2010

Jaarverslag 2009 / 2010

‘Wat is er leuker dan met z’n allen in de bus een dagje uit. Daarvoor ben je nooit te oud! De Museum Plus Bus is een waardevolle, zinvolle ontspanning waar velen plezier aan beleven.’ Wim Pijbes, directeur Rijksmuseum

4

Museum Plus Bus in 2009 en 2010

Niet meer weg te denken Dankzij een bijdrage van de BankGiro Loterij in 2007 heeft de Museum Plus Bus in 2008 een vliegende start kunnen maken en heeft zich in de twee jaren daarna een stevige plek weten te verwerven in Nederland. Zo’n dertigduizend senioren maakten inmiddels kennis met dit bijzondere fenomeen: een bus die hen gratis naar het museum brengt voor een bijzondere kennismaking met kunst en cultuur. De Museum Plus Bus is een initiatief van zeven musea: het Cobra Museum voor Moderne Kunst, de Hermitage Amsterdam, het Joods Historisch Museum, het Kröller-Müller Museum, het Mauritshuis, het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum. De bus kon in 2008 gaan rijden dankzij een financiële bijdrage van de BankGiro Loterij. In 2009 volgde een tweede financiële bijdrage van de loterij en in 2011 is de Museum Plus Bus voor een periode van drie jaar toegelaten als beneficiënt van de BankGiro Loterij. In 2010 steunden bovendien SNS Reaal Fonds en Stichting RCOAK de Museum Plus Bus met substantiële bedragen. Dit verslag biedt u een blik op de jaren 2009 en 2010, waarin de Museum Plus Bus maar liefst 425 keer eropuit trok. U leest over doelstelling, aanpak en uitwerking van het project. U ziet wat de Museum Plus Bus voor de deelnemende musea betekent. En vooral merkt u hoe enthousiast de vaak zeer bejaarde museumbezoekers zijn. Zonder Museum Plus Bus komen zij niet meer in het museum. Het bijzondere dagje uit is voor velen, zoals een van hen ooit opmerkte, ‘een lot uit de loterij’.

5

Rollator mee De Museum Plus Bus is er voor senioren die graag naar een museum willen, maar daartoe niet meer in staat zijn. Hun leeftijd of lichamelijke conditie zit hen in de weg. De bus maakt een komst naar het museum alsnog mogelijk. Senioren krijgen een goed georganiseerd en begeleid museumbezoek aangeboden. En de rolstoel of rollator kan gewoon mee de bus in. Het initiatief van de zeven deelnemende musea werd destijds onderbouwd door onderzoeken – onder meer van het Sociaal Cultureel Planbureau – waaruit blijkt dat een groeiend aantal ouderen in onze samenleving niet meer mobiel is en gedwongen passief raakt. Deelname aan culturele activiteiten is voor deze groep niet of nauwelijks meer mogelijk.

6

Met de Museum Plus Bus brengen de musea daar verandering in. Zij vergroten de toegankelijkheid en bereikbaarheid van het nationaal erfgoed voor senioren aanzienlijk. Ook bevorderen ze de sociale cohesie: een bezoek aan een museum is een kennismaking met kunst en cultuur, maar ook een kennismaking met elkaar. Cultuur functioneert wat dat betreft als sociaal bindmiddel. Cultuur draagt bovendien bij aan de geluksbeleving van de individuele bezoeker en stimuleert de geestelijke ontwikkeling.

‘Als dé cultuurloterij van Nederland ondersteunt de BankGiro Loterij vele organisaties en initiatieven waardoor mensen in Nederland met cultuur in aanraking kunnen blijven komen. De Museum Plus Bus is zo’n initiatief dat we graag steunen dankzij onze deelnemers. De Museum Plus Bus brengt de oudsten van onze samenleving naar het museum. En dat dit gewaardeerd wordt blijkt uit de opgetogen reacties van de vele senioren die inmiddels oog in oog hebben gestaan met het beroemde kunstwerk dat ze ooit of nog nooit ‘in het echt’ hebben kunnen bewonderen. Sigrid van Aken, Managing Director BankGiro Loterij

7

8

Drie succesvolle jaren van de Museum Plus Bus hebben de BankGiro Loterij ervan overtuigd dat de bus voor langere tijd ondersteuning verdient. Ook in de komende jaren zal de Museum Plus Bus met steun van de deelnemers van de BankGiro Loterij nog vele ritten langs musea maken. Wij hopen van harte dat door de Museum Plus Bus nog meer ouderen zullen genieten van het prachtige en veelzijdige cultuurgoed dat Nederland rijk is.’ Sigrid van Aken, Managing Director BankGiro Loterij

Bus in, bus uit Het idee achter de Museum Plus Bus is eigenlijk heel simpel. De praktische uitwerking daarentegen is ‘een hele toer’ en vergt veel afstemming en overleg. De Museum Plus Bus kan daarvoor een beroep doen op een projectcoördinator en tevens op een aantal vrijwilligers. ‘Wij organiseren alles’, zegt Nienke Verschuur, die tot begin 2010 coördinator was. ‘We maken het zo makkelijk mogelijk voor alle betrokkenen: de individuele bezoekers, maar ook de activiteitenbegeleiders die vanuit het verzorgingshuis meegaan. De deelnemers hoeven alleen maar in de bus te stappen en verder nergens over na te denken. Aan het eind van de dag stappen ze gewoon weer uit. In de tussentijd is er voor gezorgd dat alles op rolletjes loopt.’ Dat klinkt passiever dan het is. Verschuur: ‘Het is een heel actief, sociaal dagje uit. Dat begint al in de bus: mensen komen daar in contact met elkaar. Zeker voor senioren die niet meer zo vaak de deur uitgaan, is dat mooi meegenomen. Mensen kunnen op oudere leeftijd geïsoleerd raken, maar in de bus zitten ze altijd naast iemand anders. Ze doen er nieuwe contacten op.’

9

10

Via verzorgingshuizen Inschrijving voor de Museum Plus Bus verloopt voor een groot deel via verzorgingshuizen, en dan specifiek de afdeling activiteitenbegeleiding. Senioren die nog zelfstandig wonen, zijn voor de Museum Plus Bus lastiger te bereiken. Omdat zij vaak wel lid zijn van een ouderenbond, loopt inschrijving voor hen via organisaties als ANBO, KBO en PCBO. Elke dag biedt de Museum Plus Bus ruimte aan 45 mensen. Per 15 senioren uit het verzorgingshuis gaat er één activiteitenbegeleider mee; voor de rolstoelgebruikers is er één op één begeleiding. Daarnaast gaat een begeleider van de Museum Plus Bus mee, een gastvrouw of gastheer die voor het hele dagarrangement verantwoordelijk is. De speciale rolstoeltouringcar, geleased van busmaatschappij Connexxion, brengt de bezoekers op één dag naar twee van de vijf musea in Amsterdam en Amstelveen. De ritten naar het Mauritshuis in Den Haag en het Kröller-Müller Museum op De Hoge Veluwe worden niet gecombineerd met een bezoek aan een ander museum.

11

‘Niets dan lof voor dit initiatief en de mensen die het uitvoerden.’ Cor Snaterse, KBO Megen

‘Een pluim voor de goede verzorging! Onze senioren hebben enorm genoten. Leuk dat juist diegenen meegingen die zelf niet meer in de gelegenheid zijn om een museum te bezoeken. De jongste was 75 en de oudste 91.’ Erny de Wildt, Stichting Ouderen Scherpenzeel - Renswoude

12

Zoveel moois Voor de begeleiding in de bus doet de Museum Plus Bus een beroep op medewerkers van het Uitzendbureau 65+. Marieke Viergever uit Amstelveen is een van de begeleiders van het eerste uur. Daarnaast verleent zij administratieve hand- en spandiensten op het bureau. ‘Het is en blijft een geweldig project’, zegt ze enthousiast. ‘Als je meerijdt op de bus zie je zoveel moois. Er zijn mensen die nooit eerder in een museum waren of het laatste anderhalf jaar zelfs de deur niet uit zijn geweest. Er zijn mensen die nog nooit eerder in Amsterdam zijn geweest. Elke keer is het zo ontzettend duidelijk dat dit project in een grote behoefte voorziet. De verzorgingshuizen hebben zelf steeds minder geld voor dergelijke uitjes, dus ze zijn er heel erg blij mee. Net als de ouderen zelf.’ ‘Wij als gastheren en -vrouwen doen de begeleiding in de bus. We hebben contact met de activiteitenbegeleiders van het verzorgingshuis en met de rondleiders in het museum. Bij het Van Gogh Museum bellen we een paar minuten van te voren dat we eraan komen. Dan helpen museummedewerkers en rondleiders met het binnenbrengen van de groep. Dat werkt heel goed.’

13

Eigen verhaal Ook de rondleiders in het museum zijn, in de woorden van Viergever, super enthousiast. ‘Zij vinden het leuk om hun verhaal te doen aan een zeer geïnteresseerde doelgroep: toch wel even iets anders dan een schoolklas.’ Dat klopt, zegt Irma de Bruijne, rondleidster in het Van Gogh Museum. ‘Het is ontzettend leuk om te doen.’ Ze leidt ook andere groepen rond in het museum. ‘Bij deze doelgroep heb ik wel een wat andere aanpak. Ik probeer nog iets meer naar hun eigen verhalen te luisteren, bijvoorbeeld als we staan te kijken naar de Aardappeleters. De armoede op dat schilderij herkennen ouderen vaak heel goed. Ik stel ze veel vragen, laat ze er zelf dingen over zeggen. Ik probeer ze goed te laten kijken.’ Een groot verschil met bijvoorbeeld de schoolklassen die ze geregeld rondleidt: ‘Ik hoef geen orde te houden, ik hoef ze niet te interesseren, want ze zijn al geïnteresseerd. De rondleiding duurt drie kwartier, dat is voor de meesten lang genoeg. Als het langer duurt, is dat lichamelijk een probleem. Dan zijn ze echt op. Maar altijd zeggen ze bij het afscheid dat ze graag nog een keertje terugkomen.’ 16

425 ritten, 20.000 bezoekers De Museum Plus Bus reed in 2009 en 2010 in totaal 425 keer het land in om senioren op te halen voor een museumbezoek. In 2009 maakte de bus 174 ritten met in totaal 7.000 bezoekers. In 2010 waren die aantallen hoger. Toen was er sprake van 251 busritten en een totaal aantal deelnemers van 13.500. Het verschil tussen beide jaren laat zich verklaren uit de late start van de Museum Plus Bus in 2009. De bus ging pas rijden in april. In februari was helder geworden dat het project de komende drie jaar voortgang kon vinden. In 2009 reed de bus tussen 15 april en 18 december. Leden van ouderenvereniging Sint Willibrordus uit Stramproy mochten in dat jaar het spits afbijten en gaven de ‘doorstart’ een feestelijk tintje. In 2010 pakte de bus meteen in januari de draad weer op, om vervolgens zo’n beetje elke werkdag het land in te rijden.

‘De chauffeur heeft alle harten gestolen. De tijd die we wonnen door ‘gebrek’ aan files, gebruikte hij voor een rit langs de vele bezienswaardigheden van Den Haag. Velen hadden de stad nog nooit bezocht.’ Jac van Diepen, KBO Westwoud

17

‘Iedereen was heel enthousiast. Velen waren nog nooit in een museum geweest.’ Maria Spring in ’t Velt, KBO Mierlo-Hout/Brandevoort

18

‘Het was hartverwarmend, vooral ook omdat er diverse rolstoeldeelnemers waren, voor wie dit het enige uitstapje in het hele jaar was. Dat geeft een heel, heel goed gevoel.’ Gert Bos, Versa Welzijn Hilversum

Streng en rechtvaardig Als het aan de geïnteresseerde ouderen lag, had de Museum Plus Bus nog vaker gereden, of had het bestuur een extra bus het land in mogen sturen. De belangstelling voor de Museum Plus Bus is vanaf de start in januari 2008 enorm. De bus is binnen de kortste keren voor een jaar volgeboekt. Zo stonden er aan het eind van 2009 263 groepen op de wachtlijst voor 2010. Het betekent dat de mensen op het bureau bij de toewijzing ‘streng en rechtvaardig’ moeten zijn. Zo merkten ze de afgelopen jaren een sterke toename van het aantal vragen om een herhaalbezoek. Het was de bewoners of leden zo goed bevallen, dat het verzorgingstehuis of de plaatselijke afdeling van de ouderenbond graag nog een groep op museumexcursie zou sturen. Hoe jammer ook, ze kregen te horen: ‘Nieuwkomers gaan voor’. Groepen die eerder achter het net visten, krijgen bij de inschrijving voorrang. Ook op een ander punt moesten de coördinatoren soms wat stringenter zijn. ‘Let op uw doelgroep’, hielden zij vertegenwoordigers van tehuizen en verenigingen voor. Zo hoopten ze oneigenlijk gebruik van de bus te voorkomen. De Museum Plus Bus is echt bedoeld voor mensen die wegens hun gezondheid of de grote afstand niet in staat zijn er zelf of met familie op uit te gaan. Vitale ouderen, die zelf met de trein af en toe een dagje kunnen ‘vrij reizen’, komen dus niet in aanmerking.

19

Hoge cijfers De waardering voor de Museum Plus Bus blijkt niet alleen uit de talloze mailtjes en brieven die de organisatie ontvangt. Ook uit de enquêtes onder de deelnemers spreekt een grote mate van tevredenheid. In 2009 namen medewerkers 803 enquêtes af, in 2010 waren dat er 762. In beide jaren vormden de zeventigers – met ongeveer 40 procent – de grootste groep geënquêteerden. Rond 25 procent van de bezoekers was tussen 80 en 90 jaar. Ongeveer 2 procent was 90 jaar of ouder. De waardering voor het dagarrangement was over het algemeen zeer hoog. Op een schaal van 1 tot 4 (waarbij 1 voor slecht staat en 4 voor uitstekend) kreeg het in beide jaren het cijfer 3,4. De rondleidingen in de verschillende musea scoorden in 2009 tussen de 3,3 en 3,6. In 2010 weken die cijfers nauwelijks af: respectievelijk 3,2 en 3,4.

22

Ruim de helft van de bezoekers (in 2009 zelfs bijna driekwart) wist dat de Museum Plus Bus grotendeels wordt gefinancierd door de BankGiro Loterij. Ruim driekwart van de geënquêteerden had ook wel willen betalen voor het sociaal en cultureel dagje uit, dat hun nu geheel kosteloos werd aangeboden. ‘Bedankt voor dit geweldige cadeautje’, schreef iemand uit Etten-Leur.

Extra zetje Veel senioren die de Museum Plus Bus binnenstapten, hebben nooit eerder een museum bezocht. De drempel van het museum was altijd te hoog voor ze. In hun actieve leven hadden ze geen tijd voor museumbezoek, en nadien kwam het er ook niet meer van. Met het extra zetje van de Museum Plus Bus kunnen ze nu wel komen. Voor de zeven deelnemende musea is deze nieuwe bezoekersstroom heel interessant. Ze gaan ervan uit dat die stroom via mond-totmondreclame alleen maar groter zal worden. Dat is de afgelopen jaren wel gebleken. De Museum Plus Bus brengt de musea bovendien letterlijk het land in. Dat is goed voor hun bekendheid. De musea hebben meer voordelen ontdekt. De Museum Plus Bus biedt hen een mooie manier om heel gericht samen te werken. Heel intensief, maar tegelijk ongedwongen. Met een eigen bestuur, waarin alle deelnemende musea vertegenwoordigd zijn. Het is vooralsnog een unieke vorm van samenwerking in Nederland. Ook andere musea zijn er inmiddels in geïnteresseerd.

‘Zonder deze bus zou zeker 99 procent van onze mensen nooit in aanraking zijn gekomen met een stukje Nederlandse cultuur. Gaat u alstublieft door met dit initiatief, ook al ontvangt u misschien niet de dank die velen u verschuldigd zijn.’ Jan Bongers, woonzorgcentrum Vredenoords, Huis ter Heide

‘Ik voel me als een kind op schoolreis, hoog zittend voor het raampje naar buiten kijkend.’ Een bezoeker uit Bakel

23

‘Uit de bus kwamen alleen maar hele blije deelnemers die een dag genoten hadden van de musea en de goede verzorging.’ Francis Hoonhout, Stichting Welzijn Ouderen

24

Ademloos toekijken Niet alleen de musea profiteren van de ruime waardering voor de Museum Plus Bus, ook de BankGiro Loterij als grootste financier. Het project onderstreept nog eens dat de BankGiro Loterij dé ‘cultuurloterij’ is en investeert in initiatieven met een groot maatschappelijk belang. De Museum Plus Bus brengt naast de musea ook de BankGiro Loterij grotere naamsbekendheid en dat stimuleert weer de deelname aan de loterij. Met de naamsbekendheid van de bus zelf is het inmiddels ook goed gesteld. Het ‘persoffensief’ uit het beginjaar 2008 is in de jaren daarna niet herhaald, omdat er inmiddels meer dan genoeg belangstellenden voor de bus zijn. Geregeld verschijnen in – met name regionale media – artikelen over de Museum Plus Bus, de deelnemende musea en de geldschieters. Bij gelegenheid van de 555ste rit, in april 2010, was er opnieuw brede media-aandacht van de Museum Plus Bus. De bus bracht een groep ouderen uit Reeuwijk naar het Mauritshuis in Den Haag. Bij de rondleiding waren ook drie leden van de Tweede Kamer betrokken. Zo vertelde Mark Harbers (VVD) over zijn favoriete schilderij in het museum, ‘Oude vrouw en jongen met kaars’ van Peter Paul Rubens. Hij deed dat heel gedreven, meldde dagblad Trouw. ‘Een paar dat ademloos toekijkt, houdt elkaar bij de hand vast. Nooit eerder waren ze in dit museum geweest. Het publiek hangt aan Harbers’ lippen, geeft hem een luid applaus. Nog nooit zulk dankbaar publiek gezien in het museum.’

25

26

Toekomst verzekerd De Museum Plus Bus heeft de afgelopen jaren door het hele land kunnen rijden dankzij – met name – de grote steun van de founder BankGiro Loterij. Zij stelde in 2007 625.000 euro beschikbaar voor het jaar 2007 en 2008. In 2009 volgde een tweede bijdrage van 1,2 miljoen euro voor de jaren 2009, 2010 en 2011. Naast de BankGiro Loterij leverden SNS Reaal Fonds en de Stichting RCOAK een eenmalige financiële bijdrage, van respectievelijk 167.000 en 25.000 euro. De toekomst is voorlopig verzekerd: ook na 2011 zal de bus blijven rijden. Begin 2011 is de Museum Plus Bus toegelaten als beneficiënt van de BankGiro Loterij en ontvangt de bus voor een periode van drie jaar structurele steun van de loterij. Zo kan de Museum Plus Bus tot 2015 een nieuwe landelijke opzet realiseren. In deze nieuwe opzet zullen twee bussen gaan rijden en meer musea als bestemming worden opgenomen.

27

‘Ik hoop dat de Museum Plus Bus nog lang blijft bestaan, zeker in tijden waarin cultuur op de achtergrond dreigt te verdwijnen gezien de economische malaise.’ Johanna Eijmael, Dynamo Ouderen Amsterdam Rivierenbuurt

Algemene gegevens stichting Museum Plus Bus Bedrijfsvoering en besturing De Museum Plus Bus is een stichting, waarbij het bestuur bestaat uit zeven vertegenwoordigers van de zeven deelnemende musea. Het bestuur bepaalt het beleid en de richting van de Museum Plus Bus en geeft leiding aan de projectcoördinator. De projectcoördinator is verantwoordelijk voor de voorbereiding en de uitvoering van het beleid en stuurt de medewerkers aan die via het Uitzendbureau 65+ worden aangetrokken.

Deelnemende musea Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen Hermitage Amsterdam Joods Historisch Museum Amsterdam Kröller-Müller Museum Mauritshuis Den Haag Rijksmuseum Amsterdam Van Gogh Museum Amsterdam

Bestuurssamenstelling per 31.12.2010 Cobra Museum Mevrouw A.W.E.M. Fijen Hermitage Amsterdam De heer F.J. van der Avert Kröller-Müller Museum Mevrouw L.E.M Valkenhoef (voorzitter) Joods Historisch Museum De heer M. Beekhof Rijksmuseum Mevrouw E.C. Martens Mauritshuis De heer G.L.M. van Heesbeen Van Gogh Museum Mevrouw H.G.A. Vandamme

In de verslagperiode nam de heer Van Heesbeen namens het Mauritshuis per 1 juni 2010 de plaats in van mevrouw A.G. Wiersma.

Coördinatoren Nienke Verschuur was in dienst als projectcoördinator van 9 juli 2007 tot en met 21 januari 2010. Baukje de Boer volgde haar op. Zij was coördinator van 1 maart 2010 tot en met 28 februari 2011. Voor administratieve ondersteuning zorgde Marieke Viergever.

ANBI Per 1 januari 2011 verkreeg de Museum Plus Bus bij de Belastingdienst de ANBI-status.

Deelnemers in 2009 Ouderenvereniging Sint Willibrordus Stramproy |KBO Arcen |SWO Helmond | KBO Hilvarenbeek | Zorgcentrum Alphonsus Helmond | Stg. Raad voor Ouderenwerk Halsteren | Stichting Welzijn en Zorgverlening Ouderen Kapelle |Seniorenvereniging Blixembosch Eindhoven | Teken- en schildergroep 65+ Rosmalen | Rode Kruis Wefare Maasbracht | Erasmushuis Den Bosch | Ouderenkoor Zang en vriendschap Bergeijk | ANBO Etten-leur | KBO Deurne |Dagverzorging Erasmushuis Den-Bosch | Residentie Reigershorst Bergen op Zoom | KBO Acht Eindhoven | Schakelring – Sint Janshof, Vlijmen | ANBO West-Mijnstreek Geleen | Huiskamerproject Nuenen | Seniorenorkest Cuijk | KBO Brouwhuis Helmond | Residentie Petruspark Eindhoven | KBO H. Barbara Geleen | Centrum Heksenwiel Breda | Residentie Meilust Bergen op Zoom | St. Welzijnshuis Schouwen-Duiveland Zierikzee | KBO Boschkapelle Vogelwaarde | Verzorgingshuis Bernissesteyn Zuidland | KBO Heeze | SWO Oude-Tonge | Seniorenpastoraat Maria Parochie Etten-Leur | KBO Sint Lucia Mierlo-Hout-Brandevoort Helmond | Vitalis Zorggroep (Cluster Strijp/Gestel-Engelsbergen Eindhoven | Contactcirkels De Ontdekking Tilburg | Revak-Nuenen Nuenen | KBO/ Seniorenvereniging Aarle-Rixtel Aarle-Rixtel | KBO Wandelbos Tilburg | KBO Oosterhout Stad Oosterhout | Ateliergroep Van Peppelrode Eindhoven | Katholieke Bond voor Ouderen Best | Avoord locatie Rijserf Rijsbergen | Zorgcentrum De Lisse Asten | Stichting Welzijn Ouderen Bergen op Zoom | Padua Tilburg | Katholieke Bond voor Ouderen Doenrade | Josephinehof Eindhoven | Stichting Welzijn Ouderen Brunssum | Katholieke Bond voor Ouderen Moergestel | Seniorenclub 92 Tilburg | Stichting PlusPunt Zandvoort Zandvoort | Katholieke Bond voor Ouderen Barendrecht | De Fluitenberg Den Haag | Wonen Plus Welzijn Schagen | SC&W Ouderen Rotterdam | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Zwijndrecht | Katholieke Bond voor Ouderen Haarlemmermeer Hoofddorp | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Nieuwerkerk a/d IJssel | Verzorgingstehuis Dubbelmonde Dordrecht | Bewoners Netwerk Zuidoost Amsterdam ZO | Stichting Welzijn Ouderen Hillegom | Frankeland Schiedam | Culturele Commissie Zomerland Wassenaar | Buurthulpdienst Cardanus Amstelveen | Senioren Vrijwilligers Dienstencentrum Zuilen Utrecht | Katholieke Bond voor Ouderen/Vogelenzang en Bennebroek Zwaanshoek | Osira Groep Leo Polak Amsterdam | Katholieke Bond voor Ouderen Westwoud | Wonen Plus Welzijn Niedorp | Vereniging van gepensioneerden ‘Het Gooi’ Hilversum | Stichting Welzijn Ouderen Barendrecht | Zonnebloem Kersenboogerd Hoorn | Algemene Bond voor Ouderen Soest | Stichting Welzijn

Ouderen Ontmoetingscentrum De Drie Eiken Soesterberg | Nieuw Akerendam Beverwijk | Katholieke Bond voor Ouderen Tuitjenhorn | Robijnhof Leiden | Stichting Radius,Surinaamse Soos en Dagverzorging Leiden | Stichting Welzijn Ouderen Spijkenisse | Verzorgingshuis Van Ommerenpark Wassenaar | Katholieke Bond voor Ouderen Oudorp NH Oudorp | Stichting Welzijn Beverwijk | Katholieke Bond voor Ouderen Grootebroek | Osiragroep Antaris Amsterdam | Verzorgingstehuis De Venser Amsterdam | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Purmerend | Vrienden van De Oase IJsselstein | Katholieke Bond voor Ouderen Purmerend | Maria Moll Rotterdam | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Amersfoort | Katholieke Bond voor Ouderen Boskoop | Woonzorgcentrum Lindenhof Delft | Soos Verzorgingscentrum Westerkim Nieuw Vennep | Humanitas Gerard Goosenflat Rotterdam | Stichting Welzijn Ouderen Bunschoten | Protestants Katholieke Ouderenbond Vlaardingen | Ouderen Centrum Escampade Den Haag | Katholieke Bond voor Ouderen Schoonhoven | Anders Ouder Worden Schollevaar Capelle a/d IJssel | Stichting Welzijn Ouderen Teylingen Sassenheim | Katholieke Bond voor Ouderen Delft | Stichting Welzijn Ouderen Papendrecht | Zorgcentra De Seevanck en De Meermin Oosthuizen/Edam | ’t Rekerheem (Alcare) Alkmaar | Katholieke Bond voor Ouderen Zwaag | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Rivierenbuurt/De Pijp Amsterdam | Zandhove Spanbroek | Verzorgingshuis Sint Joseph Alphen a/d Rijn | Verzorgingshuis Huis ter Wijck Beverwijk | Stichting Welzijn Ouderen Alblasserdam | Psychogeriatrisch Centrum Marienhaven (dagbehandeling) Warmond | Katholieke Bond voor Ouderen Krommenie | Evean Westerwatering Zaandam | Katholieke Bond voor Ouderen Bovenkarspel | Florence, lokatie De Mantel Voorburg | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Nieuwe Niedorp | De Rotonde Krommenie | Versa Welzijn Hilversum | Katholieke Bond voor Ouderen Veenendaal | Woongroep 50+ Zevenaar | Carint Humanitas Hengelo | Katholieke Bond voor Ouderen Rijnwaarden Lobith | Katholieke Bond voor Ouderen Herpen | Stichting Welzijn Ouderen Buren Lienden | Katholieke Bond voor Ouderen Enschede | Senioren AanBod Beusichem | SZMK De Hoge Weide Lochem | Katholieke Bond voor Ouderen Sivolge-Terborg Silvolde | Katholieke Bond voor Ouderen Malden | Katholieke Bond voor Ouderen Duiven | Stichting Welzijn Ouderen Zevenaar | Stichting Welzijn Ouderen Lingewaard Bemmel | Stichting Welzijn Ouderen Barneveld | Radboud Senioren Nijmegen | Dagverzorging De Scholtenhof Oldenzaal | Dagcentrum De Stoutenborgh Hoevelaken | Studiekring voor ouderen Ede | Stichting Welzijn Ouderen Neerijnen | Katholieke Bond voor Ouderen Winssen | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Leerdam | Stichting Sutfene, locatie ’s Heerensteen en Sint Eli Zutphen | Verzorgingshuis De Molenkamp Oldenzaal | Katholieke Bond voor Ouderen Dussen| Katholieke Bond voor Ouderen (Nijmegen Oost) Nijmegen | Verpleeghuis Joachim en Anna Nijmegen | Stichting Welzijn Ouderen Woudenberg | Stichting Welzijn Ouderen Nijmegen | Raster

Ouderenwerk Deventer | Huize Steijndeld Gorinchem | Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen Zevenaar | Zorgcentrum de Posten Enschede | Katholieke Bond voor Ouderen Ons Genoegen Keijenborg | Stichting Ouderen Scherpenzeel-Renswoude Scherpenzeel | Eureka Otterlo | Stichting Welzijn Ouderen Montferland Beek | Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal Heukelum | Wisselwerk Apeldoorn | Katholieke Bond voor Ouderen Megen | Woonzorgcentrum Groenewoude Woudenberg | Stichting Welzijn Ouderen Bruchem | Stichting Welzijn Ouderen Harderwijk | Alifa Welzijn Ouderen Zuid Enschede | Katholieke Bond voor Ouderen Hank | De Driehoek, Vilente Ede | Kwintes Doorn | Stichting Welzijn Ouderen Holten/Rijssen Holten | Stichting Welzijn Ouderen Dinkelland Weerselo | Kunstbus Welzijn Ouderen Rijnwaarden Lobith | ’t Hoge Veld Aalten | Wooncentrum De Loericker Stee Houten | Cumulus Welzijn Overvecht Utrecht

Deelnemers in 2010 Netwerk 55+ Leeuwardenz | ANBO Klijndijk Odoorn Exloo | Stichting Welzijn Ouderen Wassenaar | Combiwiel – De Brahmshof Amsterdam | Oudereneducatie Veendam | Ouderenwerk Timpaan Welzijn Beetsterzwaag | It Stee Gorredijk Gorredijk | Meckama State Kollum | KBO Sint Nicolaasga St. Nicolaasga | Stichting Welzijn Dongeradeel “Het Bolwerk” Dokkum | Driezorg, locatie Fermate & Wanningflat Zwolle | Stichting Welzijn Senioren Kampen Kampen | ’s Heerensteen St. Elisabeth Zutphen | Zorgcentrum De Wissel Zwolle | De Paraplu Metslawier | ANBO Westerveld Westerveld | DINDOA Groningen | KBO Tubbergen Tubbergen | KBO Heerenveen Heerenveen | WZC De Koperwiek en WZC Weltevreden Bilthoven | Verz.huis Wittesteijn Emmeloord | ANBO Meppel Meppel | Activiteitengroep 55+ Heeten/Schoonheeten Heeten | ANBO Barger-Oosterveld Barger-Oosterveld | SWMD Maarssen | Dagrecreatiegroep Utrecht | Bintwerk, Welzijn Ouderen Heerde | Nederlandse Rode Kruis Afd. Sleen Sleen | ANBO Rolde | Miks Welzijnsorganisatie Skarsterlan Joure/Lemmer | Bewoners, ouderen Marius ten Catehof Amsterdam | Leden Het Friese Land Leeuwarden | KBO Stadskanaal Stadskanaal | KBO Slagharen e.o. Slagharen | Seniorengroep Lijzijdehaven Groningen | Scoop Welzijn Ouderen Almelo | Welzijn Leeuwarden Leeuwarden | Serviceflat Noordwijk Paterswolde | ANBO afd. Oosterhesselen Oosterhesselen | Thuishotel Thuiszorg Zuidwest Friesland Sneek | Thuiszorg Noord West Twente Wierden | Probus Ommen Ommen | BvPF Vrouwen van NU afd. Terschelling Harlingen | ’t Olderloug Oosterhesselen | Stichting Zonszoekersreizen Leeuwarden | Het Nederlandse Rode Kruis Assen | ANBO Zuidlaren | KBO Leeuwarden | Woon Zorgcentrum Heidehiem Emmen | Zorgcentrum Talmahoeve Veenwouden | KBO Harlingen | Stichting Welzijn Ouderen Wezep-Hattemerbroek Wezep | ANBO afdl Gieterveen/Nieuwediep Gieterveen | De Beemd Meppel | Frittemahof Sneek | De Skule Metslawier | KBO/PCOB ouderengroep afd. Woudsend Woudsend | Senioren Borger Odoom

Odoorn | ANBO-Driebergen Doorn Driebergen | Senioren Elden Arnhem | Zorgcentrum Reeuwijk Reeuwijk | Odd fellows Enschede | KBO Maasdriel Kerkdriel | Symfora Groep, Zon en Schild Amersfoort | Stichting Welzijn Ouderen Bruchem, Kerkwijk en Del Bruchem | SZMK De Hoge Weide Lochem | De Boei Bunschoten | Stichting AKKU-Lochem Lochem | Arienzorgpalet Enschede | Den Ooiman Groot Hagen | Stichting Welzijn Steenderen Steenderen | Stichting Sociaal Cultureel Werk Gorssel | Verzorgingshuis Vreedenhoff Arnhem | ANBO Leusden Leusden | Alleman Welzijn Rhenen | Katholieke ouderenbond Veenendaal Veenendaal | KBO afd. Elst Elst | St. Welzijns Ontwikkeling Houten Houten | Service Appartementen Groot Berg en Dal Berg en Dal | ’t Iemenschoer Kulturhus Haaksbergen | Dagactiviteiten Oosterwolde Velp | PCOB afd. Amersfoort Amersfoort | NBP Kerk Ede | Dagopvang Suryoye, Ouderen de Posten Enschede | Dagverzorging de Stoutenborgh Hoevelaken | Kunstbusgroep St. Welzijn D.H&.K Hoog-Keppel | Zorgcentrum De Posten Enschede | K.B.O. Amersfoort | Pelgromhof Zevenaar | Zorgcombinatie Marga Klompe, Loc.Molenberg wzc Groenlo | De Molenkamp Oldenzaal | Dagbesteding Carion Doesburg | ANBO, afd. Amersfoort Amersfoort | Kunstbus 50+ Rijnwaarden (SWR) Lobith | KBO “Ons Genoegen” Keijenborg | STUW Stichting Welzijn Overbetuwe Elst | Sint Jozefoord Nuenen | Stichting Welzijn Ouderen Epe Epe | Radboud Senioren Nijmegen | Stichting De Welle Nijverdal | KBO Herpen | Woon-zorgcentrum Den Bouw Warnsveld | Stichting Welzijn Oudren Rijssen-Holten Rijssen | Stichting Ouderen Scherpenzeel-Renswoude Scherpenzeel | De Driehoek Ede | KBO Rijnswaarden 50plus Lobith | KBO Malden | WZC De Sprengenhof Ugchelen | KBO Senioren Winssen Winssen | KBO Soest | Stichting Welzijn Ouderen Harderwijk | Alifa Ouderen Zuid Enschede | Stichting Welzijn Ouderen Dinkelland Weerselo | ANBO afd. Lingewaal Vuren | Stichting Welzijn Ouderen Woudenberg | Studiekring van en voor Ouderen Ede | Mens en Welzijn Voorst Twello | KBO Nijmegen | Stichting Carion, ouderenwerk Rheden | KBO, afd. H. Barbara Geleen | Raad van Ouderenwerk Halsteren/Lepelstraat Halsteren | WZC Wilgenhof Eindhoven | KBO Seniorenvereniging Puth Puth | Kortonjo Eindhoven | KBO afdeling Bakel Bakel | Seniorenbond Etten-Leur Etten-Leur | ANBO-Dinteloord Dinteloord | KBO-Moergestel Moergestel | KBO Oosterhout Stad Oosterhout | Seniorenvereniging/KBO Lieshout Lieshout | Residentie Petruspark Eindhoven | Woonzorgcentrum Westerwiek Breda | Teken en Schildergroep ouderen stichting Delta Boxtel | K.B.O. Stevensbeek Stevensbeek | Tieners van Toen Geertruidenberg | Zorgcentrum Hieronymus Weert | Buurtkamer Heiakker Deurne | KBO Boschkapelle Vogelwaarde | Senioren Mariaparochie Etten-Leur Etten-Leur | Brabantzorg Sint Jan Uden | Bewoners Seniorenflat Reinevaartstraat Tilburg | Revakgroep Nuenen | Fifty Fit Tilburg | KBO De Moer De Moer | KBO/ Seniorenvereniging Aarle-Rixtel Aarle-Rixtel | K.B.O. Hilvarenbeek/Esbeek/Biest-Houtakker Hilvarenbeek | Stichting Tantelouise-Vivenis Bergen op Zoom | KBO Best Cultuurgroep Best | Stichting Ouderenwelzijn Brunssum Hoofdlocatie

Brunssum | KBO Petrus en Paulus Tilburg | Aan Z Terneuzen | Stichting Ouderenwerk Breda Breda | Seniorenorkest Cuijk Cuijk | Zorgcentrum Akert Geldrop | Hooge Platen Breskens | KBO SomerenHeide Someren-Heide | Zorggroep Ter Weel Goes | NVVH Vrouwennetwerk Helmond Helmond | KBO-Acht Eindhoven | KBO Maarheeze Maarheeze | Ouderenkoor “Zang en Vriendschap” Bergeijk | Activiteiten & Beweegwijzer Bergen op Zoom | ANBO afdeling Helmond Helmond | Zorgcentrum St. Willibrord Middelburg | KBO St. Barbara Wellerooi | Cluster Strijp/Gestel – Engelsbergen Eindhoven | Ambulante Thuiszorg Heerlen | NVVH Vrouwennetwerk Breda | KBO Arcen Arcen | KBO afdeling Oirsbeek Oirsbeek | WZC Overakker Breda Breda | BoodschappenPlusBus Weesrt | Zorgcentrum De Heikant Tilburg | KBO-Heeze Heeze | Verzorgingshuis Zuiderschans Den Bosch | PCOB afdeling Brunssum Brunssum | Nieuw Beekvliet Sint Michelsgestel | KBO Mierlo-HoutBrandevoort Helmond | KBO Bergen op Zoom Bergen op Zoom | Poastactieven CNVO Rayon West-Brabant Roosendaal | St. Welzijn Ouderen Dongen Dongen | KBO Roosendaal Roosendaal | Ouderen Laakhavens Den Haag | KBO afd. Hoogkarspel Hoogkarspel | KBO Nieuwe Niedorp Nieuwe Niedorp | KBO Amstelveen Amstelveen | Seniorenbond Obdam/Ouderenbond Hensbroek/ Wogmeer Obdam | WZC Buitenveldert Amsterdam | Wijkpost voor Ouderen Amsterdam | De Singelsoos Edam | Stichting Welzijn Ouderen Schoonhoven Schoonhoven | Stichting Sint Jacob Haarlem | VOOR Welzijn Loosduinen Den Haag | KBO (werkgroep culturele activiteiten) Waddinxveen | Zorgcentrum De Marke Bergen | KBO Wervershoof Wervershoof | Stichting Sint Jacob, Nieuw Delftweide Velserbroek | Bewonersvereniging Sonneburgh Rotterdam | Ouderenwerk Stichting Mooi Laak Den Haag | COSBO Schoonhoven | KBO ’t Kruis Heerhugowaard | KBO Zwaagdijk-Oost Zwaagdijk-Oost | Stichting Welzijn Ouderen Ridderkerk Ridderkerk | ANBO afd. Rijsenhout Rijsenhout | Haarlem Effect (ouderenwerk) Haarlem | S.W.S.L. Bergschenhoek | PCOB Bleiswijk Bergschenhoek | KBO afd. Assendelft Assendelft | Stichting Welzijn Ouderen Barneveld Barneveld | De Bijnkershoek Utrecht | Ouderenwerk Stichting Mooi Den Haag | SWOW Wassenaar | Hergerborch Berkel en Rodenrijs | KBO en ANBO Graft-De Rijp De Rijp | Dienstencentrum de Barkel Utrecht | ANBO-afd. Krimpen aan den Ijssel Krimpen aan den IJssel | Hugo-Oord Heerhugowaard | WZH Rustoord Den Haag | Eijkenhoven/Wijksteunpunt Bilderdijkhof Hoofddorp | Welzijn Bloemendaal Bennebroek/Bloemendaal | KBO Rijswijk Rijswijk | ANBO Poortugaal | Senioren Da Costa Amsterdam | ANBO afd. Zeist Huis ter Heide/Zeist | ANBO en Meldpunt Capelle a/d IJssel Capelle a/d IJssel | ANBO-afdeling Krimpen a/d Lek Krimpen a/d Lek | De Wilg Utrecht | KBO Hendrik Ido Ambacht Hendrik Ido Ambacht | Kern8 Heerhugowaard | Versa-Welzijn – Vierkerkenhuis Hilversum | AOW-werkgroep Stadsdriehoek Rotterdam | Woongemeenschap van ouderen De Toonladder Almere | Het Koerhuis Strijen | Woonzorgcentrum Leemgaarde Oostvoorne |Ouderenwerk Morgenstond Den Haag | KBO afdeling Oudewater Oudewater

© 2011 Museum Plus Bus www.museumplusbus.nl Tekst: Bert van der Kruk Ontwerp: Thonik, Amsterdam © Pictoright Amsterdam Foto’s: Vincent Carmiggelt, Chris van Houts e.a De Museum Plus Bus heeft niet alle fotografen en geportretteerden kunnen achterhalen. Herkent u zich als maker? Neemt u dan contact met ons op. Kunstwerk cover: Nadine Hottenrott, Schwartz, Rot, Gold, installatie 2011 Founder: BankGiro Loterij