VAB Studiereis Zweden / 2009 Op dinsdag 9 juni 2009 verzamelt zich een illuster gezelschap op de luchthaven Schiphol. De 25 uitverkoren leden van de Vereniging Agrarische Bedrijfsadviseurs die een bezoek gaan brengen aan het EU-lid Zweden wrijven zich verwachtingsvol de ogen uit achter de koffie. Een korte en probleemloze vlucht in de blauwe vogel brengt ons gezelschap naar Göteburg waar Per-Åke Sahlberg ons verwelkomt. Hij zal ons de hele reis trouw en gedegen begeleiden. Langs de rivier de Göta Älv, met veel industrie langs haar oevers, rijden we naar Trollhättan, de SAAB stad van Zweden. Even verderop, in Halltorp, wordt ons een lunch aangeboden door Svante en Anna Kaijser en zetten we pas echt voet op Zweedse klei. Svante is een Bourgondisch uitziend adviseur en Anna is de geitenhoedster ter plaatse. We laven de inwendige mens met zelfgemaakte groentesoep, brood en natuurlijk geitenkaas. Swante verhaalt enthousiast over de boerderij en zijn werk bij LRF Konsult terwijl Anna naast hem staat te stralen. Onder druk vertrekken we naar de spuisluizen van Trollhättan. Ene HW schijnt het klaar te hebben gekregen dat er speciaal voor ons 500 miljoen liter water uit het Vänernmeer verspild zou worden. Na zelfs welkom te zijn geheten via een geluidsinstallatie gaan de sluizen inderdaad open. Spectaculair. Daarna op naar Skaraborg, de provincie waar we de bedrijfsbezoeken zullen afleggen. In de buurt van Vara (ligt Nos of Kro daar ook?) pikken we een cowboy met leren hoed op langs de kant van de weg. Het blijkt Hans (Grolsch) Lundmark te zijn die ons het centrum van de wereld zal tonen, Larv. Via een stelsel van bospaden komen we langs een stugorpark, een voetbalarena en een oude Austin terecht in een veenbedrijf. Donkere wolken drijven rond waarin een trekker met stofzuiger de fijne veendeeltjes probeert op te zuigen. Ogenschijnlijk lijkt het meeste stof rondom de machine te hangen maar bij het lossen blijkt het tegendeel. Ook wij krijgen ons deel mee…. Dan verschijnt Statler of Waldorf (van het balkon uit de Muppetshow) in een trekker met een bijzondere machine. Het blijkt een veenpers te zijn die schier eindeloos turfdrollen weet te produceren. Wanneer Peter ‘on behalf of the group’ ook Hans heeft bedankt reizen we af naar het Stadshotell ‘Roser’ in Skara. Inchecken, eten, borrel en ………
Dag twee wordt ons extra rust gegund. Waren we de vertrekdag allen ruim voor zes uur gestart, nu was het ontbijt pas om 06.00 uur. Ruim op tijd om de bus te halen om 06.30 dus……..… De toon is gezet. We arriveren om 07.00 uur al op de boerderij van de 5 Janson Brothers. De oudste broer Olof regelt de zaken en de hele PR. Deze botanicus bij uitstek levert in totaal drie versies informatie aan wat moet aantonen hoe enorm goed deze boerderij geëxploiteerd wordt. Zowel het spreken als ook het rondleiden gaat in een razend tempo dat nog niet door iedereen kan worden bijgebeend op deze vroege ochtend. De hele presentatie is zo sterk dat iedereen tot het eind toe geïnteresseerd blijft. Het is daarom dat we het deze vrijgezel toestaan om Yvonne te omarmen en meer……… Op naar de volgende stop, Viking Genetics waar een ware veldslag heerst tussen SRB, Holsteins en Jerseys. Er moet breed gebreed worden met drie rassen. In ieder geval lacht Sara Wilkert-Petterson ons permanent breed toe. Om de boerenadviseurs ook ‘onder de mensen’ te brengen voorzag het programma deze middag in een gezamenlijke lunch met de plaatselijke notabelen van Skara. Industriëlen, ambtenaren en bankiers ter plaatse mengden zich met ons gezelschap wat tot onverwachte ontmoetingen leidde. President Jan B. laat zich nog eens van zijn goede kant zien en weet te overtuigen dat VAB geen kinderopvang is. Nu we toch even buiten de agrosferen zijn wordt er doorgeschakeld met een cultureel evenement. Emeritus Bisschop Lars Göran Lönnermark zal ons ontvangen in de Kathedraal van Skara. Deze aimabele erudiete persoonlijkheid geeft ons een onderhoudend college over de verschillen en overeenkomsten tussen de Lutherse Kerken en de Calvinistische. Een principle-based kerk (Luthers) versus rule-based (Calvinistisch). Als echter Nederlandse regelkenners begrijpen we dat. Een rondleiding langs de prachtige gebrandschilderd ramen maakt deze ontmoeting weer heel bijzonder. Na de thee splitst de groep zich in een rundvee en varkenstak. Een melkveebedrijf met ontwikkelingsdrang van de Johannssons. Plannen en ambities te over. Per Jakobsson is wat relaxter maar die heeft dan ook vier poten onder zijn bedrijf staan, akkerbouw, varkens, regeninstallaties en een windturbine.
Volgens schema wordt het hotel gehaald. We gaan vanavond chic eten met de bisschop en zijn vrouw. Planning en voorbereiding is alles dus bereidt de leiding de route naar het etablissement minutieus voor…………. Het weer houdt zich boven verwachting (tot ons genoegen regent het HARD in Nederland). In Zweden droog en zonnig met een frisse temperatuur. We gaan vandaag het gebied rondom Lidköping exploreren. De aftrap wordt genomen bij Per Söderlund in Källby. Het blijkt een enorm blije man te zijn die in ieder geval kan lachen om de prijzen die hij voor zijn producten kan vragen. Kastomaten in diverse soorten maar ook bakolie uit eigen zaden. De kas is toch wel een buitenbeentje hier in Zweden en het blijft toch apart dat de verwarming van zo’n kas op meer dan 100 meter afstand staat van de warmte afname. Het hele complex van gebouwen en bebouwing lijkt meer op een op zichzelf staand en goed verzorgd gehucht dan op een losse boerderij. Per blijft lachend verhalen over zijn eenzaamheid en kinderloosheid maar ook het ontbreken van opvolgers in de landbouw. Hij heeft dit middels een firmaverband nu weten op te lossen. Omdat er tempe gemaakt moet worden drinken we snel een kop koffie in de Mc Donalds van Lidköping en gaan door naar Råda waar we de (alweer) ongetrouwde broers Karlsson ontmoeten. Grote kerels die een prachtig vollegronds groenteteelt bedrijf runnen. Heldere ondernemers die beter tegen de frisse wind kunnen dan het gezelschap. Oh, wat is zo´n plastic tunnel dan toch lekker warm. Aardbeien in veel soorten en consumptieaardappelen worden geshowd. De aardbeien zijn van een hemelse kwaliteit en smaken on-voor-stelbaar lekker. Op naar de lunch bij de familie Carlander in Närebo waar Carl Gustav, de baas maar vooral ook de vader van Cecilia, ons verwelkomt. We ontvangen een lunch met plaatselijke producten die smaken zoals ze horen te smaken. Carl Gustav is naast voormalig stierenmester nu vooral bosbouwer en leidt ons rond met verhalen over Dennen dunnen en bosbouw. Niks geen Roodkapje taferelen maar een zwaar gemechaniseerde en geautomatiseerde tak van ondernemen. De benen worden ruimschoots gestrekt en tot slot worden de kassen getoond met tomaten, augurken, meloenen en kruiden. Dan naar de grote Coöperatie Lantmännen in Lidköping. Miss Margareta Helander blijkt te zijn vervangen door de mannelijke variant wat een verhoogde aandacht
tot gevolg had van het vrouwelijk deel van ons gezelschap. Boeiende statistieken en overzichten na een frisse boswandeling doen wonderen. Gelukkig nog een jaarverslag ontvangen.
Tijd voor visserij-activiteiten in de haven van Spiken. Deze haven is gelegen aan het Vänernmeer wat een oppervlakte kent van bijna 5.700 km2 (eenvijfde van Nederland!). Een vissersvrouw leert ons de specifieke vissoorten kennen en daarna leren we in een rokerij dat het roken met elzenhout hier leidt tot heerlijke vis en een lang huwelijk. Inmiddels hebben een aantal gastheren en hun gaden zich bij het gezelschap gevoegd. We gaan een boottocht maken over het grote meer en hopen niet op de vele, vele rotsblokken te stoten die er in dit deel van het meer zijn uitgestrooid. Ondertussen genieten we aan boord van een prachtig buffet met (onvermijdelijk) de vis die er nu heel stilletjes bijligt. Op een van de eilanden (hou je vast: Blankesundsholmarna) wordt dan toch eindelijk afgemeerd en moeten de eerder gevormde 5 groepen een presentatie geven over de geschiedenis & cultuur, economie & agrarische infrastructuur, vleesvee & akkerbouwsector, melkveesector of tuinbouw & groentesector. Terwijl de jury zich terugtrekt loopt het rumoerige gezelschap rond op het eilandje met een verstild landschap. Een adembenemende horizon met spectaculair Scandinavisch blauw, een meeuwenkolonie in de verte en een paar scholeksters die hun “piet-piet” ver over het water laten klinken. Dit is een moment om te doorleven en vast te houden……..... De Zweedse jury blijkt het meest geporteerd te zijn van een deprimerende presentatie. De Zweedse melkveehouderij moet blijkbaar meer Nederlands worden met een deportatieplan van 300 gezinnen naar hier. Onder instemmend gejoel ontvangen Jan K., Albert, Mariet en Roel de eer die ze toekomt en veel meer. We zijn ondertussen alweer onderweg naar onze eindbestemming, het slot bij Läckö. Of het nu komt door de traktaties van de winnende groep of de muziek die almaar harder gaat spelen maar feit is dat het bijna ondragelijk gezellig wordt. In een meer dan gebroederlijke sfeer worden de Dubliners nog eens binnengehaald La-la-lá-lá-lala....
And it’s no, nay, never No, na, never, no more
Will I play the wild rover No, never, no more………La-la-lá-lá-lala…… Daar kan geen Zweeds of Frysk volkslied tegenop Omdat Per-Åke het programma had voorbereid wist hij dat het vrijdagmorgen moeilijk zou worden. Uitslapen tot 08.00 uur en vertrek om 09.00 uur. Met dank aan Per-Åke, een man naar ons hart. Op deze laatste dag in Skaraborg laat het weer zijn ware aard zien. Ronduit koud en grimmig. We gaan het bedrijf van Per-Åke bezoeken wat hij een paar jaar geleden heeft overgedragen aan zijn zoon Per Sahlberg. Vader zocht het vroeger in de melkveehouderij terwijl Per zich helemaal op de grootschalige akkerbouw heeft toegelegd. Een bedrijf van bijna 600 ha organiseren in circa 1.000 uur per jaar (met één vreemde arbeidskracht) is een staaltje ondernemerschap. De jonge Per weet ons te overtuigen en blijkt een koele rekenaar te zijn. Net zoals vele andere ondernemers die we bezochten blijkt het concept van de landbouw in Zweden er een te zijn van spreiden van risico’s en met name de parttime boer doet hier opgeld. Bij de excursie naar Tornum blijkt dat een drooginstallatie in Zweden niet overbodig is. Tornum heeft de oplossing. Die pet staat ons allemaal. Terug op de Tagelberg van de familie Sahlberg blijkt dat men ook bezig is een cateringtak op te zetten. Het speedlunchen beheerst men ook al bijna. Dan gaat het in rap tempo langs de Levene såg in Vara waar Dan Hermansson tegen dovemansoren spreekt. Een indrukwekkende verwerking van houtstammen waarbij menigeen zijn handen diep in zijn zakken houdt. Na de rumoerige zaagfabriek naar een ecologische graanverwerker. Anders Lunneryd vertelt ons bijna jongensachtig over zijn ‘interesting journey’ die hij met enkele akkerbouwers heeft gemaakt om te komen tot speltbloem. De speltpelmachine heeft veel hoofdbrekers gekost en was ook de grootste investering. De beoogde eindbestemming is (nog) niet gehaald maar hij deed ons denken aan Churchill die zei:
“Succes is the ability to go from one failure to another with no loss of enthusiasm”
In Ulfstorps Säteri krijgt ieder onverwacht een afschotvergunning voor 25 duiven. Het blijkt niet mee te vallen om deze laagvliegende en bijtijds tegen de wind in stilhangende frisbee’s te raken. Het is koud en we gaan de Krog in. Hoewel drank en vrolijkheid de boventoon voeren en het eten nu toch zeer overvloedig wordt geserveerd voelt ieder toch het naderende afscheid. Met name de sympathieke Svante is nu nog maar even bij ons. “On behalf of the Group” krijgt hij alle lof en eer toegegooid en volgt een daverend applaus. De in Zweden zo ‘gebruikelijke’ Hug blijft achterwege………(?) Als ultieme herinnering heeft Svante nog wat kaasjes meegenomen. Niet om hier op te eten maar om het Nederlandse thuisfront mee op te vrolijken……….. Vanaf dit punt in Zweden hebben we een geurspoor achtergelaten dat door een ongetrainde zeehond gemakkelijk gevolgd kan worden. De bus vertrekt uit Skaraborg. De onvermijdelijke terugtocht is begonnen. De grote boze wereld van Göteborg lonkt. Het Radisson SAS Hotel blijkt een luxe hotel met een ingewikkelde lift. Heel collegiaal wordt de stad nog aangedaan maar in de kleine uurtjes desintegreren de troepen toch wat. De meeste mensen zijn teruggekomen. Zaterdag een cultureel programma. Stadswandeling, boottocht, cafétocht, souvenirjacht, koffie, broodje, die eeuwige zak Napoleonzuurtjes komt weer langs. Göteborg is de tweede stad van Zweden met een overzichtelijk centrum. Alles was schoongeveegd voor het EK voetbal < 21 jaar. Weinig onrechtmatigheden in de hele stad te zien. Alles spic en span aanwezig met veel mooie natuur. Toch geeft het te denken dat de winkels en kroegen tot taxi’s aan toe bij voorkeur betaald willen worden met creditcards. Cash wil men liever niet in verband met overvalgevaar……… Per-Åke neemt bij het vertrek van de bus uit Göteborg afscheid. Een persoonlijke handdruk van een goede gids, ondernemer en regelaar. Man met aanzien in zijn land en een interessant aanknopingpunt voor de meegereisde VAB leden. We reizen af naar het vliegveld en ieder overdenkt de reis. Ontmoetingen met Zweedse ondernemers die met een beperkte infrastructuur op een onafhankelijke manier hun bedrijven exploiteren. Zelfvoorziening en kwaliteit zijn wellicht de kernbegrippen die zijn blijven hangen. Maar ook passie en openheid kwamen ruimschoots aan bod.
Het was niet alleen een mooie reis naar Zweden maar ook een reis met collega’s met een groepsdynamiek die voor ieder stimulerend was. René de Vries, Groningen, 14 juni 2009 la-la-lá-lá-lala….la-la-lala-la-laaa…m.m.mm.m.m….
