CO2 – EMISSIE INVENTARIS SCOPE 1 en 2 2010/2011/2012/2013 BOUWBEDRIJF VAN DEELEN NV IN HET KADER VAN DE CO2 –PRESTATIELADDER
Lunet 1 Postbus 899 3900 AW VEENENDAAL t- (0318) 540080 f- (0318) 543282
[email protected] www.bouwbedrijfvandeelen.nl ABN Amro 61.01.99.005 KvK Utrecht 30142709
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Opdrachtgever
Bouwbedrijf Van Deelen NV
Titel
CO2 – emissie inventaris 2012/2013 van Bouwbedrijf Van Deelen in het kader van de CO2 –prestatieladder
Rapportnummer
2013-03
Auteur
C.H. Geerdes
Directie
J.J. Pijl
Datum
16 september 2014
Status
definitief
2
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Inhoud 1.
2.
3.
4.
5.
Inleiding .................................................................................................................................... 4 1.1
De organisatie .................................................................................................................................. 4
1.2
Verantwoordelijk persoon ............................................................................................................... 4
1.3
Rapportageperiode en basisjaar ................................................................................................... 4
Organisatorische grenzen ....................................................................................................... 5 2.1
Organisatiegrenzen ......................................................................................................................... 5
2.2
Definities emissies ........................................................................................................................... 6
CO2 – emissie inventaris .......................................................................................................... 7 3.1
Totaaloverzicht scope 1 en 2 emissies ........................................................................................ 7
3.2
CO2 – emissie inventaris scope 1 ................................................................................................. 8
3.3
Scope 1 emissies............................................................................................................................. 8
CO2 – emissie inventaris scope 2 .......................................................................................... 10 4.1
Bronnen scope 2 ............................................................................................................................10
4.2
Scope 2 emissies...........................................................................................................................10
4.3
Verbranding van biomassa ..........................................................................................................12
4.4
Verwijdering van emissiefactoren ...............................................................................................12
4.5
Uitzonderingen ...............................................................................................................................12
Gehanteerde uitgangspunten en methoden ......................................................................... 13 5.1
Conversiefactoren en verwijderingsfactoren .............................................................................13
5.2
Kwantificeringsmethoden .............................................................................................................13
5.3
Verandering berekening basisjaar ..............................................................................................13
5.4
Onzekerheden ................................................................................................................................13
5.5
Rapportage in overeenstemming met ISO 14064 ....................................................................13
Bijlage 1 ......................................................................................................................................... 15 Bijlage 2 ......................................................................................................................................... 17 Bijlage 3 ......................................................................................................................................... 18
3
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
1.
Inleiding
1.1
De organisatie
Bouwbedrijf Van Deelen NV is een totaalbouwer die opdrachtgevers van A tot Z begeleidt, adviseert en ontzorgt op het gebied van woningbouw, restauratie, renovatie en utiliteitsbouw. Met de hoogst mogelijke kwaliteitsstandaard organiseren wij en nemen wij verantwoording voor alle aspecten van een bouwproject: van ontwerp tot planvorming, van constructie tot oplevering. Deze CO2 – emissie inventaris is opgesteld in het kader van certificering volgens de prestatieladder. Deze ontwikkeling past binnen de visie die Bouwbedrijf Van Deelen heeft ten aanzien van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De CO2 – prestatieladder is een initiatief van ProRail dat in december 2009 is geïntroduceerd. Doel van ProRail was dat de leveranciers en aannemers waar ProRail mee samenwerkt werden geacht de CO2 – emissies die samenhangen met hun activiteiten in de eerste plaats te kwantificeren en in de tweede plaats te reduceren. Vanuit andere organisaties (met name overheden) kwam ook belangstelling om de leveranciers waarmee zij samenwerkten gecertificeerd te laten zijn volgens de prestatieladder. Om de prestatieladder breder te kunnen gebruiken is deze verzelfstandigd en in eigendom gegeven van de onafhankelijke Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen (SKAO). Bouwbedrijf Van Deelen wordt volgens de CO2 – prestatieladder voorbereid op niveau 3. In dit kader is gevraagd om de emissies te inventariseren en rapporteren volgens scope 1 en scope 2. Bouwbedrijf Van Deelen kan dit rapport gebruiken ten behoeve van certificatie volgens de CO2 – prestatieladder en om haar scope 1 en 2 emissies te rapporteren aan partijen die ook zelf gecertificeerd zijn volgens de CO2 – prestatieladder van SKAO. De (1) die u gaat tegenkomen refereert aan de literatuur, Stichting klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen, Handboek CO2 – prestatieladder 2.2, 4 april 2014.
1.2
Verantwoordelijk persoon
De statutair verantwoordelijk persoon voor de rapporterende organisatie is de heer J.J. Pijl, directeur bij Sago Beheer BV te Veenendaal.
1.3
Rapportageperiode en basisjaar
De periode waarover de CO2 – emissie inventaris wordt gerapporteerd is de periode 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013. Het gehanteerde basisjaar is 2010.
4
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
2.
Organisatorische grenzen
Onderstaand is een kort overzicht wat weergeeft wat de belangrijkste definities en eisen zijn van de CO2 – prestatieladder.
2.1
Organisatiegrenzen
Bij het bepalen van de organisatorische grenzen van Bouwbedrijf Van Deelen NV is er uitgegaan van de controle benadering. Bouwbedrijf Van Deelen NV heeft de volledige operationele en financiële controle over de overige BV’s, te vinden in het onderstaande organigram. Bouwbedrijf Van Deelen beschikt voor haar activiteiten over 1 bedrijfslocatie aan de Lunet 1 te Veenendaal. Hier bevinden zich het kantoor en een werkplaats. Onze werkplaats wordt echter alleen gebruikt om af en toe hout op maat te zagen. Er worden hier geen kozijnen e.d. zelf gemaakt. Bij Bouwbedrijf Van Deelen zijn ongeveer 40 personen werkzaam. Het wagenpark van Bouwbedrijf Van Deelen bestaat uit verschillende bestelbussen en leaseauto’s. Begin 2013 heeft Bouwbedrijf Van Deelen, 3 bestelauto’s, 12 bedrijfsbussen, 1 eigen auto en 7 leaseauto’s. Verder heeft Bouwbedrijf Van Deelen beschikking over het volgende materieel, wat zich bevindt in Het Gilde Vastgoed BV: 1 elektrische heftruck, 13 hak -en boorhakhamers, 2 kruithamers, 2 schiethamers, - 4 aftimmer tackers, 3 gipsschroefmachines, 6 stof -/ waterzuigers, 1 haakse slijper, 2 waterzagen steen, 5 accu boorhamers, 2 freesmachines, 3 kettingzagen/ afkortzagen, 12 heaters, 4 bouwdrogers, 2 kanaallift/ pannenlift, 3 lazers en 5 zwerfkasten.
Sago Beheer Bouwbedrijf Van Deelen
Het Gilde Vastgoed
5
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
2.2
Definities emissies
Er worden drie categorieën van emissies gedefinieerd. Scope 1 emissies of directie emissies Scope 1 of directie emissies zijn emissies door de eigen organisatie, zoals emissies door eigen gasgebruik (bijv. gasboilers, warmtekrachtinstallaties en ovens) en emissies door het eigen wagenpark. Zie ook het scopediagram hieronder. Scope 2 emissies of indirecte emissies Scope 2 of indirecte emissies zijn emissies die ontstaan door de opwekking van elektriciteit die de organisatie gebruikt, zoals emissies door centrales die deze elektriciteit leveren. SKAO rekent “Business air Travel” en “Personal Cars for business travel” tot scope 2. Zie ook het scopediagram hieronder. Scope 3 emissies of overige indirecte emissies Scope 2 emissies of overige indirecte emissies zijn een gevolg van de activiteiten van het bedrijf (de organisatie), maar komen voort uit bronnen die geen eigendom van het bedrijf zijn noch beheerd worden door het bedrijf. Voorbeelden zijn emissies voortkomende uit de productie van ingekochte materialen, de verwerking van het afval en het gebruik van het door het bedrijf aangeboden/ verkocht werk, dienst of levering.
In het volgende hoofdstuk is per scope de invulling door Bouwbedrijf Van Deelen aangegeven.
6
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
3.
CO2 – emissie inventaris
3.1
Totaaloverzicht scope 1 en 2 emissies
In dit rapport zijn scope 1 en scope 2 CO2 – emissies van Bouwbedrijf Van Deelen geïnventariseerd. De scope 1 emissie bedraagt voor 2012 179 ton CO2 en voor 2013 146 ton CO2. De scope 2 emissie bedraagt voor 2012 23 ton CO2 en voor 2013 44 ton CO2. De totale emissie bedraagt voor 2012 202 ton CO2 en voor 2013 190 ton CO2. Onze meeste uitstoot is op dit moment de personenauto’s met diesel. Omschrijving Jaar Co2 -emissie (ton) Percentage (%) Scope 1 2010 182,49 71% Scope 2 2010 75,72 29% Totaal 2010 258,21 100% Scope 1 2011 152,94 71% Scope 2 2011 61,94 29% Totaal 2011 214,88 100% Scope 1 2012 178,99 88% Scope 2 2012 23,42 12% Totaal 2012 202,40 100% Scope 1 2013 146,08 77% Scope 2 2013 43,67 23% Totaal 2013 189,75 100% Tabel 3.1 Totaaloverzicht scope 1 en 2 emissies
De waarden uit tabel 3.1 zijn in figuur 6.1 grafisch weergegeven.
2010
2011
2013
2012 12% 23%
29%
29%
71%
71%
77%
88%
Scope 1
Scope 1
Scope 1
Scope 1
Scope 2
Scope 2
Scope 2
Scope 2
Figuur 3.1 Grafische weergave totaaloverzicht scope 1 en 2 emissies in percentage (%).
7
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
3.2
CO2 – emissie inventaris scope 1
Binnen Bouwbedrijf Van Deelen kunnen de volgende scope 1 bronnen worden geïdentificeerd. Bedrijfsbussen (eigendom/lease) lease auto’s verwarming Verder hebben wij geen lekkages van koelmiddelen gehad en zijn deze daarom buiten de inventarisatie gebleven.
3.3
Scope 1 emissies
Iedere wagen in het wagenpark van Bouwbedrijf Van Deelen heeft haar eigen tankpas. Elke maand / twee keer per maand ontvangen wij facturen over de getankte liters brandstof. Petroleum is nog gedeeltelijk in 2013 (jan/feb) gebruikt voor het project in Almere. Tabel 3.3 Overzicht scope 1 emissies 2010 Verwarming Verbruik personenauto Verbruik personenauto Verbruik personenauto Verbruik heftruck Totaal scope 1 2011 Verwarming Verbruik personenauto Verbruik personenauto Verbruik personenauto Verbruik heftruck Totaal scope 1 2012 Petroleum* (11.892 ltr) Verbruik personenauto Verbruik personenauto Verbruik personenauto Verbruik heftruck Totaal scope 1 2013 Petroleum* (6.961 ltr) Verwarming Verbruik personenauto Verbruik personenauto Aggregaat diesel Totaal scope 1
Energie verbruik 6.520 51.365 1.576 2.367 279
Soort
Energie verbruik 1.366 44.139 2.127 2.851 309
Soort
Energie verbruik 9.514 42.611 2.599 1.324 150
Soort
Energie verbruik 5.569 2.122 33.510 5.882 46
Soort
3
Aardgas (m ) Diesel (lt) Benzine (lt) LPG (lt) Gasolie (lt)
3
Aardgas (m ) Diesel (lt) Benzine (lt) LPG (lt) Gasolie (lt)
Petroleum (kg) Diesel (lt) Benzine (lt) LPG (lt) Gasolie (lt)
Petroleum (kg) 3 Aardgas (m ) Diesel (lt) Benzine (lt) Diesel (lt)
CO2 conversiefactor 1.825 3.135 2.780 1.860 2.780
CO2-emissie (ton) 11,90 161,03 4,38 4,40 0,78 182,49
CO2 conversiefactor 1.825 3.135 2.780 1.860 2.780
CO2-emissie (ton)
CO2 conversiefactor 3.710 3.135 2.780 1.860 2.780
CO2-emissie (ton) 35,30 133,59 7,23 2,46 0,42 178,99
CO2 conversiefactor 3.710 1.825 3.135 2.780 3.135
CO2-emissie (ton) 20,66 3,87 105,05 16,35 0,14 146,08
2,49 138,38 5,91 5,30 0,86 152,94
* Gasolie is berekend op basis van het Amerikaanse Gasoline (benzine, dus conversiefactor 2.780), omdat dit is 2013 niet meer voorkomt en het niet significant is laten we dit zo).
8
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
De in tabel 3.3 berekende CO2 – emissies zijn in figuur 3.4 grafisch weergegeven. 0,78
4,40 4,38
11,90
2010 Verwarming Dieselverbruik personenauto Benzineverbruik personenauto LPG-verbruik personenauto
161,03
5,30
Heftruck verbruik
0,86
2011
2,49
5,91
Verwarming Dieselverbruik personenauto Benzineverbruik personenauto LPG-verbruik personenauto
138,38
2,46 7,23
0,42
Heftruck verbruik
2012 35,30
Petroleum Dieselverbruik personenauto Benzineverbruik personenauto LPG-verbruik personenauto
133,59
16,35
Heftruck verbruik
0,14 20,66
2013 3,87
Petroleum Verwarming Dieselverbruik personenauto
105,05
Benzineverbruik personenauto Dieselverbruik aggregaat
Figuur 3.4 Grafische weergave scope 1 CO2 – emissies in ton.
9
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
4.
CO2 – emissie inventaris scope 2
4.1
Bronnen scope 2
Binnen Bouwbedrijf Van Deelen kunnen elektriciteitsverbruik en zakelijke kilometers als scope 2 bronnen worden geïdentificeerd. In de volgende paragraaf wordt de CO2 – emissie berekend. 4.2 Scope 2 emissies Het elektriciteitsverbruik is gebaseerd op de jaarafrekeningen van de leverancier. Wij hebben als leverancier. Het verbruik van elektriciteit ziet u hieronder. Op basis van deze gegevens is een goed inzicht verkregen in het elektriciteitsverbruik. In tabel 5.1 wordt het verbruik met behulp van de door SKAO gegeven conversiefactor (1) voor grijze stroom omgerekend naar CO2 – emissie. Tabel 4.2 Overzicht scope 2 emissies Omschrijving Verbruik (kWh) 2010 Zakenreis priveauto Totaal 2010 Verbruik (kWh) 2011 grijs Verbruik (kWh) 2011 biomassa Verbruik (kWh) 2011 wind Verbruik (kWh) 2011 water Verbruik (kWh) 2011 zon Zakenreis priveauto Totaal 2011 Verbruik (kWh) 2012 grijs Verbruik (kWh) 2012 biomassa Verbruik (kWh) 2012 wind Verbruik (kWh) 2012 water Verbruik (kWh) 2012 zon Zakenreis priveauto Totaal 2012 Verbruik (kWh) 2013 biomassa Verbruik (kWh) 2013 wind Verbruik (kWh) 2013 water Verbruik (kWh) 2013 zon Zakenreis priveauto Totaal 2013
Energie verbruik 164.471 4.219 168.690 98.148 34.933 26.747 33.410 95 2.274 195.607 1.149 45.118 35.652 41.799 369 5.602 129.689 90.393 93.249 35.586 439 2.726 222.393
Soort Elektriciteit Kilometer
CO2 conversiefactor 455 210
Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Kilometer
455 455 15 15 80 210
Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Kilometer
455 455 15 15 80 210
Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Elektriciteit Kilometer
455 15 15 80 210
CO2-emissie (ton) 74,83 0,89 75,72 44,66 15,89 0,40 0,50 0,01 0,48 61,94 0,52 20,53 0,53 0,63 0,03 1,18 23,42 41,13 1,40 0,53 0,04 0,57 43,67
* Bijlage 1: Verklaring Greenchoice, stroometiketten 2011, 2012, 2013. * Bijlage 2: Certificaat Groene Energie van Greenchoice * Bijlage 3: Overzicht jaarverbruik en 12 stuks maandafrekeningen Greenchoice 2013
10
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Figuur 4.2 Grafische weergave scope 2 CO2 – emissies in ton.
0,89
2010 Verbruik grijs
74,83
Zakenreis priveauto
0,01
0,50 0,40
0,48
15,89
44,66
0,63 0,03 0,53
1,18 0,52
20,53
0,53 1,40
0,04
0,57
41,13
2011 Verbruik grijs Verbruik biomassa Verbruik wind Verbruik water Verbruik zon Zakenreis priveauto
2012 Verbruik grijs Verbruik biomassa Verbruik wind Verbruik water Verbruik zon Zakenreis priveauto
2013 Verbruik biomassa Verbruik wind Verbruik water Verbruik zon Zakenreis priveauto
11
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
4.3
Verbranding van biomassa
Verbranding van biomassa vond binnen scope 1 en 2 niet plaats bij Bouwbedrijf Van Deelen. Wel gebruiken wij groene stroom van Greenchoice waarbij 41% uit (in 2013) biomassa bestaat, maar de verbranding hiervan vindt niet bij ons plaats.
4.4
Verwijdering van emissiefactoren
Bij Bouwbedrijf Van Deelen vond geen verwijdering van emissiefactoren plaats in 2013/2014.
4.5
Uitzonderingen
Alle geïdentificeerde CO2-bronnen zijn opgenomen in de emissie-inventarisatie.
12
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
5.
Gehanteerde uitgangspunten en methoden
5.1
Conversiefactoren en verwijderingsfactoren
De gehanteerde conversiefactoren voor de CO2-inventaris zijn gebaseerd op de conversiefactoren zoals opgenomen in het handboek (versie 2.2 april 2014). Deze conversiefactoren maken het mogelijk om de uitstoot van CO2 te berekenen. Indien in het handboek geen conversiefactoren zijn opgenomen voor activiteiten en/of processen wordt aansluiting gezocht bij internationaal erkende studies/bronnen of bronnen waarvan bekend is dat deze goedgekeurd zijn door een certificerende instantie. Verwijderingsfactoren zijn niet van toepassing voor Bouwbedrijf Van Deelen.
5.2
Kwantificeringsmethoden
Voor het opstellen van de CO2 emissie-inventaris is gebruik gemaakt van de kwantificeringsmethodiek van LBP|SIGHT. Binnen deze methodiek is in samenwerking met Bouwbedrijf Van Deelen geïdentificeerd welke emissiebronnen het bedrijf heeft. Deze zijn vervolgens ingevuld in een rekensheet waarna met behulp van de omrekenfactoren uit het handboek bepaald is wat de CO2-footprint is voor Bouwbedrijf Van Deelen. Tevens is de CO2 – emissie inventaris gebaseerd op door Bouwbedrijf Van Deelen verstrekte gegevens. Deze gegevens zijn afkomstig van jaarafrekeningen van de energieleveranciers en van facturen opgevraagde documenten van de brandstofleveranciers. Er kan worden gesteld dat deze gegevens nauwkeurig genoeg zijn om te komen tot een betrouwbare CO2 – emissie inventaris van de scope 1 en scope 2 CO2 – emissiebronnen van Bouwbedrijf Van Deelen.
5.3
Verandering berekening basisjaar
Er zijn geen aanpassingen noodzakelijk aan de berekeningen van het basisjaar, als gevolg van gewijzigde conversiefactoren. Deze zijn allemaal nagelopen en nog hetzelfde.
5.4
Onzekerheden
De berekende resultaten hebben een bepaalde onzekerheidsmarge. Naar verwachting is die bij Bouwbedrijf Van Deelen zeer beperkt (<5%) omdat: er sprake is van een beperkt aantal emissiebronnen. Deze emissiebronnen zijn goed inventariseerbaar en voor alle bronnen zijn conversiefactoren bekend; Bouwbedrijf Van Deelen een pragmatisch bedrijf is. De organisatorische lijnen zijn kort en direct. Op deze wijze konden de noodzakelijk gegevens eenvoudig worden verkregen, hierdoor zijn fouten in de inventarisatie beperkt. De verdeling voor het percentage naar projecten en indirect bij scope 1 is geschat. Bijna al het personeel gaat met de bus/auto naar projecten. Tevens veranderd het project waar zij naartoe moeten erg vaak, dus kunnen er geen woon/werk kilometers worden gehanteerd.
5.5
Rapportage in overeenstemming met ISO 14064
Deze rapportage is opgesteld overeenkomstig het GHG-protocol en de NEN-ISO 14064-1 paragraaf 7.3.1. Hiermee voldoet de CO2-footprint aan de eisen zoals opgenomen in het Handboek CO2-Prestatieladder 2.2 4 april 2014 onder 3.A.1. De emissie-inventaris is niet door een CI geverifieerd, zie onder 3.A.2.
13
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Tabel 5.5 Verwijzingen tabel ISO 14064-1
Eis nr. Par. 7.3
Rapporteringseis
Paragraaf
A
Beschrijving van de rapporterende organisatie
1.1
B
Verantwoordelijke persoon/personen
1.2
C
Periode waarover de organisatie rapporteert
1.3
4.1
D
Documentatie van de organisational boundary
2
4.2.2
E
Directe GHG emissies gescheiden in CO2
3
4.2.2
F
Beschrijving van CO2 uitstoot door biomassa
4.3
4.2.2
G
GHG verwijderingen in ton CO2
4.4
4.3.1
H
Verklaring weglaten CO2 –bronnen en putten
4.5
4.2.3
I
Indirecte GBG emissies gescheiden in ton CO2
3
5.3.1
J
GHG emissie inventarisatie basisjaar
5.3
5.3.2
K
Verklaring veranderingen en nacalculaties basisjaar
5.3
4.3.3
L
Referentie/beschrijving incl. reden voor gekozen berekenmethode
5.2
4.3.5
M
Verklaring veranderingen in gekozen berekenmethode t.o.v. andere jaren
5.3
5.4
N
Referentie/documentatie van gebruikte GHG factoren en verwijderdata
5.4
O
Beschrijving impact van onzekerheden op accuraatheid GHG emissies en verwijderdata
5.4
P
Q
Opmerking dat emissie inventaris is gemaakt in overeenstemming met ISO 14064-1
5.5
Opmerking dat emissie inventarisatie is geverifieerd incl. type verificatie
niet gedaan
14
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Bijlage 1 Verklaring Greenchoice: Wij moeten als leverancier elk kalenderjaar een overzicht verstrekken van de brandstofmix van de elektriciteit die wij op het net hebben gevoerd. Toezichthouder op de regeling in Nederland is de energiekamer (onderdeel van de NMA), zij controleren het overzicht alvorens we dit mogen uitbrengen. CertiQ beheert onze garanties en zorgt ervoor dat elke garantie maar één keer gekoppeld kan worden. Het stroometiket is daarom onze wettelijke gecontroleerde verklaring voor de verdeling van onze groene energie. Art van Eeden Petersman, Greenchoice zakelijk Stroometiketten 2011 en 2012
15
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Stroometiket 2013 van Greenchoice
16
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Bijlage 2 Certificaat Groene stroom van Greenchoice
17
CO2 – EMISSIE INVENTARIS
Bijlage 3 Overzicht n.a.v. de maandelijkse afrekeningen 2012/2013 van Greenchoice (2013 is hierna bijgevoegd) 2012 hoog tarief laag tarief totaal januari 6.191 4.099 10.290 februari 7.456 4.578 12.034 maart 5.882 3.266 9.148 april 4.414 1.911 6.325 mei 4.628 1.656 6.284 juni 4.359 1.500 5.859 juli 3.871 1.522 5.393 augustus 3.765 1.544 5.309 september 4.036 1.644 5.680 oktober 4.781 1.722 6.503 november 5.405 3.104 8.509 december 5.480 3.274 8.754 totaal 60.268 29.820 90.088
2013 hoog tarief laag tarief totaal januari 7.160 4.270 11.430 februari 6.166 4.420 10.586 maart 6.143 4.967 11.110 april 5.623 4.112 9.735 mei 5.970 3.949 9.919 juni 6.457 3.495 9.952 juli 7.224 3.368 10.592 augustus 6.490 3.372 9.862 september 6.826 3.685 10.511 oktober 6.569 3.424 9.993 november 5.726 4.458 10.184 december 5.395 5.149 10.544 totaal 75.749 48.669 124.418
18
