16 Wat schaft de pot in Pyter Sely? Eerste promotie bij ILI. Meer dan magneten. Van Slayer naar hoogleraar

7 28 november 2013 | jaargang 56

@tuecursor

Tweewekelijks blad van de Technische Universiteit Eindhoven Voor het laatste nieuws: www.cursor.tue.nl en volg tuecursor op

en

16 | Wat schaft de pot in Pyter Sely? Pyter Sely is een voormalig weeshuis aan de Willem Barentzstraat in Woensel. Nu woont er een hechte groep van tien studenten. Er is maar één belangrijke regel: je noemt elkaar en jezelf in huis bij de bijnaam die je gekregen hebt toen je er kwam wonen. Weten wat de pot schaft in Pyter Sely en wanneer je een ‘laffe herder’ bent? Lezen dat interview.

6 Eerste promotie bij ILI

Karin Smolders ontdekte dat mensen ook baat kunnen hebben bij fel licht overdag.

12 Meer dan

magneten

In het nieuwe Darcy Lab worden met röntgen- en MRI-technieken de geheimen ontrafeld van transport in poreuze materialen.

14 Van Slayer

naar hoogleraar

Professor Erwin Kessels over zijn drijfveren. “Ik wil grenzen verleggen.”

Check out our English section on pages 19-24

2 | Vooraf

28 november 2013

Nieuws | 3

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Besluitvor medewerk ming betaald park eren ers pas be Woensdag 27 g in 2014 november 2 013 - De univ jurist uitzoek ersiteitsraad en welke vo la rm

CURTOON

at een extern het Mobilite van zeggensc e itsplan. In h hap de raad et plan, dat toekomt bij aan de raad m aandag als werd voorgel opiniërend egd, staat d per dag twee stuk at medewer euro aan park kers medio eergeld moe hebben in h 2014 ten gaan bet et Instellings alen. De bon gebonden O daarmee nie den verleg (IGO) t akkoord te al laten wet gaan en te w en illen kijken na ar alternatie CvB-lid Jo va ven. n Ham beno emde maan de redenen dag in U-raa van het CvB dsvergaderin voor invoerin g g van betaa ld parkeren .

“We streven naa ontmoedigen r een leefbare, duurzam e campus en we het auto gebruik. Daa met dit plan nog veel par rnaast gaan keerplaatse er op termijn n verdwijnen parkeergara , waardoor in ges nodig zi de toekomst jn (overigen wanneer die s is nu nog n garages er ko iet duidelijk men, red.). betaalbaar Om beide ee te ho rste punten onttrekken aa uden, moet er geld gevo nden dat we n het onderw niet willen ijs en onderzo En als univer ek. siteit moeten we laten zien Daar ligt onze prioriteit. duurzaamh eid: practice dat we staa n voor what you pre ach.”

TOP-geld voor Wiskunde & Informatica Dinsdag 26 november 2013 - Drie onderzoekers van Wiskunde & Informatica krijgen een TOP-subsidie. Prof.dr.ir. Onno Boxma en prof.dr.ir. Wil van der Aalst ontvangen elk een subsidie van ongeveer een half miljoen euro voor respectievelijk wachtrijtheorie en het zoeken naar ‘olifantenpaadjes’ in ‘Big Data’. Daarmee haalt de TU/e een kwart van de ‘grote’ TOP-subsidies van NWO voor exacte wetenschappen binnen. Het project van Van der Aalst valt qua onderwerp binnen het nieuwe Data Science Center Eindhoven (DSC/e), waarvan deze expert op het gebied van ‘Process Mining’ de leiding krijgt. Dr. Maria Vlasiou, ten slotte, krijgt een kleinere TOP-subsidie, waarmee ze een promovendus of postdoc kan financieren.

Colofon Hoofdredacteur Han Konings

Eindredacteur Brigit Span

Redactie Judith van Gaal Tom Jeltes | Wetenschap Frits van Otterdijk Norbine Schalij Monique van de Ven

Medewerkers Nicole Testerink

Fotografie Rien Meulman Bart van Overbeeke

Coverbeeld Rien Meulman

Opmaak Natasha Franc

Vertalingen Annemarie van Limpt

Aangesloten bij Hoger Onderwijs Persbureau

Redactieraad prof.dr. Cees Midden (voorzitter) prof.dr. Marco de Baar Angela Stevens- van Gennip Thomas Reijnaerts (studentlid) Arold Roestenburg Anneliese Vermeulen-Adolfs (secretaris)

Redactieadres TU/e, Laplace 0.35 5600 MB Eindhoven tel. 040 - 2474020 e-mail: [email protected]

Cursor online www.cursor.tue.nl

Druk Janssen/Pers, Gennep

Advertenties Bureau Van Vliet BV tel. 023 - 5714745

Stroop en parkeren Ook ik zal medio volgend jaar hoogstwaarschijnlijk de portemonnee moeten trekken als ik dan nog steeds met mijn auto naar de universiteit wil komen. Ik woon op een aanzienlijke afstand en heb jarenlang dagelijks op en neer getreind. In Den Bosch werd ik zelfs herkend door de koffiejuffrouw van het inmiddels opgedoekte wachtlokaal! Maar ook ik liet me uiteindelijk door de structureel falende NS makkelijk verleiden om de spoor­ijzers in te ruilen voor asfalt. Dat gestuntel op nationaal niveau lachte je op een gegeven moment niet meer weg, en bijna wekelijks achter ‘met spoed’ ingezette bussen rennen gaat ook vervelen. Het College van Bestuur gaat twee euro per dag vragen van degenen die zich het comfort van lekker warm zitten en luisteren naar Radio 1 of Radio 538 niet willen ontzeggen. Ook zit ik op het eind van de dag niet meer gestrest naar mijn klokje te gluren of ik al moet gaan hollen voor mijn trein. Op de vraag of ik weer bereid zou zijn om me over te geven aan de

Lex Lemmens hoogleraar Academic Science and Engineering Education

Poll Op de vraag wat voor iemand er vanaf mei 2014 bij de TU/e aan het bestuurlijke roer moet staan, hebben 145 mensen gereageerd.

Han Koning s

goede zorgen van onze spoorweg­ maatschappij, is het antwoord nu nog ondubbelzinnig ‘nee’. Dat gaat me dan op jaarbasis tussen de 400 à 440 euro kosten, zo is me voorgerekend. Voor mij geen bedrag dat die ‘nee’ omzet in een ‘ja’, maar ik kan me goed voorstellen dat dat voor sommigen een substantieel bedrag is. Op grond daarvan heb ik wel begrip voor het standpunt van de bonden. Kijk eerst nog eens goed wat mogelijk is door het inzetten van stimulerende maatregelen. Want door te werken met stroop in plaats van azijn laten meer vliegen hun auto thuis staan, denk ik.

De helft daarvan (50, 3%) benoemde een eigenschap die de nieuwkomer zeker moet bezitten. De meesten (22, 1 %) opteren voor een verbinder, één op de tien (10, 3%) wil een bruggenbouwer naar het bedrijfsleven en 7,6 % wil in ieder geval een vrouw.

Aan zijn of haar pr moet die persoon hard gaan werken, want maar liefst 49, 7 % gaf aan de huidige bestuursvoorzitter niet te kennen.

Hoor wie klopt daar? Totaal onverwacht ging bij studentenhuis Pyter Sely op maandagavond de bel. Cursor op de stoep. Of we mochten aanschuiven, zoals afgesproken. Oh, dat was toch volgende week? Tjsa, degene die het regelde is ook zo druk met afstuderen bij Bouwkunde, iedereen snapt dat hier iets misging. “Maar schuif lekker aan.” Fotograaf Rien en ik werden gastvrij ontvangen, zagen een heerlijk gerecht en kregen een heuse rondleiding door het tienpersoonshuis. Ik had een

Vrijdag 22 november 2013 - Het College van Bestuur van de TU/e heeft dr.ir. Lex Lemmens benoemd tot hoogleraar Academic Science and Engineering Education. Hij start per 1 december met deze functie. Lemmens blijft Dean van het Bachelor College. Als hoogleraar zal Lex Lemmens leiding geven aan het onderzoek naar en de ontwikkeling en invoering van de vernieuwingen in het Academic Science and Engineering Onderwijs in het Bachelor College van de TU/e. Door op dit vakgebied een hoogleraar aan te stellen, wil de TU/e het signaal afgeven dat kwaliteit van het onderwijs hoog in het vaandel staat.

Lex Lemm ens

Nieuw lab voor onderzoek zonnecellen Maandag 18 november 2013 - De TU/e heeft op de High Tech Campus Eindhoven een nieuwe testfaciliteit in gebruik genomen. Het lab, dat grensverleggend onderzoek aan dunne-zonnecellen mogelijk maakt, bevat een hoge resolutie transmissie-elektronenmicroscoop (TEM) die bestanddelen van zonnecellen atoom voor atoom kan bestuderen. De ongeveer twee miljoen euro kostende TEM is gefinancierd door de provincie Noord-Brabant in het kader van Solliance. In Solliance hebben de TU/e, TNO, Holst Centre, ECN, imec en Forschungszentrum Jülich de activiteiten voor onderzoek en ontwikkeling op het terrein van dunne-filmzonnecellen in een samenwerkingsverband ondergebracht.

TU/e voor tiende keer op rij de beste Nu vragen we op www.cursor.tue.nl

Norbine

Schalij

leuke avond, maar voelde me wel een beetje ‘man bijt hond’. Lees het complete verhaal op pagina 16-17.

Op 3 en 4 december kiezen we de leden voor de U-raad, de faculteitsraden en Dienstraad. Laten we ophouden met die onzin, want medezeggenschap is een wassen neus aan de TU/e.

Meer nieuws vind je op www.cursor.tue.nl

TU/e voor tiende keer op rij de beste

Donderdag 14 november 2013 - De TU/e is voor het tiende jaar op rij als beste technische universiteit uit de bus gekomen in de Keuzegids Universiteiten 2014. Rector Hans van Duijn feliciteerde er de universiteit mee door middel van een Engelstalige videoboodschap. In zijn videoboodschap wees Van Duijn er niet alleen op dat dit de tiende keer op rij is dat de TU/e in de Keuzegids Delft en Twente klopt, maar wijst hij ook op het feit dat in de onderwijsspecial van het opinieblad Elsevier de TU/e dit jaar werd verkozen tot beste universiteit van heel Nederland.

Dubbelslag voor nieuwe aanpak plaatsen implantaat Maandag 25 november 2013 - Het is een lucratieve week voor ir. Jordan Bos. De onlangs aan de TU/e afgestudeerde werktuigbouwer ontvangt komende vrijdag (29 november) de Tata Steel Prijs voor Werktuig­ bouwkunde en Materiaalkunde. Hij krijgt de afstudeer­ prijs van vijfduizend euro voor zijn afstudeerwerk. Eerder werd al bekend dat Bos vandaag (donderdag) ook de Unilever Research Prijs (2.500 euro) mag ophalen voor zijn afstudeerwerk. Bos ontvangt de prijzen voor zijn ontwerp van een operatierobot waarmee een zogeheten ‘cochleair implantaat’, dat ervoor zorgt dat dove mensen (weer) kunnen horen, kan worden aangebracht in het binnenoor. Met de operatierobot zou deze ingreep in de toekomst gemakkelijker, sneller en met minder risico kunnen worden uitgevoerd.

ld e g e g e l l d co g o o h r e Geen v trajecten TU/e iten mogen volgend ’. honors 13 - Enkele hogescholeconlleengeugneivldersvoitoer ‘excer llheonntioerstrsatujedcetennten

oogd voor ber 20 eld voo 19 novem teren met een verh van het collegeg n bedoeld al ij z n te c Dinsdag n je en ge axima ntietra r experim ee; verho idingen m uro. e excelle le D . p o it studiejaa t daar niet aan m e n it e mog ivers 12 e doe an de un periment ngen, oftewel 3.8 De TU/e de visie v In het ex . n re n e b len voor n le g ta il in e in w b b n willen in reke iepgang a past niet d ld tr r e x e g e e e d g m a a colle n die ten inderd ettelijke studente of studen van het w n e le e m b o k b u r het d erachte t kabinet Zo wil he g. in id re ople een bete

Data Science Center ontvangt in januari eerste promovendi Donderdag 14 november 2013 - De eerste promovendi beginnen vanaf januari 2014 aan hun onderzoek bij het Data Science Center Eindhoven (DSC/e). Dit nieuwe onderzoeks­ instituut en opleidingscentrum van de TU/e gaat vanaf 2015 ook onderwijsvarianten aanbieden. Wanneer een volledige bachelor- en masterstudie Data Science wordt gelanceerd, is nog niet precies bekend. Het gaat op 2 december officieel van start onder leiding van prof.dr.ir. Wil van der Aalst. Het centrum start met twintig promovendi en wil dat aantal uitbouwen naar vijftig. Het streven is om binnen drie jaar een volwaardige masteropleiding op dit vakgebied te kunnen aanbieden.

4 | Gelinkt

28 november 2013

Gelinkt | 5

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Een mooie herinnering versus concrete herbouw De TU/e: dagelijks het tweede thuis van zo’n tienduizend studenten en medewerkers. Een relatief kleine gemeenschap, met ontelbare banden tussen de leden - zakelijk en/of privé. In ‘Gelinkt’ laten we steeds twee van hen aan het woord over hun relatie met elkaar en de universiteit.

Het Philips-paviljoen dat in 1958 op de Wereldexpo in Brussel stond, is de link tussen Arie van Rangelrooij en Bernard Colenbrander. TU/e-alumnus Van Rangelrooij is voorzitter van de stichting die ijvert voor de reconstructie van het opmerkelijke gebouw uit 1958 en directeur van architectenbureau architecten|en|en. In september bood hij er de gemeente een haalbaarheids­ rapport over aan. Hoogleraar Bernard Colenbrander bekleedt bij Bouwkunde de leerstoel Architectuurgeschiedenis en is erkend tegenstander van het plan.

Is het Philips-paviljoen de moeite van herbouw waard? AvR: “Ja, want het is een kunstwerk van wereldformaat. Het is in Eindhoven bedacht en vertegenwoordigt een architectonisch kunstwerk uit een tijd die heel belangrijk was. Het werd in die tijd ook gezien als heel belangrijk, het was een Blob avant la lettre. De synthese van muziek, beeld en gebouw is uniek. Onder Eindhovenaren leeft het ook heel erg. De generatie die

nu zeventig à tachtig is, herinnert zich dat men op een scootertje naar Brussel ging.” BC: “Ik onderschrijf dat het een kunstwerk is. Maar het is gebouwd als een evenement en niet als een permanent bouwwerk. Dat hoeft het ook niet te worden, want het evenement is in het geheugen blijven hangen. De confrontatie met de reconstructie zou wel eens op een teleurstelling kunnen uitlopen.

Het is een tussendoortje geweest in het oeuvre van Le Corbusier, niet een hoogtepunt zoals de kapel in Ronchamp, de Villa Savoye bij Parijs of de stad Chandigarh in Punjab.” AvR: “Daar ben ik het niet mee eens. Het werk van Le Corbusier is heel gelaagd. Het paviljoen is een uiterst intellectueel werk, zeker vergeleken met het paviljoen van tijdgenoot Rietveld. De combinatie van de media maakt het een totaalervaring van het leven. Dat was nog nooit gedaan.” BC: “Juist als intellectueel werk past het beter in een boek. Het is een werkstuk voor het brein, voor de verbeelding.” AvR: “Als student heb ik altijd het Sonsbeek Paviljoen van Aldo van Eyck gekend, op papier. In 2006 is het herbouwd bij het Kröller-Müller Museum. Toen ik daar liep was het of ik in een tijdcapsule terecht kwam. En dat kwam door de fysieke ervaring.”

Is de herbouw de investering van 8,1 miljoen euro waard? BC: “Die vraag raakt direct aan de huidige stand van het cultuurbeleid. Nederland is een land waar een grote dichtheid is bereikt in museale instituties. Die worden gemakkelijk opgezet en betaald. Maar als ze er eenmaal zijn, hebben ze meteen een exploitatie­ probleem. Daar komt nog bij dat het cultuurbeleid steeds meer politiek bepaald wordt. Nu gaan we richting ondernemerschap of culturele diversiteit, daar stuurt een minister op. Vakgebieden hebben het moeilijk gekregen. Wat vroeger het Nederlands Architectuurinstituut genoemd werd, heet nu - god betere het Het Nieuwe Instituut. Om daarmee aan te geven dat het niet meer om architectuur gaat, maar overal om kan gaan, zolang het maar de politieke agenda steunt. Je begrijpt, dat maakt me argwanend voor alles wat riekt naar nieuwe instituties. We moeten ons sterk maken voor de bestaande.”

Arie van Rangelrooij

AvR: “Ik deel je zorg. Cultuur moet je redden. Niet voor niets heb ik in Eindhoven de stichting ‘Bushalte van Rietveld’ opgericht. Die bushalte stond weg te kwijnen in het noorden van de stad. Er stond een glasbak onder en niemand wist dat de halte van Rietveld er nog was. Ik denk dat dat ook het geluk was, anders was hij al allang afgebroken. Wij hebben hem opgepakt, naast het stadhuis gezet en nu nodigen we ieder jaar een kunstenaar uit om er invulling aan te geven. Ik bedoel, ik houd me ook actief bezig met behoud van cultuur, dat vind ik ook heel belangrijk. Maar dat houdt me niet tegen om het paviljoen te willen herbouwen. Integendeel. Mijn drijfveer is dat ik juist in deze tijd muziek en multimedia en architectuur als een soort design-object in de markt wil schuiven. Het kost acht miljoen euro.” BC: “Ik denk dat je de acht miljoen beter kunt besteden. De multi­ mediale kunst heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Ik was bij de manifestatie Documenta in

het Duitse Kassel. Dat is de belangrijkste tentoonstelling van actuele beeldende kunst in de wereld. Wordt eens in de vijf jaar gehouden en is dan honderd dagen te bezichtigen. Daar wordt, om het oneerbiedig te zeggen, naast nieuwe kunst ook wel oude opgewarmde kunst getoond. In zo’n verband zou een heropvoering van Poème Electronique prima passen. Dan is het weer een evenement en blijft het een evenement in plaats van dat we tot in lengte van dagen met een gebouw blijven zitten.”

Is Strijp-S, waar het zou moeten komen staan, er de meest geschikte plaats voor? AvR: “De plek maakt me niet eens zoveel uit.” BC: “Een paviljoen vraagt om een park. Een industriële omgeving is niets waard voor het Philips-paviljoen.” AvR: “Maar in 1958 stond het ook klem tussen andere gebouwen!” BC: “Want dat was een evene­men­ tenterrein. Daar doe je dingen die

weer weggaan.” AvR: “Strijp- S ís een evenemententerrein.” Komen we er uit? AvR: “Ik houd ervan om er mee bezig te zijn. Architectuur is een vehikel. De discussie eraan voorafgaand vind ik heel interessant.” BC: “Ze moeten jou vragen als deelnemer van de volgende Documenta. Om de kern van het Philips-paviljoen weer te geven, dat wat je er waarnam. Niet het gebouw,

maar de ervaring. Die opdracht lijkt me een stuk zinvoller dan de herbouw.” Dan vraagt Van Rangelrooij aan zijn tafelgenoot: “Maar als ik het gewoon doe, zonder overheidsgeld, in eigen beheer met een stichting, dan zou je er toch niet tegen zijn? Dan zou je het paviljoen toch gaan bezoeken?” Colenbrander blijft er ook dan nog problemen mee houden. “Ik vind dat we niet meer cultuurinstanties moeten maken, maar ons moeten concentreren op de inhoud van wat we hebben. Pas op de plaats en verdieping van kennis, dat hebben

we nodig.” Van Rangelrooij geeft niet op: “Als we hem maken, dan komen er wereldkunstenaars naar Eindhoven om in het paviljoen werk te vertonen. Dat betekent echt iets voor deze stad.” De volgende stap die de bevlogen herbouwer neemt is het zoeken van financiers. “De gemeente heeft geen geld voor ons, maar kan wel steunen met grond en het proces. De rest doen we het liefst zelf.” Interview | Norbine Schalij Foto’s | Bart van Overbeeke

Ode aan de verbeeldingskracht Voor de Wereldtentoonstelling in Brussel in 1958 bouwde Philips een eigen paviljoen. Het hoogste punt was 22 meter en binnenin was het vrijwel leeg en donker. Alle licht- en geluidsbronnen waren weggewerkt in de muren. Maar het was meer dan een gebouw met een bijzondere vorm. Het paviljoen omhulde het kunstwerk Poème Electronique. Dit Gesamtkunstwerk met muziek en architectuur van Edgard Varèse, Iannes Xenakis en Le Corbusier en techniek van Philips was voor die tijd een ongekende multimediapresentatie. Bezoekers gingen met vijfhonderd personen tegelijk naar binnen om een 480 seconden durende show

Bernard Colenbrander

te beleven met beelden over de geschiedenis van de mensheid met als eindpunt de moderne technologische van de jaren zestig. Van medio april tot medio oktober bezochten twee miljoen mensen het paviljoen. Duizelig kwamen sommigen naar buiten. Na afloop van de Wereldtentoonstelling is geprobeerd het paviljoen te demonteren om het te herbouwen in Eindhoven, waar het ontworpen was. Dat bleek te duur. Wel is het Object Mathématique, dat destijds de ingang van het paviljoen markeerde, meegenomen en dat heeft sinds 1998 een plek op het TU/e-terrein tussen Vertigo en het Auditorium.

6 | Onderzoek

28 november 2013

Onderzoek | 7

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

volgen niet één op één vertalen naar de invloed van licht overdag.” De mate waarin iemand beter presteert bij fel licht lijkt afhankelijk te zijn van de taak. Ook het moment van de dag of van het jaar kan verschil brengen. Er zijn indicaties dat personen meer voordeel hebben bij fel licht in de ochtend,

dan in de middag. En dat ze meer baat hebben bij blootstelling aan een hoger lichtniveau in de herfst en winter. We moeten nog verder gaan met onderzoek, maar onze resultaten hebben nu wel aangetoond dat mensen zich alerter en vitaler voelen en mogelijk beter presteren bij relatief fel licht. Het

lijkt wel van de taak, de mentale status van personen en van de tijd van de dag afhankelijk te zijn of fel licht daadwerkelijk bijdraagt aan een hogere alertheid en betere prestatie. Het beste zou zijn om de verlichting af te stemmen op de gebruiker, diens activiteit en de tijd van de dag.”

Volgens Floor van der Heijden, Arbo- en milieudeskundige op de TU/e, is er geen simpel antwoord te geven op de vraag met welk licht we op de TU/e werken. “Dit verschilt heel erg en is soms ook afhankelijk van de hoeveelheid daglicht in een kamer. Bij Werktuigbouwkunde is er bijvoorbeeld een daglichtafhanke­

lijke regeling in de nieuwere kantoren.” Ze laat weten dat het ‘vooral belangrijk is om de verlichting af te stemmen op de te verrichten taak: deze is dus anders in een lab dan bijvoorbeeld in een kantoor’.

In de rubriek Sluitstuk vertellen afstudeerders over hun afstudeeronderzoek. Wil je ook in deze rubriek, mail dan naar [email protected].

Sluitstuk

Pallets stapelen voor gevorderden De gemiddelde vrachtwagen op de snelweg is slechts voor de helft gevuld met goederen. Door op een slimmere manier te laden hoeven minder vrachtwagens de weg op; zowel positief vanuit duurzaam als financieel oogpunt. Operations Management and Logistics-studente Annella Slob werkte ruim een half jaar bij multinational Procter&Gamble om hun transportstrategie te verbeteren. Vooraanstaande bedrijven kunnen vandaag de dag niet meer om duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen heen. Het verminderen van transport is

zo’n aandachtspunt. Daarnaast stijgen ook de dieselprijzen voortdurend waardoor het ook kostentechnisch interessant is logistieke processen te verbeteren. Masterstudente Annella Slob (IE&IS) kwam na een half jaar studeren aan UC Berkeley bij Procter&Gamble op de afdeling Supply Network Operations terecht, waar ze concludeerde dat er op transport­ gebied veel te winnen valt. “Voor Procter&Gamble en hun vijf grootste klanten in de Benelux heb ik onderzocht hoe het transport verminderd kan worden. Je moet daarbij met veel aspecten rekening houden. Je kunt vrachtwagens wel

tot de nok toe vullen, maar als de klant de producten vervolgens niet kan uitpakken, werkt het elkaar tegen. Uiteindelijk wil je driemaal naar een win-win situatie: qua duurzaamheid, voor het bedrijf zelf en voor de klant.” Aan de hand van een uitgebreide literatuurstudie, onderzoek binnen P&G en bij een retailplatform kwam Slob tot drie scenario’s die ze in de praktijk testte. “We hebben de huidige situatie geanalyseerd en twee mogelijkheden waarbij we pallets op andere manieren stapelden. Het was een drukke dag waarbij we veel in de gaten

moesten houden: hoe loopt het bij de distributiecentra, staan de vrachtwagens op tijd klaar om uit te rijden, hoe gaat het uitladen? De resultaten waren meer dan bevredigend: door slimmer te stapelen kunnen we twintig procent van het transport verminderen. Mijn aanbevelingen staan op papier en worden nu verder uitgerold. P&G is gestart met een klantspecifieke aanpak, anders laden heeft een grote impact op het gehele transportproces.” Naast een boeiende afstudeertijd -“je leert hier pas echt hoe de supplychain in elkaar zit; boeken

en professoren kunnen je dat nog zo mooi voorspiegelen, om het daadwerkelijk te zien, is toch heel anders”- hield Slob er ook haar nieuwe baan aan over. Ze gaat binnen P&G op een ander gebied verder, een nieuwe uitdaging. “Het P&G-thema ‘Work hard, play hard’ is mij op het lijf geschreven. Vanaf het eerste moment voel ik me hier thuis, er is ruimte voor gepassioneerd werken én ontspanning. Je telt meteen mee, niet als stagiair, maar als medewerker - er wordt echt iets van je verwacht. Ik hoefde dan ook niet lang na te denken toen mij een baan werd aangeboden.” (NT)

Karin Smolders in een testopstelling voor lichtblootstelling.

Fel licht voor meer energie en alerter gevoel Interview | Judith van Gaal Foto | Bart van Overbeeke Welk effect heeft licht op een winterdepressie? Hoe voorkom je een jetlag? Over dit soort invloeden van licht is al veel bekend. Maar wat licht betekent voor het energieniveau en de alertheid van gezonde mensen tijdens kantooruren, daarover weten we gek genoeg nog weinig. Promovenda Karin Smolders heeft dit onderzocht en ontdekte dat mensen ook baat kunnen hebben bij fel licht overdag. Ze verdedigt haar dissertatie hierover op 3 december en wordt daarmee de eerste gepromoveerde bij het in 2010 opgerichte Intelligent Lighting Institute. Iedereen heeft wel eens een dipje op het werk. Een kop koffie kan dan helpen, of een wandeling in de frisse lucht. Maar ook de verlichting op je werk kan eraan bijdragen dat je je vitaler voelt en alerter reageert, zo blijkt uit het onderzoek van Karin Smolders. “Er is al veel onderzoek ’s nachts gedaan”, vertelt ze. “Maar we waren benieuwd of we die effecten nu ook overdag zien, bij gezonde mensen.” De onderzoekster bij Human

Technology Interaction keek in het bijzonder naar de invloed van wit kunstlicht op de alertheid en de vitaliteit. Ze licht toe: “We hebben gekeken hoe goed mensen bepaalde taken uitvoeren en hoe alert en energiek ze zich voelen onder bepaalde lichtcondities.” Smolders onderzocht de invloed van licht op verschillende manieren. Ze begon met een ‘veldstudie’, waarbij een lichtmeter werd

geplaatst op ofwel een bril of een speciale haarband. Een jaar lang kregen 52 deelnemers gedurende drie dagen het instrument op, dat meet hoeveel licht er op het oog valt. De proefpersonen kregen via een app op een gsm elk uur vragen over hoe ze zich voelden. Daaruit bleek dat aan hoe meer licht mensen waren blootgesteld, des te energieker ze zich direct daarna voelden. Daarnaast ging Smolders in het lab aan de slag, waar de lichtcondities werden bepaald en niet aan het toeval werden overgelaten, zoals in de veldstudie. Deelnemers kregen via een lichtpaneel ofwel fel licht (1000 lux) ofwel een lager lichtniveau (200 lux) recht op het oog (zie foto). De proefpersonen moesten onder lichtblootstelling verschillende taken uitvoeren, vulden vragenlijsten in en hun fysiologische activiteit werd gemeten. Bij het uitvoeren van de taken moesten de proefpersonen bijvoorbeeld reageren wanneer ze een piepje horen, en letters en getallen bij elkaar zetten. Ook keek Smolders of de effecten

van licht vooral optreden als mensen mentaal vermoeid zijn. Ze moesten daarbij vóór de blootstelling aan fel of zwakker licht intensieve taken uitvoeren, zoals een vliegsimulatie waarbij ze onder meer brandstof moesten controleren, het vliegtuig besturen en communicatiekanalen bijhouden. Vermoeidheid werd op die manier geïntroduceerd door het uitvoeren van taken die veel mentale inspanning kosten - en niet door iemand zijn slaap te onthouden. “Ze moesten normaal hebben geslapen, hun gebruikelijke ritme hebben”, licht Smolders toe. “We wilden juist kijken hoe gezonde mensen in hun dagelijks leven profijt hebben van licht.” Daarna keek de onderzoekster, ook in het lab, welke behoefte aan licht mensen hebben als ze zich moe voelen. In deze studies mochten de proefpersonen zelf hun licht­ voorkeuren instellen. De resultaten toonden aan dat mensen zich alerter en energieker kunnen voelen als ze blootgesteld zijn aan fel licht. Dit volgde uit zowel de veldstudie -met natuurlijke

omstandigheden- als uit de testen in het lab - met gecontroleerde condities. De labstudies lieten ook zien dat blootstelling aan een hoger lichtniveau kan leiden tot snellere reactietijden tijdens een aandachts­ taak en hogere fysiologische activiteit. De resultaten lieten echter ook zien

Beter presteren bij fel licht afhankelijk van de taak dat de proefpersonen het fellere licht niet per se als prettiger ervoeren of op alle taken beter presteerden, ondanks dat ze zich alerter en vitaler voelden. Uit de labresultaten bleek ook dat de proefpersonen zich vrijwel direct alerter en vitaler voelden, maar dat het effect van de blootstelling op hun prestatie in een aandachts­ taak pas na ongeveer een halfuur zichtbaar was. Smolders: “We kunnen de resultaten die uit onderzoeken ’s nachts Annella Slob. Foto | Bart van Overbeeke

8 | Onderzoek

28 november 2013

4 brandende vragen

Onderzoek | 9

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Ivelina Shishmanova | Scheikundige Technologie

Snezhana Hristova | Scheikundige Technologie

Membranen met geordende nano-poriën

De katalysator binnenboord houden 1 | cover

1

Op de voorkant van mijn proefschrift zie je een ‘gecartoonificeerde’ foto van de ‘jet loop’reactor waarmee ik heb gewerkt. En op de achterkant zie je een kat door het venster van een onderzeeër. De reactor heeft zo’n hogedrukvenster waardoor je de vloeistof in de reactor kunt observeren. De kat staat daarbij bovendien voor ‘kat’, een afkorting van katalysator.

we op n e i z Wat er van v o c de hrift? c s f e je pro

2 | feestjes Ik werk aan het ontwikkelen van een efficiëntere reactor voor hydroformylering. Dat is een chemische reactie waarbij alkenen worden omgezet naar aldehyden. Dat zijn grondstoffen voor bijvoorbeeld wasmiddelen en parfums. Deze reactie wordt tot stand gebracht met een katalysator -rhodium- die niet wordt verbruikt tijdens de reactie. In principe kan het dus telkens opnieuw worden gebruikt, mits we het in de reactor kunnen houden. Het is echter een zogeheten homogene katalysator, wat betekent dat het in dezelfde fase is als de reactie­ producten (en daardoor lastig hiervan te scheiden, red.). Door een membraan voor nanofiltratie toe te voegen, kunnen we de reactieproducten verwijderen terwijl de katalysator binnenblijft. Ik heb daarnaast wiskundige modellen ontwikkeld om te voorspellen hoe het gedrag van het membraan en de reactor afhankelijk is van variabelen zoals temperatuur en druk.

2

3 | onmisbaar

Hoe

leg op f j e e waa stje e r je ond s uit e ove r ga rzoek at?

De proefopstelling was niet mogelijk geweest zonder het Equipment & Prototype Center van de TU/e, in nauwe samenwerking met onze groepstechnicus, Ton Staring.

4 | samenleving 1 | cover

3 Welke persoon, techniek of apparaat is onmisbaar geweest voor je onderzoek?

Op de omslag staat een afbeelding van het basismateriaal dat ik voor mijn onderzoek gebruik. Meer specifiek gaat het om vloeibare kristallen van het type ‘smectic A’, die een zogeheten focale conische textuur vormen. De afbeelding is gemaakt met een polarisatiemicroscoop.

2 | feestjes Het hoofddoel van mijn onderzoek is om membranen te maken met een goed gedefinieerde poriegrootte in de orde van nanometers, en aan te tonen dat deze ook toepasbaar zijn. Door gebruik te maken van de zelfordening van vloeibare kristallen, maak ik netwerken met een geordende structuur en met poriën van vergelijkbare grootte, en allemaal met een doorsnede kleiner dan 2 millimeter. De poriën zijn voorzien van een negatieve elektrische lading, waardoor ze positief geladen deeltjes heel goed absorberen.

3 | onmisbaar

4 eft



e Wat h

Om structuren op nanoschaal te kunnen bekijken en onderzoeken heb je technieken als röntgendiffractie, elektronenmicroscopie en atoomkrachtmicroscopie nodig.

ing

de sa

lev men

uw aan jo

werk?

(Onder redactie van Tom Jeltes)

4 | samenleving ‘Nanoporeuze’ materialen -die selectief deeltjes met een bepaalde lading of grootte kunnen absorberen of doorlaten- zijn aantrekkelijk voor allerlei toepassingen, zoals filtratie- en scheidingsprocessen, katalyse en in materialen die ionen geleiden (van belang voor batterijen en sensoren, red.). Een interessante toepassing is bijvoorbeeld in omgekeerde elektrodialyse. Bij dat proces wordt schone, duurzame energie opgewekt door zout- en zoet water te mengen. Deze vorm van energie wordt ook wel ‘blauwe energie’ genoemd.

Hopelijk kunnen we dankzij mijn onderzoek wasmiddel en parfums blijven kopen tegen een redelijke prijs, zelfs wanneer rhodium schaars wordt.

Frank Karsten | IE&IS

Hoe concurrenten samen kunnen werken 1 | cover De omslag toont een zwembad waar dobbelstenen in vallen. Het zwembad is een knipoog naar het woord ‘pooling’ in de titel. De dobbelstenen symboliseren de onzekerheid en de spellen in wachtrijtheorie en coöperatieve speltheorie - de twee wiskundige velden die ik in mijn proefschrift combineer.

2 | feestjes Mijn onderzoek gaat over de modelering en analyse van situaties waarin verschillende bedrijven productiemiddelen (machines, voorraden, personeel) met elkaar delen. Wachtrij­ theorie laat zien dat zulke samenwerkingsverbanden flinke voordelen kunnen opleveren, zeker wanneer de vraag naar productiemiddelen onzeker is. Coöperatieve speltheorie beschrijft hoe de voordelen uit een samenwerkingsverband op een eerlijke manier over de deelnemers verdeeld kunnen worden. Mijn onderzoek combineert beide perspectieven tot leuke nieuwe modellen en inzichten.

3 | onmisbaar Het koffiezetapparaat was essentieel. Een wijs man heeft ooit gezegd dat een wiskundige een machine is die koffie omzet in stellingen, en ik heb dat nog niet kunnen ontkrachten.

4 | samenleving Ik heb nieuwe verdeelregels ontwikkeld en mooie eigenschappen daarvan bewezen. Die misten voorheen, en dat was een obstakel tot samenwerking. Mijn verdeelregels kunnen door bedrijven gebruikt worden om samenwerkingsverbanden op te zetten, hulpmiddelen te delen, en zo wachttijden te verminderen.

10 | Universiteitsberichten

Algemeen Centraal Stem Bureau | Verkiezingen TU/e 2013 Het elektronisch stemmen in het kader van de Verkiezingen TU/e 2013 vindt plaats op dinsdag 03 december en woensdag 04 december a.s. Naast de reguliere verkiezings­ oproep - dit verkiezingsjaar voor het eerst via e-mail - ontvangen de betreffende kiesgerechtigden op beide dagen van stemming bovendien een e-mailbericht waarin de link naar de stemmodule is opgenomen. Deze link wordt gedurende de verkiezingsperiode tevens vermeld op diverse internetpagina’s van de TU/e. De bekendmaking van de voorlopige uitslag van de Verkiezingen TU/e 2013 vindt plaats op donderdag 05 december a.s. in de Dorgelozaal (Traverse); betreffende zitting van het Centraal Stembureau begint om 14:30 uur. De uitslag zal vervolgens zo spoedig mogelijk gepubliceerd worden op de betreffende webpagina’s. Kijk voor meer informatie op: www.tue.nl/verkiezingen Elections TU/e 2013 The electronic polling for the TU/e Elections of 2013 shall take place } on Tuesday, December 03, and Wednesday, December 04, 2013. Next to the regular appeal to vote (through e-mail), the enfranchised students and staff members concerned shall also receive an e-mail message on both polling days, in which a link to the polling module is included. This link shall be added to various web pages of the TU/e during the polling period. The announcement of the provisional results of the TU/e Elections of 2013 - by the Central Electoral Committee - will take place at 02.30 pm in the Dorgelozaal (Traverse Building) on Thursday, December 05, 2013. For further information: www.tue.nl/elections DPO / TEACH: Teaching Support for TU/e staff | Master class ‘Performance skills’ for TU/e lecturers From the first moment they step into the stage, actors know how to capture the attention of their audience. Besides the content, the impact of your lecture on your students, or colleagues at a conference, depends largely on your performance. In this master class you will improve your performance skills. Date: 20 January, 2014 - Dutch version; 23 January, 2014 - English version. Information: Harry van de Wouw (3126; email [email protected]) For all DPO/ Teach training More information at the website DPO ‘Career and Development’. Registration is possible at tue. opleidingsportaal.nl. Participation by teaching staff of the TU/e is free of charge. DPO / PROOF: PROviding Opportunities For PhD students | Teaching and learning in higher education for PhD students Do you want practical tips to improve your teaching? This training provides you with useful information and tools. Learn how to formulate learning outcomes and select and execute the appropriate teaching

UNIVERSITEITSBERICHTEN

methods. The participants will be actively involved in discussions by giving presentations and by giving feedback to each other. Date: 23 January 2014 Information: Harry van de Wouw (3126; email [email protected] ). Training ‘Intercultural Communi­ cation & Cooperation’ This training is especially for PhD students in their first year, ideally just after the start of your research. The objectives are to help you communicate and work successfully across national and cultural borders in a Dutch academic environment. Various activities including simulations, presentations and group discussions run through the whole day and make the workshop very interactive. Date: 23 January, 2014 More information: Vincent Merk (phone 2319; email [email protected]). SAI | Invitation diploma award ceremony SAI 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI) invites you to the diploma award ceremony on Thursday 12 December 2013. During this ceremony the SAI design engineers will receive their diploma, a Professional Doctorate in Engineering (PDEng) degree. The festive presentation of diplomas will take place in the Blauwe Zaal in the Auditorium at Eindhoven University of Technology at 15:00 hrs. The presentation will conclude with a reception. Uitnodiging diploma-uitreiking SAI 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI) nodigt u uit voor de diplomauitreiking op donderdag 12 december 2013. Tijdens de uitreiking ontvangen de Technologische ontwerpers van het SAI hun diploma en de graad Professional Doctorate in Engineering (PDEng). De feestelijke presentatie van de diploma’s vindt plaats in de Blauwe Zaal in het Auditorium van de Technische Universiteit Eindhoven vanaf 15:00 uur. De diploma-uitreiking wordt afgesloten met een receptie.

MENS Dienst Personeel en Organisatie | Afscheid Nel Evers Na een dienstverband van 34 jaar bij de TU/e gaat Nel Evers per 01-01-2014 haar werkzaamheden als HR-adviseur beëindigen en gaat zij met vervroegd pensioen. Haar afscheidsreceptie vindt plaats op donderdag 19 december 2013, van 16.00-18.00 uur in de University Club, HG. Bureau voor Promoties en Plechtigheden | Promoties

28 november 2013

Donderdag 28 november, 14:00 uur, CZ4: promotie J.H. Ulmanen MA (IE & IS) Promotor(en): prof.dr.ir. G.P.J. Verbong en prof.dr. J.W. Schot Titel proefschrift: “Exploring policy protection in biofuel niche development A policy and Strategic Niche Management analysis of Dutch and Swedish biofuel development, 1970-2010” Donderdag 28 november, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. F.J.P. Karsten (IE & IS) Promotor(en): prof.dr.ir. G.J.J.A.N. van Houtum Titel proefschrift: “Resource Pooling Games” Maandag 2 december, 14:00 uur, CZ4: promotie C. Lancia MSc (W&I) Promotor(en): prof.dr. R.W. van der Hofstad Titel proefschrift: “Looking through the cutoff window” Maandag 2 december 14:00 uur CZ5: Promotie ir. M.M.L. Nieuwenhuizen (ST) Promotor(en): prof.dr. E.W. Meijer en prof.dr. R.P. Sijbesma Titel proefschrift: “Competitive Interactions in Supramolecular Polymer Systems” Maandag 2 december, 16:00 uur, CZ4: promotie S.A. Hristova MSc (ST) Promotor(en): prof.dr. D. Vogt en prof.dr. C. Müller Titel proefschrift: “Continuous Homogeneous Hydroformylation with Integrated Membrane Separation: Kinetics, Mechanism and Jet Loop Reactor Technology” Maandag 2 december, 16:00 uur, CZ5: promotie T.L. Hoang MSc (W&I) Promotor(en): prof.dr. P.M.E. De Bra Titel proefschrift: “Pattern Mining in Data Streams” Dinsdag 3 december, 16:00 uur, CZ4: promotie I.K. Shishmanova MSc (ST) Promotor(en): prof.dr. D.J. Broer Titel proefschrift: “Smectic nanoporous networks: properties and hierarchical strategies towards applications” Dinsdag 3 december, 16:00 uur, CZ5: promotie ir. K.C.H.J. Smolders (IE & IS) Promotor(en): prof.dr. C.J.H. Midden Titel proefschrift: “Daytime light exposure Effects and preferences” Woensdag 4 december, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. L.E.E. Broeckx MSc (ST) Promotor(en): prof.dr. C. Müller en prof.dr. D. Vogt Titel proefschrift: “Cyclometalation of Phosphinines via C-H Activation Towards Functional Coordination Compounds” Woensdag 4 december, 16:00 uur, CZ5: promotie J. Bocquel MSc (TN) Promotor(en): prof.dr. P.M. Koenraad en prof.dr. H. Mariette Titel proefschrift: “Atomic scale exploration of natural and selfassembled quantum structures” Maandag 9 december, 16:00 uur, ZD: promotie S.A.M. Dolmans MSc (IE & IS) Promotor(en): prof.dr. A.G.L. Romme

In memoriam

Mens & Mening | 11

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

TUssen de oren

Rien van der Linden Op 30 oktober j.l. is Rien van der Linden overleden. Hij werd 77 jaar. Rien heeft zijn hele werkzame leven aan de TU/e doorgebracht binnen de zogenaamde ‘warme’ werktuigbouwkunde. In de eerste jaren was hij betrokken bij practica, maar later vond hij zijn rol als budgetbewaker en bouwcoördinator. Vooral de overgang van de laboratoria van de huidige TFE-groepen vanuit het toenmalige Warmte en Stroming-gebouw naar een beuk in het toenmalige W-laag heeft hij met grote volhardendheid en voldoening begeleid. We herinneren hem ons als een nauwgezet man, die altijd zijn afspraken nakwam. We wensen zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen sterkte bij het dragen van dit verlies. Namens bestuur en medewerkers faculteit Werktuigbouwkunde Prof.dr. Philip de Goey, decaan Ir. Alfons Bruekers, directeur bedrijfsvoering

Titel proefschrift: “The people behind the technology: Decision making in technology commercialization” Maandag 9 december, 16:00 uur, CZ4: promotie Y. Yang BSc (ST) Promotor(en): prof.dr. C.E. Koning en prof.dr. B. Liu Titel proefschrift: “Experimental and Theoretical Studies on Ethylene Tri- and Tetramerization Systems: the Quest for Selectivity” Dinsdag 10 december, 14:00 uur, CZ5: promotie R.M. Basale MSc (ST) Promotor(en): prof.dr. J.W. Niemants­ verdriet en Titel proefschrift: “Selective catalytic hydrogenation of x, b unsaturated aldehydeto unsaturated alcohol; Investigation of the role of the promoter” Dinsdag 10 december, 16:00 uur, CZ4: promotie A.V. Cheruvathur MSc (ST) Promotor(en): prof.dr. J.W. Niemants­ verdriet Titel proefschrift: “Surface Chemistry of Flat-Model Ziegler-Natta Catalysts” Woensdag 11 december, 14:00 uur, CZ4: promotie ir. M.A.H. van Elzakker (ST) Promotor(en): prof.dr. I.E. Grossmann en prof.dr. J. Meuldijk Titel proefschrift: “Enterprise-Wide Optimization for the Fast Moving Consumer Goods Industry” Woensdag 11 december, 16:00 uur, CZ4: promotie ir. H.G.H. Vermeulen (EE) Promotor(en): prof.dr. K.G.W. Goossens Titel proefschrift: “Communicationcentric and abstraction-based debugging of system chips” Woensdag 11 december, 16:00 uur, CZ5: promotie Dipl.-Phys. F. Janoschek (TN) Promotor(en): prof.dr. F. Toschi Titel proefschrift: “Mesoscopic simulation of blood and general suspensions in flow” Intreerede Vrijdag 29 november, 16:00 uur, BZ:

intreerede prof.dr.ing. G.A. Kolb (ST) - dhl Titel: “Future Aspects of Energy Technology”

DIVERSEN Eindhoven Energy Institute | EnergyDays about ‘Climate Change’ During this EnergyDays new insights on climate science, the 5th IPCC report and the societal impact of climate science will be discussed. With guest speakers as Wim van der Zande (Radboud University), Peter Kuipers Munneke (Institute for Marine and Atmospheric research (IMAU), UU), Caroline Katsman (KNMI, Climate Research & Seismology, Global Climate Division) and Henk Brinkhuis (NIOZ). This meeting will take place on the 12 th of December in Filmzaal De Zwarte Doos from 1.30 - 5.20 pm. The admission is free. Please register via: [email protected]. See for the complete program: www.tue.nl/energydays The Energydays is an initiative of the Eindhoven Energy Institute. The next EnergyDays take place on: 13th February and 19th June 2014. 3TU | Innovation & Technology Conference Looking for Dutch Innovations and high-tech solutions, staying in tune with the latest developments in the areas of high-tech, health, energy and mobility, and catching up with existing business relations and the opportunity to build new ones? Then, you are cordially invited, on behalf of the 3TU.Federation, to attend the 3TU. Innovation & Technology Conference, which will be held at 6 December 2013 at the Eindhoven University of Technology. The Conference will start at 10.00 and the day will end with a gathering at 16.30 which gives you the opportunity to network with fellow attendees from the corporate world. http://www.3tu.nl/en/ conference/#programme

Meer keus leidt tot ontevredenheid

In Cursor worden iedere twee weken studenten, docenten, labs, technische artefacten, de werkomgeving, het weten­ schappelijk bedrijf, de campus, het onderwijs en websites onder een psychologische loep gelegd door de medewerkers van TU/e-opleiding Psychology & Technology. Illustratie | Sandor Paulus

Sinds kort bestrijkt Netflix eindelijk ook de Nederlandse markt met hun online aanbod aan film en series. Bijzonder is niet zozeer wát ze aanbieden, maar hóe! Netflix is ‘Big Data’ en dan doel ik niet op de vele terabytes aan beeldmateriaal die gestreamd worden, maar op de gebruikersdata (sterratings, klik- en kijkgedrag, sociale netwerken, geo-data) die gebruikt worden om te voorspellen wat de kijker leuk vindt en om goede aanbevelingen te doen. Zoals Xavier Amatriain, de directeur ‘algoritmen’, graag vertelt op conferenties: “In Netflix, everything is a recommendation’. En naar eigen zeggen is 75% van wat er bekeken wordt gebaseerd op zo’n aanbeveling. De vraag wat een goede aanbeveling is, wordt vooral gezien als een mathematisch probleem, een zoektocht naar het algoritme dat het meest nauwkeurig voorspelt. In 2006 loofde Netflix nog een prijs van één miljoen dollar voor een algoritme dat tien procent meer accuraat kon voorspellen dan hun eigen CineMatch. Een combinatie van achthonderd algoritmen won ruim twee jaar later de wedstrijd. Zo’n wedstrijd levert veel nieuwe kennis en methoden op. Maar de drang naar vergaande optimalisatie binnen Big Data gaat soms voorbij aan het uiteindelijke doel: de gebruiker een betere ondersteuning en ervaring geven. Als psychologen kijken we specifiek naar die gebruikerservaring. Onderzoek laat zien dat een overvloed aan teveel vergelijkbare, aantrekkelijke opties leidt tot ontevredenheid en moeite met het kiezen. Je wint dus wellicht meer

UR-podium Stelling: Bij een groeiende TU/e-populatie moeten er concessies gedaan worden om de leefbaarheid op de campus te waarborgen

Het Forum, dat tot voor kort bekend stond als de markthal van het MetaForum, is bedoeld als evenementenplein, een plek waar studenten, medewerkers en de TU/e de mogelijkheid hebben

aan gebruikerstevredenheid als je dat probleem oplost. De combinatie van kennis van mense­ lijk beslisgedrag en aanbevelingsalgoritmes brachten ons het idee van een slim diversificatie algoritme. Door een set aanbevelingen meer divers te maken, vonden we inderdaad dat gebruikers net zo tevreden zijn met de optie die ze kiezen uit een set van vijf diverse aanbevelingen als met een keuze uit de twintig best voorspelde. Ook al betekent dit dat ze uit die diverse set eigenlijk juist minder ‘hoog’ voorspelde films kiezen. Liever een verrassende film die 4,5 ster voorspeld wordt dan een triviale 5-sterren film… Op 2 december wordt het Data Science Center Eindhoven gelanceerd. Uniek in dit centrum is de samenwerking tussen diverse faculteiten vanuit een technisch maar ook een sociaal-wetenschappelijk perspectief, met aandacht voor de persoon achter de data. Big data wordt op deze manier echte ‘data science’.

De drang naar optimalisatie van Big Data schiet soms het doel voorbij

Martijn Willemsen | u  niversitair docent Besliskunde / Consumentengedrag, Human-Technology Interaction

Voordelige drankjes versus duidelijkheid

een promotieactie, buitenborrel of activiteit te organiseren. Bij dit soort activiteiten is altijd behoefte aan een hapje en/of drankje, die van oudsher voordelig door de organisatoren verschaft kunnen worden. Helaas wordt het Forum echter gezien als onderdeel van het gebouw MetaForum, waar strenge cateringeisen gelden. De TU/e is namelijk bezig met het verder reguleren van catering­ regels. Waar de huiscateraar eerder alleenrecht had op catering in het Auditorium en de Zwarte Doos heeft hij dit, volgens de regelementen, in het MetaForum

nu ook, uitzonderingen daargelaten. Uit gesprek met Dienst Interne Zaken is gebleken dat soortgelijke regels waarschijnlijk ook in het nieuwe gebouw Flux doorgevoerd worden. Dit alles om grotere uniformiteit en één aanspreekpunt voor alle cateringaangelegenheden te creëren. Dit is één van de vele gevolgen van de groeiende TU/e-gemeenschap. Met grotere studenten- en medewerkersaantallen komt ook de behoefte aan meer regulering. Hierbij moeten de overkoepelende belangen van de ‘bewoners’ van de campus echter niet uit het oog verloren worden. Groep-één zal zich tijdens dit

proces blijven inzetten om studentinitiatieven zo soepel mogelijk te laten verlopen. Wij zien echter ook in dat we samen de campus leefbaar moeten houden en hiervoor is het essentieel dat het duidelijk is wie verantwoordelijk is.

Wessel Prin s, G

roep-één

12 | Focus

28 november 2013

Tekst | Tom Jeltes Foto’s | Bart van Overbeeke De TU/e beschikt sinds dit najaar over een nieuw laboratorium; het zogeheten ‘Darcy Lab’. Hier worden met een unieke combinatie van röntgen- en MRI-technieken de geheimen ontrafeld van transport in poreuze materialen, onder meer om betere materialen voor energieopslag te ontwikkelen. Het Darcy Lab krijgt dan ook als ondertitel ‘Building blocks for energy’ mee.

Het lab bevindt zich in GeminiNoord en hiermee is de groep Transport in Permeable Media (TPM) van Technische Natuur­ kunde te gast in het ecosysteem van de faculteit Werktuigbouw­ kunde, waarmee ook wordt samengewerkt op het gebied van energieonderzoek. Met het Darcy Lab heeft TPM de ambitie de leiding te nemen in materiaalonderzoek voor energieopslag in de vorm van warmte. Samen met de groep Energy Technology van Werktuigbouwkunde wordt in een speciale reactor -die in de scanner past - gekeken naar

Darcy Lab: meer dan een magnetenlab

zouthydratatie onder invloed van waterdamp. Zout is een veelbelovend opslagmedium voor warmte-energie, omdat bij de vorming van waterhoudende zoutkristallen veel warmte vrijkomt. De bedoeling is op deze wijze een efficiënte warmtebatterij te creëren. Daarnaast biedt het nieuwe lab de mogelijk­ heid om materiaalonderzoek te doen onder extreme omstandig­ heden. Zo wordt het kookgedrag van water in poreuze materialen -zoals beton- onderzocht in experimenten waarbij temperaturen van meer dan zeshonderd graden Celsius worden bereikt.

Applicatielab | Deze ruimte is ingericht als

chemisch lab voor het prepareren van de samples.

Focus | 13

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Medische MRI-scanner (1,5 Tesla) |

Deze MRI-scanner is wellicht de enige medische scanner ter wereld die wordt ingezet voor materiaalonderzoek. Door het grote inwendige volume van het apparaat -immers ruim genoeg voor een mens- kan er een volledige experimentele opstelling in. Het materiaal kan daardoor worden doorgemeten terwijl het wordt gemanipuleerd. Om de scanner geschikt te maken voor materialen met magnetische verontreinigingen, wordt vaak met eigen ‘gradiëntspoelen’ gewerkt.

Röntgendiffractie | Met deze machine kan de afstand tussen atomen in een kristalrooster worden gemeten. De bedoeling is dat de meetkop wordt aangepast zodat ook de relatieve vochtigheid en temperatuur kunnen worden gemeten, wat van belang is bij het onderzoek naar warmteopslag in zout.

Henry Darcy | Henry Darcy (1803-1858) was een Franse

ingenieur, gespecialiseerd in hydraulica. Onder wetenschappers is hij bekend om zijn ‘wet van Darcy’, die de stroming van grondwater beschrijft. Meer precies stelt de wet dat ‘de stroming van water door een volume zand evenredig is aan het verschil in waterhoogte tussen beide einden van het volume en omgekeerd evenredig met de lengte’.

NMR-scanner (4,7 Tesla) | Deze magneetscanner is speciaal gebouwd voor metingen aan poreuze materialen. Door het hoge magneetveld is hij tien keer zo gevoelig als de medische scanner. Hierdoor zijn snelle processen te volgen op kleine schaal, zoals watertransport binnen kristallen. Uniek is dat met deze scanner meerdere soorten ionen, zoals natrium en chloride, tegelijk kunnen worden gemeten.

CT-scanner | Dit apparaat dat driedimensionale röntgen­ afbeeldingen maakt, is complementair aan de medische MRI-scanner. Terwijl met MRI vochttransport zichtbaar wordt gemaakt, is op de CT-scan de plaatselijke dichtheid van het materiaal te zien. Hierdoor kan worden vastgesteld hoe bijvoorbeeld scheurvorming samenhangt met vochttransport. Ook deze scanner beschikt over een grote binnenruimte. Deze scanner moet nog geïnstalleerd worden.

14 | Uitgelicht

28 november 2013

Uitgelicht | 15

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Prof.dr.ir. Erwin Kessels (40)

“Je moet je eigen pad uitstippelen” Interview | Joep Huiskamp Foto’s | Bart van Overbeeke Erwin Kessels geeft als hoogleraar plasma & materials processing sinds 2011 leiding aan een groep van 45 mensen. Hij geldt als expert in het maken van ultradunne lagen voor bijvoorbeeld zonnecellen en halfgeleidertoepassingen, is wetenschappelijk directeur van het NanoLab@TU/e, sleepte in 2009 een Vici-beurs van anderhalf miljoen euro in de wacht en werd uitgeroepen tot TU/e-brandweerman van het jaar. “Ik ben opgegroeid in Helden op de grens van Noord-Limburg en Brabant. Ik was een nakomer; mijn zus is tien jaar ouder. Mijn vader werkte bij een bedrijf in het dorp. Ik was als jongen niet zo sportief, maar dat ben ik nu aan het inhalen: mountainbiken, hardlopen en een paar keer per week mijn baantjes trekken in het zwembad. Dat heb ik nodig om mijn hoofd leeg te krijgen en het schept ruimte voor nieuwe ideeën. Als kind was ik lid van Jong Nederland, een soort scouting, maar dan zonder de uniformen. Het was een gemengde en hechte vriendenclub en we zien

elkaar nog jaarlijks. Ik herken die mix van mensen met verschillende opleidingsniveaus een beetje bij de TU/e-brandweer. Dat houdt je met twee benen op de grond. Op de lagere school sprong ik er als leerling niet meteen uit, maar de Cito-toets ging heel goed en ik wilde graag naar het vwo. Ik vond het een sport om in de wiskundeles het boek sneller door te werken dan het lestempo vereiste. Ik hield van uitdagingen, maar ook van uitgaan en met vrienden achter de meiden aan gaan. We gingen naar hardrockfestivals als het roemruchte Dynamo Open Air in

Eindhoven. Om voor de kenners mijn positie te markeren: ik had absoluut niks met Metallica, maar kan de muziek van Slayer nog steeds waarderen. Natuurkunde vond ik een uitdagend vak, dus dat werd mijn studiekeuze. Van mijn klasgenoten trok er een grote groep naar de TU/e en dat leek me een natuurlijke bestemming. Ik wilde hier mijn eigen pad uitstippelen, niet om me af te zetten tegen de omgeving waar ik vandaan kwam, maar om onafhankelijk te zijn en zelf aan het stuur te zitten. Misschien is dat een eigenschap die bij een hoogleraar hoort. Ik begon in 1991 met mijn studie. We kregen college van een generatie hoogleraren die nu met emeritaat is. Zoals Frans Sluijter - die ons in een college over relativiteitstheorie herinnerde aan de ‘goniometrie die jullie nog van de HBS kennen’. Frans Blom, Wim de Jonge en Jan de Graaf waren ook inspirerende docenten. Het was wel even wennen aan het tempo: moet ik al die wiskundige bewijzen kunnen

reproduceren? Maar mijn eerste jaar ging goed, ik haalde mijn propedeuse en ging in een studentenhuis in Tongelre wonen. Met een man of 25 richtten we het Fysisch Genootschap NWYVRE op. Niet heel fysisch, maar vooral gericht op uitgaan en gezelligheid. Veel mensen uit die tijd zijn gaan promoveren en ze werken nu op heel verschillende plekken. Ik schat dat er een stuk of tien bij ASML zijn terechtgekomen. We komen nog steeds bij elkaar.

“Het gaat mij om het verleggen van grenzen” Ik vond natuurkunde leuk en het ging mij toen, zoals nu, om het verleggen van grenzen. Studie­ vereniging Van der Waals organiseerde interessante excursies en ik las de boeken van Richard Feynman. De opleiding duurde destijds vier jaar, maar ik vulde een vijfde jaar met extra vakken en een extra stage aan

de Université Paris-Sud in Orsay. Ik ging me daar met plasmafysica bezighouden en dat vind ik nog steeds een prachtig vak. Ieder weekend struinde ik in Parijs de musea af. Ik kon in die stage mijn eigen plan trekken en kwam met een voldaan gevoel terug. Ik studeerde af bij Daan Schram en Richard van de Sanden. Daan was destijds hoogleraar in deze groep en Richard universitair docent. De laatste ben ik een aantal jaar geleden opgevolgd als hoogleraar. Ik heb altijd een wetenschappelijke drive gehad en promoveren was een logisch vervolg op mijn afstuderen. Ik mocht me op een project storten met de titel ‘Zonnecellen voor de 21ste eeuw’. Daar kwam de uitdaging bij dat we ons als Eindhoven in dit vakgebied nog moesten bewijzen. De deskundigen zaten in Delft, Utrecht en bij ECN in Petten. Wij waren de new kids on the block en moesten laten zien dat we in staat waren om hoge kwaliteit laagjes te produceren. En dat lukte: de anderen konden niet om ons heen. Ik heb tijdens mijn promotieonder-

zoek een uitstapje gemaakt en wat geëxperimenteerd met de depositie van antireflectielagen van silicium nitride voor kristallijn silicium zonnecellen. Met dat werk ben ik later doorgegaan en uiteindelijk is de door ons ontwikkelde technologie overgenomen door het Eindhovense OTB Solar. Kristallijn silicium was en is de meest toegepaste technologie op zonnecelgebied. De verwachting was dat die snel opgevolgd zou worden door flexibele zonnecellen van dunnefilm silicium en dat daarna organische zonnecellen het zouden overnemen. Binnen de TU/e werkt de groep van René Janssen hard aan de ontwikkeling van dat laatste type, maar die blijft voorlopig nog op het niveau van proof of principle.

“Ik ben er trots op dat mensen hun boterham verdienen dankzij ons onderzoek” Negentig procent van de markt is nog steeds kristallijn silicium en aan deze zonnecellen is stap voor stap veel te verbeteren. Daar is grensverleggend fysisch onderzoek voor nodig. Maar bedrijven kunnen er in ieder geval nu al geld mee verdienen. In de samenwerking met bedrijven kun je als onderzoeksgroep het verschil maken. We zijn binnen de faculteit Technische Natuurkunde een van de groepen met de meeste industriële interactie: denk aan bedrijven die apparatuur maken om zonnecellen te produceren, zoals OTB Solar (nu Roth & Rau), maar ook Levitech en SoLayTec. Het is in die internationale markt momenteel een hard gevecht om te overleven, maar ik ben er trots op dat er behoorlijk wat mensen hun boterham verdienen met technologieën die gebaseerd zijn op ons onderzoek. We werken ook samen met bedrijven die apparatuur maken voor toepassingen in de halfgeleiderindustrie of nano­ technologie, zoals ASML of FEI. Ik ben ook content met onze samenwerking met Oxford Instruments. Op een gegeven moment zijn we overgestapt naar atoomlaagdepositie met behulp van plasma’s. Niemand wist eigenlijk hoe dat werkte. Ik heb wat consultancy voor Oxford Instruments gedaan en vervolgens zijn ze met onze hulp een apparaat gaan bouwen. Met STW-steun konden we toen ook in onze cleanroom zo’n apparaat neerzetten. Wij ontwikkelden processen, konden er afstudeerders en promovendi op zetten en Oxford

Instruments bracht zijn klanten hier naartoe. Bij plasma assisted atomic layer deposition denken collega’s over de hele wereld nu eerst aan Eindhoven. Wetenschappelijke samenwerking met een bedrijf kan zo dus succesvol zijn. Het gaat niet om hard werken alleen, dat doen we natuurlijk ook. Je moet vooral gedreven zijn en strategisch kunnen nadenken en dan kun je de hele wereld aan. Ik houd mijn studenten voor dat ze hun eigen pad moeten uitstippelen. Er zijn er altijd wel een paar die dat oppikken. Onze groep telt 45 mensen en ik blijf zoeken naar de balans tussen Nederlandse en buitenlandse instroom: die is nu fifty/fifty en daar ben ik heel blij mee.

“Ik vraag me wel eens af hoe lang ik dit volhoud”

Atoomlaagdepositiereactor in de cleanroom.

Ik begeleid zelf dagelijks zo’n 12 promovendi en dat is wel een beetje veel. Leidinggeven aan een groep van 45 blijft een stevige uitdaging, je moet die toko draaiend houden, financieel en organisatorisch. Er komt

veel op je af en mijn agenda is zo vol dat ik me wel eens afvraag of dit lang vol te houden is. Bovendien ben ik betrokken bij allerlei andere initiatieven aan de TU/e, zoals het Bachelor College.

Ik wil eigenlijk zeven uur per week sporten en heb ook een privéleven. Slapen heb ik al teruggebracht tot het minimale. Ik ben geen echte perfectionist, maar ik kan niets iets half doen als het me aan het hart gaat. Dus gaat het om keuzes maken. Gezien de drukte ligt het nu niet voor de hand om er een bestuurlijke taak in de faculteit of de universiteit bij te nemen. Maar ik blijf uitdagingen zoeken en die zijn er gelukkig voorlopig nog genoeg. Ik verwacht niet dat ik over tien, laat staan twintig jaar, nog op dezelfde manier hoogleraar zal zijn. Wie weet zit ik in het buitenland. Het lijkt me ook interessant om CTO of CEO van een bedrijf te zijn. Ik vind het leerzaam om te zien hoe Hans van Duijn het vak van rector invult, alhoewel ik betwijfel of ik voor zo’n functie de skills zou hebben. Het zijn met name de mensen in mijn groep die mijn drijfveer zijn.

Where innovation starts gaat in essentie om de mensen die je opleidt en die in de maatschappij aan de slag gaan. Voor de universiteit liggen er nog genoeg uitdagingen. De aansluiting tussen de TU/e en de wereld van creativiteit vind ik een interessante. Als ik meer tijd had, zou ik daar aan willen werken. Ik heb wat met kunst, maar ook met initiatieven die een boodschap kunnen uitdragen. Naast inhoud vind ik vorm ook erg belangrijk, maar kwaliteit moet natuurlijk bovenaan staan. Ik denk dat we internationaal echt een goede universiteit zijn, maar dat moeten we ook zien te blíjven. Het heeft geen zin om ons te veel te richten op mondiale brands als Stanford of MIT. We zijn nog lang niet klaar. Laten we vooral bij onszelf blijven en geen anderen gaan kopiëren. Het kan en moet hier allemaal nog beter, maar ik pleit voor de TU/e als norm.”

Sinds 1994 verscheen in het relatieblad Matrix de rubriek ‘De Vonk’, waarin de drijfveren, passies en ambities van TU/e-hoogleraren worden beschreven. Sinds Matrix eind 2011 overging in het nieuwe relatieblad Slash wordt de reeks voortgezet in Cursor. Dit portret van Erwin Kessels is nummer 77 in de reeks.

Dunnefilm silicium samples voor plasmadepositie-opstelling.

16 | Student

Clmn

28 november 2013

Aanschuiven bij

tagliatelle met garnalen Ari (Jorg de Bont, master ID) maakt tagliatelle met garnalen (voor 3 tot 4 personen) Alain Starke masterstudent Innovation Scien ces

Ontdooi een zakje reuzengarnalen (500 g van de AH). Pel ze en haal het darmkanaaltje eruit. “Erg makkelijk”, volgens Ari.

Perfecte Puntjes™ Mijn verwachtingen zijn torenhoog terwijl ik een flacon Andrélon Perfecte Krul open: Ik had altijd al haar, ik had altijd al krullen, maar nooit perfect gekruld! Hoe ‘bad’ mijn hair day dan ook mag zijn, ik mag met zo’n ‘perfecte’ naam toch alleen perfectie verwachten? Een straffe, pluizende mat bevolkt nu mijn nek, omdat ik niet naar de Zwitserse kapper durf (Franse keuvelgesprekken) en wil (+/- 40 CHF). Natuurlijk kan ik ‘gewone krulshampoo’ kopen, maar tegen betaling van een paar extra euro’s ga ik toch voor ‘perfectie’? Er moeten meer mensen zijn die deze Andrélon-filosofie aanhangen. Vermoedelijk ook onderwijsminister Jet Bussemaker, de perfectionist. Haar steile, blond geverfde manen voelen ’s ochtends vast aan als gespleten stro, maar gelukkig heeft ze Andrélon Perfecte Puntjes. Terwijl Jet in de douche haar hoofdhuid masseert met ‘Perfecte Puntjes’, Andrélon-filosofeert ze haar onderwijsplannen: “Als ik kan betalen voor perfect haar, waarom betalen we dan niet voor perfect onderwijs? Studeren is een investering in je carrière: voor perfecte puntjes mag je heus wat meer betalen.” Van Jet mogen universiteiten dubbel collegegeld vragen voor hun Honorstracks. Het onderwijs dreigt daarmee te degraderen tot een commodity, een overvloedig gebruikersproduct voor eenieder die betaalt. Niet langer krijgen de beste studenten beter onderwijs, maar de klanten met de dikste portefeuilles. Het onderwijs degraderen tot een individualistisch product gaat compleet voorbij aan alle voordelen die hoog opgeleid personeel heeft voor de kenniseconomie dat menig kabinet nastreeft. Je kunt op deze manier niet excellentie kopen, Honors is zo slechts een labeltje dat bestaande docenten wegtrekt van ‘reguliere’ studenten en hen dwingt meer tijd te besteden aan Perfecte Puntjes-studenten. Ik blij dat de TU/e niet mee doet aan dit onzinnige plan. Laat ze maar investeren in het uitdagend houden van een uit haar voegen groeiend Bachelor College. Iedereen moet de kans krijgen om eruit te springen: binnen én buiten een Honors-track.

Student | 17

Kijk voor nieuws op www.cursor.tue.nl

Pyter Sely is een voormalig weeshuis aan de Willem Barentzstraat in Woensel. Een particuliere huisbaas verhuurt het nu aan tien studenten die aan de Fontys of TU/e studeren of net klaar zijn met de studie. Het is een hechte groep. Geen van allen weet waarom het huis Pyter Sely heet. Misschien komt Bert (Douwe van Nijnatten, net klaar met master Embedded Systems) erachter; hij is begonnen met de stamboom van het huis. Zijn er huisregels? Er is maar één belangrijke regel: je noemt elkaar en jezelf in huis bij de bijnaam die je gekregen hebt toen je er kwam wonen. Zo kreeg Cursor een hand van Ari, Baf, BiBi, Snooki, Manus, Kip, JW en Eddy. Verder moet je je eigen rommel achter je opruimen en in de keuken moet je stapelen - ongewassen vaat sorteren. Ook mag je de huisfeut klieren. Dat is nu JW (Toine Schmetz, eerstejaars Werktuigbouwkunde). Er zijn geen sancties.

Bij het uitgaan daarna ontmoeten we veel oudhuisgenoten.” Ook mag je het jaarlijkse huisfeest niet missen. Vanwege de megagrote tuin komen er wel tweehonderd bezoekers. De muren en de kleding worden aan het thema aangepast. Het vorige feest heette ‘King of neon’. Wat moet je niet meemaken? • De dag na het kerstdiner • Dat de brandweer komt wanneer Pyter Sely in de tuin in een olievat een fikkie stookt • Als de kat in de gang gescheten heeft. Kat Muis is al 14 jaar oud en achtergelaten door oud-huisgenoot. Ook een soort weeskindje.

je Wil jij ook met genoten culinaire huis k? in deze rubrie Mail dan naar l [email protected]

Kook een zak (500 g) tagliatelle. Fruit drie tenen knoflook, een rode peper en voeg de garnalen toe. Dan 125 ml witte wijn erbij en een blikje tomatenpuree. Tot slot 8 in stukjes gesneden gedroogde tomaten, verse basilicum en vers citroensap erdoor. Vul een bord met tagliatelle en schep daar deze rode saus op. Morgen weer groente eten!

Wat is de lijfspreuk? • Bier is nat • Eén bier is geen vrienden • Laten we elkaar geen mietje noemen • Op een lege maag kun je niet kotsen Naast deze lijfspreuken kent Pyter Sely een scheldwoord voor een huisgenoot die niet meedoet met huisactiviteiten of bij het drinken: ‘Laffe herder’. Wat moet je meemaken? Huisuitjes en het kerstdiner. “In november zijn we nog naar Brussel geweest”, zegt Eddy, “en bij het kerstdiner komen alle bewoners plus aanhang én de mensen die minder dan een jaar weg zijn.

Interview | Norbine Schalij Foto’s | Rien Meulman

TU es

Waarmee hoop jij ooit een Nobelprijs te winnen? “Ik weet niet of ik wel een Nobelprijs wíl winnen. Ik wil dingen ontwerpen die mensen verrassen. Dat is uitdaging genoeg.”

En hoe is het in Daejeon?

Wat moet je als student in Eindhoven zeker hebben gedaan? “Je moet een vriendenclub hebben en daarmee samen koken, eten en uitgaan.” Als je jezelf een keer kon -laten- teleporteren, waar zou je dan naartoe gaan? “Ik zou wel terug willen naar Roemenië waar ik tijdens een middelbareschoolvakantie met straatkinderen gewerkt heb. Maar ik zou ook wel naar iets nieuws willen: Afrika of de maan. Of, nog beter: naar een andere teleporteermachine. Wat zou je na je bachelor of master willen gaan doen? “Ik spaar voor een wereldreis om over de hele wereld inspiratie op te doen voor mijn carrière of voor een promotieonderzoek.” Met wie zou je graag een biertje willen drinken? “Met mijn vrienden. Ik leer veel van mijn vrienden omdat zij eigen visies hebben. Ik drink graag een biertje met ze om te brainstormen.” Wat is het gekste dat je tijdens je studentenleven hebt meegemaakt? “Ik heb nog maar een kort studentenleven gehad als eerstejaars. Ik woon nog bij mijn ouders in Valkenswaard. Daarbij: ik vind niet zo gauw iets gek. Ik ben wel wat gewend.” Waar kunnen ze jou ’s nachts voor wakker maken? “Als het ze lukt mij wakker te maken, dan kan het voor een goed feestje of chocolade.”

Michelle van Lieshout (18 jaar) eerstejaars Industrial Design

Michelle wil over de N de vraag obelprijs uit deze rub riek. Daa rvoor in de pla ats wil ze we wat je he t liefst do ten et in je vrije tijd .(NS)

Studenten van de TU/e gaan steeds vaker voor hun studie naar het buitenland. Voor stage of voor het verrichten van onderzoek, omdat het verplicht is of omdat ze het leuk vinden. Cursorlezers kunnen iedere twee weken over de schouder van een TU/e-student in het buitenland meekijken.

Daejeon is, in twee woorden: te gek! De eerste helft van mijn masterproject van Applied Physics doe ik bij het National Fusion Research Institute (NFRI) in Daejeon, Korea. KAIST-studenten zijn onder de indruk als ik vertel dat ik bij het NFRI zit. Terecht, hier staat de KSTAR tokamak, één van de grootste in zijn soort. Hiermee wordt flink bijgedragen aan het wereldwijde fusie-onderzoek, de grote gezamenlijke voorbereiding voor ITER. Maar daarnaast heeft Zuid-Korea ook hoge ambities om zelf de volgende generatie machine te ontwikkelen. Al met al heel stoer om eens in het echt te zien gebeuren wat je in colleges dient aan te nemen. Onze vakgroep in Eindhoven (FUSION) heeft een contract om hier een meetmethode te ontwerpen en installeren die de magneetvelden in het binnenste van het plasma meet (MSE voor de kenners). Dit is belangrijke informatie voor veel analyses, dus mijn verhaal kan op veel belangstelling rekenen. Ook het zijn van de vriendelijke Nederlander helpt mee. Sterker, Eindhoven is voor hen de bekendste stad van Nederland, vanwege Hiddink, Park Ji-Sung en natuurlijk ook de TU/e. Korea is een prachtig land, met vrijwel overal bergen. Daarom woont zo’n negentig procent van de bevolking in steden en zo’n negentig procent daarvan leeft in appartementenflats. Goed eten is er goedkoop, mensen zijn open en vriendelijk, het land is modern en goed georganiseerd. Ik vond het hier helemaal te gek: vele mooie ontmoetingen en activiteiten (taalles, stedentrips, modderfestival, WK roeien, rauwe vis, kimchi maken voor de ouderen, soju, presenteren op een Aziatische conferentie, makkeoli, voetballen, de wilde natuur, de DMZ), het was allemaal fantastisch, inspirerend of een combinatie van beide. De tweede helft van het project doe ik weliswaar in Eindhoven, maar ik zal nog veel terugdenken aan deze prachtige tijd, wanneer ik alle herinneringen nalees en aanvul op mijn blogje over fusie, fysica, KSTAR en Korea (www.magnetischedonutkamer.wordpress.com). Jal gayo!

Gu mastidero Lange, Applie student d Phys ics Vind jij het ook leuk om een bijdrage te leveren aan deze rubriek en ben jij dit collegejaar in het buitenland? Stuur dan een mailtje naar [email protected].

Foto | Bart van Overbeeke

Lees alle buitenlandervaringen online op www.cursor.tue.nl

18 | Mens

28 november 2013

3

Dinsdag december, 21.00 uur, Caf é Spijker, Stratumseind 17-21 Eindhoven

F.A.C.U.L.T.I. - Full Moon Party

Tijdens de tiende lustrumweek van Studievereniging Industria zal er weer een groot open feest geor Spijker. De dresscode is makkelijk: ganiseerd worden in Café colourful. Het eerste fust is gratis!

Elise van den Hoven

Entreekosten: geen http://industria.tue.nl/event/fullmoon-pa

“Iedereen heeft wel iets met herinneringen”

rty/

don’t TU/e and Eindhoven so you Cursor collects all events at , and nts eve ic athletic and academ have to. Symposiums, films, notify can You nl. ue. or.t urs w.c at ww to parties: you can find them all ail em an d sen website, please e us of new events through our her will ine gaz Ma sor Cur do so. [email protected] if you want to ing happenings. publish a selection of upcom

Woensd ag de ce Blauwe Zaal Aud mber, 12.40-13 .35 uur, i torium Tel u

4

it je win

st

Moreel en wins verantwoord on Dat voo t maken gaan n dernemen (MV het niet rstanders van Miet altijd samenO) bedrijve alleen een moreVO beweren da . strategien, maar ook de le plicht is voo t is volgen als het op win verstandigste r aanvech s Professor Du st maken aank omt, bbink ze tbaar. er Entreek http://wosten: geen nl/agen ww.studiumge da/overz n icht/tel-erale-eindhove n uit-je-w inst/0/5 .nl/ 50/

Friday Dece mber Auditorium TU/e

3TU Innov ation & Te chnology Conferenc e

3TU Innovat innovations ion & Technology Confe latest devel and high-tech solution rence Looking for Dutc and mobilityopments in the areas o s, staying in tune with h and the opp , and catching up with f high-tech, health, en the invited, on bortunity to build new on existing business relaergy Innovation &ehalf of the 3TU.Feder es? Then, you are cord tions 6 December Technology Conferen ation, to attend the 3T ially U. The Confere 2013 at the Eindhovence, which will be held at n U ce n iv w er ill si st ty art at 10.00 a gathering of Technolo an network wit at 16.30 which gives yo d the day will end wit gy. h fellow atte h u the opport ndees from the corpora unity to Language: En te world. Entrance fee: glish n o n e http://www .3tu.nl/en/c onference/

2.00 uur, mber, 20.00-2 ce e d g a d n indhoven Zo dentenkapel E tu S n e rk e k s Thoma ite

8

ert Ensu Najaarsconc rkest Ensuite, k het symfonieo ie

Het zijn verwarrende tijden. In het beeldscherm praat een enthousiaste onderzoekster over haar project. Fris gewassen en gestreken op maandagochtend 9.34 uur. Hartje Sydney, waar de zon volop schijnt. Aan de andere zijde van de Skype-lijn loopt de zondag ten einde. Bijna middernacht, hartje Eindhoven, waar de regen en wind in het donker om zich heen slaan. Nee, medelijden hoeven we niet te hebben met dr. Elise van den Hoven. De universitair hoofddocent van de faculteit Industrial Design zit al ruim een jaar in Australië. Met zonneschijn en wind in de rug. De voorbereiding van haar onderzoeksproject is afgerond en het echte werk gaat beginnen. Tot 1 november 2017 heeft ze de tijd om haar project Materialising Memories tot een goed einde te brengen. Mede dankzij een Vidi-beurs van NWO is afgelopen zomer een samenwerking op gang gekomen tussen de TU/e en de Australische evenknie UTS. Van den Hoven heeft nu op iedere universiteit twee aio’s onder haar hoede. Zij gaan dingen bedenken om het ‘alledaagse herinneren’ van mensen te ondersteunen. “We verzamelen zo veel digitale media die we helemaal niet gebruiken zoals we zouden willen. Vakantiefoto’s bijvoorbeeld. Iedereen heeft ze, veel te veel, niet georganiseerd, waardoor ze

meestal onvindbaar worden. We willen nieuwe manieren bedenken om die media meer toegankelijk en bruikbaar te maken. Er zijn zoveel vragen en kansen. Iedereen mag contact met me opnemen over dit thema. Ja, dat gebeurt nu al. We krijgen veel positieve respons. Iedereen heeft wel iets met herinneringen.”

“Ik ben meer van de fysieke herinneringen” Het geheugenkaartje van haar eigen fototoestel loopt niet snel vol. De lens is selectief en verkiest landscape boven portrait. “Dan kan ik de foto’s gebruiken als screensaver of achtergrondbeeld voor mijn desktop. Eigenlijk ben ik ben meer van de fysieke dingen als het gaat om herinneren”, bekent ze. Even later zwaait er een lichtblauw boterhamtrommeltje door het beeld. “Kijk, van de HEMA”, lacht ze. “En deze heb ik zelf gespaard van mijn Douwe Egbertspunten.” Een blinkende thermoskan flitst voorbij. Dan een sieraadje van vriendin Manon en een plastic armbandje, cadeau gekregen van haar achtjarige nichtje. Simpele dingen die herinneren aan Nederland. En aan Mies Bouwman met haar tv-programma ‘Aan de

lopende band.’ Teruggeworpen in de tijd. Maar niet lang. Als spin in het onderzoeksproject is Elise twee keer per jaar enkele weken in Eindhoven aanwezig. Ze houdt zich dan bezig met onderzoek. In Sydney verricht ze ook onderwijstaken. Tussen de bedrijven door geeft ze lezingen en bezoekt workshops in Indonesië, Zuid-Afrika - you name it. Veel communicatie verloopt via e-mail, Skype, Google Hangouts. “Prima voor de afvinklijstjes, maar ik spreek mensen op de meest rare tijdstippen. Meestal ben ík de pineut tot ’s avonds laat,” grinnikt ze. Ze draait de vastgeketende laptop met enige moeite rond. Een boekenkast, een fiets, wat punaises en papierwerk aan de muur. Het kleine, bescheiden interieur van een ‘associate professor’. Door het raam valt fel daglicht. Elise voelt zich senang in Sydney. Een woning met uitzicht op de haven. Pendelend naar het werk op haar fiets langs de waterkant. Een tevreden partner aan haar zijde met eveneens een boeiende baan (firma Dolby). “Dat was een van de eisen voordat we hier naar toe gingen. Anders loopt een relatie snel mank.” In de avonduren speelt ze graag ‘netbal’. Een typisch Commonwealth spelletje. Bovenop een dakterras, uitkijkend op de skyline van de immens grote stad. Het zou alleen al reden zijn om naar de andere kant van de wereld

te verhuizen. Maar de keuze voor Sydney is vooral genomen op professionele basis. “In Eindhoven zijn we sterk in interaction design; producten met embedded electronics die reageren op een mens. Het gaat vaak om theoretische ontwerpen, de producten zelf bestaan nog niet. De kracht van Sydney ligt vooral in ‘craftwork’; het maken van producten, de materiaalkeuze, duurzaamheid. Ik ben in Sydney deels aangenomen om meer interaction design in te brengen.”

“Ik werk hier met zeldzame onderzoekers” “Een ander element dat deze stad interessant maakt: je kunt hier fantastisch samenwerken met cognitief- en neuropsychologen. Meestal doen ze geheugenonderzoek in een lab met artificiële omstandig­ heden. De proefpersonen zijn vaak studenten van 21 jaar met fictieve opdrachten. Maar mijn onderzoek gaat juist over échte mensen in het échte leven. En hier lopen psycho­ logen rond die dat ook daadwerkelijk onderzoeken. Ze kijken bijvoorbeeld naar de invloed die een fysieke omgeving heeft op herinneren. Dat soort research en onderzoekers is vrij zeldzaam. Dus daar ben ik heel blij mee. Op hun beurt zijn de

‘Aussies’ heel enthousiast dat ons team hier is neergestreken. Het is een breed onderzoeksterrein en we vullen elkaar goed aan.” Elise kent de valkuilen van multidisciplinair onderzoek. Het risico om tussen wal en schip te belanden. Op alle fronten van design, psychologie en technologie zal ze vol aan de bak moeten. “Anders wordt je onderzoek door alle vakgebieden als tweederangs beschouwd. En ik wil juist een significante bijdrage leveren op alle terreinen. Dan is mijn persoonlijke doel geslaagd. Maar het belangrijkste is misschien wel dat mijn vier Materialising Memories-aio’s het onderzoekstraject succesvol afleggen en hun joint PhD halen.” Een beslissing om in het verleide­ lijke Sydney te blijven, laat op zich wachten. “Dat is nog te ver weg. Het is een fantastische stad om te wonen en te werken. Maar Eindhoven heeft alle mensen die me dierbaar zijn. Als ik er ben, voelt het iedere keer als een warm bad. Ik zou graag ooit terugkeren als voltijd hoogleraar. Wanneer? Dat wisselt. Als jullie nu eens allemaal emigreren naar Sydney is het probleem opgelost.” www.materialisingmemories.com

Interview | Frits van Otterdijk Foto | Jess Husband

Muz r zal Op 8 decembe het Eindhovens Studenten orgen. n rz va ve l n ee te rd er de nc on sionele uadrivium, 2 co Gezelschap Q suite samen met de profes cert van on En nc or en el Ho t 1e Hier sp uspielan Hettema he solist Sebastias. Daarnaast staan der Scha ward n us Nimrod va Ed Richard Stra adeus Mozart, an van Klaus Badelt Am n va or kt dire om 15:00 s of the Caribbe Elgar en Piratemma. Het eerste concert zal gelegen n, ra ve og Eindho op het pr oncert Thomaskerk te beginnen in de laan 43. Het tweede avondc el as ap om nk Th te de en n aa 0 uur in de Stud begint om 20:0Kaarten zijn te bestellen via n. ve te Eindho website. de Quadrivium studenten,  ,50 euro voor 2 Entreekosten: anderen betalen 7,50 euro enmuziek.nl http://student

10

Dinsdag december, 10.00-17.30 uur, Lichtto ren 32, Eindhov en

Industria C

ongres 2013

6, 9.30-18.00h,

/e campus

ber

Monday Decem

os TU , de Zwarte Do 0 1 r e b m ce e nd Tuesday D

9a

the ers breaks in to rly Hills teenagrough Facebook they ve Be of p ou gr a true story: a oney and designer stuff. Th get their own celebrity rale presents d m Studium Genebrities, robbing them from entually they get caught an homes of celewhen the celebs are out. Ev know exactly spoken, Dutch subtitles. status. English subtitles ish with Dutch ros, others pay 7,50 euros eu Language: Engl 50 3, .nl/nl/agenda/ students Entrance fee: tudiumgenerale-eindhoven http://www.s bling-ring/0/552/ overzicht/the-

g

The Bling Rin

Dit jaar organ Congres met iseert studieverenigin op 10 decem als thema ‘Big Data: B g Industria de 30ste ed Strategist b ber in de Lichttoren, te ig Business or Big Bro itie van het Industria gebied van ij IBM) en Brenno de W Eindhoven. Marc Teer ther?’. Het zal plaatsvin zullen er tw privacy en it-beveiligin inter (onderzoeksjourn link (Data Scientist & G den ee worksho g) prondes pla zullen de plenaire lezialist gespecialiseerd o lobal ph atsvinden. ngen verzorg Entreekosten en. Daarnaaet st http://www : 10 euro voor studen ten, 25 voor .industriaco ngres.nl academici

er,

b decem mini 2 1 g hal Ge derda

r, Don .00 uu 2 0 0 feest 21.0 strum

het ras en otago iomedische r P n u l a B v ts strum culteit n groo BMTijfde luum van de fa ber a.s. ee wel v t e h van ecem lustr or zo Ter erevan) derde t er op 12 d Gemini vo ijzondere n d t r r b a o o v e l o n w z (s de ha Op de nsen e ologie Techn gehouden indewerkers.nd volop da feest nten als me e hele avo EAT IT. stude kan men doverband B locatie gen met c ging/ vereni i / l meezin n / o l r : 5 eu goras.tue.n est-gemin fe kosten ta Entree //www.pro 59-lustrum https: a/details/6 agend

12

, 13.30-17.20h, Thursday December /e campus filmzaal Zwarte Doos, TU

e Change’

EnergyDays ‘Climat

act ort and the societal imp science, the 5th IPCC rep Wim van der Zande, Radate clim on ts igh ins w Ne discussed by speakers: for Marine and Atmospheric of climate science will be rs Munneke, Institute te Research & Seismology, ipe Ku er Pet ty, boud Universi Katsman, KNMI, Clima Z. Free admission. ine rol Ca , research, IMAU, UU nk Brinkhuis, Royal NIO He and n Global Climate Divisio ue.nl. Registration: energy@t Language: English Entrance fee: none gydays.nl http://www.tue.nl/ener