1. Hoe leg ik mijn slechthorendheid uit?
2. Wel of niet doen alsof? 3. Gis- knip- en plakwerk 4. De vraag: hoeveel % kun je nog horen? 5. Vermoeidheid 6. Ben ik een ster in overcompensatie? 7. Hoe stop ik met overcompensatie? 8. Hersteltijd, nix geks 9. De Driehoek – een Ear opener 10. Authentiek slechthorend zijn © 2013 | 100% Slechthorend Bianca van der Horst Website: www.100procentslechthorend.nl Email:
[email protected] Twitter: @Biancavanderhorst www.facebook.com/100procentslechthorend www.linkedin.com/in/BiancavdHorst
iets weet over jouw gehoorverlies. Pak je audiogram erbij en laat je informeren door je KNO-arts, audioloog of audicien om de hoek. Weten hoe je gehoorverlies precies in elkaar steekt levert je in de toekomst echt veel op.
Thuis werd een verplichte brandmelder geïnstalleerd. Maar bij de proef bleek, dat ik het alarm niet kon horen! Ik kon ook uitleggen aan de monteur waarom dat het geval is: de toon was zo hoog, dat mijn gehoor het niet meer opvangt want de trilharen in het slakkenhuis die hoge tonen opvangen, zijn bij mij kapot. En ik kon het ook uitleggen aan zorgverzekeraar, waardoor ik een aangepast brandalarm vergoed kreeg.
Laten we eens kijken naar mijn gehoorverlies. Ik heb een progressief gehoorverlies met een groot verlies in de hoge tonen. Als ik puur op mijn gehoor afga, dan versta ik in gesprekken alleen de klinkers. Dus de a – e – o – i en u’s komen lekker binnen, maar de medeklinkers kan ik met grote moeite (meestal niet dus) van elkaar onderscheiden. Veel medeklinkers (zoals f, s, h, n ) zitten in het ‘hoge tonen gebied’ en omdat daar mijn verlies zit, is het ook logisch dat ik veel medeklinkers niet meer versta. Hoe kom ik toch aan die medeklinkers? Door liplezen lees ik medeklinkers af. Ze zijn niet allemaal goed af te lezen. De G en K lijken bijvoorbeeld qua mondbeeld op elkaar en daardoor niet af te lezen. En precies daarom is naast duidelijk mondbeeld, ook de context van een verhaal zo belangrijk. Bijvoorbeeld in deze zin: “Het hek is gemaakt van staaldraad”. Door de rest van de zin begrijp ik dat het om een ‘hek’ gaat, en niet om ‘heg’. Zo kan ik dus aan anderen mijn gehoorverlies uitleggen. Puur omdat ik weet hoe mijn gehoorverlies in elkaar steekt. Anderen vinden het fijn om te weten, dat ik alleen klinkers versta. Of waarom duidelijk mondbeeld voor mij zo belangrijk is. Dat kan ik uitleggen omdat ik kennis heb over mijn eigen gehoorverlies.
een uitleg audiogram. Deze kun je naast jouw audiogram leggen en dan gemakkelijk zien welke klanken en geluiden goed in jouw gehoor liggen. Als je het goed wilt aanpakken kun je natuurlijk het beste naar een audioloog of KNO-arts gaan voor uitleg specifiek voor jouw gehoorverlies.
een suf imago. De meeste mensen associëren slechthorendheid namelijk met ouderdom en vergrijzing. Om deze reden stellen veel ouderen de gang naar de audicien uit en denken veel slechthorende jongeren dat ze uniek zijn in Nederland. Een gevolg is, dat zowel ouderen en jonge slechthorenden hun slechthorendheid verbergen. Ze worden heel goed in ‘doen alsof’ ze alles verstaan. Dat heet: camouflage. Camouflage heeft één groot nadeel: voor de ander is niet altijd duidelijk wat je wel of niet verstaan hebt. En daar zit ‘m de kink in de kabel, want mensen gaan vragen stellen. Ze denken dat je niet luistert of hun negeert. Of ze reageren vreemd omdat jij antwoord geeft op een vraag die je niet goed hebt verstaan. Loopt een gesprek daarom spaak of loopt je relatie om deze reden op de klippen, dan is het slim om te gaan oefenen met andere oplossingen. Bijvoorbeeld: mis je de voetbaltraining belangrijke aanwijzingen, dan help je jezelf en iedereen door te vertellen dat het geen kwaad opzet is, maar dat je simpelweg de aanwijzingen niet verstaan hebt. Kijk hoe het anders kan, bespreek met je audioloog welke tools bestaan of vraag andere slechthorende sporters hoe zij dit oplossen.
je loopt een paar secondes achter op elke conversatie of je gokt voortdurend wat iemand heeft gezegd.
Je verstaat iemand niet. Je vraagt: “wát zeg je?” En op het moment dat je dat vraagt, valt ineens het kwartje en weet je wat diegene heeft gezegd. In die korte tijd hebben je hersenen dus de opgevangen klanken kunnen comprimeren tot een woord met betekenis. Meestal gaat dit proces heel snel. En soms duurt het wat langer. Goedhorenden herkennen dit proces trouwens ook. Bij slechthorenden herhaalt dit zich alleen de hele dag door.
Dat is voor de meeste mensen met gehoorverlies een bekend verhaal! Gesproken taal vang je met ogen en oren op. Vervolgens proberen je hersenen daar in vliegende vaart logische taal van te maken. Het is vaak fantastisch gis- knip – en plakwerk! Soms duurt het een paar secondes voordat je weet wat iemand heeft gezegd, of heb je de context van het verhaal nodig om die betekenis alsnog in te vullen. Dit proces gaat automatisch en vaak heel snel. Schaam je er niet voor en leg uit hoe jij informatie verwerkt als je het vervelend vindt dat je vaak om herhaling moet vragen. Verder rest jou alleen nog een diep ontzag voor je hersenen, dat ze zo hard voor je werken.
Mijn 100% Slechthorend collega Marieke de Jong en ik zijn allebei zwaar slechthorend. Soms werken andere slechthorende teamgenoten mee bij projecten. Je kunt je voorstellen dat er dan heeeeeel veel gis – knip – en plak werk aan de tafel plaatsvind! Het levert ook vaak de meest hilarische woordverwarringen op
de volgende vraag: “hoeveel % kun je nog horen?”. Wel begrijpelijk want het geeft voor de ander een beeld van ‘hoe slecht’ je gehoor is, of juist ‘hoe goed’ het eigenlijk nog is. Als ik kijk naar mijn eigen ervaring: tot ongeveer 10 jaar geleden vond ik dit een zeer interessante vraag, en ik probeerde ook zo goed mogelijk ‘te scoren’. Dan zei ik graag: “zonder toestellen misschien 40%, maar mét toestellen toch bijna 95%,. En als we dan 1-op-1 een gesprek hebben, vast wel 100%!”. Maar eigenlijk valt hier helemaal geen eenduidig antwoord op te geven. Want je gehoorverlies hangt af van de situatie waarin je je bevind: is er wel of geen omgevingslawaai? Hoe is de akoestiek van de ruimte? Ben je geconcentreerd of juist vermoeid? Praat de ander duidelijk of zoek je je het apezuur naar mondbeeld langs een volle snor?
Als ik 1-op-1 met een vriend praat in een rustige woonkamer hoor ik misschien Maar als diezelfde kamer vol is met mensen, misschien . En als ik me dan ook nog niet goed concentreer op wat mijn vriendin zegt, dan En als mijn vriendin in die overvolle kamer tegen mij begint te praten terwijl ik niet naar haar kijk, dan is het vast en
ik heb mensen ontmoet, die al jaren met dikke wallen onder hun ogen, kleine oogjes en volledig in zichzelf gekeerd rondlopen, zonder dat ze bedenken dat die vermoeidheid weleens heel goed met hun gehoorverlies te maken kan hebben.
(Over) vermoeidheid komt vaker en sneller voor bij slechthorenden dan bij goedhorende mensen. Waarom? Omdat alle vormen van verbale communicatie, zelfs met hulpmiddelen, veel meer energie kost dan voor normaalhorende mensen. Ik schrijf hiernaast over mijn ervaring, maar misschien werkt het voor jou wel precies andersom. Geef jezelf tijd om te ervaren en te oefenen. Jij bent een uniek mens en ontdek wat jou uitput, hoe je je energie bewaart én wat je energie geeft!
Ik begrijp het wel. Zelfs nu ik het allemaal weet, er mijn werk van heb gemaakt en mijn vermoeidheid bewezen zie in wetenschappelijke onderzoeken naar slechthorendheid heb ik er nog vaak moeite mee om daadwerkelijk te accepteren dat slechthorendheid zo’n enorm effect kan hebben op mijn energie. is het belangrijk om te kijken hoe ik mijn tijd invul. Heb ik een belangrijke afspraak? Dan plan ik daarvoor geen andere afspraken in. Wordt er een feest gegeven? Dan zorg ik dat ik er vroeg ben zodat het nog rustig is en de meesten nog niet onduidelijk praten door alcohol. Als ik toch halverwege de avond ga, weet ik van tevoren dat ik vooral andere mensen zal zien praten want ik kan ze dan echt niet meer volgen. Ik heb veel gehuild vanwege de machteloosheid en de verbazing (want valt het dan echt niet mee? Nee het viel echt niet mee dus) die ik heb gevoeld tijdens feesten, recepties, trouwerijen, kerkdiensten, congressen, open-dagen etc. Wat dat betreft is een stukje acceptatie gewoon wel handig en ook rustig voor jezelf omdat je dan ook kan stoppen met jezelf geweld aandoen op dit soort momenten. Het scheelt een hoop tranen, gevoelens van ongeloof en teleurstelling. En oververmoeidheid dus. Bij mij is op een gegeven moment ook de knop omgegaan. Ik ging op zoek naar handige tools, draaide mijn verwachtingen om en doe wat wérkt!
om je omgeving zo goed mogelijk te volgen? Ben je liever uitgeput van inspanning dan dat je je gesprekspartner vraagt om duidelijker te praten? En herken je het gevoel, dat je geen ballast wilt zijn voor de ander door te vragen om herhaling? Dan is er een grote kans dat jij een ster bent in overcompensatie. Overcompensatie is alles wat je te veel aan luisterinspanningen investeert waardoor je fysieke en mentale gezondheid op termijn kan gaan wankelen. Ik herkende het bij mij zelf doordat ik bewust werd van bijvoorbeeld onderstaande kenmerken in situaties met grote luister-inspanning.
“Gaat goed hoor!” In mijn houding liet ik zien, dat ik het allemaal wel kon. Ik volgde niet alles, maar wilde de ander niet vragen om herhaling, hand op te steken of naar mij toe te kijken. Ik liep op mijn tenen om tóch zoveel mogelijk mee te krijgen. Waardoor ik volkomen overprikkeld raakte en me moeilijk weer kon ontspannen. “Effe doorzetten..” zei ik vaak tegen mijzelf. Ik spande mij tot het uiterste in en wist dat ik op een later tijdstip bekaf zou zijn. Ik kan zo goed liplezen, in principe HOEF ik zelfs niet de ander te vragen om duidelijker te articuleren. Het maakt me alleen wel ontzettend moe…. Overspannen nekspieren. Zo gewend mijn ogen voortdurend te draaien op zoek naar degene die aan het woord is. Ik vroeg niet of iemand eerst de hand wilde opsteken.
heb ik het al vetgedrukt dus misschien voel je m al aankomen. Mijn ervaring is, dat ik overcompensatie pas kon loslaten toen ik diep vanbinnen mijn eigen beperking kon voelen. Eigenlijk als het ware pas daadwerkelijk accepteerde, dat mijn oren gewoon niet goed horen. Ik mis veel informatie, ik mis veel grapjes, ik kan niet full-time werken (en verdien dus eigenlijk altijd te weinig), relaxed kletsen over de telefoon is er niet meer bij en ga maar door. Ik heb zelf heel lang een stuk eigenwaarde gehaald uit het ‘zo goed mee kunnen doen’. Dat dat vooral bestond uit een scherp taalgevoel en een perfect gevoel voor timing wanneer te knikken of nee te schudden, dat had ik lang niet door. Ik vond het ook heel moeilijk te accepteren, dat ik sneller vermoeid ben door luisterinspanning. Ik had een sociaal vak en een hele dag werken was voor mij slopend. Dat ervaarde ik als een falen want mijn andere collega’s deden dat wel. Ik haalde veel voldoening uit complimenten als: maar ik merk helemaal niets aan jou! Terwijl ik daarmee de lat voor mezelf ontzettend hoog legde om nog harder te werken, nog meer te compenseren. Ik liep een wedstrijd met mijzelf en na twee burn-outs heb ik dat los moeten laten. Ik kan je allerhande tips geven hoe je overcompensatie in de praktijk kan loslaten, maar in de kern komt het neer op bovenstaande. De bevrijding die ik daarna heb ervaren was enorm. Vooral het begrip dat ik voor mezelf voelde voor het vele werk dat ik had verstouwd heeft me overvallen. Het gekke is ook, dat ik me dankzij dit besef veel minder gehandicapt voel, dan daarvoor…
dat slechthorenden een grote herstelbehoefte hebben. Hoe zwaarder het gehoorverlies, hoe groter de behoefte aan hersteltijd. Hersteltijd is tijd die je pakt om je ogen, oren en hersenen te ontspannen ná luisterinspanning. Het is dus niets om je voor te schamen en dit heeft niets met leeftijd of conditie te maken. Wat jou helpt ontspannen, weet jij natuurlijk het beste. Een tip: omdat je tijdens luisterinspanning veel tijd doorbrengt in je hoofd (ogen, oren, hersenen), je schouders (vaak gespannen, opgetrokken) en nek (de welbekende vooruitgestoken nek) is het slim om tijdens je ontspanning even de rest van je lichaam te gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan: yoga, wandelen, sporten.
Wat ook fijn is, is op de bank je voeten masseren (is mijn favoriet) of je sokken uitdoen en op blote voeten lopen. Ga je televisie kijken? Vergeet dan de ondertiteling niet! (teletekst > 888)
Ik kreeg ooit van mijn coach een fantastisch inzicht: . Met mijn oren vang ik restgehoor op (de klinkers dus), met mijn ogen lees ik de medeklinkers af en mijn hersenen goochelen hier vliegensvlug een begrijpelijk combinatie van. (Of de combinatie ook juist is, is een tweede want ik hoor nog vaak dingen verkeerd waardoor ik antwoord geef op een vraag die ik verkeerd heb verstaan ) Mijn ogen, oren en hersenen worden in het plaatje hiernaast verbonden door een driehoek. De valkuil is, dat ik haast zou vergeten dat ik nog een heel lichaam heb. Een lichaam dat reageert op wat er tussen mijn oren gebeurt. Mijn lichaam kan gespannen zijn bijvoorbeeld, vermoeid, of ik krijg sneller honger omdat ik veel energie verbruik tijdens mentale inspanning. De kunst is om daar alert op te blijven. Ook is de lichamelijke ontspanning een manier om tot mentale ontspanning te komen. Denk bijvoorbeeld aan een fijne massage, of yoga. Dit inzicht heeft mij veel gebracht en ik hoop dat jij er wellicht ook iets aan hebt.
Ik ben 100% Slechthorend gestart omdat ik geloof dat slechthorenden op een gezonde manier hun slechthorendheid in eigen leven kunnen integreren en daarbij hun persoonlijke doelen niet uit het oog hoeven te verliezen. Er is zoveel mogelijk, met praktische tools, net die inzichten die jouw vragen beantwoorden en de juiste mensen die jou inspireren. Ik pleit altijd voor authentiek slechthorend zijn. Dat betekent bovenal authenticiteit: ik ben uniek en ik creëer de mogelijkheden die mijn ontwikkeling als mens stimuleren. Hoewel ik elke dag met slechthorendheid bezig ben, probeer ik er altijd voor te waken dat slechthorend zijn niet mijn identiteit wordt. Belangrijker is: hoe ga ik met mijn slechthorendheid om? Dat zegt iets over mijn authenticiteit: hoe laat ik mijn slechthorendheid zien? Hoe maak ik mijn slechthorendheid werkbaar? Beste lezer, heb je een doel en voel je je daarbij geremd door je slechthorendheid? Ik hoop dat onze website je zal inspireren om tot nieuwe inzichten te komen. Heb je een specifieke vraag? Dan kun je altijd een mailtje sturen naar
[email protected] . Op de agenda vind je onze up-coming events waarbij je je inzichten kan versterken en direct kan netwerken. Het gaat om JOUW doelen, hou dat altijd voor ogen. En help jouw dromen om zich waar te maken! Lieve groet, Bianca
