

11




Wolters Kluwer - Sterke rally De bullen hebben er zin in. Met al weer zeven witte candles op rij stomen ze gestaag door naar hogere niveaus. Het is hen zelfs gelukt om de 18,35 top uit 2008 te slechten. Tot hoever gaan zij door? Wellicht dat de RSI binnenenkort topvorming indiceert als er een OB reading verschijnt. Maar ook een zwarte weekcandle is natuurlijk een duidelijke indicatie van topvorming als inleiding voor een correctie die kan aanhouden tot circa 16,00. Het moment van een zwarte kaars komt dichterbij.... Trendvolgers handhaven hun posities en volgen vol spanning de verrichtingen van de bulls. U weet, bij een zwarte weekcandle winsten afromen.

Chart Navigator - Technische Analyse vraagbaak Kenmerken trend- en trading range fase Wat betreft marktgedrag erkennen wij als technische analisten drie smaken, te weten trendfase, trading range fase en overgangsfase. In Trendfase vaktermen ‘Trending’, ‘Trading’ en ‘Changing’. Om het meest waarschijnlijke scenario te kunnen schetsen is het herkennen van de actuele fase van cruciaal belang. Ik ga thans dieper in op de trendfase, stijgend in dit geval, en de trading range. Twee smaken die in de huidige beurslandschappen actueel zijn. Mocht u geinteresseerd zijn in de kenmerkan van de dalende trendfase, dan draait u de signalen van de stijgende trendfase om, simpel he? De trendfase valt te herkennen aan eigen specifieke charttechnische ingrediënten, maar ook aan de hand van de indicatoren. Uiteraard maakt een combinatie van beide duidelijk welke richting de markt op beweegt. Allereerst is de richting van de markt te herkennen aan de serie toppen en bodems. Een stijgende trendfase (figuur 1) gaat gepaard met hogere Figuur 1 ASML weekgrafiek toppen en hogere bodems, waarover een stijgende trendlijn getekend kan worden. Wanneer de indicatoren dit ondersteunen met een opkrullende sleepkabel, de RSI boven de 50-lijn en meerdere upswings Trading Range fase van 1 tot 9 zichtbaar zijn, dan is er geen twijfel mogelijk dat er sprake is van een stijgende trendfase. De tendens tot stijgen overheerst, de bullen voeren de regie. Voor de trading range (figuur 2) gelden andere regels. De serie toppen en bodems bewegen niet omhoog of omlaag, maar opzij. Een trading range is in eerste instantie te herkennen aan de serie dubbele toppen en dubbele bodems. De signalen vanuit de indicatoren die een trading range bevestigen en ondersteunen zijn: een vlakke sleepkabel, een RSI kronkelend rond de 50-lijn en swings die vroegtijdig worden afgebroken. U begrijpt dat je als belegger in een trading range sneller moet schakelen dan in een trendfase. De pootjes omhoog en omlaag in een trading range vragen een andere handelstechniek dan de actie- en reactiebewegingen in een trendfase. Mag ik u vragen daar eens over na te denken?

12

Figuur 1 ROYAL DUTCH SHELL weekgrafiek


Chart Navigator - Midkapfondsen (selectie)


AMX index - Haperende trend Het plaatje van de Midkapbarometer vertoont kenmerken van een stijgende trendfase, maar wel met de nodige wispelturigheid. Er is sprake van koersvorming boven een licht opkrullende gemiddelde lijn, dus de bullen hebben de meeste troeven in handen. Maar ze hebben moeite om de 550/560 weerstandzone te breken. Dit is nodig om de nu nog slappe trend meer kracht bij te zetten. Boven 560 zijn de bulls goed los voor een rit van nog eens 100 punten. Dat zal de trendmatigheid ten goede komen. Nu bezien of de markt al rijp is voor een doorbraak. Trendvolgende beleggers houden hun koopposities aan. Boven 560 is het opnieuw Turbo Tijd.... BAM - Stieren bereiken de 4,59 weerstand Al geruime tijd is er sprake van een positieve ondertoon. Een solide serie hogere toppen en hogere bodems stuwt de koers naar hogere niveaus. Nog even en de 4,59 weerstand wordt aangetikt. Of dit gaat lukken, is geen zekerheid, gezien de stand van de RSI, inmiddels op OB terrein. Het wordt dus tijd voor topvorming tegen 4,59. Een zwarte candle zal de correctiestand moeten aankondigen. Daarna is het uitzien naar een hogere bodem, teneinde de trend te valideren. Koopconditie is valide, maar een correctie loert om de hoek. Winsten afromen als het Duiveltje verschijnt. Daarna wachten op nieuwe koopkansen.

Binck Bank - Verbetering van de conditie Langzaam maar zeker verbetert de technische conditie van dit fonds. Recent is de koers boven de sleepkabel gekropen, gevolgd door een moeizame start van een uptrend. Na bodemvorming op de kabel zo rond 6,50 worden de contouren van een trendfase iets duidelijker. Nu nog even de 7,00 en 7,20 weerstanden uitnemen en het bullenfeest kan echt beginnen. De RSI plakt nog erg tegen de 50-lijn aan, dus de animo om er van door te gaan is er nog niet. Komende weken wat extra witte candles zou niet misstaan. Hup bulls, kom in actie! Bescheiden koopposities aanhouden, boven 7,20 extra aankopen doen....

13


Chart Navigator - Midkapfondsen (selectie)


ASMI - Bodemvorming De contouren van een trading range doemen op, nu blijkt dat 23,40 wederom als bodem getest gaat worden. Het is prematuur, er moet een witte weekcandle verschijnen en de RSI moet opkrullen om steunvorming te bevestigen en de opleving naar de bovenkant van de range op 27,80 kracht bij te zetten. Dit alles speelt zich af onder de gemiddeldelijn, dus van een positieve ondertoon is geen sprake. Boven 27,80 kan pas een nieuwe trendfase van start gaan. Tot die tijd zijn het leuke stierenprikken, maar blijft het oppassen voor de beer. Speculanten zien wel heil in deze grafiek. Ze respecteren wel de kantelpunten....

TomTom - Tijd voor een top De bulls stomen lekker door en bereiken bijna het 4,66 koersdoel. Dan wordt het toch wel hoog tijd voor wat correcties, teneinde de spanning boven in het veld te dempen. Althans, dat indiceert de RSI die nu reeds op OB-terrein staat. De weekcandle kleurt wellicht al zwart en dat is dan het startschot voor een gezonde correctie. De RSI zal een downcross met de OB lijn bewerkstelligen, waardoor de beren de kans krijgen de koers omlaag te drukken richting 4,20 of iets lager. Vervolgens een hogere bodem zal de uptrend valideren. Tijd om wat winsten te verzilveren en aan de zijlijn te wachten op nieuwe koopkansen.

Vopak - Draaien of breken In tegenstelling tot vele andere fondsen is er bij Vopak sprake van een downtrend. Maar er gloort hoop onder in het veld. Dat wil zeggen, als 41,20 voor de tweede maal als steun wordt geaccepteerd, de candle komende week moet dan wit zijn, dan is een opeving naar 47,00 haalbaar. Dit zal dan een upswing zijn in de trading range met afgerond 41,00 en 47,00 als krijtstrepen op het veld. Leuke herstelbeweging in de downtrend, er moet meer gebeuren om een stijgende trendfase te starten. De kantelpunten geven aan waar de cruciale grenzen liggen. Een steunscenario gaat van start bij het verschijnen van het Engeltje.....

14


Chart Navigator - Turbo Titels Buitenland (Selectie)


Bel20 index - Opwaartse impuls Dat er sprake is van een solide uptrend moge duidelijk zijn en behoeft ook verder geen toelichting. Deze week doen de stieren daar nog eens een schepje bovenop. Zij klimmen namelijk boven de weerstand op afgerond 2778. Ofwel, er is sprake van een opwaartse impuls binnen de stijgende trend. Het speelveld wordt opengebroken. Er is nu opwaarts potentieel richting de top op 3224, die overigens niet zichtbaar is op de chart, maar ik u graag als extra info meegeef. Zolang de candles wit kleuren is het vizier op het noorden gericht. Pas bij zwarte weekcandles is een gezonde correctie aannemelijk. Koopposities vasthouden....

KBC - Krachtige bulls Ik zie een sterke stijgende trendfase. Er is sprake van een opwaartse trendwaaier en krachtige bewegingen van de stier. Zo ook vanaf afgerond 29,20. Daar is de stijgende trend vervolgd en de weg omhoog ingezet. Het moge duidelijk zijn dat de stieren omhoog spuiten. In een rap tempo komt de weerstand op afgerond 36,75 in zicht. Het is nu even afwachten of de bulls dit tempo vol kunnen houden. Bij het verschijnen van een zwarte candle is een gezonde correctie aanemelijk, zonder dat daarmee de trend in gevaar komt. Koopposities vasthouden zolang de candles wit kleuren. Meeliften richting 36,75 en hoger is de aangewezen strategie....

Delhaize - Nieuwe rally Op de weekchart is een steile serie hogere toppen en hogere bodems actief. Telkens weten de stieren precies op de stijgende trendlijn de uptrend te vervolgen en het vizier weer op het noorden te richten. Ook deze week veren de stieren flink op vanaf de trendlijn en klimmen zij bovendien boven de recente top op afgerond 52,00. Kortom, de stieren laten zien dat zij de touwtjes in handen hebben en verder op willen klimmen binnen de uptrend. Er is nu ruimte voor opwaartse prikken richting afgerond 60,00. Er is ook veel ruimte voor mogelijke correcties, geen probleem... De koopconditie is valide. Trendvolgende beleggers liften mee richting afgerond 60,00.... 15


Chart Navigator - Valuta - Obligaties


EUR/USD - Treuzelende stieren Het middellange termijn speelveld oogt positief, maar echt overtuigend is het allemaal niet. De koers noteert boven de sleepkabel, de RSI boven de 50-lijn en dat duidt op een uptrend, niet waar? Een voortzetting richting het noorden is dan ook het meest waarschijnlijke scenario. Weerstanden op afgerond 1,34 en 1,37 zijn de koersdoelen. Daar maar eens bezien of de bulls voldoende kracht hebben om door te drukken en het speelveld open te breken. Maar dan moeten er wel witte candles blijven verschijnen. Zo niet, dan verliezen de bulls hun grip op de grafiek en start mogelijk een correctiebeweging. Koopconditie is valide maar hou de posities bescheiden..... EUR/GBP - Correctieve tik Ik zie een stijgende trendfase. De koers beweegt immers boven een opkrullende sleepkabel en ik zie hogere bodems. Maar de uitslagen van de stier blijven vooralsnog beperkt. De candles blijven dicht bij de stijgende trendlijn. Deze week is een zwarte candle in de maak, als zijnde een correctieve tik van de beer. Vooralsnog is deze tik geen gevaar voor het positieve beeld. Zolang de koers boven trendlijn en tevens steunzone op afgerond 84,0085,00 beweegt, is een gestage voortzetting richting de weerstandzone op afgerond 88,00-89,00 het meest waarschijnlijke scenario. De koopconditie is valide. Kopen op zwakte blijft de aangewezen strategie. Bundfuture - Rust aan het front Zowel de stier als de beer proberen los te komen van de sleepkabel, maar vooralsnog lukt dit niet. De bull zijn niet verder gekomen dan ruim 144,00, de beer is blijven steken op 140,00. Dit zijn dan ook meteen de cruciale kantelpunten in het veld. De koers moet een van deze triggers uitnemen om een nieuwe significante beweging te kunnen starten. De sleepkabel loopt vlak en de RSI kronkelt rond de 50-lijn. Daar komt dus geen inspiratie uit. Het is is een kwestie van tijd voordat de koers loskomt van de sleepkabel en daarmee de overgangsfase inruilt voor een nieuwe trendfase. Met de kleverige koers is het gerechtvaardigd een zijlijnpositie in te nemen en te wachten op betere tijden. 16


Chart Navigator - Grondstoffen


Goud - Topvorming Op het middellange termijn speelveld is er getopt. Vanaf afgerond 1348 is het herstel van de stieren gestaakt en hebben de beren het heft weer in handen genomen. Deze week is alweer de tweede zwarte candle in de maak. Ofwel, de dalende trend wordt duidelijk vervolgd. Bovendien bevestigt de RSI de neerwaartse tikken door omlaag te krullen onder de 50-lijn. Zolang de koers onder afgerond 1348 noteert is een daling richting de steunzone op afgerond 1180 het meest waarschijnlijke scenario. Daar maar eens bezien of de bulls een dubbele bodem kunnen plaatsen. Al met al hebben de beren het momenteel voor het zeggen. Shortposities zijn gerechtvaardigd. Actieve spelers dalen mee richting 1180..... Zilver - Weinig actie Op de weekgrafiek blijft de koers stilletjes boven het steunpunt op afgerond 18,20 hangen. Aan de bovenkant wisten de stieren het niet verder te schoppen dan afgerond 20,65. Ofwel, er is weinig overtuiging van de beer of stier. Boven 20,65 gaat een countertrendbeweging van start richting de weerstand op afgerond 24,85. Echter, daarentegen bij koersvorming onder 18,20 slaan de beren toe en vervolgen zij de weg omlaag. Al met al is het wachten op meer actie. Voor nu is een zijwaarts en slap koersverloop tussen 18,20 en 20,65 aannemelijk. Even afwachten welke partij als eerste het heft in handen neemt. Wacht op meer actie voor het innemen van nieuwe posities.... Brent Oil - Uitbraak in voorbereiding Op het middellange termijn speelveld zet de strijd rond de sleepkabel zich voort. Recent zijn de stieren opgeklommen richting de gemiddelde lijn, maar vooralsnog weten zij niet door te drukken en een nieuwe stijgende trend te starten. Sterker nog, zwarte candles indiceren topvorming tegen de sleepkabel, waardoor de 110,00 weerstand aan kracht wint. De RSI beweegt inmiddels boven de 50-lijn en dat duidt toch op toenemende opwaartse druk. Ik kies dan ook voor een breakout scenario in voorbereiding. Boven 110,00 zijn de bullen los voor een rally naar krap 120,00. Hou het kruit maar even droog, kom in actie bij een uitbraak boven 110,00..

17


Chart Navigator

Wie is Nico Bakker?

Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik vooral aan de hand van columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-TV en zelfs volgen via Twitter (TheDailyTurbo). Ik benader de technische analyse vanuit een ‘visionairs’ oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario’s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger

18

uw voordeel mee kan doen. Kijk op www.rbs.nl/markets voor Technische Condities, Turbo Tijd Setups en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog....... Chart Navigator.....achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website www.rbs.nl/markets.

Chart Navigator gratis abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar www.rbs.nl/markets en klik in de carrousel op ‘Turbo tijd met Nico Bakker’. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief.

De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue.


Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. © The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo’s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc.

19


rbs.nl/markets

2013

Recommend Documents