Een uitgave van Woonbron #3/2010
Hart voor Wonen Belanghoudersblad Woonbron
Sociale duurzaamheid Aan dit nummer werkten mee: Jacqueline Cramer, Ashok Bhalotra en anderen.
Naar sociale duurzaamheid Lang niet iedereen kan zich daarin staande
vormen. Waarin buurten meer herberg-
hebben we de verzorgingsstaat uit-
ondersteunen, niet per sector, maar
houden. Voor wie wankelt of omvalt
Voorwoord
Martien Kromwijk
voorzitter Raad van Bestuur
gevonden. Of het ongemak nu dakloosheid heet, of laaggeletterdheid, verslaving,
psychische klachten, schulden of huiselijk
geweld: er is altijd wel geld en menskracht
zaamheid bieden. Waar professionals
gezamenlijk in nieuwe werkvormen, samen met buurten, netwerken, kerken en bedrijven.
beschikbaar om het te repareren. Voor ieder Die nieuwe manier kost minder geld, er zijn probleem een eigen sector met eigen
minder professionals voor nodig en het is
een dozijn vol.
de naam sociale duurzaamheid. Binnen de
organisaties. Per huishouden als het moet Het thema van de klimaatverandering en
duurzaamheid kent iedereen zo langzamer-
En toch…sommige problemen weten we
het nemen van de grondstoffen en in de
bezuinigingen van het huidige en volgende
hand wel. We zijn onmatig naar de aarde in
er niet mee op te lossen. En met de forse
langer vol te houden. En verdient daarom
Münchhausenbeweging heet dit ‘eilanden
van hoop’, omdat het zo mooi weergeeft dat het iets teruggeeft wat dierbaar was en wat
we bijna waren kwijt geraakt. Met Pluk Ideas
belastende uitstoot van moeilijk afbreekbare kabinetten hebben we minder geld, en door is een laboratorium opgericht dat hierin afvalstoffen.
Eenzelfde onmatigheid lijkt er te zijn
de vergrijzing hebben we steeds minder
mensen om deze werkwijze vol te houden.
waar mensen met elkaar samen leven.
Daarom is de zoektocht ingezet naar hoe
heeft al lange tijd te veel terrein verloren
onlangs zei: we zullen onze verzorgings-
De onderlinge tolerantie en zorgzaamheid aan individualisering, de snelheid van leven,
de veelheid aan impulsen en mogelijkheden, anonimiteit en gejaagdheid voor eigen genot, gemak en gewin.
het anders kan. Zoals Herman Wijffels staat moeten ombouwen naar een
ontwikkelende samenleving. Waarin
menselijke relaties van familie, collega’s en buren weer wat meer een eerste ring
nieuwe uitvindingen wil doen.
Onder de naam sociale duurzaamheid is het
ook niet alleen van corporaties. Het is net zo goed van de reclassering en de jeugdzorg en het onderwijs. En lees in deze Hart voor
Wonen: we zijn er zo hier en daar al weer
mee bezig. In Schiemond Rotterdam gebeurt
het, in Wielwijk Dordrecht en in de Gillisbuurt Delft. Echt, later is al lang begonnen!
‘Iedereen kan een steentje bijdragen aan een duurzame samenleving’
hart voor wonen 3/2010 3
Is duurzaamheid slechts voorbehouden aan milieugoeroes die de wereld willen verbeteren? Als het aan Jacqueline Cramer, voormalig minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, ligt niet. Cramer is sinds 4 november dit jaar burgemeester van Rotterdam Cirkelstad. Een initiatief om steden in te richten voor de toekomst. Enerzijds fysiek door hergebruik van bouw- en sloopafval, anderzijds sociaal door leer-/werkplekken te creëren voor hen die nu buiten de boot vallen. “Mondiale vraagstukken vragen om concrete oplossingen.” ”Milieuorganisaties en enkele koplopers in het bedrijfsleven hebben de discussie over duurzaamheid een lange tijd getrokken,”
een steentje bijdragen aan een duurzame samenleving.”
vertelt Cramer in haar nieuwe werkkamer
Rotterdam Cirkelstad
Utrecht. Ze is er sinds 1 oktober hoogleraar
burgemeester te worden van Rotterdam
Hergebruik van materialen in de bouw kreeg volgens Cramer tot nu toe
onvoldoende aandacht. “De aandacht ging vooral uit naar energiebesparende
op de Uithof, het terrein van de Universiteit
Toen Cramer het voorstel bereikte om
Duurzaam Innoveren. Daarnaast is ze vanaf
Cirkelstad, aarzelde ze dan ook geen
Sociale duurzaamheid
Cirkelstad is een duurzame samenleving
Rotterdam Cirkelstad mooi samen. Cramer:
januari directeur van het Utrecht Centrum voor Aarde en Duurzaamheid (UCAD), dat
onderzoek op het gebied van duurzaamheid in de regio Utrecht bundelt rond specifieke
thema’s en op deze wijze beter vermarkt in binnen- en buitenland.
Cramer vervolgt: “Tijdens mijn
ministerschap heb ik duurzaamheid steeds meer zien uitwaaieren. Er ontstaan initiatieven van onderop waarin
duurzaamheid oplossingsgericht wordt opgepakt. Ik heb me voorgenomen om
vooral dit soort initiatieven te steunen.
Want mondiale vraagstukken vragen om
concrete lokale oplossingen. Hier zit ook de potentie om duurzaamheid voor iedereen
toegankelijk te maken. We kunnen allemaal
maatregelen.”
moment. De doelstelling van Rotterdam
Fysieke en sociale duurzaamheid komen in
waarin kansen en mogelijkheden van
“We combineren hoogwaardig hergebruik
toekomstige generaties net zo belangrijk zijn als die van de huidige. De initiatiefnemers - Roteb, Holcim, Oranje en
Woonbron - hebben afgesproken om bij
sloop vrijkomende materialen hoogwaardig te hergebruiken. En daarmee zorgt de stad
voor haar eigen materialen. “In een tijd van steeds schaarser wordende grondstoffen is dat zeer belangrijk,” benadrukt Cramer.
van materialen met leer-/werktrajecten
voor laaggeschoolde arbeidskrachten en mensen met een afstand tot de arbeids-
markt. Het geeft ze dus nieuwe kansen en haalt ze uit een sociaal isolement waarin ze vaak verkeren. Bovendien kunnen ze
uitgroeien tot ‘volwaardige werknemers’ voor de sloopbranche en aanverwante
“Bovendien voorkom je onnodig transport
‘Je kunt dus stellen dat dit
sloopmateriaal ter plekke opnieuw toepast.
project voldoet aan de drie
voor een nieuw woningblok.”
P’s: People, Planet én Profit.’
en spaar je brandstof uit als je het
Bijvoorbeeld om een fundering te leggen
hart voor wonen 3/2010 4
‘Iedere organisatie die
verwerkt tot nieuwe bouw-materialen. Zo is
Rotterdam Cirkelstad is een transparante en
past in het profiel
betongranulaat verwerkt. Woonbron was
‘burgemeester’.
van Rotterdam Cirkelstad kan deelnemen.’ bedrijfstakken, waar een groot tekort aan gekwalificeerd personeel is.”
Nog een bijkomstig voordeel is dat deze
aanpak direct bijdraagt aan het bereiken
van weerbare steden, wijken en buurten.
“Wanneer de arbeidsparticipatie toeneemt, zullen mensen zich meer betrokken voelen bij de maatschappij en hun eigen buurt. Zo creëer je sociaal duurzame wijken.”
in de betonfundering van de nieuwbouw
verantwoordelijk voor de ontwikkeling en bouw van de nieuwe woningen. De
partners van Rotterdam Cirkelstad hebben
zakelijke samenwerking, benadrukt de
“Iedere organisatie die past in het profiel
van Rotterdam Cirkelstad kan deelnemen.”
voor dit project mensen ingezet die al
Cramer besluit: “De filosofie van Cirkelstad
uitkering. De woningen aan de Rondolaan
andere steden en organisaties het concept
langere tijd afhankelijk zijn van een
zijn energiezuinig en maken gebruik van een warmtepomp voor verwarming. Hierdoor hebben de bewoners lage
energielasten in een zeer comfortabele
woning. Cramer: “Je kunt dus stellen dat dit project voldoet aan de drie P’s: People,
is simpel en doeltreffend. Het mooie is dat
eenvoudig kunnen overnemen. Ik hoop dat dat de komende jaren op grote schaal gaat gebeuren!”
Tekst: Karl Bijsterveld
Planet én Profit.”
vesting een lange tijd ontbroken aan de
Meer over Rotterdam Cirkelstad
duurzaamheid. “Het waren gescheiden
Rotterdam Cirkelstad wil bouw- en sloopafval hergebruiken en kansen bieden
deden aan opbouwwerk en corporaties
van cirkels. De huidige participanten in Cirkelstad zijn reinigingsbedrijf Roteb,
Volgens Cramer heeft het in de volkshuisverbinding tussen sociale en fysieke
werelden. Maatschappelijke organisaties richtten zich vooral op de stenen. Om resultaat te boeken in bijvoorbeeld
stedelijke vernieuwing is een integrale
aanpak noodzakelijk. Met alleen een mooi huis zijn bewoners er niet. Ook aandacht
voor welzijn, scholing en werk is essentieel.”
Rondolaan Terug naar Cirkelstad. Een voorbeeld van samenwerking is de Rondolaan in
Rotterdam. Hier zijn verouderde woningen
door Oranje BV gesloopt. Dit sloopmateriaal is door Holcim – producent van granulaten, cement en gerelateerde producten –
voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. De opgave is het maken betonproducent en -distributeur Holcim, demontagebedrijf Oranje BV en
Woonbron. Deze mix van organisaties zorgt ervoor dat de match tussen milieu en leer-/werkplekken optimaal is, met andere woorden dat de cirkel rond is. Naast burgemeester Jacqueline Cramer kent het college van Cirkelstad de volgende wethouders:
• Jan Willem Croon (ambassadeur Duurzaamheid Woonbron)
• Anke van Hal (hoogleraar Sustainable Building and Development aan Universiteit Nyenrode en TU Delft)
• Alexandra van Huffelen (wethouder duurzaamheid, binnenstad en buitenruimte Rotterdam)
• Coen van Oostrom (projectontwikkelaar OVG)
• Anne-Marie Rakhorst (eigenaar-directeur van Search BV)
PLUK IDEAS leidt tot inspirerende oplossingen In de realisatie van duurzame wijken draait het niet alleen om
directeur die het vraagstuk oplost omdat het nu eenmaal je taak is.
systemen. Het gaat ook om de sociale kant, om het welzijn
dan krijg je mensen die met passie een verandering trekken. Een
toepassing van duurzame bouwmaterialen en energiezuinige van de bewoners en hun leefomgeving. Om deze opgave aan te pakken, bieden oude oplossingen meestal weinig soelaas. PLUK IDEAS biedt een nieuwe, inspirerende benadering.
PLUK (Platform & Laboratorium Uitwisseling Kennis) wil het vermogen in de samenleving vergroten om praktische en innovatieve oplossingen te vinden voor ingewikkelde
maatschappelijke uitdagingen. PLUK IDEAS is een programma
Nee, je lost het op vanuit een persoonlijke betrokkenheid. Alleen
hele andere manier van verantwoordelijkheid nemen dus, die mij aanspreekt en waarvoor ik me graag inzet.”
De laatste fase is die van co-creatie, om tot nieuwe oplossingen te komen en buiten gebaande paden te treden. Nieuwerth: “Het is
learning by doing. Je weet nooit precies waar je uitkomt. Door het geijkte proces los te laten, kom je tot inspirerende oplossingen en gebeuren er nieuwe dingen.”
binnen PLUK, speciaal bedoeld voor complexe vraagstukken die
Lopende cases
and Action for Sustainability en is een programma dat wereldwijd
van een vraagstuk is hoe je CO2-reductie optimaliseert. Dit
landelijk spelen. IDEAS staat voor Innovative Dynamics of Education
Inmiddels lopen er zes cases die PLUK IDEAS faciliteert. Voorbeeld
op een aantal plekken draait. Batian Nieuwerth, directeur Vastgoed
vraagstuk werd ingebracht door Woonbedrijf ieder1. Nieuwerth:
& Bedrijfsdiensten bij Woonbedrijf ieder1, is een van de
initiatiefnemers van PLUK IDEAS. Hij vertelt: “De manier waarop we nu uitdagingen in steden en dorpen te lijf gaan, blijft vaak steken in goede bedoelingen. Stakeholders wisselen in de analyse stand
punten uit maar blijven volharden in hun eigen gelijk. PLUK IDEAS
werkt anders. Hierin halen we eerst alle betrokkenen, bijvoorbeeld
“Een corporatie kan haar woningvoorraad verduurzamen, maar als
bewoners roekeloos met energie blijven omgaan, zijn investeringen
zinloos. Samen met onder andere bewonersorganisaties zoek je dan naar oplossingen. Zodat we in harmonie met elkaar en de omgeving kunnen leven. Zie dat als een voorbeeld van sociale duurzaamheid.”
woningcorporaties, overheden en onderwijsinstellingen, bij elkaar
Voorbeelden van andere cases zijn de integratie van ex-
zonder meteen naar oplossingen te grijpen.”
het vraagstuk van diversiteit en segregatie in een wijk, ingebracht
om samen een gedeelde definitie van het probleem te formuleren,
In stilte
gedetineerden in de samenleving, ingebracht door Woonbron, en door Volkshuisvesting Arnhem.
Nieuwerth: “De volgende stap is dat alle stakeholders voor zichzelf
Voor meer informatie: www.plukenfit.nl
doen. Ze zoeken in stilte hun persoonlijke verantwoordelijkheid en
Tekst: Karl Bijsterveld
bepalen wat ze met het vraagstuk hebben. En wat zij eraan kunnen drijfveren om het vraagstuk te tackelen. Daarmee ben je dus niet de
Foto: Fabienne de Boer
Aanpak Münchhausenbeweging werpt vruchten af
Niet langer tussen wal en schip Te veel mensen in Rotterdam raken tussen wal en schip. Oorzaak:
op zoek gingen naar mogelijkheden voor integrale hulp aan
aangesloten om hen de juiste zorg te verlenen. Vanuit die onvrede
organiseren rondom de thema’s leren, werken, wonen en zorg.
maatschappelijke organisaties zijn onvoldoende op elkaar
ontstond de Münchhausenbeweging. Een gesprek met twee
initiatiefnemers: Sjef Czyzewski, voorzitter Raad van Bestuur bij Bouman GGZ, en oud Roteb-directeur Aad van Nes.
Het begon tijdens een zomerdebat van Woonbron over veiligheid
en maatschappelijke zorg. Gezocht werd naar een aanpak voor een sluitend aanbod van zorg voor kansarmen. De meningen botsten
stevig, onder wie die van Martien Kromwijk en Sjef Czyzewski. Na afloop kwamen enkele aanwezigen bijeen, waaronder Czyzewski. Hij vertelt: “Tien procent van de Rotterdammers redt het niet
alleen. Ze hebben problemen met wonen, werk, zorg en/of scholing. Een deel van hen is niet in staat regie te voeren over hun eigen
kansarme Rotterdammers, en een gezamenlijke keten wilden
Naast Bouman GGZ en Woonbron, sloten ook Roteb, het Zadkine College en het Albeda Collega zich aan bij de beweging.
Vijf jaar verder begint de Münchhausenbeweging haar vruchten af te werpen. Circa 65 instellingen en bedrijven zijn bij de beweging betrokken en het lukt inmiddels veel beter om cliënten met
complexe problemen effectief te helpen. Aad van Nes, tegen-
woordig ‘arbeidsmarktmeester’ van Rotterdam: “De versnippering in het aanbod van sociale voorzieningen reduceerde juist die
effectiviteit. Elke organisatie beperkte zich tot haar eigen specialisme. Vaak verhinderde regelgeving een integrale aanpak. Nu laten we
ons niet meer door regels weerhouden om oplossingen te zoeken.”
hulpvraag. Tegelijkertijd is het aanbod van sociale voorzieningen
Angel
maakte ons boos. Het moest anders!” Het gesprek leidde tot
is een sociëteit. Van Nes: “Hier ontmoeten we elkaar en vertellen
versnipperd, waardoor ze tussen wal en schip dreigen te vallen. Dat
Het belangrijkste zichtbare element van de Münchhausenbeweging
oprichting van de Münchhausen-beweging. Een beweging van
we verhalen over succesvolle initiatieven. Verder doen leden hier
betrokken bestuurders die samen met anderen uit hun organisaties
een oproep als ze hulp nodig hebben bij het werken aan concrete
hart voor wonen 2/2010 7
Sjef Czyzewski
Aad van Nes
‘Geen nee’ verkopen Joost Vos beschrijft in zijn proefschrift ‘De Münchhausenbeweging: Beweging voor Ketensamenwerking’ de zoektocht van de leden van die beweging. Hoe komen ze in actie? Wat levert dat op? Tot welke nieuwe inzichten leidt dat? Vos: “Ketensamenwerking is de laatste jaren sterk in opkomst, ook in maatschappelijke zorg. Algemeen wordt verondersteld dat je bijvoorbeeld met krachtiger procesmanagement en een betere afstemming van regels, de keten verder kunt versterken. En daardoor mensen met een hulpvraag beter van dienst kunt zijn.
De praktijk van de Münchhausenbeweging laat zien dat de oplossing niet schuilt in structuren. Eerder gaat het om een cultuuromslag. Want de veel geprezen keten van maatschappelijke zorg is in wezen niet meer dan een bonte lappendeken. Als er gaten vallen in het aanbod, moet je die vullen. Dat doet de beweging met kleinschalige initiatieven. Dan nog kun je trouwens niet voorkomen dat er mensen in de kou staan. Daarop is er slechts één antwoord: help deze mensen individueel. Leden van de Münchhausenbeweging roepen elkaar voortdurend op om te blijven focussen op de mens met een hulpvraag en om elkaar ‘geen nee’ te verkopen.”
problemen van hun doelgroep.”
meerwaarde krijgt wanneer die hulp wordt gecombineerd met
“De institutionele angel is eruit gehaald. Leden staan gewoon op
weinig aan een baan als hij geen huis heeft bijvoorbeeld.”
De aanpak laat zich typeren als een ‘cirkel van succes’. Czyzewski: en vragen: wie komt mij helpen? Andere leden verwijzen dan niet
formeel door naar instantie x, maar zien zélf kansen om in actie te komen. Kansen die zij omzetten in gezamenlijke initiatieven. De sociëteit stimuleert ze om de successen te delen.”
Van Nes: “Van groot belang voor succesvolle samenwerking is dat we ‘geen nee’ zeggen tegen elkaar als een lid met een hulpvraag
komt. We hebben ook respect voor elkaar, durven buiten de kaders te denken en zien het belang van de mens met een hulpvraag. We
zoeken het dus niet in nieuwe structuren en processen, waarin we
tijdens het eerste jaar de sleutel tot verandering zagen, maar in een andere basishouding, een andere cultuur.”
Permanente discussie Czyzewski merkt dat de aanpak beklijft bij medewerkers van alle
geledingen binnen de deelnemende organisaties. “Ze praten met (nog) meer respect over Rotterdammers die problemen hebben. Bovendien ervaren ze dat hun specialistische hulp juist
andere vormen van specialistische hulp. Een ex-gedetineerde heeft Maar, erkennen beide heren, geen enkele aanpak beklijft
eeuwigdurend, ook niet die van de Münchhausenbeweging. Van
Nes: “We moeten permanent de discussie over onze aanpak voeren en kijken waar het nog beter kan.” Czyzewski: “Doorslaggevend
voor de continuïteit van de beweging is de loyaliteit en ambitie van alle medewerkers, van werkvloer tot aan de Raden van Bestuur. In de praktijk betekent dit dat je inzichten moet kunnen delen en
elkaar moet kunnen aanspreken op persoonlijke en professionele betrokkenheid. Het vraagt ook om een openheid naar nieuwe toetreders van de beweging. De samenwerking mag niet
betekenen dat je andere spelers uitsluit.” Van Nes: “Tegelijkertijd moet je er wel voor zorgen dat de beweging kleinschalig blijft
werken en dat je successen ook echt viert. Successen die je als een kettingverhaal doorvertelt. Zo trekt succes succes aan.” Tekst: Karl Bijsterveld Foto: Lou Wolfs
Pact tegen Armoede
‘Je hebt zelfrespect nodig
om te kunnen participeren’
Ieder mens beschikt over (oer)kracht, oordeelt wethouder Saskia
Mens. Desalniettemin worden ze niet in alle Europese gemeenten
daarmee samenhangende problemen even niet de kans hebben of
zoveel mogelijk te doen.”
Bolten. “Er zijn echter mensen die als gevolg van armoede of
krijgen die kracht aan te wenden.” Empowerment (zelfversterking) vormt daarom een voornaam begrip binnen het participatiebeleid
eerbiedigd. In Delft hebben wij met elkaar afgesproken dat wel
Vanuit die gedachte ontstond het Pact tegen Armoede. Deelnemers aan dit pact, waaronder corporaties, bedrijfsleven, onderwijs en
van het Delftse College. Het Pact tegen Armoede, een initiatief van maatschappelijke organisaties, werken nauw samen in de Bolten en inmiddels door ruim 75 Delftse organisaties en bedrijven ondertekend, is daarbij een krachtige aanjager.
Saskia Bolten is in Delft de strijd aangegaan met armoede op een manier die ook buiten de gemeentegrenzen aandacht trekt. Kern
van haar beleid is dat armoede niet puur moet worden gezien als een financieel probleem, maar als participatievraagstuk. Daarom
wordt in Delft naast financiële ondersteuning bijvoorbeeld ook fors
armoedebestrijding. Ieder op zijn eigen manier en vanuit zijn eigen kracht. Belangrijke doelen van het pact zijn het bevorderen van op maat gesneden hulp voor mensen die buiten de boot dreigen te
vallen, het aantal kinderen dat in armoede opgroeit sterk terug te dringen, evenals het aantal inwoners dat kampt met ernstige
schuldenlast en het tegengaan van analfabetisme. Bolten: “Het Pact vormt bovendien de erkenning dat armoede bestaat en dat het meer is dan het hebben van een laag inkomen alleen. Wanneer
ingezet op de bestrijding van analfabetisme, is er veel aandacht voor allerlei andere omstandigheden wel op orde zijn, kan een mens, sport bij de jeugd en wordt geïnvesteerd in het betrekken van zoveel ondanks een laag inkomen, zich namelijk best rijk voelen.” mogelijk lokale organisaties bij de armoedebestrijding.
Rechten van de Mens
Nieuwe kansen Een in het oog springend voortvloeisel van het Pact is het project
Bolten: “Ieder mens heeft recht op essentiële zaken als woonruimte, Restylen Huishoudens (zie kader). Dit begon als een experiment een baan en een fatsoenlijk loon. Zaken die ook duidelijk staan omschreven in de Universele Verklaring van de Rechten van de
maar wordt inmiddels wegens succes vervolgd: geef het interieur van woningen in een achterstandswijk een opknapbeurt en de
Investeren in mens en steen Een make-over van je huis als eerste stap naar een betere toekomst voor het hele gezin. Dat is de insteek van het project Restylen Huishoudens. Een belangrijke kracht achter dit Delftse project is Kees Huisman. Huisman, lid van de directie van basisschool De Horizon, is sinds 2009 twee dagen per week in dienst van Woonbron, als zogenaamde schoolmate. In die rol legt hij contact met ouders van leerlingen en biedt ondersteuning bij bijvoorbeeld opvoeding. De Horizon bevindt zich in de Gillisbuurt in Delft, waar veel van de leerlingen wonen.
Huisman: “Deze wijk kampt met diverse problemen als werkloosheid, hangjongeren en schulden. Het restylen draagt bij aan de oplossing van dit soort problemen. Het geeft bewoners net het steuntje in de rug om zelfredzamer te zijn en zich positiever op te stellen in hun woon- en leefomgeving. Wanneer de thuissituatie niet goed is, vormt dat een ernstige bedreiging. Zeker voor de kinderen. In het verlengde plukken ook de gemeente en Woonbron er de vruchten van. Het is een project waarbij we zowel investeren in de stenen als in de mensen.”
Steuntje in de rug “Het mooie van het project is dat bewoners er zelf voor open staan en ook deelnemen aan het restylen”, vervolgt Huisman. “Het komt echt van twee kanten. Het zijn geen asociale gezinnen zoals De Telegraaf deze mensen ooit typeerde. Wij gaan echt het gedrag van asociale gezinnen niet belonen. We hebben het hier over mensen die in de verdrukking zitten, voor wie verder afglijden dreigt en die openstaan voor hulpverlening. Wanneer dat laatste niet het geval was, was het project nimmer geslaagd.”
bewoners veren op. Zonder slag of stoot ging dit overigens niet. Los
Dat bevreest mij. We bevinden ons politiek gezien in een
opgeknapt), ‘waaide er ook intern het nodige stof op’. Bolten:
het mij bovendien onduidelijk hoe we een gunstige samenleving
van schreeuwende koppen in De Telegraaf (Huizen van aso’s gratis
“Binnen het College vroeg men zich af of het goed was mensen het heft uit handen te nemen. Mijn reactie: dat doen we niet. We gaan juist samen met de bewoners bepaalde problemen te lijf om ze zo
weer de kans te geven zichzelf verder te ontwikkelen. Om ervoor te zorgen dat kinderen weer gelukkig naar school gaan, ze een eigen
stigmatiserend klimaat. Op basis van het huidige regeerakkoord is kunnen smeden. Het dreigt kil te worden. Om die kilte tegen te gaan, blijf ik iedereen oproepen zo creatief mogelijk te blijven
denken en zoveel mogelijk met elkaar de krachten te bundelen. Niet alles hoeft veel geld te kosten.
huiswerkhoekje te geven, en moeders – vaak alleenstaand – rust
‘We bevinden ons politiek gezien in een
arbeidsmarkt en in de samenleving.”
stigmatiserend klimaat. Het dreigt kil
te brengen. Zo kunnen ze uiteindelijk weer participeren op de
Kille wind
te worden.’
“Participatie begint op het moment dat een mens zijn of haar
Kijk naar het restylen project. Het is relatief goedkoop en levert
uitzichtloosheid verkeren en het idee hebben dat ze niets meer
maatschappij. We moeten elkaar kortom vasthouden en aan de
zelfrespect terugvindt”, vervolgt Bolten. “Zolang mensen in
kunnen, zijn ze ook niet in staat te participeren. Zelfrespect is daarbij simpelweg essentieel.
Veel mensen verliezen hun zelfrespect omdat ze tegen muren aanlopen. Een risico dat, gelet op de vele aangekondigde
bezuinigingen, weer sterk toeneemt in onze maatschappij.
zichtbaar resultaat op. Zowel voor bewoners zelf, als voor de
hand van creativiteit tegenwicht bieden aan het regeerakkoord. Niet bij de pakken neer gaan zitten, krachten bundelen, onszelf herschikken en verder gaan.”
Tekst: Remco Stunnenberg, Rijken & Jaarsma Foto: Hans de Lijser
Architect Ashok Bhalotra:
‘Wonen en leven
zonder vooroordelen’
Ashok Bhalotra - idealist, architect en stedenbouwkundige -
Dit jaar trad hij terug uit de directie van multidisciplinair advies- en
Vanuit architectenbureau KuiperCompagnons, gevestigd in de
richten op zijn initiatief voor FEWSformore@powered by
bedenkt onorthodoxe projecten in een onorthodox pand.
Van Nelle Ontwerpfabriek in Rotterdam, werkt hij aan plannen om zo veel mogelijk mensen van voedsel, water, energie en
onderdak te voorzien. Want iedereen heeft recht op aangenaam wonen. “Het idee is simpel, maar je moet wel buiten de geijkte kaders durven denken.”
Ashok Bhalotra steekt graag zijn hoofd boven het maaiveld uit.
En dat is best gevaarlijk in Nederland, zegt hij, want daar houden
ontwerpbureau KuiperCompagnons. Hij wilde zich volledig kunnen KuiperCompagnons: Food, Energy, Water, Shelter. Wel blijft hij als ambassadeur betrokken bij het architectenbureau. “Als architect
bouw je woningen en wijken. Je zorgt voor onderdak. Maar iedereen die in die gebouwen woont, moet ook eten en drinken en gebruikt energie”, realiseerde Bhalotra zich. Daar zet hij zich nu voor in.
Wereldwijd. “In 2050 woont 75 procent van de mensen in de stad. Wie zorgt er dan voor ons voedsel?”
wij hier niet van. De van oorsprong Indiase architect kwam in de
Met elkaar leven
de milieuvriendelijke Stad van de Zon in Heerhugowaard en de
Duurzaamheid is hem op het lijf geschreven. Hoewel hij een hekel
jaren zeventig naar Nederland en verwierf faam met projecten als
Bhalotra is een gedreven man op zoek naar de ideale wereld.
kunstzinnige wijk Kattenbroek in Amersfoort.
heeft aan de term. “Als iemand je vraagt hoe je huwelijk is en je
hart voor wonen 3/2010 11
antwoordt ‘duurzaam’, dan is dat niet best.” Hij breekt vooral een
Voor China ontwierp hij een groot openbaar plein om maïs op
wonen en leven’. “Omarm de verschillen, daar word je rijker van.
Bhalotra: “Toen ik met dat plan kwam, lachte een oliesjeik me uit.
lans voor sociale duurzaamheid, dat hij omschrijft als ‘met elkaar
Zonder angsten, zonder vooroordelen. Maar niet zonder conflicten, want dat is saai en leidt tot onverschilligheid.”
te verbouwen. En in Mekka introduceerde hij zonne-energie.
‘Europa heeft een energieprobleem; wij niet’, zei hij. En toen viel de stroom uit.”
Zijn stelling is dan ook dat je geen woningen moet willen verkopen
Bhalotra gelooft in zijn ideeën en heeft er vertrouwen in dat die
om mensen te laten genieten van hun woonomgeving, vindt hij.
“Maar de gevestigde orde wil het niet. Waarom dat zo is, ontgaat
onder de noemer ‘duurzaamheid.’ De taak van de architect is vooral Bhalotra ziet de oplossing in kleinschaligheid. Zonnepanelen op het dak, een moestuin in de stad, schooltuintjes.
Die gedachte van kleinschaligheid komt ook terug in zijn visie van
FEWSformore. Een concept dat hij in feite al toepaste in 1994, toen hij City Fruitful ontwierp in Dordrecht: een combinatie van
overal zullen worden toegepast. “Het concept is simpel”, zegt hij.
me elke keer weer. Mensen zijn overal ter wereld aardig. Maar door instituties – zoals de staat en het geloof – wordt het vaak
onaangenaam. Rangen en standen zijn niet interessant. Je moet
wijken bouwen waar iedereen kan wonen. Maar dat lukt vaak niet door de macht van projectontwikkelaars en makelaars.”
glastuinbouw met woningbouw. “Je moet bij wijze van spreken
Wooncorporaties
restaurants Villa Augustus in Dordrecht en De Kas in Amsterdam
zouden nou nét het verschil kunnen maken, vindt hij. “Zorgen dat
tussen de kassen door naar je voordeur lopen. Ik gebruik graag de
Over het instituut van wooncorporaties twijfelt Bhalotra nog. Die
als voorbeeld van die kleinschaligheid. Het is toch fantastisch om
de bewoners naar hun zin wonen. Maar sinds de verzelfstandiging,
wat je buiten ziet groeien, binnen op tafel te krijgen?”
Ook in Stad van de Zon in Heerhugowaard is duurzaamheid de kern van het woongenot, zowel op het gebied van energie en
materiaalgebruik, als sociaal. Met een maatvoering van 700 meter bij 700 meter, is de sociale duurzaamheid in de wijk gewaarborgd.
ingevoerd door voormalig staatssecretaris Heerma begin jaren
negentig, zijn ze enorm groot geworden. Tegenwoordig zit er een ‘anonieme’ raad van bestuur. De afstand tot de bewoners wordt
steeds groter. Bovendien moeten corporaties nu hun eigen broek ophouden, dus moet er winst worden gemaakt.”
Alles is op loopafstand, dus de bewoners kunnen elkaar gemakkelijk
Volgens Bhalotra moeten wooncorporaties zich steeds afvragen
draait op zonne-energie.
een directe vertegenwoordiging zijn vanuit de gebruikers, vindt hij.
vinden. Bovendien is het een CO2-emissieneutrale wijk: vrijwel alles
Buitenland Toen Bhalotra bezig was met de Stad van de Zon, realiseerde hij
zich dat de kwaliteit van het zwemwater hetzelfde was als die van het drinkwater in New Delhi. Dat bracht hem ertoe om ook in het buitenland te zorgen dat mensen niet alleen een dak boven hun hoofd krijgen, maar ook schoon drinkwater, eten en energie. In
India zet hij in op recycling. “Afval van de één kan de grondstof voor de ander worden. Zo kunnen we water en voedsel veilig stellen.”
wat hun bestaansrecht is. Voor wie zijn ze er nu eigenlijk? Er moet
De architect heeft wel een oplossing, maar ook die is onorthodox:
“Als je dertig jaar lang maandelijks je huur betaalt, dan ben je wat
mij betreft mede-eigenaar geworden. Maak van de bewoners maar aandeelhouders. Zo verbind je de bewoners met hun huis en met
hun buurt. Daardoor ontstaat vanzelf sociale cohesie. En daar gaat het om: prettig samen leven.”
Tekst: Jasmijn Hofman, Tekstschrijvers.nl Foto: Erno Wientjens
Oefenen in de mini-maatschappij Short Stay Facility In de maatschappij moet je je maar zien te redden. Ook als je een
groenvoorziening.” Samen met de opdrachtgever zoekt hij de beste
slecht kunt leren. Het valt dan niet mee een baan te vinden.
als verkoper in de supermarkt. De stagiairs krijgen drie
psychiatrische stoornis hebt, langdurig werkloos bent of gewoon Short Stay Facility (SSF) in Dordrecht biedt stageplaatsen om te helpen bij terugkeer naar de maatschappij.
Langs de A16 bij Dordrecht staat de woontoren van Short Stay
werkplek uit, bijvoorbeeld in de wasserij, de schoonmaakploeg of
beoordelingen, waarbij onder meer wordt gelet op samenwerking
en op tijd komen. Nadat ze hun certificaat hebben behaald, moeten ze zich bewijzen in het bedrijfsleven.
Facility (SSF). Op twaalf etages worden voor maximaal zes maanden
Duurzame re-integratie
is gereserveerd voor Stichting De Plint. De stichting, gesteund door
niet de bedoeling dat ze bij ons langzamer of slechter mogen
woningen verhuurd aan instellingen en bedrijven. De begane grond
De stagiairs werken onder reële arbeidsomstandigheden. “Het is
Woonbron, zet zich in om mensen aan het werk te krijgen. Het is
presteren. We proberen zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid te
net een mini-maatschappij, met horeca (eetcafe en zalencentrum), groenvoorziening, een wasserij, een schoonmaakafdeling, een
klussenteam, een supermarkt en een administratie en receptie.
Plekje in de maatschappij “Wij helpen mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt”,
blijven. Ze leren niets als ze urenlang cd’s in doosjes moeten
stoppen ergens in een loods, maar wél van een echte baan in een
restaurant of bij de receptie. Alleen op die manier kun je toewerken naar een terugkeer in de maatschappij. Dat is wat wij duurzame re-integratie noemen.”
zegt John Boogaard van SSF. Hij is als hoofd Werk en Opleiding
Het lukt natuurlijk niet om voor iedereen een baan te vinden, maar
De stagiairs komen onder meer binnen via opdrachtgevers als het
Soms moet je gewoon even meedenken, zegt Boogaard. “Wij
verantwoordelijk voor 55 stageplaatsen en 25 vaste werknemers. UWV, Drechtwerk (Sociale Werkvoorziening), het ROC of de gehandicapteninstelling Gemiva. Ze blijven drie tot negen
maanden. Boogaards missie is geslaagd als alle stagiairs een plekje krijgen in de echte maatschappij.
“Wat de stagiairs bij ons kunnen doen, hangt erg af van hun beperkingen”, zegt Boogaard. “Zo zal iemand in een rolstoel natuurlijk eerder bij de administratie belanden dan in de
er zijn ook hele leuke voorbeelden van een succesvolle re-integratie. hadden ooit een man in het restaurant, die al tijdens de stage zei:
‘de grootschaligheid van de horeca is niets voor mij’. Toen dacht ik
aan een klein eetcafeetje in Dubbeldam, waar hij waarschijnlijk echt op zijn plaats zou zijn. En daar werkt hij nog steeds.” Tekst: Jasmijn Hofman, Tekstschrijvers.nl Foto: Jean-Paul van Ee
Colofon Hart voor Wonen is een uitgave van Woonbron Redactieadres Postbus 2346, 3000 CH Rotterdam Tekstverzorging Karl Bijsterveld, Rijken&Jaarsma, Tekstschrijvers.nl, team Communicatie Woonbron Eindredactie Amanda de Ruwe Fotografie Fabienne de Boer, Jean-Paul van Ee, Hans de Lijser, Erno Wientjens, Lou Wolfs Vormgeving Cascade - visuele communicatie, Amsterdam Druk Schefferdrukkerij, Dordrecht
