Marokko: Sahara
60
150210 Hike 1.indd 60
11/02/15 13:16
HIKE & Trekking Links
Operatie Dessert Storm: tijdens een zandstorm is binnen enkele ogenblikken alles bedekt met zand.
kamelentrektocht naar timboektoe Tekst & foto’s: Jeffry Oonk
Het Marokkaanse Zagora was ooit het vertrekpunt van grote karavanen richting Timboektoe, ruim vijftig dagen kamelen door de onmetelijke Sahara. Jeffry Oonk deed deze kamelentrektocht dunnetjes over. Traag sloffen lange poten door het mulle zand. Hoewel het al half oktober is, brandt de zon in de brede vallei, die aan de zuidoost kant wordt omsloten door hoge en steile kliffen. Zwaar beladen manden hangen over de hoge ruggen. Manden vol met verse groenten, couscous, rijst, tenten, slaapzakken en suiker. Veel suiker, want de thee wordt hier in Marokko zoet gedronken. Samen met onze lokale gidsen, Hassan en Hamou, hebben we die ochtend inkopen gedaan op de markt in Zagora. Genoeg proviand voor een dag of tien. De kamelen lijkt het niet te deren, niet de zon, niet het mulle zand en niet de zware last. Als de zon ondergaat zetten we de tenten op. Om ons heen is er slechts zand, steen en stilte. Hoog aan de hemel verschijnt de eerste ster.
Uit het niets komt er plots een muur van zand op ons af. Eeuwenoude handelswegen De steile kliffen vormen een natuurlijke barrière, die de ligging van eeuwenoude handelswegen heeft bepaald. Dit was het vertrekpunt van grote karavanen richting Timboektoe, ruim vijftig dagen met kamelen door het genadeloze zand van de on-
61
150210 Hike 1.indd 61
11/02/15 13:16
Marokko: Sahara
62
150210 Hike 1.indd 62
11/02/15 13:16
HIKE & Trekking
metelijke Sahara. Dit is één van de reizen die hoog op mijn verlanglijstje staat, maar die door de huidige onrusten in Algerije en Mali niet mogelijk zijn. De komende tien dagen zijn een kleine proeve van wat zo’n reis naar Timboektoe voorstelt. We zigzaggen omhoog de steile klif op en eenmaal boven gekomen wandelen we door een door winderosie gevormd landschap.
muur van zand op ons af, luttele momenten later rest ons niets dan onze ogen te bedekken en de zandstorm uit te zitten. Het fijne zand is genadeloos. Net zo snel als de zandstorm op kwam zetten, is het weer voorbij. Als de tenten eenmaal staan, en het laatste straaltje daglicht is verdwenen, wordt er door Hamou in het fijne zand vers brood gebakken onder een betoverende sterrenhemel.
Kurk droog klimaat De kamelen zijn eigenlijk dromedarissen, met slechts één bult zijn zij de schepen van de woestijn. Van alle zoogdieren kunnen zij als één van de besten in dit kurk droge klimaat overleven. Ze slaan water en vet op hun in hun grote lijf zodat ze lang zonder eten en water kunnen. De lange wimpers houden het fijne zand uit de ogen en met hun grote neusvleugels sluiten ze hun neus. Sinds mensenheugenis dragen de kamelen zware lasten voor de lokale bevolking. En hoewel de meeste vracht tegenwoordig met trucks wordt vervoerd, nemen de kamelen nog steeds een belangrijke plaats in in het leven van de woestijnnomaden.
Eindeloze rijen zandduinen Bij woestijn denken wij veelal aan eindeloze rijen zandduinen, maar die maken slechts een klein deel uit van ‘s werelds woestijnen. Droge steenvlaktes zijn veel talrijker, en de canyons waar wij door heen lopen vormen wellicht de fraaiste woestijnlandschappen. Het tweehonderd kilometer lange gebied tussen de hoge zandduinen bij Merzouga in het noorden en hier nabij Zagora is van een ongekende schoonheid. Mits je van leegte houdt. De begroeiing is hier spaarzaam, maar na een zeldzame regenbui ontkiemen de verborgen zaden zich in korte tijd en zetten het desolate gebied in bloei. Langzaam lopen we de canyons uit en vanaf een hoog plateau zien we in de verte een eindeloze rij zandduinen. We moeten echter nog een halve dag over een uitgestrekte steenvlakte lopen voor we de eerste zandduinen hebben bereikt. De aarde is hier gebarsten en bedekt met een dunne laag wit uitgeslagen mineralen. Hassan zwerft voor ons uit, op zoek naar meteorieten die hier relatief talrijk zijn. Hij heeft geen geluk en vindt niets. Op sommige plekken zakken we tot onze enkels in het rode zand, maar we klagen niet. Het is een bijzondere plek om te zijn. Sinds ons vertrek, vier dagen geleden, nog geen andere toeristen gezien. We zetten onze tenten op in een verlaten duinpan. Terwijl we nippen van de zoette thee die Hassan heeft gemaakt genieten we van de zonsondergang die de wereld om ons heen diep rood kleurt.
Zandstorm Zonder een woord te zeggen lopen we achter de kamelen aan door de canyon, de omgeving is te overweldigend om tegen elkaar te praten. Het pad is amper een halve meter breed, gecreëerd door kamelenkaravanen die hier generaties lang door heen hebben gelopen. Hamou neuriet zachtjes; dit is zijn habitat, dit is zijn thuis. Hij heeft het touw waaraan de eerste kameel is vastgebonden nonchalant over zijn schouder hangen. De andere twee kamelen volgen gedwee. We lopen over een door water gladgeslepen steenplateau. De wanden van de vallei torenen hoog boven ons uit, en kleuren prachtig in het zachte avondlicht. Vlak bij een poel water maken we ons bivak. Uit het niets komt er plots een
Boven
Door de kamelenkaraven is er in de loop van eeuwen een duidelijk pad uitgesleten Linksonder
Van de mierzoete thee vallen spontaan de gaten in je gebit.
Tent van kamelenhaar In deze prachtige vallei, slechts van de stoffige buitenlucht gescheiden door een doek van kamelenhaar, kwam Hamou ruim twintig jaar geleden ter wereld. Een bruine nomadentent was zijn huis en de rotsige omgeving zijn speeltuin. Hier leerde hij van zijn vader hoe hij kamelen kon temmen en zijn moeder leerde hem in welke soorten zand hij brood kon bakken. We zijn erg blij met zijn kennis, want minstens twee keer per dag bakt hij de lekkerste broden. Tijdens de lunches maken we in de schaduw van een boom op een klein kampvuur omelet in de tajine. Samen met de mierzoete thee, een hand vol olijven en het vers gebakken brood genieten we van de lunch in deze prachtige omgeving. Zoete muntthee Aan het eind van de middag zien we aan de voet van een helling een nomadentent. Dichtbij eet een kudde geiten van de droge en verspreid staande begroeiing. Bij een paar eenzame bomen is een waterput geslagen. We laten een van autobanden gemaakte emmer in de put zakken en vullen onze jerrycans. De kamelen doen zich ondertussen tegoed aan de bladeren hoger in de boom. Met een waterfilter pompen we het koele water in onze waterflessen. Enkele geiten komen naar de put gehobbeld en steken hun kop in de waterbak om hun dorst te lessen. Water is essentieel en Hamou weet alle waterputten in de wijde omgeving te vinden. Na een steile afdaling over zwarte stenen
Om ons heen is er slechts zand, steen en stilte. Hoog aan de hemel verschijnt de eerste ster.
Middenonder
De mooie zandduinen maken slechts een klein deel uit van 's werelds woestijnen. Droge steenvlaktes zijn veel talrijker. Rechts
Verser krijg je het niet. Berber gids Hamou bakt driemaal per dag brood in het fijne woestijnzand.
63
150210 Hike 1.indd 63
11/02/15 13:16
Marokko: Sahara
zien we in de verte een paar huizen staan, met weelderig groene groentetuinen omringd door palmbomen. Bij een van de huizen worden we gastvrij uitgenodigd voor een glas zoete muntthee. De man des huizes vertelt ons hoe hij vroeger lange tochten naar het zuidwesten van Marokko maakte met zijn kamelen. Soms was hij wel een maand onderweg. We besluiten onze tenten in de tuin van de man op te zetten. Zijn twee zoontjes snoepen die vanavond mee uit onze tajine. Eigenwijze kamelen Tijdens de laatste twee dagen lopen we via een diepe vallei en een met palmbomen begroeide oase terug naar de hoge kliffen die de kale grintvlakte van Zagora omringen. We sprokkelen dood hout in droge rivierbeddingen en maken onze laatste bivak. De sterren staan hoog aan de hemel als wij na negen dagen kamelen trekking tajine met verse groente, olijven en vers
Om in Timboektoe te komen trokken de kameelkaravanen 50 dagen door het zand van de onmetelijke Sahara. gebakken brood eten. We dromen nog wat weg, halen herinneringen op van de afgelopen dagen en mijmeren over een toekomstige tocht. Het zwerven door deze oneindige leegte, die toch zo enorm gevarieerd is, heeft me gegrepen. Het simpele ritme van de dag, de aanwezigheid van de eigenwijze kamelen, de voedzame maaltijden die we elke dag op een klein houtvuurtje maken, het kan mij niet lang genoeg duren.
64
150210 Hike 1.indd 64
11/02/15 13:16
HIKE & Trekking
Tanger
Rabat
ATLANTISCHE oceaan
Casablanca
Marokko Marrakech Agadir
Algarije Zagora
Westelijke Sahara
i
Info
Algemeen Marokko is een zeer divers land in het noorden van Afrika. Een woestijnwandelreis is goed te combineren met andere wandelgebieden zoals de Hoge Atlas of de Anti Atlas. Ook een bezoek aan een of meerdere koningssteden is aan te raden. Het Djemaa El-Fna plein in Marrakech is ‘s avonds een openlucht circus, en je kunt heerlijk (ver) dwalen in de medina (oude binnenstad) van Fez. In de oude Portugese vissersplaats Essaouira is het aangenaam verpozen voor een aantal dagen. Woestijnwandelreizen Verschillende Nederlandse reisorganisaties bieden woestijnwandelreizen in Marokko aan: o.a. SNP Natuurreizen en Snow Leopard Adventures. De avontuurlijk ingestelde individuele reiziger kan natuurlijk ook zelf wat regelen in Zagora. Kies voor de aanbieder waarbij je het beste gevoel hebt. Voor 1 berbergids, 2,5 kameel (2 volwassenen en 1 jonkie die het nog moest leren), grote kook- en slaaptent voor gidsen, extra eten voor de kamelen, potten en pannen betaalden wij € 250 voor 10 dagen. Doe zelf met je gids inkopen op de markt. Wij waren voor twee personen en twee berber gidsen voor tien dagen ongeveer € 120 kwijt. Sla voldoende suiker in!
Linksboven
Hoewel de meeste vracht tegenwoordig met trucks wordt vervoerd, nemen kamelen nog steeds een belangrijke plaats in in het leven van de woestijnnomaden.
Rechtsboven
Begroeiing is hier spaarzaam, maar een zeldzame regenbui kan het desolate gebied in bloei zetten.
Beste tijd Vanaf april wordt het overdag erg warm. Vermijd de zomermaanden, het is dan veel te heet in dit woestijnlandschap. Vanaf oktober is het weer aangenaam warm. In de wintermaanden kan het ‘s nachts behoorlijk koud worden. Ernaartoe Het best vlieg je op Marrakech. De individuele reiziger kan dan de rechtstreekse bus (Supratours is goed, rijden netjes en op tijd) naar Zagora nemen. Kleding en uitrusting Draag lichte en luchtige kleding en neem voor ‘s avonds een warme fleece of dons / synthetische jasje mee. Uit cultureel oogpunt is het aan te raden niet in korte broek of rok te lopen. Het best draag je lichte berg- of wandelschoenen. Zorg dat je altijd hoofdbedekking, een zonnebril en zonnebrandcrème bij de hand hebt. Het water uit de waterputten is niet altijd helemaal helder. Wij gebruikten een MSR waterfilter.
Rechtsmidden
Hoewel de woestijn leeg lijkt, loopt, vliegt en kruipt er van alles rond. Schorpioenen, slangen, woestijnvosjes én dit prehistorische monster.
Rechtsonder
Zonder water kom je in deze droge omgeving snel droog te staan. Gelukkig weet Hamou alle waterputten in de wijde omgeving te vinden.
65
150210 Hike 1.indd 65
11/02/15 13:16
