2010

OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010

OOM Onderwijsinformatie 2009/2010

Inhoudsopgave

Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010

3

Leeswijzer

5

Samenvatting OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010

6

1 Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo

10

1.1

11

O ntwikkelingen aantallen leerlingen in de beroepskolom

1.2 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen vmbo 1.3 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen mbo 1.4 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen hbo

2 Onderwijs ontwikkelingen in de metaalbewerking 2.1 Instroom bbl-leerlingen in de metaalbewerking 2.2 OOM bedrijven en opleiden van leerlingen 2.3 Opleidingsvariant bbl: on-the-job/off-the-job/scholingspool 2.4 Ontwikkelingen aantallen andere leerwerktrajecten, MKB route (mbo en hbo) en stages

2

13 14 20

22 22 25 26

27

3 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking

28

3.1 Totaal aanvragen regelingen (bedrijven en werknemers, aantal scholingsdagen) 3.2 Gevolgde cursussen naar aantallen 3.3 Gevolgde cursussen naar budget

29 30 32

33

Bijlage 1 Clustering opleidingen mbo


Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010 In deze rapportage worden de resultaten van OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010 besproken. Hierin brengt OOM de ontwikkelingen in het metaaltechnische beroepsonderwijs in beeld. De monitor bekijkt drie ontwikkelingen: Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo en hbo. Ontwikkelingen van het onderwijs in de metaalbewerking. Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking.

Afbakening onderzoek metaaltechnisch beroepsonderwijs Dit rapport richt zich met name op metaaltechnische opleidingen in het beroepsonderwijs. In dit onderzoek is een afbakening gemaakt van de relevante opleidingen voor de metaalbewerking in het vmbo, mbo en hbo. 1. vmbo: binnen het vmbo kunnen er twee richtingen worden onderscheiden die voor de metaalbewerking van belang zijn: Metaaltechniek en Metalektro. 2. mbo: voor het mbo zijn de metaaltechnische opleidingen in veertien clusters opgedeeld (zie bijlage 1). Een tweede toegepaste clustering binnen dit onderzoek is de indeling in niveaus: niveau 1 Assistent, niveau 2 Basisberoepsbeoefenaar, niveau 3 Vakfunctionaris, niveau 4 Middenkaderfunctionaris/Specialistenopleiding. Een derde indeling is het onderscheid in beroepsopleidende leerweg (bol) en beroepsbegeleidende leerweg (bbl). 3. hbo: in het hbo bestaan er 50 technische opleidingen. Voor de metaalbewerkingbranche zijn de volgende zes opleidingen van belang: a Aviation. b Engineering, design & innovation. c Luchtvaarttechnologie. d Technische bedrijfskunde. e Scheepsbouwkunde. f Werktuigbouwkunde/business engineering.

3


OOM regelingen In dit rapport wordt verwezen naar de volgende OOM regelingen: LeerWerkbijdrage. De LeerWerkBijdrage (LWB) is bedoeld als een financiële tegemoetkoming voor bedrijven ten aanzien van de kosten van het opleiden van leerlingen voor een beroepsopleiding op niveau 1 tot en met 4 (mbo) en niveau 5 (hbo bachelor en master). Met deze bijdrage wil OOM bedrijven stimuleren om leerlingen op te leiden en (toekomstige) werknemers een goede start van hun loopbaan in de branche te bieden. De LeerWerkBijdrage kent drie varianten: −− BBL on-the-job De regeling is gericht op leerlingen van alle niveaus. De leerling werkt vier dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. −− BBL off-the-job De regeling is gericht op leerlingen van niveau 1 en 2 die speciale begeleiding nodig hebben. De leerling werkt gemiddeld twee dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. Daarnaast volgt de leerling gemiddeld twee dagen per week een praktijkopleiding bij een regionale praktijkschool. −− BBL scholingspool Een leerling die een bbl-opleiding via de scholingspool volgt, wordt opgeleid door een samenwerkingsverband van OOM-bedrijven. De regeling is gericht op leerlingen van alle niveaus. De leerling werkt gemiddeld drie dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. Daarnaast volgt de leerling gemiddeld één dag per week een praktijkopleiding bij een regionale praktijkschool. Persoonlijke TrainingsToelage. De Persoonlijke TrainingsToelage (PTT) is een persoonlijk leerbudget gericht op de werknemer. Het leerbudget is bedoeld voor scholing en andere ontwikkelingsactiviteiten. Een aanvraag wordt gedaan via een POP-aanvraagformulier, waarin werknemer en werkgever de gezamenlijke afspraken vastleggen. Met de PTT wil het bestuur van OOM de dialoog over leren tussen werkgever en werknemer stimuleren en de werk nemer motiveren om ook de eigen verantwoordelijkheid voor de loopbaan op te pakken. Stagevergoeding. Leerlingen van vmbo, mbo (bol) en hbo kunnen een snuffelstage, een stage of een afstudeerstage volgen bij een OOM bedrijf. De werkgevers de stageplaats aanbiedt kan hiervoor een vergoeding aanvragen.

Bronbestanden Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende bronbestanden: Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie van Kenteq. OOM subsidiebestanden 2008, 2009 en 2010 (deze gegevens zijn op 1 september 2010 vastgesteld). Bestanden van de HBO-raad. Bestanden van het CBS.

4


Leeswijzer In het eerste hoofdstuk worden de ontwikkelingen in de beroepskolom geschetst. De ontwikkelingen in de metaaltechnische opleidingen worden afgezet tegen andere technische opleidingen. Achtereenvolgens worden de details van de metaaltechnische opleidingen (leeraantallen en gediplomeerden) in het vmbo, mbo en hbo besproken. In hoofdstuk 2 en 3 wordt op basis van de subsidiebestanden van OOM het gebruik van OOM bedrijven en werknemers van de diverse bijscholingsregelingen, leerwerkregelingen en stagevergoedingen geanalyseerd. Er is gekeken naar het gebruik van de regelingen over de periode 2007 tot 2009. Hoofdstuk 2 gaat in op het gebruik van de OOM leerwerkregelingen: bbl on-the-job, bbl off-the-job en bbl scholingspool. Het gebruik van deze regelingen wordt vergeleken met de ontwikkelingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs. Daarnaast wordt het gebruik van de stagevergoedingen voor vmbo, mbo en hbo leerlingen geanalyseerd. In hoofdstuk 3 worden de bijscholingsactiviteiten van bedrijven en werknemers in kaart gebracht. Geanalyseerd wordt welk deel van de bedrijven zich bezighoudt met bijscholen, hoeveel werknemers bijscholing volgen en hoeveel bijscholingsdagen hierbij worden ingezet. Tot slot wordt ook bekeken welk type cursussen wordt gevolgd en welke trends op het gebied van bijscholen eventueel zichtbaar zijn.

5


Samenvatting OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010 In opdracht van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) heeft CINOP het onderzoek Onderwijsinformatie 2009/2010 uitgevoerd. Het doel van deze rapportage is inzicht te geven in de stand van zaken en ontwikkelingen in de beroepskolom (vmbo, mbo en hbo), het onderwijs in de metaalbewerking en bijscholing van medewerkers in de metaalbewerking. Gegevens uit het rapport zijn ontleend aan het arbeidsmarktonderzoek van Kenteq, CBS, HBO-raad en OOM subsidiebestanden van bijscholing en LeerWerkBijdragen met de peildatum 1 september 2010. Aangezien nog niet alle aanvragen voor LeerWerkBijdragen van 2009 zijn ingestuurd en/of verwerkt, ligt het eindresultaat voor 2009 nog niet vast. De gegevens uit 2009 zijn onder voorbehoud. Tenslotte is de PTT, de regeling om bijscholing te stimuleren, in 2009 tijdelijk stopgezet. In 2010 is de regeling weer gestart, maar onder aangepaste condities. De aantallen cursussen, bedrijven en werknemers uit 2009 en 2010 zijn daarom niet vergelijkbaar met voorgaande jaren. Relatieve vergelijkingen met andere jaren kunnen wel worden gemaakt.

Landelijke ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Aantal metaaltechnische vmbo- en mbo-leerlingen daalt Het aantal leerlingen in een metaaltechnische beroepsopleiding (vmbo, mbo en hbo) daalt in 2009/2010 met 5,9%. De overige technische opleidingen vertonen de laatste jaren een licht stijgende trend. De daling in de metaaltechnische beroepsopleidingen wordt veroorzaakt door zowel een daling in het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-9%) als in het mbo-onderwijs (-10%). Voor een deel is de daling van het metaaltechnisch vmbo-onderwijs gerelateerd aan de daling van het vmbo-onderwijs in het algemeen (-2%). Een mogelijke verklaring voor de daling in het mbo-onderwijs is de toename van de gemengde technische opleidingen. De daling in metaaltechnisch mbo-onderwijs wordt veroorzaakt door een daling bij de assistentopleiding (niveau 1) en de middenkaderopleiding (niveau 4). Beide opleidingen ‘verliezen’ leerlingen aan breed vormende technische opleidingen die leerlingen aantrekken, zoals AKA (arbeidsmarktgekwalificeerde assistent, niveau 1) en WEI (werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek, niveau 4). De trend naar meer brancheoverstijgende opleidingen op niveau 1 en 4 zet verder door. Communicerende vaten: bol en bbl Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 11% en het aantal bblleerlingen daalt met 9%. Voor alle bbl-opleidingen op de vier niveaus is een daling waar te nemen. Een mogelijke verklaring voor de daling van de bbl-opleidingen is de verminderde werkgelegenheid in onder andere de sector metaalbewerking in 2009. Er lijkt sprake van een effect van communicerende vaten. De leerlingen die een bblopleiding willen volgen op niveau 2 en 3 wijken bij gebrek aan werkgelegenheid uit naar de dagopleiding (bol-opleiding) van hetzelfde niveau. De bol-opleidingen op niveau 2 en 3 vertonen in 2009/2010 een aanzienlijke stijging van respectievelijk 29% en 24%. Wanneer een deel van deze bol-leerlingen op een later moment, bij een verbeterde conjunctuur, alsnog starten met een leerwerkbaan (bbl) dan zou in potentie de bbl-instroom weer kunnen stijgen.

6


Veranderingen binnen opleidingen voor metaalbewerking De opleiding metaalbewerker is dit jaar voor de eerste keer de grootste opleidingsrichting binnen alle metaalopleidingen. Deze opleiding bestaat sinds 2008/2009 en vervangt deels een aantal oudere opleidingen. De nieuwe opleiding is in 2009/2010 verdubbeld in omvang. Andere ‘oudere’ opleidingen gericht op de basis disciplines (lassen, constructie, plaatwerken en verspanen) van metaalbewerking dalen sterk in 2009/2010. Voor een deel is er sprake van een verschuiving van oude opleidingen in een brede nieuwe opleiding. Er is sprake van een netto daling van 8% van de opleidingen gericht op de basis disciplines van metaalbewerking. Deze daling is vergelijkbaar met de totale daling van 9% voor alle mbo-opleidingen. Er is dus geen sprake van een onevenredig grote daling van de basisopleidingen van metaalbewerking. De nieuwe opleiding is gericht op een breder vormende opleiding waarin meerdere disciplines van metaalbewerking aan bod komen. De daling voor de basis disciplines is eveneens waar te nemen in de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector. Het onderzoek Arbeidsmarktinformatie cijfers en trend 2010 van OOM laat in 2009 een aanzienlijke daling zien van de beroepen lassen, constructie, plaatwerken en verspanen onder invloed van de economische crisis. Opvallende dalende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij opleidingen gericht op servicemonteurs (-28%) en de productie van vliegtuigen (-32%). In de sector is de werkgelegenheid voor deze beroepen de laatste jaren stabiel (vliegtuigen) en licht stijgend voor servicemonteurs.1 In de sector lijkt er derhalve voldoende werkgelegenheid voor leerlingen van deze opleidingen. De daling in aantal leerlingen is voor de continuïteit van bedrijven met behoefte aan werknemers met deze kwalificaties niet wenselijk. Opvallende stijgende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij de opleidingen gericht op Machinebouw mechatronica (22%), Fijnmechanische techniek (29%) en Operator productietechniek (49%). De stijging van het aantal leerlingen voor opleidingen Operator productietechniek is opvallend omdat de werkgelegenheid voor deze functies tijdens de economische crisis in 2008 en 2009 in de sector sterk is afgenomen. Mogelijk zijn leerlingen ondanks de beperkte werkgelegenheid aantrekkelijk omdat het om werknemers in opleiding gaat Bij Leerlingen in opleidingen gericht op Machinebouw en Mechatronica is er meer instroom op niveau 3 en 4. Ondanks de terugval in de werkgelegenheid in de sector, hebben deze leerlingen een beter arbeidsmarktperspectief vanwege het hogere opleidingsniveau.

1 7

Arbeidsmarktinformatie cijfers en trend 2010.


Onderwijsontwikkelingen in de metaalbewerking (peildatum november 2010)

Verwachte daling instroom leerlingen in 2009/2010 In 2009/2010 zijn er op dit moment (peildatum november 2010) 1.608 leerlingen met een bbl-opleiding bij een OOM bedrijf begonnen. Het aantal leerlingen in de jaren daarvoor was gestegen van 2.198 in 2007/2008 tot 2.331 leerlingen in 2008/2009. Dit betekende een stijging van 6%. Deze omvang wordt waarschijnlijk niet gehaald in 2009/2010. De informatie over 2009/2010 staat nog niet vast vanwege de vertraging van subsidieaanvragen voor het opleiden van leerlingen. De verwachte daling in 2009 is met name gerelateerd aan het achterblijven van de instroom op niveau 2. Voor alle overige niveaus lijkt de instroom tenminste stabiel te blijven ten opzichte van afgelopen jaren. De daling in de basis beroepsopleiding (niveau 2) heeft op termijn ook gevolgen voor instroom in de vakopleiding (niveau 3) en de specialistenopleiding (niveau 4). Verwachte daling van bedrijven met één of meerdere leerlingen in 2009/2010 In 2009/2010 zijn er op dit moment (peildatum november 2010) 1.030 bedrijven die één of meerdere leerlingen opleiden. Het aantal bedrijven met een leerling in opleiding is gestegen van 1.402 bedrijven in 2007/2008 tot 1.440 bedrijven in 2008/2009. De verwachting is dat het aantal bedrijven van 2009/2010 nog zal stijgen, maar het aantal bedrijven van 2008/2009 wordt waarschijnlijk niet gehaald. Daling off-the-job-leerlingen De scholingspool heeft in 2008/2009 een omvang van 122 leerlingen en stijgt in 2009/2010 naar 220 leerlingen. De scholingspool maakt in 2009/2010 14% uit van het totale leerlingenbestand. De grootste groep leerlingen wordt volgens de on-the-job-variant opgeleid (76%). Het aandeel on-the-job-leerlingen is ten opzichte van een jaar gelijk gebleven. 10% van de leerlingen wordt off-the-job opgeleid in 2009. Dit is een opvallend daling van de off-the-job-leerlingen, die de jaren daarvoor een constant aandeel vormden van 15% tot 17% van het totaal aantal leerlingen. Bij de off-the-job-variant werken leerlingen twee dagen bij het leerbedrijf. De overige dagen gaan ze naar school en het praktijkcentrum. Werkgevers kiezen in deze minder goede conjunctuur mogelijk voor een leerling die meer dagen inzetbaar is voor het bedrijf. Mogelijk is de scholingspool (stijgend aantal leerlingen) een aantrekkelijk alternatief. De leerlingen worden ondersteund door een praktijkcentrum, maar zijn ook drie dagen bij het bedrijf inzetbaar. Stijging aantal stagiaires vmbo en hbo In 2009/2010 is voor bijna 1900 mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOMbedrijf. Dit is 8% minder dan in 2008/2009, maar de stagecijfers van 2009/2010 voor het mbo zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het aantal vmbo-en hbo-stagiaires is respectievelijk met 4% en 2% gestegen. De stijging van het aantal vmbo-stagiaires is opvallend omdat het aantal vmbo-leerlingen de laatste jaren daalt. Dit wil zeggen dat een groter deel van het totaal aantal metaaltechnische vmbo-leerlingen bij OOMbedrijven stage loopt. OOM-bedrijven zijn actiever bezig met stageplaatsen aanbieden. Dit is gezien de dalende trend van het metaaltechnische vmbo-leerlingen een belangrijk gegeven. Stageplaatsen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de instroom in het metaaltechnisch middelbaar beroepsonderwijs en de sector.

8


Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Bijscholing in metaalbewerking gedaald onder invloed van wijzigingen PTT De stopzetting van de PTT in juni 2009 heeft een groot effect gehad op de scholings deelname. In 2009 bleek het budget voor de PTT ontoereikend om aan de vraag te voldoen. Wanneer het budget het zou toelaten dat de PTT langer zou doorlopen, is het waarschijnlijk dat de aantallen in 2009 boven het niveau van de voorgaande jaren uit zouden zijn gekomen. In 2010 is de PTT opnieuw gestart, maar de subsidievoorwaarden zijn beperkt ten opzichte van 2008 en de eerste helft van 2009. De belangstelling voor de PTT in 2010 blijft achter bij de verwachtingen. Door deze wijzingen in het PTT-stelsel zijn vergelijkingen tussen 2009/2010 en eerdere jaren niet mogelijk en/of minder relevant. Opvallende trends in 2009 en 2010 zijn: er zijn in 2010 minder werknemers per bedrijf geschoold dan in 2009. In 2009 volgde gemiddeld 6,2 werknemers per bedrijf scholing (aantal scholende werknemers/aantal scholende bedrijven). In 2010 is deze verhouding gedaald naar 3,6. In 2010 gold een bedrijfslimitering van 5 werknemers per bedrijf of 20% van de werknemers bij bedrijven met meer dan 25 werknemers. Deze beperking is waarschijnlijk een belangrijke factor in de daling van het aantal scholende werknemers per bedrijf; het aandeel van opleidingen in automatisering (van 13% naar 10%) is in 2010 aanzienlijk gezakt. Door de nieuwe condities van de PTT (maximaal € 375 subsidie per werknemer) zijn cursussen met hoge kostprijs minder aantrekkelijk om te volgen. Dit zou met name voor de opleidingen automatisering - met een relatief hoge kostprijs van gemiddeld ongeveer € 900 per deelnemer - een beperking kunnen vormen. Werkgevers ontvangen maximaal € 375 subsidie en moeten dan meer dan 50% bijbetalen; het aandeel opleidingen in logistiek (van 18% naar 12% is in 2010 eveneens gedaald. Deze daling laat zich verklaren door de relatief grote belangstelling voor E achter B bij rijopleidingen in 2009. Deze opleiding was in 2010 niet meer subsidiabel; in 2010 zijn er meer veiligheid-, milieu- en arbocursussen aangevraagd. Deze stijging was niet verwacht omdat in 2010 minder gunstige voorwaarden golden voor deze wettelijk verplichte cursussen. De bijdrage aan een wettelijke cursus was 25% van de opleidingskosten in plaats van 50% voor andere (vakgerichte) opleidingen. Deze maatregel was juist gericht om het investeren in vakgerichte opleidingen meer aantrekkelijk te maken. Dit effect is niet zichtbaar in de scholingsdeelname in 2010; tenslotte is het aandeel techniek gestegen van 11% naar 15%. Bij technische cursussen is er een toename van opleidingen voor elektrotechniek, hydrauliek en landbouwmechanisatie. Bedrijven die in 2010 in deze scholing investeren betalen zelf een substantieel deel van de opleiding van de werknemer zelf. Er zijn aanzienlijk minder bedrijven en werknemers die deelnemen aan scholing in 2010. De bedrijven die wel in scholing investeren kiezen, ondanks een relatieve hoge investering per deelnemer, vaker voor een technische opleiding.

9


1 Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo en hbo:

10

et aantal leerlingen in een metaaltechnische beroepsopleiding (vmbo, H mbo en hbo) daalt met 5,9%. Dit wordt veroorzaakt door een daling in het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-14%) en mbo-onderwijs (-10%). In het hbo-onderwijs stijgen de leerlingaantallen met ongeveer 3%. Voor een deel is de daling van het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-5,9%) gerelateerd aan de daling van het totale vmbo-onderwijs (-2%). Verder daalt het aantal vmbo-leerlingen voor technische opleidingen met 3%. Een derde mogelijke verklaring voor de daling in metaaltechnische opleidingen zou de toename van de gemengde technische opleidingen kunnen zijn. Voor metaaltechnische mbo-opleidingen (bol+bbl samen) op zowel niveau 1 als niveau 4 geldt dat de ‘oude’ branchespecifieke opleidingen worden afgebouwd en vervangen door brancheoverstijgende opleidingen. De metaaltechnische opleidingen niveau 1 en 4 hebben te maken met een terugloop van leerlingen in 2009/2010 van respectievelijk -8% en -23% (bol en bbl samen). De metaaltechnische mbo-opleidingen op niveau 2 en 3 kende de afge lopen jaren een opgaande trend. In 2009/2010 is er sprake van een daling van 6% op niveau 2 en een daling van 2% op niveau 3. Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 11%. Dit wordt veroorzaakt door de grote daling van leerlingen op niveau 4 (-28%), deze groep vertegenwoordigt het grootste aandeel bol-leerlingen. Het aantal bbl-leerlingen daalt eveneens met 9%. Voor alle opleidingen, behalve de opleiding op niveau 4, is een daling waar te nemen. Een mogelijke verklaring voor de daling van de bbl-opleidingen is de verminderde werkgelegenheid in onder andere de sector metaal bewerking in 2009. Er lijkt sprake van een effect van communicerende vaten. De leerlingen op niveau 2 en 3 wijken bij gebrek aan werkgelegenheid uit naar de dagopleiding (bol-opleiding) van hetzelfde niveau. De bolopleidingen op niveau 2 en 3 vertonen in 2009/2010 een aanzienlijke stijging van respectievelijk 29% en 24%. Het aantal gediplomeerden in het metaaltechnisch mbo is gestegen met 13%. De stijging in de leerlingaantallen van de laatste jaren zijn een verklaring voor deze stijging. Gezien de daling van de instroom op niveau 4 is de komende jaren een terugval van het aantal gediplomeerden te verwachten. De daling van het aantal gediplomeerden op niveau 1 (-11%) laat zich verklaren door een verminderde instroom van de laatste jaren. De opleiding metaalbewerker is dit jaar voor de eerste keer de grootste opleidingsrichting. Deze opleiding bestaat sinds 2008/2009 en vervangt deels een aantal oudere opleidingen. Deze opleiding kent een verdubbeling van de leerlingaantallen in 2009/2010. Opvallend is dat het aantal gediplomeerden achterblijft. Binnen de metaaltechnische hbo-opleidingen zet de licht stijgende trend van de afgelopen jaren door. Het aantal leerlingen dat een metaaltech nische hbo-opleiding volgt stijgt met 3%. De dalende trend van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische hbo-opleidingen van de laatste jaren is gestopt en omgezet in een stijging van 4% in 2008. De opleiding Engineering, design & innovation kent de laatste jaren een toename van het aantal leerlingen.


1.1

ntwikkelingen aantallen leerlingen O in de beroepskolom

In het schooljaar 2009/2010 volgen 30.809 leerlingen een metaaltechnische opleiding in het vmbo, mbo of hbo. Dit komt overeen met 2,7% van het totaal aantal leerlingen in het beroepsonderwijs. Het aandeel is gezakt ten opzichte van 2007/2008 (3,1%).

Tabel 1

Aantal leerlingen metaaltechnisch vmbo/mbo/hbo ten opzichte van het overige beroepsonderwijs 2009/2010

2009/2010

%

30.809

3%

Overige technische opleidingen

224.676

20%

Niet-technisch beroepsonderwijs

865.846

77%

1.121.331

100%

Metaaltechnische opleidingen

Beroepsonderwijs totaal

Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 en CBS.statline.nl november 2010.

Het aantal leerlingen, dat een metaaltechnische opleiding volgde, daalde het vorig jaar met ongeveer 2,6%. Dit jaar (2009/2010) is de daling 5,9%. De daling is dus groter dan de afgelopen jaren. De leerlingaantallen voor de overige technische opleidingen en de niet-technische opleidingen zijn in 2009/2010 respectievelijk met 2,5% en 2,4% gestegen. De leerlingaantallen van de metaaltechnische opleidingen vertonen een dalende trend. Dit komt niet overeen met de ontwikkeling van de overige technische opleidingen, die de laatste jaren meer leerlingen hebben getrokken.

Tabel 2

Ontwikkeling leerlingaantallen metaaltechnisch vmbo/mbo/hbo ten opzichte van het overig beroepsonderwijs 2007-2010

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 2009/2010

33.961

32.893

30.809

-5,9%


213.491

219.147

224.676

2,5%

Niet-technisch beroepsonderwijs

841.986

845.915

865.846

2,4%

1.097.955

1.121.331

2,1%


Beroepsonderwijs totaal

1.089.438

Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 en CBS.statline.nl november 2010

11


Tabel 3

Ontwikkelingen leerlingenaantallen metaaltechnische opleidingen, overige technische opleidingen en niet-technische opleidingen 2007-2010

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 2009/2010

9.031

8.220

7.080

-14%

28.326

27.805

27.344

-2%

180.103

176.188

173.064

-2%

13.180

12.651

11.372

-10%


138.023

143.038

146.186

2%

Niet-technische opleidingen

358.439

358.384

366.232

2%


11.750

12.022

12.357

3%


47.142

48.304

51.146

6%

303.444

311.343

326.550

5%

Beroepskolom

vmbo (leerjaar 3 + 4) Metaaltechnische opleidingen Overige technische opleidingen Niet-technische opleidingen mbo (bol+bbl) Metaaltechnische opleidingen

hbo

Niet-technische opleidingen


De daling van het aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs is een combinatie van een daling van het aantal leerlingen in het vmbo (-14%) en een daling van het aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs in het mbo ( 10%). Ook de overige technische opleidingen in het vmbo dalen (-2%). De overige technische opleidingen in het mbo daarentegen stijgen met 2%. In het hbo is zowel het aantal studenten dat een metaaltechnische opleiding gestegen met 3%. Ook binnen de overige technische opleidingen valt een stijging te noteren (6%).

12


1.2 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen vmbo Er zijn in het vmbo twee opleidingsrichtingen die tot het metaaltechnisch beroeps onderwijs gerekend kunnen worden. Het zijn de richtingen metaaltechniek en metalektro. Onderstaande tabel beschrijft de ontwikkelingen van de leerlingenaantallen in leerjaar 3 en 4 van deze twee opleidingen.

Tabel 4

Tabel 4 Leerlingenaantallen metaaltechnische opleidingen vmbo 2007-2010

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 . 2009/2010

Metaaltechniek

5.440

4.990

4.212

-16%

Metalektro

3.591

3.230

2868

-11%

Totaal

9.031

8.220

7.080

-14%

Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011

Evenals vorig jaar kampen beide opleidingen met aanzienlijke terugloop van leerling aantallen. Totaal is de terugloop van metaaltechnische leerlingen 14%. De daling is voor een deel te verklaren uit de daling van het totaal aantal leerlingen in het vmbo (-2%, zie tabel 5).

Tabel 5

Tabel 5 Ontwikkeling vmbo-leerlingen landelijk 2007-2010

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 . 2009/2010

vmbo/lwoo gemengde leerweg 3/4

24.016

24.696

24.742

0%

vmbo/lwoo kaderberoepsger 3/4

59.027

58.052

56.591

-3%

vmbo/lwoo basisberoepsop 3/4

55.328

51.882

49.144

-5%

vmbo/lwoo theoretische leerweg

79.089

77.583

77.011

-1%

217.460

212.213

207.488

-2%

Totaal

Cbs.statline.nl november 2010

Verder daalt het aantal vmbo-leerlingen voor technische opleidingen met 2% (zie tabel 3). Een derde mogelijke oorzaak van de daling is de verschuiving van sectorspecifieke opleidingen naar meer sectoroverstijgende opleidingen binnen het vmbo. In het Arbeidsmarktonderzoek 2009/2010 van Kenteq wordt gesteld dat in 2006 alle leerlingen waren toe te schrijven aan de de vier traditionele sectoren (techniek, economie, zorg en landbouw). In 2008/2009 valt 6 procent van de leerlingen onder een combinatiesector. Zij zijn niet toe te delen aan een specifieke sector of aan een kenniscentrum. 13


1.3 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen mbo De ontwikkelingen in mbo-onderwijs zijn stabiel in 2009/2010 als het gaat om de totale leerlingaantallen. Er zijn 2% meer leerlingen mbo breed. Voor de sector techniek is er stijging van 1% op te tekenen en specifiek voor OOM relevante metaaltechnische opleidingen is de daling 10%.

Tabel 6

Ontwikkeling mbo-leerlingen 2007-2010

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 2009/2010

Mbo totaal

509.642

513.925

523.790

2%

Mbo techniek

151.203

155.541

157.558

1%

13.180

12.651

11.372

-10%

Mbo metaal


Opleidingsniveaus metaaltechnisch mbo (bol + bbl) Er bestaan vier verschillende opleidingsniveaus in het mbo. Onderstaande tabel beschrijft de ontwikkelingen van de leerlingenaantallen binnen deze vier niveaus in het metaaltechnisch mbo. In tabel 7 worden de leerlingenaantallen van de leerwegen bol en bbl samen weergegeven.

Tabel 7

Leerlingenaantal metaaltechnisch mbo naar niveau 2007-2010 (bol en bbl samen)

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 2009/2010

811

692

635

-8%

Niveau 2 Basisberoepsopleiding

5.555

6.061

5.684

-6%

Niveau 3 Vakopleiding

2.289

2.437

2.394

-2%

Niveau 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding

4.325

3.461

2.659

-23%

12.980

12.651

11.372

-10%

Niveau 1 Assistent opleiding

Totaal


14


Alle opleidingsniveaus vertonen in schooljaar 2009/2010 een daling ten opzichte van 2008/2009 (gemiddeld -10%). De grootste dalingen zijn voor niveau 4 (- 23%) en voor niveau 1 (- 8%). Ook de opleidingen op niveau 2 (-6%) en 3 (-2%) dalen voor het eerst in drie jaar. Voor niveau 1 is dit verklaren doordat de ´oude´ branchespecifieke assistentenopleidingen worden afgebouwd en vervangen door een brancheoverstijgende opleiding op niveau 1: AKA (ArbeidsmarktgeKwalificeerde Assistent). Dezelfde trend is zichtbaar op niveau 4, de overstijgende opleidingen zijn een combinatie tussen werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek (wei). De leerlingen in deze brancheoverstijgende opleidingen vormen ondanks deze verbreding een potentiële doelgroep voor de metaalbewerking. Voorbeeld van uitstroomprofielen zijn Technicus middenkader WEI en Middenkader engineering.

Bol/bbl metaaltechnisch mbo De volgende tabel splitst de ontwikkeling van leerlingenaantallen uit naar niveau en leerweg (bol/bbl).

Tabel 8

Aantal leerlingen binnen metaaltechnisch mbo naar bol/bbl en niveau 2007-2010 bol

bbl

2008/2009

2009/2010

Verschil bol

2008/2009

2009/2010

Verschil bbl

Niveau 1 Assistent opleiding

164

154

-6%

528

481

-9%

Niveau 2 Basisberoepsopleiding

989

1.280

29%

5.072

4.404

-13%

Niveau 3 Vakopleiding

249

308

24%

2.188

2.086

-5%

Niveau 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding

2.973

2.137

-28%

488

522

7%

Totaal

4.375

3.879

-11%

8.276

7.493

-9%

Opleidingsniveau


Bol Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 11%. Dit wordt veroorzaakt door de grote daling van leerlingen op niveau 4 (-28%), deze groep vertegenwoordigt het grootste aandeel bol-leerlingen. Daarnaast daalt het aantal leerlingen in de Assistent opleiding met 6%. De opleidingsniveaus 2 en 3 vertonen daarentegen een aanzienlijke stijging van respectievelijk 29% en 24%. Bbl Binnen de bbl-leerweg is voor alle opleidingen, behalve de opleiding op niveau 4, een daling waar te nemen. Voor de totale groep bbl-leerlingen is daling -9%. De Assistent opleiding daalt met 9%. Dit is te wijten aan de verhoogde instroom bij de AKA- opleidingen. De opleidingen op niveau 2 en 3 vertonen een daling ten opzichte van 2008/2009 (-13% en -5%). De middenkaderopleiding groeit met 7%. 15


Een mogelijke verklaring voor de daling van de bbl-opleidingen is de verminderde werkgelegenheid in onder andere de metaalbewerking in 2009. Er lijkt sprake van een effect van communicerende vaten. De leerlingen op niveau 2 en 3 wijken bij gebruik aan werkgelegenheid uit naar de dagopleiding (bol opleiding) van hetzelfde niveau.

Aandeel bol en bbl naar niveau Onderstaande tabel gaat in op de verhouding van het aantal bol-leerlingen en bbl-leerlingen per niveau.

Tabel 9

Verhouding bol/bbl naar opleidingsniveau 2008-2010 Opleidingsniveau

2008/2009

2009/2010

% bol

%bbl

% bol

%bbl

1 Assistent opleiding

24%

76%

24%

76%

2 Basisberoepsopleiding

16%

84%

23%

77%

3 Vakopleiding

10%

90%

13%

87%

4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding

86%

14%

80%

20%

Totaal

35%

65%

34%

66%


66% van de leerlingen volgt in 2009/2010 een bbl-opleiding. Zoals eerder beschreven is het accent voor de niveau 2 en 3 opleidingen meer naar de bol verschoven. 7% meer leerlingen van niveau 2 volgen een bol-opleiding (23% in 2009/2010 en 16% in 2008/2009). Voor de niveau 4 opleidingen is de verdeling bol/bbl juist omgekeerd verschoven. In 2008/2009 volgde 86% van de leerlingen in de middenkaderopleiding de bol variant, in 2009/2010 is dit aandeel gezakt naar 80%.

16


Gediplomeerden mbo De onderstaande tabel toont de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische mbo-opleidingen per niveau.

Tabel 10

Gediplomeerden metaaltechnisch mbo naar niveau 2006-2010

2006/007

2007/2008

2008/2009

Verschil 2007/2008. 2008/2009

321

345

308

-11%

1.816

1.799

1.982

10%

723

753

892

18%

4. Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding

1.561

1.529

1.805

18%

Totaal

4.421

4.426

4.987

13%

1. Assistent opleiding 2. Basisberoepsopleiding 3. Vakopleiding

Bron: CBS.statline.nl november 2010

Het aantal gediplomeerden in het metaaltechnisch mbo is gestegen met 13%. De niveau 3 en 4 opleidingen kennen een stijging van het aantal gediplomeerden (+18%). Gezien de daling van de instroom op niveau 4 is de komende jaren een terugval van het aantal gediplomeerden te verwachten. Daarnaast vertaalt de stijging in de aantallen leerlingen in de vakopleiding (niveau 3) van de voorgaande jaren in meer gediplomeerden (+18%). De daling van het aantal gediplomeerden op niveau 1 (-11%) laat zich verklaren door een verminderde instroom van de laatste jaren (zie tabel 7).

Opleidingsclustering mbo Op dit moment bestaan er iets meer dan 120 metaaltechnische opleidingen in het mbo. In dit onderzoek zijn deze opleidingen geclusterd volgende veertien opleidingsrichtingen: Constructiewerker. Fijnmechanische techniek. Lassen. Machinebouw mechatronica. Middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde. Metaalbewerker Mobiele werktuigen. Monteur service en onderhoud. Operator. Pijpenbewerker. Plaatwerken. Verspanen. Vliegtuigen. Werkvoorbereider/tekenaar.

17


Onderstaande tabel geeft aan hoeveel leerlingen er in elke opleidingsrichting zitten in de laatste twee jaar.

Tabel 11

Leerlingenaantallen van opleidingsrichtingen van metaaltechnische mbo-opleidingen 2008-2010 2008/2009

2009/2010

Verschil 2008/2009 2009/2010

Naam cluster

Aantal

%

Aantal

%

Metaalbewerker

1.005

8%

2.095

18%

108%

Operator

400

3%

595

5%

49%

Fijnmechanische techniek

587

5%

760

7%

29%

Machinebouw mechatronica

969

8%

1.185

10%

22%

Mobiele werktuigen

858

7%

881

8%

3%

90

1%

76

1%

-16%

997

8%

751

7%

-25%

1.071

8%

776

7%

-28%

953

8%

647

6%

-32%

Middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde

2.092

17%

1.368

12%

-35%

Lassen

2.008

16%

1.312

12%

-35%

Verspanen

866

7%

535

5%

-38%

Plaatwerken

628

5%

345

3%

-45%

16

0%

7

0%

-56%

111

1%

39

0%

-65%

12.651

100%

11.372

100%

Overig Constructiewerker Monteur service en onderhoud Vliegtuigen

Werkvoorbereider/tekenaar Pijpenbewerker Totaal


In 2009/2010 zijn er grote veranderingen in de aantallen leerlingen per opleidingsrichting. Deze zijn voornamelijk te wijten aan de introductie van een nieuwe opleiding metaal bewerker. Opleiding metaalbewerker De opleiding metaalbewerker is dit jaar voor de eerste keer de grootste opleidings richting. Het gaat hier om een nieuwe opleiding Metaalbewerker (crebonummer 94300) die is gestart in 2008/2009 en bijbehorende uitstroomdifferentiaties. In de breed vormende opleiding metaalbewerker (crebonummer 94301) worden verschillende disciplines 18


van metaalbewerking gecombineerd zoals constructiewerken, lassen en plaatwerken. Deze opleiding op niveau 2 kent een toename van 700 in 2008/2009 naar 1.662 leerlingen in 2009/2010. Deze stijging gaat ten koste van de zogenaamde oude opleidingen (crebonummers die starten met 10xxx) en meer specifieke opleidingen zoals: Constructiebankwerker/ Lasser, Constructiewerker (Constructiewerker Staalbouw), Plaat- en Constructiewerker en Plaatwerker. In de onderstaande tabel 12 wordt een indicatie gegeven van de netto verandering van de opleidingen gericht op de basis disciplines van metaalbewerking.

Tabel 12

Netto verandering metaaltechnische opleidingen

2008/2009

2009/2010

Verschil % 2008/2009 2009/2010

Metaalbewerker

1.005

2.095

1.090

108%

Lassen

2.008

1.312

-696

-35%

Constructiewerker

997

751

-246

-25%

Plaatwerken

628

345

-283

-45%

Verspanen

866

535

-331

-38%

5.504

5.038

-466

-8%

Opleidingsrichting

Totaal

Verschil % 2008/2009 2009/2010


Er is sprake van een nettodaling van 8% ten opzichte van vorig schooljaar. Deze daling is vergelijkbaar met de totale daling van 9% voor alle MBO-opleidingen. Er is dus geen sprake van een grote daling van de basis disciplines van metaalbewerking. De nieuwe opleiding is gericht op een breder vormende opleiding waarin meerdere disciplines van metaalbewerking aan bod komen. Opvallende veranderingen Evenals vorig jaar is opvallend dat de middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde te maken heeft met een terugloop van leerlingen. Dit is voornamelijk te wijten aan de terugloop in de bol niveau 4 opleidingen. Zoals echter eerder is aangegeven gaan steeds meer niveau 4 leerlingen een zogenaamde wei-opleiding volgen. Opvallende dalende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij opleidingen gericht op servicemonteurs (-28%) en vliegtuigen (-32%). Opvallende stijgende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij Machinebouw mechatronica (+22%), Fijnmechanische techniek (+29%) en Operator (+49%).

19


1.4 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen hbo Opleidingsrichtingen hbo Tabel 13 gaat in op de ontwikkelingen van het aantal studenten binnen het metaal-technisch hbo.

Tabel 13

Ontwikkeling aantallen studenten binnen metaaltechnisch hbo naar opleidingsrichting 2007-2010 Verschil # 2008/2009 2009/2010

Verschil % 2008/2009 2009/2010

2006/2007 Aantal

2007/2008 Aantal

2008/2009 Aantal

Aviation

648

722

843

121

17%

Engineering, design & innovation

386

488

632

144

30%

Luchtvaarttechnologie

431

440

435

-5

-1%

Scheepsbouwkunde

185

174

203

29

17%

Technische bedrijfskunde

4.678

4.735

4.762

27

1%

Werktuigbouwkunde/business engineering

5.422

5.463

5.482

19

0%

Totaal metaaltechnisch hbo

11.750

12.022

12.357

335

3%

Bron: HBO-raad november 2010

Het aantal studenten dat een metaaltechnische hbo-opleiding volgt is licht gestegen (+3%). Voor de twee grootste opleidingen (werktuigbouwkunde/business engineering en technische bedrijfskunde) geldt dat het aantal studenten redelijk stabiel is. Het aantal studenten bij de opleiding scheepsbouwkunde is in 2009/2010 met 17% gestegen. De opleiding Luchtvaarttechnologie is licht gedaald (-1%). Tenslotte kennen de opleidingen Aviation (+17%), maar ook Engineering, design & innovation (+30%) een stijgende lijn. Engineering, design & innovation is een brede technische opleiding waarin techniek en ontwerpen in het licht staan van maatschappelijke behoeftes. Deze brede toepassingen van techniek vormen kennelijk een aantrekkelijk perspectief voor studenten.

Gediplomeerden hbo

20


Tabel 14 beschrijft de ontwikkeling in het aantal gediplomeerden van de metaaltechnische hbo-opleidingen.

Tabel 14

Gediplomeerden metaaltechnisch hbo naar opleidingsrichting 2006-2008 Verschil # 2007-2008

Verschil % 2007-2008

2006

2007

2008

Aviation

65

64

90

26

41%

Engineering, design & innovation

46

38

35

-3

-8%

Luchtvaarttechnologie

81

56

48

-8

-14%

Scheepsbouwkunde

23

39

28

-11

-28%

976

945

943

-2

0%

engineering

1.006

923

1.001

78

8%

Totaal

2.197

2.065

2.145

80

4%

Technische bedrijfskunde Werktuigbouwkunde/business

Bron: HBO-raad november 2010

De dalende trend van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische hbo-opleidingen van de laatste jaren is gestopt en omgezet in een stijging van 4% in 2008. Opvallendheden zijn: De kleine opleiding Scheepsbouwkunde kent een wisselend verloop van gediplo meerden. In 2006 had de opleiding te maken met forse terugloop in gediplomeerden. In 2007 herstelde het aantal gediplomeerden echter weer. In 2008 is er wederom weer sprake van een daling (-28%). De grote opleiding Werktuigbouwkunde/business engineering kent een stijging van 8% (+78 gediplomeerden). De opleiding Engineering, design & innovation kent de laatste jaren een toename van het aantal leerlingen. Opvallend is dat het aantal gediplomeerden achterblijft.

21


2 Onderwijs ontwikkelingen in de metaalbewerking (peildatum november 2010)

Bbl-leerlingen bij OOM aangesloten bedrijven:

2.1

In 2009/2010 zijn er 1.608 leerlingen gestart met een bbl-opleiding bij een OOM bedrijf. De verwachting is dat het aantal van 2008/2009 niet wordt gerealiseerd. De verwachte daling in 2009/2010 is met name gerelateerd aan het achterblijven van de instroom op niveau 2. In 2008/2009 is het aantal bbl-leerlingen ten opzichte van 2007/2008 met 6% gestegen naar 2.331 instromers. In 2009/2010 zijn er op dit moment 1.030 bedrijven met een of meerdere leerlingen. De verwachting is dat het aantal bedrijven van 2009/2010 nog zal stijgen, maar het aantal bedrijven van 2008/2009 wordt waarschijnlijk niet gehaald. De scholingspool maakt in 2009/2010 14% uit van het totale leerlingen bestand. Er is een stijging van 122 leerlingen in 2008/2009 naar 220 in 2009/2010. De off-the-job-leerlingen vormden de laatste jaren een constant aandeel van 15% tot 17% van het totaal aantal leerlingen. In 2009/2010 daalt het aandeel off-the-job-leerlingen naar 10%. Waarschijnlijk blijft in 2009/2010 de instroom van deze leerlingen achter bij de afgelopen jaren. In 2009/2010 is voor bijna 1900 mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOM-bedrijf. Dit is 8% minder dan in 2008/2009, maar de stagecijfers van 2009/2010 voor het mbo zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het aantal vmbo-en hbo-stagiaires is respectievelijk 4% en 2% gestegen.

Instroom bbl-leerlingen in de metaalbewerking

In de volgende paragrafen van dit hoofdstuk wordt ingegaan op de instroom van leerlingen bij OOM aangesloten bedrijven. Bedrijven in de branche die een bbl-leerling opleiden kunnen hiervoor een bijdrage van OOM ontvangen. Sinds 2008 biedt OOM naast de bestaande leerwerksubsidies voor de on-the-job-leerlingen en the off-the job-leerlingen een derde subsidie variant aan: de scholingspool. Zie paragraaf OOM regelingen op pagina 1 voor meer informatie. Daarnaast kunnen bedrijven een bijdrage van OOM ontvangen voor: vmbo-leerlingen uit het 3e en 4e leerjaar die een leerwerktraject volgen of bezig zijn met een snuffelstage; bol-stagiairs uit het mbo; hbo-stagiairs.

22


Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal leerlingen dat de afgelopen jaren is gestart met een bbl-opleiding in de branche en waarvoor bij OOM subsidie is aangevraagd.

Tabel 15

Instroom bbl-leerlingen 2006-2010

bbl-leerlingen

2006/2007

2007/2008

1.814

2.198

2008/2009

2.331

Verschil 2007/20082008/2009

2009/2010

6%

1.608

Bron: OOM subsidiebestanden november 2010.

Het aantal instromers in 2009/2010 bedraagt 1.608 en zal naar verwachting verder oplopen. De vraag is echter of gezien de daling van het totaal aantal metaaltechnische leerlingen in 2009/2010 het aantal van 2008/2009 zal worden gehaald. In 2008/2009 zijn er 2.331 nieuwe leerlingen de branche ingestroomd. Ten opzichte van 2007/2008 zijn dit ongeveer 130 leerlingen meer (+6%). Van de instromers is 98% man. De stijging van het afgelopen jaar van het aantal vrouwen in een bbl-opleiding zet verder door van 31 in 2007/2008 naar 52 in 2008/2009. Het aantal vrouwen in 2009/2010 bedraagt op dit moment 37.

23


Bbl-leerlingen naar opleidingsniveau Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal bbl-leerlingen dat de afgelopen jaren is ingestroomd naar opleidingsniveau.

Tabel 16

Uitgesplitst naar opleidingsniveau 2006-2010

2006/2007

2007/2008

2008/2009

Verschil 2007/20082008/2009

145

176

157

-11%

69

1.177

1.432

1.420

-1%

990

388

410

508

24%

395

4. Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding

56

121

111

-8%

107

Onbekend

48

59

135

1.814

2.198

2.331

1. Assistent opleiding 2. Basisberoepsopleiding 3. Vakopleiding

Totaal

2009/2010

47 6%


In 2008/2009 is de instroom van het aantal leerlingen 6% toegenomen. Voor niveau 3 is deze toename zeer groot (+24%). In absolute aantallen leerlingen gaat het om een stijging van 410 naar 508 leerlingen. Er is sprake van een daling van 11% voor leerlingen op niveau 1. De leerlingenaantallen op niveau 2 zijn stabiel in 2008/2009 ten opzichte van 2007/2008 (-1%). Opvallend is dat in 2009/2010 met name de instroom op niveau 2 achterblijft ten opzicht van de andere niveaus. Ondanks de normale vertraging in de aantallen leerlingen vanwege de subsidiesystematiek, is dit een tweede indicatie dat de instroom in 2009/2010 lager zal uitvallen dan voorgaande jaren.

24

1.608


2.2

OOM bedrijven en opleiden van leerlingen

De onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal bedrijven dat een aanvraag heeft ingediend voor bbl-leerlingen in de afgelopen vier jaar en hoe dit aantal zich verhoudt tot het aantal bedrijven in de branche.

Tabel 17

Uitgesplitst naar opleidingsniveau 2006-2010

2006/2007

2007/2008

2008/2009

Verschil 2007/20082008/2009

Bedrijven met bbl-aanvragen

1.210

1.402

1.440

3%

Aandeel van het totaal aantal bedrijven in de branche

10%

11%

11%

2009/2010

1.030 8%


In 2009/2010 hebben 1.030 bedrijven subsidie voor bbl-leerlingen aangevraagd bij OOM. Bij ongeveer 8% van alle bedrijven in de branche is in 2009/2010 een bbl-leerling gestart met de opleiding. De verwachting is dat dit aantal nog zal stijgen, het is echter onwaarschijnlijk dat het aantal van 2008/2009 wordt gerealiseerd.

Kenmerken van bedrijven met bbl-instroom Onderstaande tabel biedt een overzicht van het aantal leerbedrijven dat een bbl-aanvraag heeft ingediend naar grootteklasse. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen grote bedrijven (>15 werknemers) en kleine bedrijven (<16 werknemers).

Tabel 18

Uitgesplitst naar bedrijfsgrootte 2007-20010 Bblaanvragen 2007/2008

Totale branche 2007

Bblaanvragen 2008/2009

Totale branche 2008

Bblaanvragen 2009/2010

Totale branche 2009

1.402

12.729

1.402

13.042

1.030

13.128

650

3.310

664

3.130

511

3.019

46%

26%

47%

24%

50%

23%

Totaal aantal bedrijven Aantal grote bedrijven (>15 werknemers) Aandeel grote bedrijven

Bron: OOM subsidiebestanden 1 september 2009.

In 2009/2010 zijn er voor het eerst evenveel grote als kleine leerbedrijven die subsidie hebben aangevraagd voor bbl-leerlingen. Voorgaande jaren was het aandeel grote bedrijven nog lager dan 50%. In de branche is slechts een kwart van de bedrijven een groot bedrijf. Grote bedrijven starten naar verhouding dus veel vaker met het opleiden van bbl-leerlingen dan kleine bedrijven. 25


2.3 Opleidingsvariant bbl: on-the-job/off-the-job/scholingspool Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal on-the-job en off-the-job-trajecten sinds 2006. In de metaalbewerking wordt in 2009/2010 76% van de leerlingen on-the-job opgeleid. Dit aandeel is kleiner dan in 2008/2009 (80%). De jaren daarvoor daalde het aandeel on-the-job ook onder invloed van de toename van de scholingspool-leerlingen. De scholingspool is een nieuwe regeling die in 2007 van kracht is gegaan. De scholingspool maakt in 2009/2010 14% uit van het totale leerlingenbestand. Er is een stijging van 122 leerlingen in 2008/2009 naar 220 in 2009/2010. De off-the-job-leerlingen vormde de laatste jaren een constant aandeel van 15% tot 17%. In 2009/2010 daalt het aandeel off-the-job-leerlingen naar 10%. Waarschijnlijk blijft in 2009/2010 de instroom van deze leerlingen achter bij de afgelopen jaren.

Tabel 19

Opleidingsvorm (dit jaar aangevuld met scholingspool) 2006-2010 Opleidingsvorm

2006/2007

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

On-the-Job

1.500

83%

1.761

80%

1.863

80%

1.227

76%

Off-the-Job

314

17%

358

16%

346

15%

161

10%

0%

79

4%

122

5%

220

14%

100%

2.198

100%

2.331

100%

1.608

100%

Scholingspool Totaal

1.814


26


2.4 Ontwikkelingen aantallen andere leerwerktrajecten, MKB route (mbo en hbo) en stages Naast de beroepspraktijkvorming van de bbl zijn er in de branche leerlingen die stage lopen of een leerwerktraject volgen. Onderstaande tabel biedt een overzicht van de mate waarin de OOM-bedrijven subsidie hebben aangevraagd voor deze verschillende opleidingsvormen.

Tabel 20

Ontwikkeling leerlingaantallen stages vmbo, mbo en hbo 2006-2010

2006/2007

2007/2008

2008/2009

2009/2010

Verschil % 2008/2009 2009/2010

Stage hbo

296

333

450

459

2%

Stage mbo

1.793

1.906

2.052

1.896

-8%

7

40

55

55

0%

81

418

610

633

4%

Leerwerktraject vmbo Vmbo stage


In 2009/2010 is voor 1.896 mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOM-bedrijf. Op dit moment is er een daling van *% ten opzichte van 2008/200, maar het aantal mbo-stagiairs van 2009/2010 zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het aantal vmbo- (+4%) en hbo-stagiaires (+2%) is in 2009/2010 gestegen. Het aantal vmbo leerwerktrajecten is in 2009/2010 vergelijkbaar met 2008/2009.

27


3 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Bijscholing in de metaalbewerking: Absolute vergelijkingen tussen 2009/2010 en eerdere jaren zijn vanwege de aangepaste voorwaarden van de PTT niet mogelijk. Opvallend is dat in 2010 de verhouding scholende werknemers per bedrijf is gedaald ten opzichte van 2009. In 2009 volgde gemiddeld 6,2 scholende werknemers per bedrijf (aantal scholende werknemers/aantal scholende bedrijven). In 2010 is deze verhouding gedaald naar 3,6. Een mogelijk oorzaak van deze daling is het instellen van een maximaal aantal werknemers per bedrijf die gebruik kunnen maken van de regeling in 2010. In 2010 zijn er zijn meer veiligheid-, milieu- en arbocursussen aangevraagd. Deze stijging was niet verwacht omdat in 2010 beperkende voorwaarden golden voor wettelijk verplichte cursussen. De bijdrage aan een wettelijke cursus was 25% van de opleidingskosten in plaats van 50% voor andere opleidingen. Werkgevers gebruiken het scholingsbudget ondanks deze beperking relatief en absoluut gezien vaker dan in 2009. Opvallend is dat tijdens de PTT het grootste deel van het scholingsbudget niet meer veiligheid, milieu en arbo is. Met 9% van de scholingsgelden zakt deze scholingscategorie naar de derde plaats. Een verklaring hiervoor is de cofinanciering voorwaarde van 25% voor wettelijk verplichte opleidingen.

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de bijscholing die binnen OOM-bedrijven plaatsvindt. Bijscholing is een belangrijk instrument om de kennis en vaardigheden van het personeel in de metaalsector up-to-date te houden en te vergroten. Bijscholing is vanaf 1 januari 2008 geregeld via de PTT waarmee werknemers een aanvraag in kunnen dienen na overleg met hun werkgever. Werknemers kunnen meerdere opnames van de PTT opnemen. Het bedrag was in 2008 en 2009 € 1.500,- voor een periode van twee jaar. In dit hoofdstuk wordt ook ingegaan op het gebruik van de PTT in 2009 en 2010. Zoals eerder vermeld is de PTT in 2009 voortijdig stopgezet vanwege uitputting van het budget. Het bedrag voor de PTT is daarom in 2010 teruggebracht naar € 375,- per jaar. De aantallen cursussen, bedrijven en werknemers zijn daarom in 2009 en 2010 niet vergelijkbaar met voorgaande jaren. Relatieve vergelijkingen zoals in paragraaf 3.2 kunnen wel worden gemaakt. De gegevens in dit hoofdstuk zijn ontleend aan de administratie van OOM. Alleen cursussen waar OOM subsidie voor heeft toegekend zijn in dit hoofdstuk opgenomen. De daadwerkelijke omvang van de bijscholing in de metaalbewerking is dus waarschijnlijk groter dan hier wordt gepresenteerd. Het hoofdstuk begint met een overzicht van de ontwikkelingen in de bijscholing bij bedrijven in de branche. Vervolgens wordt nader ingegaan op de gevolgde cursussen.

Het hoofdstuk begint met een overzicht van de ontwikkelingen in de bijscholing bijbedrijven in de branche. Vervolgens wordt nader ingegaan op de gevolgde cursussen.

28


3.1 Totaal aanvragen regelingen (bedrijven en werknemers, aantal scholingsdagen) Tabel 21

Bijscholingsaanvragen, bedrijven, werknemers en cursussen 2007-2010 Verschil % 2008-2009

2007

2008

2009

4.463

4.700

3.004

-36%

2.525

Aantal werknemers

28.916

29.393

18.688

-36%

9.229

Aantal cursussen

44.369

40.075

23.593

-41%

10.591

Aantal bedrijven

2010

Bron: OOM subsidiebestanden oktober 2010.

Zoals aangegeven zijn absolute vergelijkingen tussen 2009/2010 en eerdere jaren niet mogelijk. In 2009 en 2010 hebben 2.500/3.000 bedrijven een aanvraag voor bijscholingssubsidie bij OOM ingediend. Van het totaal aantal bedrijven in de branche in 2009 heeft 23% bijscholingssubsidie aangevraagd (totaal aantal bedrijven van 13.128). In 2010 is dit aandeel bedrijven verder gezakt. In 2008 waren dit 36% van de bedrijven. De PTT wordt door de stopzetting en de veranderde voorwaarden minder aantrekkelijk voor bedrijven. Opvallend is dat in 2010 de verhouding scholende werknemers per bedrijf is gedaald ten opzichte van 2009. In 2009 volgde gemiddeld 6,2 scholende werknemers per bedrijf (aantal scholende werknemers/aantal scholende bedrijven). In 2010 is deze verhouding gedaald naar 3,6. Een mogelijke verklaring voor deze daling is het instellen van een maximaal aantal werknemers per bedrijf die gebruik kunnen maken van de regeling in 2010.

29


3.2

Gevolgde cursussen naar aantallen

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal gevolgde cursussen per cluster.

Tabel 21

Soort bijscholing 2007/2008/2009 Soort bijscholing

2008

2009

2010

%

Aantal

Aantal

%

Aantal

%

10.338

26%

6.059

26%

3.114

29%

Logistiek

6.474

16%

4.149

18%

1.229

12%

Techniek

4.974

12%

2.585

11%

1.615

15%

Automatisering

4.824

12%

2.951

13%

1.045

10%

Managementcursussen

2.328

6%

1.418

6%

504

5%

Lassen

2.123

5%

1.001

4%

563

5%

CAD, tekenen en meten

1.964

5%

1.100

5%

522

5%

Talen

1.101

3%

681

3%

307

3%

Communicatie

780

2%

712

3%

402

4%

Verspaning

716

2%

359

2%

142

1%

Kwaliteit

629

2%

335

1%

114

1%

Montage/onderhoud/ reparatie

401

1%

236

1%

106

1%

Inkoop/verkoop

386

1%

197

1%

126

1%

Persoonlijke ontwikkeling

327

1%

131

1%

44

0%

Kunststof

269

1%

319

1%

93

1%

Plaatwerk

253

1%

120

1%

92

1%

59

0%

48

0%

22

0%

Bouw

0

0%

40

0%

13

0%

Totaal

40.075

Veiligheid, Milieu en Arbo

Verfverwerking

Bron: OOM subsidiebestanden oktober 2010.

30

23.593

10.591


De PTT heeft in 2008 en 2009 geen opvallende verschuivingen veroorzaakt in de aard van de gevolgde scholing. Veiligheid, milieu en arbo blijft de belangrijkste scholings categorie (26%). In 2010 zijn de veranderingen wel opvallend; er zijn relatief meer veiligheid-, milieu- en arbocursussen aangevraagd (29%). Deze stijging was niet verwacht omdat in 2010 beperkende voorwaarden golden voor wettelijk verplichte cursussen. De bijdrage aan een wettelijke cursus was 25% van de opleidingskosten in plaats van 50% voor andere opleidingen. Werkgevers gebruiken het scholingsbudget ondanks deze beperking relatief en absoluut gezien vaker dan in 2009. Het aandeel automatisering (van 13% naar 10%) is gezakt. Opleidingen voor automatisering kennen een relatief hoge kostprijs per deelnemer en zijn mogelijk door de beperking van 375 euro subsidie per deelnemer minder aantrekkelijk. Verder is het aandeel techniek gestegen van 11% naar 15%. Bij technische cursussen is er een toename van opleidingen voor elektrotechniek, hydrauliek en landbouwmecha nisatie. Bedrijven die in 2010 in deze scholing investeren betalen zelf een substantieel deel van de opleiding van de werknemer zelf. Er zijn aanzienlijk minder bedrijven en werk nemers die deelnemen aan scholing in 2010. De bedrijven die wel in scholing investeren kiezen, ondanks een relatieve hoge investering per deelnemer, vaker voor een technische opleiding. Tenslotte is er een opvallende daling van opleidingen logistiek van 18% naar 12%. Deze daling laat zich verklaren door de relatief grote belangstelling voor E achter B bij rijopleidingen in 2009. Deze opleiding was in 2010 niet meer subsidiabel.

31


3.3

Gevolgde cursussen naar budget

In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van aandeel van het subsidiebudget van de gevolgde cursussen.

Tabel 23

Soort bijscholing 2007, 2008, 2009 en 2010 % Budget 2007

% Budget 2008

% Budget 2009

% Budget 2010

14%

15%

16%

14%

9%

11%

8%

10%

15%

12%

12%

9%

Logistiek

9%

9%

11%

7%

Managementcursussen

9%

9%

9%

7%

Elektrotechniek

4%

5%

4%

6%

CAD

4%

5%

4%

4%

Administratief/commercieel

3%

5%

5%

6%

Talen

3%

3%

5%

4%

Verspaning

4%

3%

3%

2%

Landbouwmechanisatie

3%

2%

2%

5%

Communicatie

4%

2%

4%

4%

Algemene techniek

1%

2%

2%

3%

Kwaliteit

2%

2%

2%

2%

Categorie

Automatisering Lassen Veiligheid, milieu en arbo

Bron: OOM subsidiebestanden 1 september 2010.

In deze analyse wordt gekeken in hoeverre er financiële veranderingen zijn in de verdeling van uitgaven naar scholingscategorieën. Opvallend is dat vanaf 2008 (start PTT) het grootste deel van het scholingsbudget niet meer veiligheid, milieu en arbo is. Met 9% van de scholingsgelden zakt deze scholingscategorie naar de derde plaats. Een verklaring hiervoor is de cofinancieringvoorwaarde van 25% voor wettelijk verplichte opleidingen. Qua aantallen cursisten heeft deze scholingscategorie nog wel het grootste aandeel (29% in 2010). De scholingscategorie automatisering is de nieuwe koploper op het gebied van het scholingsbudget. Verder is opvallend dat er minder geld omgaat in de scholingscategorieën logistiek en automatisering. De daling in Logistiek laat zich verklaren door een afname van het aantal deelnemers zoals in de vorige paragraaf is besproken. In tabel 22 is zichtbaar dat er sprake is van minder deelname aan opleidingen voor automatisering , maar vanwege de hoge kostprijs van de opleidingen blijft automatisering wel het grootste aandeel van de totale uitgaven aan subsidie.

32


Bijlage 1 Clustering opleidingen mbo

33

Code

Naam kwalificatie

OOM categorie

94312

Metaalbewerken (Constructiewerker)

Constructiewerker

90992

Constructiewerker (Constructiewerker Staalbouw)

Constructiewerker

90991

Constructiewerker (Constructiewerker Gevelbouw)

Constructiewerker

90990

Constructiewerker

Constructiewerker

10114

Constructie- en Apparatenbouwer

Constructiewerker

10105

Machinebankwerker Werktuigbouw

Constructiewerker

10091

Assistent Bankwerker Montage

Constructiewerker

94360

Fijmmechanische Techniek (Research instrumentenmaker)


94350

Fijnmechanische Techniek 3


94340

Fijnmechanische Techniek (Verspaner)


91020

Fijnmechanisch technicus (Research-Instrumentmaker)


10106

Machinebankwerker Fijnmechanisch


10103

Instrumentmaker


10102

Slijper


10099

Gereedschapmaker


10096

Fijnmechanische Techniek


10095

Research-Instrumentenmaker Metaal


10094

Research-Instrumentmaker Glas


10092

Research-Instrumentmaker Optiek


10112

Opmeter/Werkvoorbereider Industriele Isolatie

Geen

10111

Scheepsbouwer

Geen

10066

Gieterijmedewerker

Geen

10065

Modelmaker Hout/Kunststof

Geen

94311

Metaalbewerken (Allround lasser)

Lassen

94302

Metaalbewerken (Basislasser)

Lassen

91070

Lasser (Lasser Allround)

Lassen

91060

Lasser (Basis Lasser)

Lassen

10749

Plaatlasser

Lassen

10127

Aspirant-Lasser

Lassen

10126

Booglassen

Lassen

10124

Assistent Constructiewerker/Lasser

Lassen

10121

Constructiebankwerker/Lasser

Lassen

94262

Machinebouw Mechatronica (Mechatronicus)


94261

Machinebouw Mechatronica (Allround machinebouwer)


94260

Machinebouw Mechatronica


91100

Machinebouwer Mechatronica (Machinebouwer allround)


91092

Machinebouwer Mechatronica (Monteur tester mechatronica)



Code

Naam kwalificatie

OOM categorie

91091

Machinebouwer Mechatronica (Machinebouwer)


91090

Machinebouwer Mechatronica


91080

Machinebouwer Mechatronica (Monteur mechatronica) (2)


code

Naam kwalificatie

OOM categorie

10898

Monteur Mechatronica


10087

Assemblage Vakkracht


94310

Metaalbewerken 3

Metaalbewerker

94301

Metaalbewerken (Metaalbewerker)

Metaalbewerker

94300

Metaalbewerken 2

Metaalbewerker

10077

Onderhoudstechnicus Werktuigbouw

Middenkaderopleiding/ werktuigbouwkunde

10068

Kaderfunctionaris


10055

Werktuigbouwkunde


10054

Werktuigbouwkunde


93810

Mobiele werktuigen (Technicus landbouwmechanisatie)

Mobiele werktuigen

92151

Mobiele Werktuigen (Allround monteur mobiele werktuigen (Kenteq))

Mobiele werktuigen

92141

Mobiele Werktuigen (Monteur mobiele werktuigen (Kenteq))

Mobiele werktuigen

10751

Monteur Mobiel Intern Transport

Mobiele werktuigen

10084

Landbouwmachine-Chauffeur/Monteur

Mobiele werktuigen

10083

Monteur Landbouwmechanisatietechniek

Mobiele werktuigen

10078

Eerste Monteur Landbouwmechanisatietechniek

Mobiele werktuigen

10072

Landbouwtechniek

Mobiele werktuigen

10899

Allround monteur gasturbines

Monteur service & onderhoud

91110

Monteur service en onderhoud


10089

Monteur Montage/Onderhoud


10085

Installatiemonteur Elektro en Instrumentatie


10082

Eerste Monteur Industrieel Onderhoud


10079

Onderhoudsmonteur Elektro en Instrumentatie


10075

Petroleum, Gas- en Onderhoudstechniek


10074

Onderhoudstechnicus Instrumentatie


10073

Onderhoudstechnicus Elektro en Instrumentatie


90451

Assistent operator (Assistent operator productietechniek)

Operator

90312

Operator (Operator productietechniek)

Operator

90011

Allround operator (Allround operator productietechniek)

Operator

10864

Productiemedewerker Metalen Ramen

Operator

10090

Assistent Productietechnisch Vakkracht

Operator

10086

Productietechnisch Vakkracht

Operator

34


Code

Naam kwalificatie

OOM categorie

10080

Eerste Productietechnisch Vakkracht

Operator

10117

Pijpenbewerker

Pijpenbewerker

94313

Metaalbewerken (Allround plaatwerker)

Plaatwerken

91122

Plaatwerker (Plaatconstructiewerker)

Plaatwerken

91121

Plaatwerker (Isolatieplaatwerker)

Plaatwerken

91120

Plaatwerker

Plaatwerken

10123

Productiemedewerker Plaatwerken

Plaatwerken

10122

Plaat- en Constructiewerker

Plaatwerken

10118

Plaatwerker

Plaatwerken

10116

Isoleerder/Plaatwerker

Plaatwerken

10115

Scheepsmetaalbewerker

Plaatwerken

10113

Plaatwerker

Plaatwerken

94352

Fijnmechanische Techniek

Verspanen

code

Naam kwalificatie

OOM categorie

94351

Fijnmechanische Techniek (Allround verspaner)

Verspanen

92570

Verspanen (Allround CNC-Verspaner)

Verspanen

92563

Verspanen (Conventioneel en CNC Verspaner)

Verspanen

92562

Verspanen (Conventioneel Verspaner)

Verspanen

92561

Verspanen (CNC-Verspaner)

Verspanen

92560

Verspanen 2

Verspanen

91162

Verspaner (Verspaner)

Verspanen

91161

Verspaner (CNC-verspaner)

Verspanen

91160

Verspaner

Verspanen

10718

Draad- en Zinkvonker

Verspanen

10110

Assistent Machinaal Verspaner

Verspanen

10109

Draaier

Verspanen

10108

Frezer

Verspanen

10107

Machinaal Verspaner

Verspanen

10101

Machinaal Verspaner CNC

Verspanen

10100

Machinaal Verspaner

Verspanen

10097

Programmeur/Verspaner CNC

Verspanen

94380

Vliegtuigbouw (Plaat- en kunststofbewerker)

Vliegtuigen

94373

Vliegtuigbouw (Plaatbewerker)

Vliegtuigen

94370

Vliegtuigbouw 2

Vliegtuigen

92472

Vliegtuigonderhoudtechnicus (Mechanica)

Vliegtuigen

92471

Vliegtuigonderhoudtechnicus (Avionica)

Vliegtuigen

92461

Vliegtuigonderhoudmonteur (Part 66) (Cat-A1 Vleugelvliegtuigen Turbinemotoren)

Vliegtuigen

92460

Vliegtuigonderhoudsmonteur (Part 66)

Vliegtuigen

35


Code

Naam kwalificatie

OOM categorie

92435

Vliegtuigonderhoudtechnicus (Part 66) (CAT-B2 Avionica)

Vliegtuigen

92431

Vliegtuigonderhoudtechnicus (Part 66) (CAT.B1.1 Mechanica, Vleugelvliegtuigen en turbinemotoren)

Vliegtuigen

92430

Vliegtuigonderhoudtechnicus (Part 66)

Vliegtuigen

92290

Gasturbines (Eerste monteur)

Vliegtuigen

10868

Vliegtuigonderhoudsmonteur Modificatie en Reparatie (JAR-cat. B1)

Vliegtuigen

10867

Vliegtuigonderhoudsmonteur (JAR-cat. A)

Vliegtuigen

10866

Vliegtuigmonteur (JAR-cat. A)

Vliegtuigen

10865

Assistent Productiemedewerker Metalen Ramen

Vliegtuigen

10063

Vliegtuigbouwer Metaal

Vliegtuigen

10061

Vliegtuigonderhoudsmonteur

Vliegtuigen

10060

Vliegtuigmonteur

Vliegtuigen

10059

Vliegtuigonderhoudsmonteur Modificatie en Reparatie

Vliegtuigen

10058

Vliegtuigbouwkunde

Vliegtuigen

10057

Vliegtuigonderhoudstechnicus Mechanisch (JAR-cat. B1)

Vliegtuigen

10056

Vliegtuigonderhoudstechnicus Avionica (JAR-cat. B2)

Vliegtuigen

10071

Aankomend Werktuigbouwkundig Tekenaar

Werkvoorbereider/tekenaar

10070

Werktuigbouwkundig Tekenaar


10067

Werktuigbouwkundig Tekenaar/Constructeur


36

2010

Recommend Documents