138

Statenvoorstel nr. PS/2013/138

Datum

GS-kenmerk

Inlichtingen bij

12.02.2013

2013/0038074

mw. I.G.A.M. Kalkhoven, telefoon 038 499 8767 [email protected]

Aan Provinciale Staten

Onderwerp: Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving

Bijlagen I. Ontwerpbesluit nr. PS/2013/138 (bijgevoegd) II. Rapportage ‘Waarom geen biedingen’ (bijgevoegd) III. Memo ‘Toepassing onderhandse procedure’ (bijgevoegd) IV. Advies heroriëntatie en no regret maatregelen (bijgevoegd) V. ADT intentieovereenkomst (bijgevoegd)

Samenvatting van het voorgestelde besluit In het kader van de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving heeft u een ruimtelijke visie vastgesteld. Van die ruimtelijke visie maakt deel uit het gebruik van de luchthaven als burgerluchthaven. In dat kader is aan drie gekwalificeerde partijen gevraagd een bod uit te brengen. Geen van die partijen is daartoe overgegaan. Over de ontstane situatie worden Provinciale staten geïnformeerd als ook gevraagd kennis te nemen van de vervolgstappen en de documenten die in dat kader zijn opgesteld.

Inleiding en probleemstelling Met dit voorstel informeren wij u over de uitkomsten van het onderzoek dat het Dagelijks Bestuur van ADT op verzoek van Burgemeester en Wethouders van Enschede en Gedeputeerde Staten van Overijssel heeft uitgevoerd naar het uitblijven van biedingen van de gekwalificeerde partijen in de aanbestedingsprocedure op basis van de Kadernota aanbesteding luchthaven Twente en welke (feitelijke) omstandigheden hierbij een rol hebben gespeeld. Dit onderzoek “Waarom geen biedingen’’, vastgesteld door het Dagelijks Bestuur is op 7 februari 2013 aan de beide colleges aangeboden. Verder wordt in dit voorstel ingegaan op de achtergrond waartegen de gesprekken worden gevoerd tussen ADT en de Reggeborgh Groep over de mogelijkheden van de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven en het daaraan gerelateerde bedrijventerrein. Ook bieden wij u ter informatie de intentieovereenkomst aan tussen het bestuur van ADT en de Reggeborgh Groep. Deze is aangekondigd in onze brief van 21 januari 2013 waarin u voor het eerst bent geïnformeerd over het onderhandse traject dat is ingezet door ADT na afsluiting van de biedingenfase. Tenslotte wordt in dit voorstel inzicht gegeven in de betekenis hiervan voor de totale gebiedsontwikkeling. Het bestuur van ADT heeft op 7 februari jl hierover een advies uitgebracht. Dit advies over heroriëntatie/no regret maatregelen hebben wij aangekondigd in onze brief van 4 december 2012 nadat er een situatie was ontstaan dat er geen biedingen waren gedaan

op dat moment voor de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven Twente en het bedrijventerrein Luchthaven Twente.

Overwegingen 1. Relatie met programma/beleidskader/wettelijke taak/bestuurlijke geschiedenis Aanleiding In 2003 heeft het ministerie van Defensie besloten om de militaire vliegbasis Twenthe te sluiten. Rijk, provincie en gemeente zijn vervolgens samen een onderzoek gestart naar een nieuwe invulling van het gebied. Daarbij zijn verschillende opties bekeken en uiteindelijk zijn in 2008 na een trechteringsproces twee opties als meest realistisch overgebleven: een gebiedsontwikkeling met een burgerluchthaven en een gebiedsontwikkeling zonder luchthaven. Voor de opties met en zonder luchthaven zijn Structuurvisies opgesteld en is een PlanMER procedure doorlopen. Het kabinet, GS en B&W hebben in 2009 een voorkeursbesluit genomen. Dit was een besluit voor een gebiedsontwikkeling met luchthaven. Het Rijk heeft de Luchthaven Twente in de Luchtvaartnota (2009) benoemd als een luchthaven van nationale betekenis. De gemeente Enschede heeft op 14 december 2009 de Structuurvisie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. vastgesteld. Provinciale Staten hebben op 16 juni 2010 de Ruimtelijke Visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. als uitwerking van de Omgevingsvisie vastgesteld. Een belangrijk doel van de gebiedsontwikkeling met een compacte burgerluchthaven in het groen is structurele bijdrage aan de werkgelegenheid in Twente. Rijk, provincie en gemeente hebben in 2009 en 2010 afspraken vastgelegd over de gebiedsontwikkeling en de rollen van de verschillende partijen. Dit is gebeurd in de Bestuursovereenkomst Gebiedsontwikkeling Vliegveld Twente en het Addendum daarop. De belangrijkste afspraken daaruit zijn:  De provincie en de gemeente zijn verantwoordelijk voor de gebiedsontwikkeling met een luchthaven. Hiervoor heeft de provincie met de gemeente ADT opgericht (gemeenschappelijke regeling). Onderdeel daarvan is de aanbesteding van de ontwikkeling en exploitatie van de burgerluchthaven Twente.  De grond voor de totale gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. wordt door het Rijk verkocht aan de provincie en de gemeente.  Het Rijk spant zich in om tijdig de noodzakelijk publiekrechtelijke besluiten (zoals een luchthavenbesluit) te nemen. Het Rijk heeft een adviesrol bij de aanbesteding.  Partijen benadrukken in de bestuursovereenkomst het belang van een goede ontsluiting van de luchthaven op het hoofdwegennet en openbaar vervoer. Afgesproken is dat de landzijdige ontsluiting van de luchthaven deel uitmaakt van de verkenning A1 zone. Daarnaast hebben de provincie en de gemeente eind 2009 een Bestuursovereenkomst gesloten met daarin afspraken over de gezamenlijke gebiedsontwikkeling en grondexploitatie. Vervolgens is in 2010 de gemeenschappelijke regeling ADT vastgesteld die verantwoordelijk is voor de voorbereiding van de verdere planvorming die voor de gebiedsontwikkeling en aanbesteding van de luchthavenexploitatie. Kadernota aanbesteding Luchthaven Twente Begin februari 2011 hebben de gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten van Overijssel de Kadernota vastgesteld waarin de uitgangspunten en de procedure voor de aanbesteding van de luchthaven Twente zijn vastgelegd. De aanbesteding van de luchthaven is een van de onderdelen van de totale Gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving. Leidend voor het aanbestedingsproces waren de ruimtelijke en programmatische kaders uit eerder genoemde structuurvisie en ruimtelijke visie. Die kaders zijn meegenomen in de Kadernota aanbesteding en uitgewerkt in het conceptcontract (de concessieovereenkomst) en de gunningcriteria (RFP). De concessieovereenkomst en de gunningcriteria zijn in april 2012 vastgesteld door de gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten van Overijssel.

2


De aanbestedingsprocedure is gestart met de plaatsing van een advertentie in een aantal relevante media. Daarin werden kandidaten uitgenodigd belangstelling te tonen voor de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven Twente, inclusief een luchthavengerelateerd bedrijventerrein. Medio 2011 heeft ADT drie consortia, geprekwalificeerd voor deze aanbesteding. In de prekwalificatiefase zijn voorwaarden voor participatie aan de aanbesteding geformuleerd. Deze zijn in de kadernota opgenomen. Op 11 januari 2013 heeft ADT bekend gemaakt dat NV Luchthaven Schiphol, een combinatie van Egis (Frans) en Imtech (Nederlands), en Ictas (Turkije) de drie consortia waren die in 2011 zijn gekwalificeerd om deel te nemen aan de inschrijvingsfase voor luchthaven Twente. Met deze partijen zijn consultatiegesprekken gevoerd. Vanaf 1 augustus 2012 tot en met 3 december hebben deze partijen de gelegenheid gehad een bod uit te brengen op de exploitatie van de luchthaven en het bedrijventerrein. Voor de aanbestedingsprocedure heeft de organisatie van ADT aan de start van de Europese aanbestedingsprocedure een aanbestedingsteam samengesteld en zijn de voorbereidingen gestart. Om de kwaliteit van de aanbesteding en de te sluiten concessieovereenkomst te waarborgen is de kadernota voorzien in de instelling van een Tenderboard. De Tenderboad is in mei 2011 ingesteld door het bestuur ADT. Deze bestaat per 1 januari 2013 uit de heren Del Canho, Hebly en de heer Maas. De tenderboard heeft een second opinion gegeven aan de directie en bestuur ADT op zowel het Request for Proposel (aanbestedingsdocument), de concessieovereenkomst maar ook op meer algemene vragen die aan de orde zijn tijdens de aanbestedingsprocedure. Op verzoek van Raad en Staten hebben zij vragen beantwoord en toelichting gegeven bij de bespreking van de verschillende aanbestedingsdocumenten. 2. Situatieschets, probleemstelling, doelstelling 2.a Waarom geen biedingen In onze brief van 4 december hebben wij aangegeven dat wij aan het bestuur van ADT hebben gevraagd aan te geven waarom er geen biedingen zijn uitgebracht voor de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven. Ook de Tweede Kamer heeft soortgelijke vragen gesteld. Het Dagelijks Bestuur ADT heeft op 8 februari de resultaten hiervan aan de beide colleges aangeboden. Om de vraag “Waarom zijn er geen biedingen uitgebracht” voor de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente te kunnen beantwoorden, zijn door ADT de feiten en omstandigheden weergegeven. Daarnaast is de context geschetst waar de partijen en Luchthaven Twente mee te maken hebben. Allereerst is door ADT aan de gekwalificeerde partijen open gevraagd naar de reden waarom zij geen bod hebben uitgebracht. Verder hebben ook de consultatiegesprekken (vier ronden) informatie opgeleverd over de kijk van de partijen op de gevolgde aanbesteding. In de rapportage heeft het bestuur van ADT de informatie die van de partijen is verkregen en de context waar partijen en de luchthaven mee te maken hebben, met elkaar in verband gebracht. De resultaten zijn voorgelegd aan en besproken door de Tenderboard. Hun overwegingen zijn in de eindrapportage opgenomen. Deze eindrapportage bieden wij u hierbij ter kennisname aan (bijlage). De rapportage geeft aan dat er een aantal oorzaken is aan te wijzen waarom er geen biedingen zijn binnen gekomen: - De gunstige economische groeivooruitzichten in opkomende economieën als bijvoorbeeld Brazilië en Turkije ten opzichte van de matige economische groeiverwachtingen in Nederland; - De relatief geringe omvang van het project in verhouding tot luchthavenprojecten in onder meer boven genoemde landen; - De besluitvorming in de Tweede Kamer met betrekking tot de ontwikkeling van luchthaven Lelystad; - Het ontbreken van een in de praktijk bewezen luchtvaartmarkt. Van belang is vooral dat er op dit moment voor partijen genoeg alternatieven voor handen zijn in de (sterk) groeiende economieën in andere delen van de wereld. Daar lopen op dit moment ook aanbestedingen voor luchthavens. Die betreffen veel grotere


3

luchthavens, met relatief veel grotere passagiersaantallen en relatief kleinere risico’s, omdat er sprake is van een bewezen luchtvaartmarkt. Partijen hebben daarop besloten hun (schaarse) menskracht en middelen liever in te zetten op het ontwikkelen van aanbiedingen voor die aanbestedingen, dan die voor een relatief kleine luchthaven voor wat de omvang betreft van het project en het verkeersvolume, in een omgeving met een op dit moment minder goed economisch klimaat. Er zijn geen aanmerkingen gemaakt over o.a. de voorwaarden en de kaders. De bieders hebben aangegeven dat het proces goed is verlopen. Voor een overzicht en beschrijving van de gekwalificeerde partijen, de consultatiefasen, reactie van de partijen, de context die speelde en waarbinnen is gehandeld wordt verwezen naar de rapportage. 2.b Onderhandse fase in de aanbesteding Juridische context Met de afronding van de biedingenfase door de drie gekwalificeerde partijen is de aanbesteding nog niet geëindigd. In onze brief van 21 januari hebben wij aangegeven dat ADT de mogelijkheid heeft om de aanbesteding te vervolgen met een andere partij als deze zich meldt. In beantwoording richting Gemeenteraad en Provinciale Staten is dit ook aangegeven. Zoals daarin aangegeven past ADT bij de uitvoering van de aanbesteding de algemene aanbestedingsbeginselen toe, want noch de Europese aanbestedingsrichtlijnen, noch het Besluit aanbestedingsregels overheidsopdrachten (BAO), noch het Besluit aanbestedingen speciale sectoren (BASS) zijn van toepassing op de aanbesteding van de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente. Daar waar wat betreft die beginselen houvast kan worden gevonden in de Europese Richtlijnen, handelt ADT binnen de aanbesteding voor Luchthaven Twente (onverplicht) in lijn met de betreffende regel uit de Europese Richtlijnen. Indien zich bijvoorbeeld een ontwikkeling voordoet binnen de aanbesteding voor Luchthaven Twente waarop ADT moet handelen, dan handelt ADT vanuit de algemene aanbestedingsbeginselen. Als de uitleg en toepassing van die algemene beginselen niet direct voor handen ligt, dan hanteert ADT de uitleg en toepassing In lijn met de Europese Richtlijnen. Overeenkomstig hiermee maakt ADT gebruik van de bevoegdheid van de aanbestedende dienst uit artikel 31 van de Algemene richtlijn/artikel 40 lid 3 van de Richtlijn Nutssectoren om een onderhandelingsprocedure te starten zonder voorafgaande bekendmaking. Ter informatie is het juridisch kader bijgevoegd (bijlage). Geen wezenlijke wijzigingen In het onderhandse traject is het van belang dat er geen (nieuwe) plicht ontstaat tot het doorlopen van een openbare aanbestedingsprocedure. Zo’n plicht ontstaat als er sprake is van een wezenlijke wijziging ten opzichte van de oorspronkelijke opdracht, of dat er voorwaarden worden gesteld in het onderhandse traject waardoor een nieuw soort opdracht ontstaat die op zichzelf al aanbestedingsplichtig is. Het begrip niet wezenlijk is afkomstig uit de aanbestedingswereld. In de uitwerking kan ongetwijfeld een nuance zitten. Er is jurisprudentie waaruit de randvoorwaarden zijn op te maken. Er is sprake van een wezenlijke wijziging: I.

wanneer ADT voorwaarden invoert die, als zij in de oorspronkelijke procedure waren genoemd, hadden geleid tot toelating van andere inschrijvers dan die oorspronkelijk zijn toegelaten (vergroting van de kring van gegadigden); II. wanneer zij de opdracht in belangrijke mate uitbreidt tot diensten of werken die oorspronkelijk niet waren opgenomen; III. als ADT het economisch evenwicht van de concessieovereenkomst wijzigt in het voordeel van de private partij op een manier die op grond van de voorwaarden uit de oorspronkelijke concessieovereenkomst niet bedoeld is. De Kadernota Aanbesteding voorziet niet in de situatie dat er geen biedingen binnen komen. Het algemene aanbestedingsrecht geeft het ADT de basis om een onderhands traject te starten, uiteraard binnen de inhoudelijke kaders die zijn afgesproken. ADT kan derhalve gebruik maken van een onderhandelingsprocedure te starten zonder voorafgaande bekendmaking. Op 21 januari hebben wij u laten weten dat de Reggeborgh Groep uit Rijssen interesse heeft getoond voor de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven en het bedrijventerrein. De Reggeborgh Groep is thans in gesprek met partijen die als

4


operator in samenwerking met de Reggeborgh Groep als exploitant van de luchthaven kunnen gaan optreden. In het eerste contact tussen de Reggeborgh Groep met de voorzitter ADT is informatie gewisseld over de mogelijkheden van de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven binnen de gestelde aanbestedingsregels (inclusief Europa) en politieke kaders vanuit de gemeenteraad en provinciale staten. De eerste gesprekken zijn gevolgd door een aantal verkennende gesprekken namens het Dagelijks Bestuur. Daarin is aangegeven dat de Reggeborgh Groep moet voldoen aan de prekwalificatiecriteria voordat tot voorlopige gunning kan worden overgegaan. De verkennende gesprekken hebben uiteindelijk geresulteerd in de wens te komen tot een intentieovereenkomst. (zie hierna). Intentieovereenkomst De verkennende gesprekken zijn onlangs afgerond. Daarmee wordt de onderhandelingsfase gestart. ADT en de Reggeborgh Groep zijn een intentieovereenkomst aangegaan waarin partijen afspreken welke processtappen zij gedurende deze onderhandse fase zullen doorlopen en binnen welk kader deze plaatsvindt( zie bijlage). De overeenkomst is erop gericht dat partijen bevestigen dat de kaders van Raad en Staten en van de aanbesteding het uitgangspunt zijn. Verder is in de intentieovereenkomst opgenomen aan welke voorwaarden tenminste moet zijn voldaan, alvorens partijen de concessieovereenkomst met elkaar zullen aangaan. Een belangrijke voorwaarde is dat de Reggeborgh Groep voldoet aan de kwalificatiecriteria. De intentieovereenkomst bepaalt dat de Reggeborgh Groep op 1 maart 2013 een operator moet hebben voorgesteld aan ADT die voldoet aan de prekwalificatie-eisen, en dat die operator en de Reggeborgh Groep de samenwerking zijn aangegaan. De intentieovereenkomst voorziet in het proces tot het bereiken van overeenstemming over de inhoud (na onderhandeling) en ondertekening van de concessieovereenkomst op 28 maart 2013. Daarna kan ook het Luchthavenbesluit formeel worden voorbereid. Op dat moment eindigt de intentieovereenkomst. Uiteraard speelt hierbij de planning die er op gericht is eind 2014 te kunnen vliegen. Het kader voor de onderhandelingsgesprekken wordt gevormd door van toepassing zijnde documenten, regels en voorschriften. Deze zijn o.a.: - Structuurvisies; - Kadernota aanbesteding (2011); - RFP en bijbehorende Annexen d.d. 1 augustus 2012; - RFQ (versie 4 april 2011); - Concept Concession Agreement d.d. 1 augustus 2012. Mocht de onderhandse fase met de Reggeborgh Groep uiteindelijk leiden tot het gewenste resultaat dan kan de uitvoering van de Structuurvisie, Ruimtelijke visie uit 2009 en 2010 en het Ontwikkelingsplan ADT uit 2012 gewoon doorgang vinden. Betekenis voor Structuurvisie, Ruimtelijke visie, heroriëntatie gebiedsontwikkeling en no regret Naast een onderzoek naar de biedingenfase hebben wij, zoals aangegeven in onze brief van 4 december het bestuur van ADT gevraagd wat het betekent voor de vastgestelde Structuurvisie, Ruimtelijke visie en later het Ontwikkelingsplan ADT 2012, nu er geen biedingen waren binnengekomen op 3 december 2012. Ook hebben wij gevraagd de mogelijke effecten in beeld te brengen voor de afzonderlijke deelgebieden nu er geen bieding lag, en een afweging te maken welke gebieden naast het luchthavendeel zouden moeten worden meegenomen in een mogelijke heroriëntatie. Verder is verzocht in beeld te brengen welke besluiten er op korte termijn spelen en aan te geven of deze zonder gevolgen wel of niet genomen kunnen worden, in geval de luchthaven (nog) niet doorgaat, de zogeheten no regret maatregelen. Inmiddels is de situatie gewijzigd waardoor deze heroriëntatie niet aan de orde is. Maar ondanks het feit dat na de biedingenfase de Reggeborgh Groep interesse heeft getoond voor de exploitatie en ontwikkeling van de luchthaven en het bedrijventerrein, heeft het bestuur ADT het onderzoek heroriëntatie voortgezet. De reden hiervan is dat het onderhandse traject zich in de onderhandelingsfase bevindt en pas zeker is indien er sprake is van overeenstemming tussen ADT en de Reggeborgh Groep over de te sluiten concessieovereenkomst. Wij hechten eraan hier nogmaals te benadrukken dat ons doel – ook door deze recente belangstelling van de Reggeborgh groep mede namens een groep ondernemers uit Twente - niet is veranderd. Wij gaan daarbij uit


5

van de ambities zoals die in de Structuurvisie en Ruimtelijke visie zijn verwoord. De inzet van de gesprekken met de Reggeborgh Groep moeten daarbinnen blijven plaatsvinden. De centrale ambitie is en blijft de versterking van de economische positie van de regio. Het feit dat het Twentse bedrijfsleven bereidt lijkt te zijn te investeren in de exploitatie en de gebiedsontwikkeling draagt bij aan de economische kracht van Twente en is van belang voor het vestigingsklimaat van de regio. Hiermee vormt de luchthaven een strategische pijler voor de economische groei en werkgelegenheid in de regio. Effecten deelgebieden in geval er geen luchthaven komt De meeste deelgebieden hebben geen (directe) relatie met de exploitatie van de luchthaven, behoren weliswaar tot de integrale gebiedsontwikkeling, maar worden los daarvan ontwikkeld. Weliswaar versterkt de luchthaven de aantrekkelijkheid van enkele deelgebieden, de uitvoering is er niet van afhankelijk. Zoals eerder aangegeven wordt het onderhands traject doorlopen binnen dezelfde kaders en op grond van de in 2009 en 2010 vastgestelde visies en het Ontwikkelingsplan ADT 2012. Er is derhalve geen aanleiding tot herziening van een van de overige deelgebieden op dit moment. Leisure In mei/juni 2012 is aan de gemeenteraad respectievelijk Provinciale Staten het “Informatiememorandum” toegezonden ten behoeve van de ontwikkelcompetitie voor een leisure voorziening. In de laatste kwartaalrapportage is aangegeven dat meerdere signalen uit de markt nopen tot een heroriëntatie over de vraag op welke manier de marktpotentie het best kan worden aangeboord. Er is hiervoor een second opinion uitgevoerd. Deze wordt binnenkort besproken in het dagelijks bestuur van ADT op basis waarvan vervolgstappen worden gezet. Vervolgens zult u over de inhoud van de second opinion1 worden geïnformeerd. In de tussentijd heeft zich een kansrijk initiatief gemeld: Exploratorium Ontdekking Aarde. Momenteel wordt onderzocht hoe haalbaar dit initiatief daadwerkelijk is. No regret Zoals hierboven aangegeven heeft het bestuur van ADT eveneens in beeld gebracht welke besluiten er in de toekomst genomen moeten worden en of deze al dan niet zonder gevolgen kunnen doorgaan. Uiteraard heeft het bestuur van ADT na het bekend worden van de uitslag op 4 december 2102 geen besluiten meer genomen en zal die tot 28 maart 2013 ook niet nemen die kunnen leiden tot juridisch onomkeerbare situaties. Wel zal zij de voorbereidende handelingen die ter realisering van de verschillende dossiers noodzakelijk zijn voortzetten. In de rapportage doet ADT een aantal aanbevelingen voor het geval de luchthaven variant niet door kan gaan. Die aanbevelingen achten wij nu in de huidig ontstane situatie van onderhandse bieding niet opportuun. Het dagelijks bestuur ADT heeft op 7 februari 2013 deze resultaten vastgesteld. U treft deze ter kennisname aan (bijlage). Publieke trajecten Naast voorwaarden die aan de Reggeborgh Groep worden gesteld geldt voor ADT dat de werkzaamheden voor het bestemmingsplan luchthaven en de aanvraag Luchthavenbesluit en meldingprocedure zo snel mogelijk worden voortgezet. Voor het bestemmingsplan geldt dat dit per direct kan. De aanvraag voor het luchthavenbesluit hangt zoals bekend af van de afronding van de meldingsprocedure in Brussel (zie hierna). Europa Zoals u bekend, is ADT een meldingsprocedure gestart bij de Europese Commissie vanwege de voorgenomen bijdrage van € 16.2 miljoen door ADT aan de realisatie van infrastructuur op de luchthaven Twente. Onderwerp van die melding is om vanuit rechtszekerheidsoverwegingen een besluit te krijgen van de Europese Commissie over de toelaatbaarheid van die bijdrage (staatssteuntoets). Oorspronkelijk was in de procedure voorzien dat de Europese Commissie in het voorjaar van 2013 een uitspraak zou doen. Nadat de Europese Commissie had vernomen dat er geen biedingen waren 1

Deze second opinion is reeds toegezegd aan provinciale staten n.a.v. de 3 e voortgangsrapportage

6


ontvangen, heeft zij, de behandeling opgeschort. Inmiddels is de melding formeel ingetrokken. Dit is een formaliteit. Als de onderhandelingen met de Reggeborgh Groep zijn afgerond kan op basis van het complete dossier (inclusief business plan en financiële consequenties) weer een meldingsprocedure worden herstart. De verwachting is dat dit half april 2013 zal zijn. Na de start dient de commissie binnen twee maanden te reageren. Die termijn kan de commissie verlengen. Planning De planning ADT ziet er als volgt uit. Operator bekend Business- en sustainability- en employmentplan gereed Ondertekening Concessie overeenkomst Melding staatssteun naar Europese Commissie Uitspraak Europese commissie Luchthavenbesluit ter inzage Luchthavenbesluit geslagen Bestemmingsplan vaststelling Luchthavenbesluit onherroepelijk Bestemmingsplan onherroepelijk Kunnen vliegen

begin maart 2013 half maart 2013 eind maart 2013 medio april 2013 begin september 2013 medio september 2013 maart 2014 maart 2014 oktober 2014 november 2014 eind 2014

De planning is erop gericht eind 2014 vanaf Twente te kunnen vliegen. Om de planning te kunnen halen en voortgang te houden op de diverse afzonderlijke dossiers is het wel noodzakelijk tempo te houden op onder meer het Luchthavenbesluit, de ruimtelijk planologische kaders (Mer, passende beoordeling en bestemmingsplan Luchthaven, EHS en de staatssteuntoets). Zoals bekend is het verkrijgen van het besluit van de Europese commissie over de bijdrage van ADT in het project leidend voor het moment waarop het ministerie het Luchthavenbesluit zal indienen bij de Tweede Kamer en uiteindelijk zal slaan. Indien rekening wordt gehouden met een besluit van de Europese commissie binnen vier maanden van indiening van het complete dossier na afronding van de onderhandelingen, kan het luchthaven besluit in maart 2014 zijn geslagen door het Ministerie van I&M. 3. Informeren over het vervolg Zoals aangegeven worden op dit moment de onderhandelingen gevoerd tussen ADT en de Reggeborgh Groep. Nu de intentieovereenkomst gesloten is zullen wij u informeren over de voortgang. Belangrijke data hierbinnen zijn 1 maart, 14 maart en uiterlijk 28 maart 2013 (zie bijgesloten intentieovereenkomst). 4. Financiële informatie Indien de onderhandelingen met de Reggeborgh Groep leiden tot een passende bieding is er geen sprake van een negatieve impact op de grondexploitatie. Hierbij is voornamelijk de (vastgestelde) concessievergoeding belangrijk die de exploitant dient te betalen. Als de voorwaarden hetzelfde blijven zal dit niet tot een verslechtering van de grondexploitatie leiden. Indien de aanbesteding succesvol wordt afgerond heeft dit geen effect op de deelgebieden buiten het luchthavendeel zolang deze worden voortgezet conform de afspraken in het ontwikkelingsplan. Mede ten behoeve van de jaarrekeningen van gemeente en provincie wordt op dit moment de grondexploitatie over 2013 geactualiseerd.

Conclusie Wij stellen u voor kennis te nemen van de situatie zoals die is ontstaan nu geen van de betrokken gekwalificeerde partijen een bod heeft gedaan en de consequenties daarvan voor het vervolg.


7

Voorstel Gelet op het voorgaande stellen wij u voor het besluit te nemen, als in concept in bijlage I verwoord. Gedeputeerde Staten van Overijssel,

voorzitter, MW. DRS. A.TH.B. BIJLEVELD-SCHOUTEN

secretaris, DHR. MR. H.A. TIMMERMAN MBA

8


Bijlage I

Ontwerpbesluit nr. PS/2013/138

Provinciale Staten van Overijssel, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 12 februari 2013 - kenmerk 2013/0038074 overwegende: -

dat geen van de gekwalificeerde partijen een bod heeft gedaan; nadien de Reggeborgh Groep zich als potentiële kandidaat heeft gemeld: met dit gegeven een nieuwe fase in de aanbesteding is aangebroken.

besluiten:

1.

kennis te nemen van de uitkomsten van het onderzoek door ADT naar het uitblijven van biedingen van de gekwalificeerde partijen in de aanbestedingsprocedure, op basis van de Kadernota aanbesteding luchthaven Twente en welke (feitelijke) omstandigheden hierbij een rol hebben gespeeld;

2.

kennis te nemen van het juridisch kader waarbinnen de gesprekken tussen ADT en de Reggeborgh Groep plaatsvinden;

3.

kennis te nemen van de voortgang in de gesprekken tussen ADT en de Reggeborgh Groep in het onderhands traject zoals aangekondigd in de brief van 21 januari 2013;

4.

kennis te nemen van de intentieovereenkomst tussen ADT en de Reggeborgh Groep d.d. 7 februari 2013 over voorwaarden die moeten resulteren in de concessieovereenkomst voor de exploitatie van de luchthaven Twente en het bedrijventerrein van Luchthaven Twente;

5.

kennis te nemen van het advies van het Dagelijks Bestuur ADT d.d. 7 februari 2013 over heroriëntatie en no regret maatregelen met betrekking tot de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving;

6.

kennis te nemen van het feit dat de voorbereiding van de aanvraag van het luchthavenbesluit, het vaststellen van de ruimtelijk planologische kaders (w.o Mer, bestemmingsplan luchthaven en middengebied, inclusief de Ecologische Hoofdstructuur voor het plangebied worden doorgezet, zonder dat voor 28 maart 2013 onomkeerbare juridische stappen worden gezet.

Zwolle, Provinciale Staten voornoemd,

voorzitter,

griffier,


9

/ Notitie Aan Van Cc Datum

: Colleges van B&W en GS : Dagelijks Bestuur ADT : Leden Algemeen Bestuur ADT : 8 februari 2013

Onderwerp

: Waarom geen biedingen?

Waarom geen biedingen?

Om de vraag “Waarom zijn er geen biedingen uitgebracht” voor de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente te kunnen beantwoorden, worden in deze notitie de feiten en omstandigheden weergegeven. Daarnaast wordt de context geschetst waar de partijen en Luchthaven Twente mee te maken hebben. Allereerst is aan de gekwalificeerde partijen open gevraagd naar de reden dat zij geen bod hebben uitgebracht, voor zover dit niet reeds was gemeld. ADT heeft in die contacten bewust geen redenen of onderwerpen aangedragen, om te voorkomen dat de vragen richting zouden geven aan de antwoorden. Op die manier zijn de belangrijkste redenen genoemd. Verder hebben ook de consultatiegesprekken (vier ronden) informatie opgeleverd over de kijk van de partijen op deze aanbesteding. In deze notitie wordt de informatie die van de partijen is verkregen en de context waar partijen en de luchthaven mee te maken hebben, met elkaar in verband gebracht. De resultaten zijn besproken door de Tenderboard. Hun reactie is in deze notitie opgenomen. Deze notitie is als volgt opgebouwd: 1. Overzicht en beschrijving gekwalificeerde partijen 2. Consultatiefase 3. Waarom geen bieding: reactie van partijen 4. Geheimhouding 5. Context 6. Overwegingen Tenderboard

1

1. Overzicht en beschrijving gekwalificeerde partijen Het aanbestedingsproces is gestart met 19 partijen die zich hebben laten registreren voor deelname aan de prekwalificatie (zie bijlage 1). In de prekwalificatie fase zijn voorwaarden voor participatie aan de aanbesteding geformuleerd. Er is sprake geweest van een selectie op: - voldoende eigen vermogen - bewezen en voldoende ervaring in het exploiteren van luchthavens en - bewezen en voldoende ervaring in het ontwikkelen van een bedrijventerrein. Op basis van deze criteria hebben zich drie (consortia van) grote internationaal opererende partijen gekwalificeerd voor de aanbesteding van Luchthaven Twente. De gekwalificeerde partijen worden hieronder nader beschreven.

Egis (Frankrijk) en Imtech (Nederland) Consortium van twee ondernemingen. 1. Egis is voor 75% een dochteronderneming van het “Caisse des Dépôts” (Franse overheid). De onderneming richt zich op het uitvoeren van werken betreffende infrastructuur, urban development, gebouwen, industrie, water, energie en milieu. Het bedrijf is actief in projectontwikkeling en –financiering van tolwegen, havens en luchthavens. Het bedrijf behaalde in 2010 een geconsolideerde omzet van circa € 800 miljoen. Egis beheert 11 luchthavens wereldwijd, met een leidende rol in de exploitatie en ontwikkeling van de platforms en een jaarlijkse afhandeling van 13 miljoen passagiers en 200.000 ton vracht. Egis heeft ervaring met de ontwikkeling en exploitatie van bedrijventerreinen, waaronder 7 havens (Flinders Ports) in Australië. 2. Imtech is een beursgenoteerde onderneming. Het bedrijf is gespecialiseerd in integrale en multidisciplinaire totaaloplossingen voor bedrijfsprocessen. Het bedrijf heeft een omzet van circa € 4,5 miljard in 2010. Imtech biedt oplossingen die bijdragen aan een duurzame samenleving, bijvoorbeeld ‘groene’ technologie en technische oplossingen op het gebied van energie, milieu, water en mobiliteit.

Ictas (Turkije) Consortium van drie ondernemingen uit een private holding. 1. Een bouwonderneming actief in constructie, toerisme, energie, industrie, real-estate ontwikkeling en infrastructuur. Naast de exploitatie van luchthavens houdt deze onderneming zich bezig met het bouwen en

2

financieren van luchthavens, energiecentrales, irrigatiesystemen, havens, infrastructuur, woningen, ziekenhuizen en hotels. 2. Een exploitant en investeerder in infrastructuurprojecten. 3. Een exploitant en investeerder in het toeristische segment. De gezamenlijke jaarlijkse omzet van de ondernemingen uit deze holding bedroeg in 2010 circa € 220 mln. Ictas heeft ervaring met de exploitatie van terminals op een luchthaven met circa 22 miljoen passagiers en ervaring met vastgoedontwikkeling- en exploitatie, onder andere in de directe omgeving van luchthaven Antalya.

Schiphol Group De Schiphol Group is voor 70% eigendom van de Nederlandse staat, 20% van de gemeente Amsterdam en ruim 2,2% van de gemeente Rotterdam. De overige 8 procent zijn sinds 2008 in handen van Aéroports de Paris. 1. De Schiphol Group is eigenaar en exploitant van Amsterdam Airport Schiphol. 2. Daarnaast is de onderneming in Nederland eigenaar en exploitant van de regionale luchthavens Rotterdam The Hague Airport en Lelystad Airport; 3. Ook bezit de Schiphol Group 51% van de aandelen in Eindhoven Airport. 4. De Schiphol Group is direct en indirect actief in verschillende werelddelen, waaronder Europa, Noord-Amerika, Australië en Indonesië. De omzet van de Schiphol Group bedroeg in 2010 circa € 1,2 miljard. De Schiphol Group heeft ervaring met de integrale ontwikkeling van aviation en non-aviation activiteiten. Amsterdam Airport Schiphol kent een netwerk met meer dan 300 bestemmingen. De ervaring met de ontwikkeling van bedrijventerreinen blijkt uit het totale vloeroppervlak van de businessparks in eigendom van de Schiphol Group, dat in 2010 circa 570.000 m2 bedroeg.

3

2. Consultatiefase In de consultatiefase heeft ADT overleggen georganiseerd met de drie gekwalificeerde partijen. In deze overleggen is gesproken over de voorwaarden in de concept Request for Proposal (RFP) en de concept Concessieovereenkomst en de ideeën voor de luchthaven. Verder zijn toelichtingen gegeven over de procedures en inhoud van het Luchthavenbesluit, de staatssteuntoets en het bestemmingsplan en was er gelegenheid tot het stellen van vragen. Doel van de consultatiefase was in de eerste plaats de informatie-uitwisseling tussen ADT en de gekwalificeerde partijen om duidelijkheid te krijgen over de voorwaarden in de concept RFP en de concept concessieovereenkomst en zodoende de inschrijvingen te kunnen optimaliseren. De gekwalificeerde partijen hadden vanaf 30 augustus 2011 toegang tot de digitale dataroom van ADT, waarin relevante documenten in het kader van de aanbesteding van Luchthaven Twente zijn opgenomen. Deze dataroom kent twee onderdelen: 1. Generieke informatie: achtergrondinformatie, waaronder de structuurvisies, de Kadernota, technische informatie over de luchthaven en informatie over de aanbesteding 2. Contractinformatie: de (concept) Request for Proposal en de concept Concessieovereenkomst zoals vastgesteld door de gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten van Overijssel. De documenten in deel 2 van de data room betreffen de juridische kaders voor de aanbesteding. Deel 1 van de dataroom is gedurende de consultatiefase voortdurend geactualiseerd met nieuwe informatie op basis van nieuwe onderzoeken (o.a. Flora en faunaonderzoeken) en nieuwe documenten in het kader van de publiekrechtelijke procedures (o.a. MER notitie reikwijdte en detailniveau), uitgevoerd door ADT. Deel 2 van de dataroom is gevuld na vaststelling van de RFP consultatiefase en de concessieovereenkomst consultatiefase door de Gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten van Overijssel in augustus 2011.Voorafgaand aan de vaststelling van deze stukken zijn Raad en Staten in besloten commissievergaderingen nader geïnformeerd over de inhoud van deze documenten. Deze contractinformatie is geactualiseerd op 1 augustus 2012, bij aanvang van de biedingenfase, met de RFP biedingenfase en de concessieovereenkomst biedingenfase. Dit, nadat deze documenten door Raad en Staten in april 2012 zijn besproken en vastgesteld. Bij de start van de consultatiefase is een doorlooptijd en planning voor de bijeenkomsten opgesteld. Bij het plannen van de bijeenkomsten is rekening

4

gehouden met de beschikbaarheid van de gekwalificeerde partijen. De doorlooptijd van de consultatierondes, zoals hieronder opgenomen, wijkt op onderdelen dan ook af van de oorspronkelijke planning.

Eerste consultatieronde In de eerste consultatieronde (september 2011) heeft het aanbestedingsteam elk van de gekwalificeerde partijen bezocht en een toelichting gegeven op het project Luchthaven Twente. In dat kader zijn onder andere toegelicht de planning, de publiekrechtelijke procedures, de verkeersprognoses en het valuation model van Luchthaven Twente. In de eerste consultatieronde hebben de gekwalificeerde partijen vragen gesteld over o.a. de tenderprocedure, de brandweervoorziening, de verkeersleiding, de verkeersprognoses en het valuation model. Er zijn geen wijzigingen voorgesteld in de concept RFP en de concept Concessieovereenkomst.

Tweede consultatieronde In de tweede consultatieronde (oktober – november 2011) is een webinar (seminar via het Web) georganiseerd en heeft een bezichtiging van het luchthaventerrein plaatsgevonden. Door middel van het webinar zijn de gekwalificeerde partijen op afstand (via internetverbinding) geïnformeerd over de eisen en ambities van ADT op het gebied van een duurzame ontwikkeling van de luchthaven. Tevens konden partijen (anoniem) vragen stellen. De casehandlers van Egis/Imtech en van de Schiphol Group hebben de luchthaven ter plaatse bezichtigd. De ‘bezichtiging’ van het luchthaventerrein door de casehandlers van Ictas is verzorgd aan de hand van een videopresentatie tijdens consultatieronde drie. Dit in verband met de beperkte capaciteit van de betreffende casehandlers in die periode. In de tweede consultatieronde hebben de gekwalificeerde partijen naar aanleiding van de bezichtiging van de luchthaven vragen gesteld over het luchthaventerrein en de voorzieningen (o.a. toegangsweg, ILS-systeem, brandstofvoorziening, voorwaarden aan de positionering van de terminal). Naar aanleiding van het webinar hebben de gekwalificeerde partijen doorgevraagd op de duurzaamheidseisen uit de RFP. Ook in de tweede consultatieronde zijn geen wijzigingen voorgesteld in de concept RFP en de concept Concessieovereenkomst. Aan het eind van deze consultatieronde heeft de Schiphol Group laten weten af te zien van het uitbrengen van een bod (zie ook onder reactie van partijen). Mede op 5

basis van advies van de Tenderboard is er voor gekozen hierover tijdens de aanbestedingsperiode geen mededelingen te doen (zie ook onderdeel geheimhouding).

Derde consultatieronde In de derde consultatieronde (december 2011 – april 2012) heeft een verdiepend gesprek plaatsgevonden met de consortia Egis/Imtech en Ictas over de stand van zaken in de publiekrechtelijke procedures (o.a. voortgang staatssteunmelding, Troned, Leisure en luchthavenbesluit). De informatie die beschikbaar kwam, is ook in deze fase met alle drie de partijen gedeeld. Het betrof onder andere vragen over de brandstofvoorziening. Naar aanleiding van deze vraag is contact gezocht met het militaire brandstof depot in Markelo en hebben de partijen een informatiebrochure ontvangen. Eén van beide partijen heeft in deze consultatieronde, in verband met de beperkte capaciteit, de suggestie gedaan om een tegemoetkoming in de kosten bij het opstellen van een aanbieding. De andere partij heeft om eenzelfde reden de suggestie gedaan de biedingentermijn te verlengen. Beide verzoeken zijn gehonoreerd; de verliezende bieders zouden elk een vergoeding van € 100.000 krijgen bij een serieuze bieding. En de biedingentermijn is van 6 naar 16 weken verlengd.

Vierde consultatieronde In de vierde consultatiefase (medio april - juli 2012) zijn alle drie de gekwalificeerde partijen, vanwege het uitstellen van de start van de biedingenfase, geïnformeerd over de vastgestelde aanbestedingsdocumenten, de planning van de aanbestedingsprocedure, de voortgang in het staatssteundossier en de procedures voor de aanvraag van het Luchthavenbesluit. Tijdens de vierde consultatieronde heeft één van de partijen aangegeven op dat moment actief op zoek te zijn naar een regionale investeringspartner.

Start biedingenfase, 1 augustus 2012 De drie gekwalificeerde partijen hebben aan het eind van de consultatiefase een uitnodiging voor de biedingenfase ontvangen met de definitieve aanbestedingsstukken (RFP biedingenfase en concessieovereenkomst biedingenfase), zoals vastgesteld door de gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten van Overijssel.

6

3. Waarom geen bieding: reactie van partijen Voor elk van de gekwalificeerde partijen is beschreven wat de motivering is om geen bod uit te brengen. Deze motivering is opgetekend aan de hand van feitelijke uitspraken van de gekwalificeerde partijen.

Egis en Imtech De vertegenwoordiger van het consortium heeft mondeling aangegeven dat Egis zich terug trekt uit Nederland. De reden daarvan is het verleggen van de focus van het bedrijf naar Brazilië. Hier heeft het bedrijf in de zomer van 2012 een luchthavenconcessie verworven, waarvan de omvang van de 1e fase $ 700 miljoen is. Verder gaf Egis aan te kampen met schaarse deskundigheid. In de schriftelijke toelichting op de beslissing om geen bod uit te brengen gaf het consortium verder aan dat dit gebaseerd is op de onzekerheid over het toekomstige luchtverkeer en de opbrengsten. Daarnaast gaf het consortium aan dat zij geen mogelijkheid zagen om een betrouwbaar en financierbaar plan voor het project op te zetten en andere potentiële investeerders aan te trekken dan de twee consortiumpartners.

Ictas In een mondelinge toelichting verklaarde de casehandler van Ictas dat de directie van Ictas heeft besloten af te zien van een bieding omdat Luchthaven Twente een relatief klein project is. Grotere projecten hebben op dit moment voorrang. Dit vanwege beperkte capaciteit.

Schiphol Group De directie van de Schiphol Group heeft schriftelijk aangegeven af te zien van het uitbrengen van een bod en gebruikt daarvoor de volgende argumenten (citaat). “De Schiphol Group is na het bestuderen van de informatie uit de consultatierondes en na de gevoerde gesprekken tot de conclusie gekomen dat er geen geloof is in de businesscase, zoals voorgesteld door ADT. Daarnaast heb ik met u besproken dat het doorgaan van Schiphol Group in de tenderprocedure op gespannen voet staat met onze bemoeienis met Lelystad Airport”. Gedurende het consultatieproces gaven de leden van het casehandlerteam aan van mening te zijn dat er een goed valuation model ten grondslag ligt aan de ontwikkeling van Luchthaven Twente.

Over de positie van de Schiphol Group ten opzichte van Luchthaven Twente kan het volgende worden opgemerkt. De keuze van de Schiphol Group om

7

de betrokkenheid bij Luchthaven Twente te beëindigen en zich volledig te richten op Luchthaven Lelystad kwam vast te staan in november 2011 (zie verder bij “Context”). In die periode was het onzeker of en zo ja binnen welke tijd Luchthaven Lelystad kon worden ontwikkeld. De Schiphol Group hield daarom ook altijd de optie Twente open. Ook in de periode na de tweede consultatie (vanaf december 2011) was het nog onzeker of de Luchthaven Lelystad aan alle voorwaarden kon voldoen om als overloopluchthaven voor Schiphol te kunnen dienen. Pas in de zomer van 2012 werd duidelijk dat er een technisch model kon worden ontwikkeld waarmee de vliegbewegingen naar Lelystad (in relatie met Schiphol) konden worden geaccommodeerd.

8

4. Geheimhouding Gedurende de gehele voorgaande fase in de aanbesteding heeft ADT gewerkt volgens een operationeel informatieprotocol dat in de vergadering van het dagelijks bestuur van ADT op 14 juli 2011 is vastgesteld. Daarnaast is er ook een operationeel protocol opgesteld ten behoeve van het operationele proces gedurende de consultatiefase. In beide protocollen is vastgelegd dat over het verloop van de aanbesteding tussentijds geen mededelingen worden gedaan. Dit is geheel volgens wat bij grote aanbestedingsprocedures te doen gebruikelijk is. Immers het gaat altijd om concurrentiegevoelige informatie die op een oneigenlijke manier de aanbesteding kan beïnvloeden. Zo zou bijvoorbeeld bekendmaking van het feit dat één van de partijen zich teruggetrokken heeft een negatieve impact kunnen hebben op de concurrentie tussen de overige partijen en het proces verstoren. Niettemin heeft het dagelijks bestuur, nadat de Schiphol Group heeft aangegeven niet te zullen bieden, een advies gevraagd aan de Tenderboard. De Tenderboard heeft aangegeven dat een bericht van terugtrekking niet betekent dat de betreffende gekwalificeerde partij zich niet kan bedenken en alsnog van zijn recht op inschrijving gebruik wenst te maken. Publicatie van de terugtrekking zou dan een onnodig voldongen feit creëren. Om die reden heeft de Tenderboard het advies gegeven om het beëindigen van de deelname van de Schiphol Group niet actief bekend te maken. Vandaar ook dat het dagelijks bestuur van ADT, in lijn met het informatieprotocol in haar communicatie wat betreft de partijen altijd gesproken heeft over ‘drie geprekwalificeerde partijen’, hetgeen tot het einde van de biedingenfase (de inschrijving zelf) ook het geval is. Met de vaststelling van voorliggende notitie (‘Waarom geen biedingen?’), eindigt de toepassing van de beide hiervoor genoemde protocollen.

9

5. Context In dit hoofdstuk zijn de motiveringen van de gekwalificeerde partijen om geen bod uit te brengen op het project Luchthaven Twente in de context geplaatst waarbinnen deze partijen opereren en hun afwegingen maken.

Nationaal beleid Met betrekking tot het argument van de Schiphol Group dat de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente op gespannen voet staat met de betrokkenheid van de Schiphol Group bij de ontwikkeling van luchthaven Lelystad, speelt het nationale beleid een factor van betekenis.  Alderstafel, oktober 2008 De Alderstafel Schiphol brengt een advies uit over de toekomst van Schiphol en de regio voor de middellange termijn (tot en met 2020). Daarin wordt geadviseerd dat de inzet van regionale luchthavens noodzakelijk is om de groei van het aantal vliegtuigbewegingen van Schiphol te accommoderen. Bestuurders van VTM i.o. (de voorganger van ADT) hebben een aantal keren contact gehad met dhr. Alders. In die contacten hebben de bestuurders aangegeven dat Luchthaven Twente een rol kan spelen als één van die regionale luchthavens in het opvangen van niet-mainportgebonden vluchten en de argumenten daarvoor gewisseld. Belangrijke voordelen van Twente zijn de beschikbaarheid van de starten landingsbaan van drie kilometer en de ruimte in het luchtruim. Dat heeft echter niet geleid tot het aanwijzen van Luchthaven Twente voor die overloop. Luchthaven Twente is wél opgenomen in de Luchtvaartnota 2009 als luchthaven van nationale betekenis.  Luchtvaartnota, april 2009 Het kabinetsbeleid is, naar aanleiding van het Aldersadvies, er op gericht om voor de nationale capaciteitsvraag van in totaal 580.000 vliegtuigbewegingen ruimte te scheppen. Op advies van de Alderstafel wordt deze ruimte gezocht door 70.000 niet-mainportgebonden vliegtuigbewegingen op de regionale luchthavens Eindhoven en Lelystad te accommoderen. Twente wordt benoemd als één van de zes luchthavens van nationale betekenis, naast Eindhoven, Lelystad, Rotterdam, Maastricht en Eelde. Deze luchthavens hebben een functie voor de internationale bereikbaarheid en (groot) handelsverkeer. Daarmee ontstond de politiek-bestuurlijke basis voor het Rijk om de ontwikkeling van Luchthaven Twente te faciliteren. In de bestuurlijke en ambtelijke gesprekken

10

met het Rijk, met name met het ministerie van I&M, is altijd de bereidheid gebleken de nodige werkzaamheden te verrichten die tot de verantwoordelijkheid van het Rijk behoren.  Actualisatie Luchtvaartnota, januari 2011 Het rijk zet in op een nieuw luchtruimontwerp, mede omdat voor Luchthaven Lelystad knelpunten zijn gesignaleerd bij de inpassing van de luchthavenontwikkeling na 2015. Daarna kan de Alderstafel Lelystad haar definitieve advies uitbrengen. Indien zou blijken dat op Eindhoven en Lelystad samen geen 70.000 extra vliegtuigbewegingen te realiseren zijn, wordt bezien of andere luchthavens van nationale betekenis een rol kunnen spelen in de nationale capaciteitsopgave, zoals geduid in de Luchtvaartnota. In deze periode hebben bestuurders opnieuw contacten gehad met dhr. Alders om de voordelen en kansen van Twente onder de aandacht te brengen. Daarnaast hebben bestuurders contact onderhouden met de verantwoordelijk portefeuillehouders in Eindhoven, de provincie Noord-Brabant en Lelystad.  Motie Tweede Kamer met betrekking tot Lelystad, 15 november 2011 De Tweede Kamer neemt op 15 november 2011 de motie van de leden Koopmans en De Caluwé aan, waarin de regering wordt verzocht om “als grootste aandeelhouder de Schiphol Group op te roepen, de noodzakelijke investeringen in Lelystad voor het openstellen in gang te zetten, zodat uiterlijk per 1 januari 2015 de benodigde baanverlenging en infrastructuur gerealiseerd zijn.” Deze motie komt voort uit de Alders afspraken, waarin is vastgelegd dat Lelystad en Eindhoven de overloop van Schiphol moeten kunnen opnemen. Kort daarna heeft de Schiphol Group aangegeven af te zien van het uitbrengen van een bod op de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente.  Luchtruimvisie, september 2012 De Luchtruimvisie voorziet in een nieuw luchtruimontwerp, waarbinnen ruimte is gecreëerd voor de groei van mainport Schiphol. De Luchtruimvisie maakt een luchtzijdige inpassing van Luchthaven Lelystad mogelijk. Zij het dat tijdens de pieken van de Schiphol-operatie beperkingen worden gesteld aan de slotuitgifte voor Luchthaven Lelystad. Maar buiten die pieken blijkt voldoende capaciteit gerealiseerd te kunnen worden voor een ontwikkeling van de eerste tranche naar maximaal 25.000 vliegtuigbewegingen. De Luchtruimvisie voorziet in de inpassing van de groei van Luchthaven Twente bij een positieve uitkomst van de aanbesteding. De luchtruimvisie biedt geen beperkingen voor Luchthaven Twente.

11

Concurrentie met andere (internationale) luchthavenprojecten De ontwikkeling van luchthaven Twente staat niet op zichzelf maar moet concurreren met andere (internationale) luchthavenprojecten. De volgende factoren spelen daarin een rol: 

De gunstigere economische groeivooruitzichten in opkomende economieën (BRIC landen, met name Brazilië) en Turkije ten opzichte van de matige economische groeiverwachtingen in Nederland. o Uit cijfers van brancheorganisatie Airports Council International (ACI) die in november 2012 bekend werden, blijkt dat het aantal passagiers stabiel is. Op de luchthavens in de EU-landen nam het passagiersvervoer met 0,1 procent toe. o Buiten de EU groeide het passagiersvervoer met 8,7 procent.



De omvang van het project Luchthaven Twente is relatief klein op wereldschaal. In Brazilië, Turkije, Rusland, India en Indonesië staan belangrijke en omvangrijke luchthavenprojecten op stapel. De luchthavenprojecten in deze landen hebben een investeringsomvang van minimaal enkele honderden miljoenen Euro’s tot enkele miljarden. Het project Luchthaven Twente heeft met deze grote luchthavenprojecten moeten concurreren voor wat betreft de beschikbare ontwikkelingscapaciteit (menskracht) en middelen van de gekwalificeerde partijen.



De ontwikkeling van luchthaven Lelystad. De groei van Schiphol maakt een uitplaatsing van een flink aantal (70.000) vluchten noodzakelijk. Het Rijk heeft er voor gekozen om die vluchten te verdelen tussen de Luchthavens Eindhoven en Lelystad. Deze keus voor de ontwikkeling van Luchthaven Lelystad, die nog geruime tijd zal duren, beïnvloedt de marktcondities voor de ontwikkeling van Luchthaven Twente. (zie ook de tekst over Lelystad hiervóór). In de verkeersprognoses voor Luchthaven Twente is geen rekening gehouden met een eventuele overloop van Schiphol, er is uitgegaan van de eigen catchment area.

De luchtvaartmarkt van Luchthaven Twente In de motiveringen voor het niet uitbrengen van een bieding hebben de gekwalificeerde partijen ook de volgende opmerking geplaatst bij het valuation model: 

Het ontbreken van een in de praktijk bewezen luchtvaartmarkt is een handicap ten opzichte van projecten met een bestaand verkeersvolume van enkele miljoenen passagiers.

12

6. Overwegingen Tenderboard

Op 11 januari 2013 heeft een bijeenkomst met de Tenderboard plaatsgevonden, waarin een eerdere versie van deze notitie is besproken. De reflectie van de leden van de Tenderboard op de inhoud van deze notitie is verwoord in dit hoofdstuk.

De Tenderboard neemt notie van het beeld dat geschetst wordt in de voorgaande hoofdstukken. De Tenderboard heeft zelf geen contact gehad met de drie partijen en kan daardoor geen ander oordeel geven over hun redenen, maar heeft de volgende aanvullende opmerkingen: 1. De Tenderboard constateert dat de gekozen aanpak voor de analyse in deze notitie zich in hoofdzaak richt op de geuite redenen van de drie bieders en hun context. De Tenderboard vraagt zich af of er nog achterliggende redenen zijn die nu niet genoemd zijn. De Tenderboard stelt tegelijk vast dat uit de gesprekken met de bieders tijdens de consultatieronden in elk geval niet is gebleken dat zulks het geval is. Mogelijk kunnen de redenen die destijds zijn genoemd door geïnteresseerden die zich uiteindelijk niet hebben aangemeld, eveneens aanvullend inzicht geven. 2. De Tenderboard stelt vast dat er serieuze kwalificatie-eisen rond ervaring, omzet en eigen vermogen zijn gehanteerd. Als deze eisen lager zouden zijn geweest, dan had dat mogelijk kunnen leiden tot kwalificatie van kleinere partijen die wellicht een bod hadden uitgebracht. In dat geval echter had alsnog goed gekeken moeten worden of een dergelijke partij voldoende expertise en financiële sterkte had om tot gunning over te gaan. 3. De Tenderboard heeft eerder van ADT begrepen dat de betrokkenheid van de Schiphol Group bij Luchthaven Lelystad de doorslaggevende reden is geweest voor haar beslissing zich terug te trekken. 4. De groei van Schiphol maakt een uitplaatsing van een flink aantal vluchten noodzakelijk. Het Rijk heeft in de luchtvaartnota ervoor gekozen deze vluchten in eerste instantie te verdelen tussen de luchthavens Eindhoven en Lelystad. In november 2011 werd de staatssecretaris opgeroepen maximale druk op Schiphol te zetten om versneld in Lelystad te investeren. De Tenderboard veronderstelt dat deze versnelling de marktcondities voor de ontwikkeling van luchthaven Twente mogelijk heeft beïnvloed; ook maakte

13

deze beslissing het voor Schiphol kennelijk (politiek) vrijwel onmogelijk te blijven deelnemen aan de tender voor Twente. 5. De Tenderboard constateert dat zich een aantal verzwarende omstandigheden voordoen, voortvloeiend uit de huidige economische recessie, die niet zijn genoemd door de partijen, maar die de businesscase wel beïnvloeden: o Het verkrijgen van financiering is op dit moment lastig. o Het rendabel ontwikkelen van een (luchthavengerelateerd) bedrijventerrein is moeilijker geworden. o De groei van het aantal passagiers in Europa is afgenomen 6. De Tenderboard stelt vast dat de eisen op het vlak van duurzaamheid en werkgelegenheid door de partijen niet zijn genoemd als reden om niet te bieden. In de consultatiefase met de partijen is niet gebleken dat deze eisen op zichzelf een belemmering zouden zijn.

14

Bijlage 1. Geregistreerde partijen RFQ

Onderstaande partijen hebben zich geregistreerd bij ADT voor de RFQ.  Arcadis  Bayair B.V.  Limak Yatirim  Egis Projects  Rodaeco / Blue Air  Van der lande  Celebi Aviation Holding  Heijmans  Ballast Nedam Infra Noord Oost b.v.  ICTAS  PARCOS ZONA FRANCA, S.A. / Paul Retail BV  Vinci  Dura Vermeer / Maastricht Aachen Airport  Boon Edam  FMO  SEW Infrastructure  Schiphol Group  Menzies Aviation (EMEA) bv  Imtech

15

/

Memo

Aan Van Datum

: B&W en GS : DB ADT : 8 februari 2013

Onderwerp

: Uitleg toepassing onderhandse fase in aanbesteding Luchthaven Twente

Onderwerp memo In dit memo wordt kort toegelicht waarom ADT de bevoegdheid heeft om een onderhandse fase in de aanbesteding voor de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente kan doorlopen.

Toepassing onderhandse fase in aanbesteding De eerste fase van aanbesteden met de geprekwalificeerde partijen heeft geen biedingen opgeleverd. Die fase is daarmee afgerond, maar de aanbesteding van het project om te komen tot een concessie voor de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente is daarmee niet geëindigd. Indien er geen biedingen zijn ingediend, geeft het aanbestedingsrecht de aanbestedende dienst de mogelijkheid om de aanbesteding (het inkoopproces) te vervolgen met een volgende fase: die van de onderhandeling zonder voorafgaande bekendmaking 1. ADT past bij de uitvoering van de aanbesteding de algemene aanbestedingsbeginselen toe want noch de Europese aanbestedingsrichtlijnen, noch het BAO, noch het BASS2 zijn van toepassing op de aanbesteding van de ontwikkeling en exploitatie van Luchthaven Twente. Daar waar wat betreft die beginselen houvast kan worden gevonden in de Europese Richtlijnen, handelt ADT binnen de aanbesteding voor Luchthaven Twente (onverplicht) in lijn met de betreffende regel uit de Europese Richtlijnen. Indien zich bijvoorbeeld een ontwikkeling voordoet binnen de aanbesteding voor Luchthaven Twente waarop ADT moet handelen, dan handelt ADT vanuit de algemene aanbestedingsbeginselen. Als de uitleg en toepassing van die algemene beginselen niet direct voor handen ligt, dan hanteert ADT de uitleg en toepassing in lijn met de Europese Richtlijnen (bijvoorbeeld bij de ontwikkeling dat er geen biedingen waren ontvangen en bijvoorbeeld bij de wijze van informatievoorziening gedurende de aanbesteding).

1

Zie artikel 31 Algemene Richtlijn, artikel 40 lid 3 van de Richtlijn Nutssectoren, artikel 31 lid 1 onder a BAO, zie ook HJEU 29 november 2012, zaken C-182/11 en C-183/11. 2

Zie artikel 17 Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten (BAO) en artikel 18 Besluit Aanbestedingen Speciale Sectoren (BASS). Deze beide regelingen betreffen de omzetting van de Europese aanbestedingsrichtlijnen in Nederland, totdat de nieuwe Aanbestedingswet in werking is getreden.

ADT bevindt zich als gezegd als aanbestedende partij in een vervolgfase van het aanbestedingstraject, nadat eerder geen biedingen zijn ontvangen. In lijn met de mogelijkheid die de Europese Richtlijnen in die situatie bieden, vervolgt ADT de aanbesteding met een onderhandse fase. In die onderhandse fase mag één op één met een partij worden gesproken over de aanbesteding van de ontwikkeling en exploitatie van de luchthaven en het luchthavengerelateerde bedrijventerrein. De Tenderboard onderschrijft bovenstaande.

Geen wezenlijke wijzigingen In het onderhandse traject is het van belang dat er geen (nieuwe) plicht ontstaat tot het doorlopen van een openbare aanbestedingsprocedure. Zo’n plicht ontstaat als er sprake is van een wezenlijke wijziging ten opzichte van de oorspronkelijke opdracht, of dat er voorwaarden worden gesteld in het onderhandse traject waardoor een nieuw soort opdracht ontstaat die op zichzelf al aanbestedingsplichtig is. Het begrip niet wezenlijk is afkomstig uit de aanbestedingswereld. In de uitwerking kan ongetwijfeld een nuance zitten. Er is jurisprudentie waarin een aantal randvoorwaarden is op te maken. Er is sprake van een wezenlijke wijziging: I.

wanneer ADT voorwaarden invoert die, als zij in de oorspronkelijke procedure waren genoemd, hadden geleid tot toelating van andere inschrijvers dan die oorspronkelijk zijn toegelaten (vergroting van de kring van gegadigden); II. wanneer zij de opdracht in belangrijke mate uitbreidt tot diensten of werken die oorspronkelijk niet waren opgenomen; III. als ADT het economisch evenwicht van de concessieovereenkomst wijzigt in het voordeel van de private partij op een manier die op grond van de voorwaarden uit de oorspronkelijke concessieovereenkomst niet bedoeld.

2

Aan: Van: Datum:

B&W en GS DB ADT 8 februari 2013

Onderwerp: Advies heroriëntatie en no regret maatregelen Toen op 3 december 2012 duidelijk werd dat de biedingenfase van de aanbesteding van de luchthaven Twente en de luchthavengerelateerde bedrijvigheid afgesloten werd zonder bieding, ontstond er een situatie waarbij rekening gehouden moest worden met meerdere scenario’s. Eén van de mogelijkheden was een scenario waarin een gebiedsontwikkeling met een burgerluchthaven niet meer aan de orde is. Bij brief van 4 december 2012 zijn de gemeenteraad van Enschede en Provinciale Staten van Overijssel daarover ingelicht. Aan ADT is gevraagd een analyse te maken van de effecten van het mogelijk niet doorgaan van de burgerluchthaven op de andere deelgebieden. Op basis van die analyse is het volgend advies geformuleerd: 1. 2. 3.

4.

Richt bij het niet doorgaan van de luchthaven de heroriëntatie op het noordelijke gebied (de startbaan en alles benoorden daarvan behalve leisure en Troned). Leg de ontwikkeling en uitbouw van de infrastructuur-noord stil in afwachting van de verdere ontwikkelingen. Houd de volgende deelgebieden buiten de heroriëntatie en werk voortvarend door aan de realisatie van: 1. de woonparken Zuidkamp, Bernhardpark, Fokkerweg en Overmaat; 2. de werkparken De Strip, Oostkamp en Deventerpoort; 3. de nieuw te realiseren EHS. Werk door aan de huidige kansrijke ontwikkelingen van de Leisurefunctie en Troned.

Bevindingen A. De effecten op de andere deelgebieden als er geen burgerluchthaven komt. De meeste deelgebieden hebben geen relatie met het geplande vliegveld. Ze worden los daarvan ontwikkeld. Weliswaar kan een luchthaven de aantrekkelijkheid van sommige gebieden versterken, maar de ontwikkeling van die deelgebieden is er zeker niet van afhankelijk. Dat ligt genuanceerd anders voor de Leisurefunctie en Troned, die beide in het noordelijk gebied nabij de luchthaven gelegen zijn. Ook deze functies kunnen los van de luchthaven ontwikkeld worden, maar de locatie in noord en de synergie met de luchthaven zijn aanleiding nadrukkelijk te bezien of het niet door gaan van de luchthaven zou moeten leiden tot stopzetten van de ontwikkeling. Voor beide ontwikkelingen geldt dat de conclusie is dat er moet worden doorgegaan met de ingezette koers, ook al zou de luchthaven niet doorgaan. Beide zijn kansrijk, voor beide geldt dat ze bijdragen aan de missie van de gebiedsontwikkeling en voor beide geldt dat er geen andere locaties in Twente zijn waar dergelijke initiatieven op deze wijze tot ontwikkeling kunnen worden gebracht.

Voor Leisure geldt dat zich een kansrijk initiatief heeft gemeld: Exploratorium Ontdekking Aarde (EOA). Mocht dit initiatief succesvol tot ontwikkeling kunnen worden gebracht dan draagt het substantieel bij aan de doelstellingen, met name op het gebied van werkgelegenheid. De oplopende werkeloosheid in Twente vraagt dringend om aanvullende werkgelegenheid. Een leisurefunctie brengt die juist ook voor de lager en middelbaar opgeleiden. Troned is al enige jaren actief op het luchthaventerrein. De ontwikkeling van een brandweeroefencentrum tot een safetycampus is vanuit meerdere opzichten een waardevolle ontwikkeling die leidt tot een voorziening met een duidelijk toegevoegde waarde voor Twente. Er is een kansrijk businessplan, het draagt bij aan de werkgelegenheid, het draagt bij aan de veiligheid in Twente en het geeft de brandweer mogelijkheden tot oefenen in Twente zonder dat daarvoor naar het buitenland uitgeweken moet worden. Er is een duidelijke synergie met de luchthaven, maar ook zonder een luchthaven is de ontwikkeling Troned waardevol. Dit te meer omdat er geen andere locaties in Twente is waar dit initiatief op deze wijze ontplooit kan worden. De woonparken (Overmaat, Fokkerweg, Prins Bernardpark en Zuidkamp) staan helemaal los van de luchthavenontwikkeling. Er is geen aanleiding om na de eerdere heroriëntatie eind 2011 / begin 2012 en het vaststellen van het Ontwikkelingsplan 2012 in maart 2012 nu opnieuw naar de woonfunctie te kijken. Het (mogelijk) niet doorgaan van de luchthaven heeft geen invloed op deze gebieden. De verkoop van kavels wordt goed gemonitord. Mede op basis daarvan zal er de komende jaren voortdurend worden bijgestuurd. Deze monitoring is des te meer van belang nu in Enschede de Stedelijke Koers is vastgesteld. Gemeente en ADT blijven in gesprek en sturen gezamenlijk op een zo marktgericht mogelijke ontwikkeling. Ook de functies die zijn voorzien in de werkparken (De Strip, Oostkamp en Deventerpoort) staan los van de luchthaven. Bij de eerdere heroriëntatie eind 2011 / begin 2012 is de voorziene ontwikkeling van deze gebieden intensief doorgenomen en is voor de nu voorziene functies gekozen. Er is geen aanleiding daar, zou de luchthavenontwikkeling niet door gaat, anders naar te kijken. De nieuw te realiseren EHS is een essentieel onderdeel van de nieuwe gebiedsinvulling. Het versterkt het groene karakter van het gebied in grote mate en verbindt andere grote natuurgebieden die rond het vliegveld liggen met elkaar. Er is geen andere dan deze relatie met de luchthaven (compacte luchthaven in het groen). Maar dat groene karakter is ook een belangrijke en essentiële kwaliteit van het hele gebied. De bodemsanering loopt mee met de uitvoering. Voor de deelgebieden die in de heroriëntatie worden betrokken, wordt de sanering “als vanzelf” mee uitgesteld. De sanering van munitie heeft deels eenzelfde planning, maar in verband met afspraken met het Rijk (de termijn) kunnen los daarvan eerder onderzoeken en ruimingen nodig zijn. De opgave als geheel. De totale gebiedsontwikkeling omvat 480 ha. Dat is een enorm gebied. Om een dergelijk bijzonder gebied in deze tijden te ontwikkelen is een complexe en grote opgave. Daarin moeten we alle kansen benutten die leiden tot de gewenste economische en duurzame versterking van Twente. De kansrijke ontwikkelingen die we nu in handen hebben moeten we daarom koesteren en voortvarend verder brengen, daarbij wordt met name gedacht aan Troned (Safety Campus), EHS, automotive, food en ook het leisure-initiatief EOA. Ook vanuit deze optiek is het advies niet méér deelgebieden in de heroriëntatie te betrekken dan die welke logisch voortvloeien uit het (mogelijk) niet door gaan van de luchthaven.

2

Vanuit financiële optiek is het advies niet méér deelgebieden in de heroriëntatie mee te nemen dan nodig is als gevolg van het mogelijk niet doorgaan van de luchthaven en voortvarend door met de verdere voorbereidingen en realisatie van de andere deelgebieden. B. No Regret Besluiten De situatie op 3 december 2012 was tevens aanleiding om in beeld te brengen welke besluiten er op korte termijn spelen en aan te geven of ze zonder spijt alsnog wel of niet genomen kunnen worden, in het geval de luchthaven (nog) niet door gaat. Binnen ADT is een overzicht gemaakt van de deelprojecten die ADT kent. Per deelproject is aangegeven:  welke besluiten er in de komende periode grofweg genomen gaan worden;  of het niet doorgaan van de luchthavenaanbesteding directe relatie heeft op de besluitvorming van deze deelprojecten;  de overwegingen en een advies van de directeur ADT bij de geplande besluiten. De scope van de analyse zijn besluiten tot de zomer van 2013. Daarvan wordt de vraag beantwoord of daar in het geval de luchthaven niet door gaat anders mee moet worden omgegaan. Vanuit die analyse geldt nu dat alleen ten aanzien van de verwerving van gronden op basis van het verwervingsplan ten behoeve van infrastructuur noord wordt geadviseerd de ontwikkeling stop te zetten tot dat er meer zekerheden zijn over het doorgaan van de luchthaven. Als de aanbesteding van de luchthaven in de huidige fase tot resultaat leidt, dan is het advies deze ontwikkeling, en dus ook de verwerving, weer op te pakken. Als de aanbesteding niet succesvol wordt afgerond dan kan de ontwikkeling van de noordelijke infrastructuur voorlopig worden stilgelegd in afwachting van de uitkomst van de heroriëntatie van het noordelijk gebied en de Leisureontwikkeling. Mogelijk kan nog een periode worden volstaan met de huidige voorzieningen, waarmee besparingen mogelijk zijn. C. Actuele situatie februari 2013 Inmiddels is de situatie ten opzichte van 3 december 2012 gewijzigd. Er heeft zich een serieuze kandidaat voor de exploitatie van de luchthaven Twente en het luchthavengerelateerde bedrijven terrein gemeld. Er wordt gewerkt aan een Intentieovereenkomst tussen ADT en deze partij. Dat betekent dat de werkzaamheden die “on hold” zijn gezet, nu verder opgepakt moeten worden. Dat geldt voor de werkzaamheden die met het vliegveld en het bedrijventerrein te maken hebben, zoals het bestemmingsplan, het Luchthavenbesluit, e.d. Om de afpraak dat er eind 2014 gevlogen moet kunnen worden te halen, moet nu voortvarend verder worden gewerkt aan alle noodzakelijke producten. De ontwikkeling en uitbouw van de infrastructuur-noord kan nog een aantal maanden worden aangehouden totdat de concessieovereenkomst getekend is.

3

Bijlage 1: overzicht per deelgebied Uitgangspunten Algemeen In deze bijlage wordt systematisch per deelgebied op negen vragen antwoord gegeven. Die gegevens vormen de basis voor de afweging om een deelgebied al dan niet bij de heroriëntatie te betrekken. Een heroriëntatie van een gebied kan leiden tot het opnieuw afboeken van eerder gemaakte plankosten, tot extra beheerkosten doordat de realisatie verder weg schuift en tot extra rentekosten. Deze staan per deelgebied weergegeven. Ook stilzetten alleen leidt tot extra kosten: rentekosten en beheerkosten. Naast de deelgebieden is er een complex (administratieve eenheid) waarin de verwerving van het totale defensieterrein is opgenomen en de boekwaarde over de plankosten uit 2011. Het boekwaarde saldo op dit complex is ca. € 28 miljoen per 1-1-2012 waarop jaarlijks ca. € 1,5 miljoen rente (4,75%) bijgeschreven wordt. Indien de hele gebiedsontwikkeling een jaar wordt stilgelegd en vervolgens wederom opgestart wordt, leidt dit dus tot extra rentekosten van € 1,5 miljoen en daarmee tot een verslechtering van het resultaat met € 1,5 miljoen. Financiële uitgangspunten algemeen Het stopzetten van de gebiedsontwikkeling zal vertragingskosten met zich mee brengen. Dit zijn rentekosten over de boekwaarde, beheerkosten van vastgoed en openbare ruimte en eventueel extra plankosten. De extra plankosten zijn in deze afbakening nog niet meegenomen omdat nog niet bekend is welke alternatieven doorgerekend dienen te worden. Wel is inzichtelijk gemaakt wat een jaar stopzetten aan rente en beheer kost. Beheer Het beheersaldo zal hieronder per deelgebied omschreven worden (opbrengsten minus kosten). Voor het totale gebied kost dit ca. € 1,1 miljoen per jaar. Op dit moment wordt gewerkt aan een nieuw beheermodel. Zowel de staat van het openbaar gebied als het vastgoed is opgenomen in de maand oktober. Tevens is in kaart gebracht welk meerjarenonderhoud noodzakelijk is. In het eerste kwartaal van 2013 zullen de conclusies worden geformuleerd voor de te maken kosten in de komende jaren. De € 1,1 miljoen kan hierdoor veranderen. Saneren Naast de deelgebieden is er nog een saneringscomplex waarin een boekwaarde is opgenomen 31-12-2012 van ca. € 100.000. Dit complex heeft een verwacht neutraal resultaat. Strategische verwervingen Tenslotte is er een complex voor strategische verwervingen voor o.a. de aanleg van de hoofdontsluiting. Hierop is de verwachte boekwaarde 31-12-2012 nihil. Hier zit een verwacht resultaat op van € 1,5 miljoen negatief. Bij stilzetten kan dit geld bespaard worden. Echter zal bij een alternatieve ontwikkeling aankoop wellicht ook noodzakelijk zijn om een goede ontsluiting te realiseren.

4

Project en onderwerp Leisure-noord Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Antwoord

Heeft de nu voor dit deelgebied voorziene ontwikkeling een relatie met de luchthavenontwikkeling

De leisure ontwikkeling staat op zich los van de luchthavenontwikkeling. Een succesvolle en internationaal aansprekende leisure kan een vliegwieleffect opleveren voor de luchthaven. Andersom geldt hetzelfde. Een succesvolle luchthaven kan ook een positief effect hebben op de ontwikkeling van leisure. In de documenten voor de luchthavenexploitatie is opgenomen dat de luchthavenexploitant een terrein van ca. 2,5 hectare onder nader te stellen voorwaarden, ter beschikking moet houden voor het parkeren ten behoeve van leisure.

Wat is de ruimtelijkfunctionele potentie van de locatie



Bedrijventerrein



Automotive



Evt. uitbreiding van het gereserveerde gebied voor de realisatie van het concept voor de Safety Campus (toevoeging aan het programma met b.v. een brandweermuseum)



Gedeeltelijk: 1/3e landbouw (bestaande weiland) en 2/3e natuur (bos en sheltersgedeelte)

Wat zijn de financiële gevolgen van het stilzetten van de nu vastgestelde ontwikkeling (welke kosten maken we; welke opbrengsten missen we; effect op de grondexploitatie)

Wat zijn de financiële kansen van het stilzetten van de nu vastgestelde ontwikkeling (welke kosten besparen we; welke eerste beelden over kansen zijn er)

5

Het realiseren van een onderscheidende leisurevoorziening dat het vrijetijdsaanbod voor (toekomstige) bewoners en bezoekers van Twente een impuls geeft. Het leveren van een bijdrage aan het toeristische imago van Twente. Het leveren van een impuls aan de regionale economie door extra bestedingen en banen.



Boekwaarde kosten 31-12-2012 ca. € 145.000. Boekwaarde opbrengsten (subsidie kleinschalige leisure) € 950.000



Beoogd resultaat ncw 1-1-2012: € 0,75 miljoen negatief



Opbrengsten leisure vallen weg waardoor plankosten (o.a. boekwaarde) niet terugverdiend kunnen worden



Beheerkosten en opbrengsten zijn nihil, dus stilleggen kost weinig

Financiële kansen liggen bij verkoop in huidige staat voor bijvoorbeeld agrarische waarde/ natuurwaarde waardoor reductie van plan en realisatiekosten wordt gerealiseerd. Geschatte opbrengst is ca. € 450.000. Hier kan de huidige boekwaarde mee worden terugverdiend en het negatieve resultaat grex valt weg.

Wat zijn de beheerkosten per jaar als de ontwikkeling nu wordt stilgezet

Beheerkosten zijn nihil.

Wat zijn de rentekosten over de boekwaarde per jaar als de ontwikkeling nu wordt stilgezet

Positieve boekwaarde dus geen rentekosten maar renteopbrengsten ca. € 33.000. De rente over de boekwaarde van de verwerving van het totale defensieterrein is hierin niet meegenomen.

Welke andere overwegingen zijn er om mee te nemen in de afweging het deelgebied al dan niet mee te nemen in de heroriëntatie

Er heeft zich een gegadigde met kansrijk concept (Exploratorium Ontdekking Aarde) gemeld. Het verdient de voorkeur dit initiatief een serieuze kans te geven. De huidige doelstellingen kunnen door middel van dit initiatief worden bereikt.

Is er een relatie met andere deelgebieden en welke is deze?

Er is een beperkte relatie met het deelproject Luchthaven. Zie vraag 2. Troned. In het concept van de safety campus vormt Educatie en voorlichting ook één van de pijlers waarmee bepaalde doelgroepen worden bediend. In die zin kan Troned ook een vliegwiel zijn voor leisure.

6

Troned Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Het ontwikkelen van een hoogwaardig en innovatief veiligheidscentrum als knooppunt waar activiteiten in de domeinen Denken (onderzoek), Doen ((multi)trainingen) en Beleven (vergroten veiligheidsbewustzijn burgers) met elkaar worden verbonden.


Het veiligheidscentrum kan ook de luchthavenbrandweer verzorgen. Daarnaast is er op andere terreinen (delen faciliteiten, shared service center beheer terrein en voorzieningen) synergie mogelijk.




Bedrijventerrein



Automotive



Leisure



Natuur


De definitiefase BUCA Troned heeft € 333.000 gekost in 2011 en 2012. Hiervan is door Troned € 206.000 vergoed. Het boekwaarde saldo voor de definitiefase is € 127.000. De definitiefase is nog niet helemaal afgerond. De gebouwen van Troned vallen onder de grondexploitatie van de luchthaven tot dat er een luchthavenexploitant is. De kosten ADT aan beheer in 2013 en 2014 zijn meer dan de opbrengsten (verschil ca. € 35.000 / jaar). In de businesscase is echter vanaf 2015 een verwacht beheersaldo van ca. € 120.000 positief op het beheer van het vastgoed van Troned. Deze kosten en opbrengsten landen in de deelgrondexploitatie luchthaven.


Stilzetten leidt tot verpaupering van het vastgoed waardoor verwachte definitieve verkoopopbrengstpotentie afneemt. Er worden geen andere kansen gezien.


De beheerkosten zijn ca. € 320.000 / jaar. De beheeropbrengsten groeien van ca. € 280.000 naar € 440.000 per jaar. Saldo beheer groeit van € 35.000 negatief tot €125.000 positief.


Ca. € 10.000 / jaar

7




Werkgelegenheidsaspecten



Kansrijk businessplan Troned



Regionale veiligheidsaspecten


Er is een beperkte relatie met het deelproject Luchthaven. Zie vraag 2. Leisure. In het concept van de safety campus vormt Educatie en voorlichting ook één van de pijlers waarmee bepaalde doelgroepen worden bediend. In die zin kan Leisure op het gebied van educatie ook een vliegwiel zijn voor Troned.

8

Nieuw te realiseren EHS Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

De ontwikkeling van een duurzaam, samenhangend stelsel natuurgebieden waardoor behoud en ontwikkeling van de biodiversiteit mogelijk is. Het bereiken van dit doel wordt zoveel mogelijk gecombineerd met:  herstel en verbeteren van de waterhuishouding 

aspecten van ruimtelijke continuïteit



belevingskwaliteit en de beleefbaarheid van natuur en landschap


Het gebied kan onafhankelijk van de luchthavenontwikkeling ontwikkeld worden. Andersom geldt dit niet. De EHS voorziet namelijk in de voor de luchthavenontwikkeling benodigde compensatie- en mitigatieopgave.




Natuurgebied, wildbeheergebied



Bestaande infra kan onderdeel worden van een testcircuit voor automotive



Landbouwgebied



Ontwikkelen van een landgoed



Multifunctioneel recreatiegebied (outdoor adventure world, jachtterrein, crossmotoren, 4x4-oefenterrein, schietbaan, skeelertrack, tank rijden, paintball etc.)




Afboeken boekwaarde kosten 31-12-2012 ca. € 300.000



Resultaat ncw € 1,5 miljoen negatief



Wegvallen opbrengsten grond en financiering aanleg ca. € 5 miljoen.


Er zijn weinig financiële kansen bij stopzetten omdat bovengenoemde alternatieven geen/ minder verdienpotentie hebben ten opzichte van de huidige ontwikkeling.


Beheerkosten ca. € 65.000 euro per jaar en er zijn geen beheeropbrengsten.


De rentekosten zijn ca. € 10.000 per jaar.

9


Het risico van de ontwikkeling zoals die nu voorligt, is relatief beperkt. De financiën zijn beschikbaar bij de provincie en overeenkomsten zijn gesloten. Vrijwel elke andere ontwikkeling brengt hogere risico’s met zich mee. Daarnaast is het nog maar de vraag of die andere ontwikkelingen meer geld dan de nu begrootte inkomsten met zich meebrengen. Niet realiseren van de EHS binnen het luchthaventerrein betekent dat er geen aaneengesloten “groen-blauwe” hoofdstructuur wordt gerealiseerd (provinciale EHS doelstelling).


Ja, met name met De Strip en Deventerpoort. Vooral milieu (geluids-) technisch en in potentieel gebruik van het parkeerterrein van Deventerpoort door bezoekers aan het gebied. Daarnaast met De Strip, Deventerpoort en Oostkamp omdat de vier projecten samen in een MER en bestemmingsplan zijn opgenomen.

10

Infrastructuur-noord Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Een goede bereikbaarheid, zijnde een vlotte en veilige reis over weg, spoor en per fiets van en naar luchthaven Twente en omgeving, zodat mede hierdoor de gebiedsontwikkeling succesvol is.


De weg binnen dit deelproject zorgt voor een goede ontsluiting van het luchthavengebied en daarmee een onmisbare goede bereikbaarheid.


Alleen geschikt voor infrastructuur. Voor een aanzienlijk deel wordt namelijk gebruik gemaakt van bestaande infra. Voor het stuk wat nog geen bestaande infra is op dit moment, kan de huidige functie behouden blijven: gedeelte natuurgebied en gedeeltelijk landbouwgrond.




Afboeken boekwaarde 31-12-2012 ca. € 120.000



Resultaat ncw 1-1-2012 € 2,1 miljoen negatief



Stoppen leidt tot besparing van ca. € 3 miljoen euro


Er zijn kansen op afwaardering van het investeringsniveau. Echter zal bij een alternatief ook een opwaardering van de ontsluiting plaats moeten vinden. Hoe hoog de besparing kan zijn is afhankelijk van het alternatieve scenario.


Ca. € 30.000 / jaar


Ca. € 7.500 / jaar

11


De ontwikkeling van deelgebied Leisure-noord en Troned. Naast de luchthaven zijn ook deze beide ontwikkellocaties voor de bereikbaarheid gekoppeld aan de infra en daarvan afhankelijk. In principe wordt de hoofdinfra aangelegd op het moment dat de ontwikkeling van beide locaties daadwerkelijk behoefte heeft aan een verbeterde ontsluiting.


Ja, luchthaven, Troned en Leisure-noord.

12

De Strip Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Werkgelegenheidsdoelen, verhuur en verkoop van panden en kavels


Geen




Ontwikkeling van een niche in de regionale economie met positieve reacties uit de markt.



Vestigingslocatie voor Troned; en daarmee Noord vrijspelen voor een alternatieve ontwikkeling; kansrijk wordt geacht Automotive ontwikkeling aldaar die daar betere faciliteiten kan krijgen.



Herontwikkeling in samenhang met startbaan, als concept voor wonen op een vliegveld (uniek in Europa, voorbeeld in VS).



Verkleinen van het gebied ten gunste van natuur.




Boekwaardesaldo excl. verwerving defensieterrein € 280.000



Verwacht resultaat € 1,4 miljoen negatief



Missen opbrengsten uit verkoop, besparing aanlegkosten


In scenario van een integrale herontwikkeling van de Basis, kans op verkoop ineens. Stopzetten zonder veiligheidsmaatregelen en beheer (dus verval) leidt tot besparing van ca. € 800.000 (negatief beheersaldo). Financieel biedt het kansen om het gebied niet meer te ontwikkelen en te laten vervallen. Echter wordt hiermee een kans om een kansrijk concept te ontwikkelen welke de regionale economie kan versterken teniet gedaan.


De beheerkosten zijn ca. € 170.000 per jaar. De beheeropbrengsten zijn ca. € 45.000 per jaar. Het beheersaldo is € 125.000

13


Ca. € 14.000 / per jaar


Geen


Verkeersontsluiting via Deventerpoort (en Oostkamp) Ontwikkelingsmogelijkheden hebben sterke relatie met EHSvoorwaarden

14

Oostkamp Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Werkgelegenheidsdoelen; verhuur en verkoop van panden en kavels


Geen




Evenementen, parkeren, bedrijvigheid



Meer algemene bedrijfsontwikkelingen en logistiek. Doch gevoeligheid t.a.v. naastgelegen EHS Lonnekerberg blijft.




Boekwaarde kosten excl. verwerving € 720.000



Verwacht resultaat ncw 1-1-2012 € 2,5 miljoen positief


Geen; dan zijn er gemiste inkomsten uit huur en verkoop.


De beheerkosten zijn ca € 600.000 per jaar. De beheeropbrengsten zijn ca. € 325.000 per jaar. Het beheersaldo is ca. € 275.000 saldo negatief.


Ca. € 25.000


Wellicht mogelijkheden om het onderdeel te maken van een ontwikkeling en verkoop van de gehele Basis. Kansen daarop beperkt vanwege de externe ligging, en slechts denkbaar als het nieuwe concept gebruik kan maken van specifieke gebouwen/voorzieningen.


Overloopgebied parkeren in Deventerpoort

15

Deventerpoort Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Werkgelegenheidsdoelen, verkoop van panden en kavels


Geen


Reguliere bedrijfslocatie




Boekwaardesaldo 31-12-2012 ca. € 460.000



Verwacht resultaat ncw 1-1-2012 neutraal


Geen


Beheerkosten ca. € 60.000,- per jaar Beheeropbrengsten ca, € 80.000 per jaar Beheersaldo ca. € 20.000 positief


Ca. € 5.000


Geen


Nee

16



Doorlopende bestaande verhuur en pacht verlengen voortgezet beheer

Woonparken Wat zijn de huidige doelstellingen van het project die je niet gaat behalen als je het project stopzet

Versterken woonaantrekkelijkheid Enschede met nieuwe woonmilieus; verkoop kavels en panden


Geen


Woningbouw




Boekwaarde kosten 31-12-2012 € 1.200.000 boekwaarde opbrengsten € 800.000. Boekwaardesaldo ca. €400.000 negatief



Verwacht ncw 1-1-2012 € 21 miljoen positief



Stilzetten leidt tot rentekosten over de boekwaarde en leidt tot verslechtering van de verdienpotentie van de woonparken door een hogere verwachte kostenstijging dan opbrengstenstijging.


Geen


Beheerkosten zijn Ca. € 585.000 per jaar en de beheeropbrengsten zijn € 320.000 per jaar. Het beheersaldo is ca. € 260.000,- per jaar.


Ca. € 50.000 / per jaar


Deze gebieden leveren de grootste opbrengst van de hele gebiedsontwikkeling. Met een andere bestemming is dat niet haalbaar.

17


18

Nee

Totaaloverzicht financiën Hieronder zijn in een totaaloverzicht per deelgebied dat onderdeel is van de heroriëntatie weergegeven wat de boekwaarden zijn op 1-1-2013. Tabel: Boekwaarde deelgrondexploitaties die onderdeel zijn van de heroriëntatie 1-1-2013 totaal boekwaarde boekwaarde boekwaarde kosten x opbrengsten mln. euro x miln. euro saldo deelexploitatie Saneren Leisure-noord Troned definitiefase* EHS Hoofdinfrastructuur De Strip Oostkamp Deventerpoort Woonparken Totaal

€ € € € € € € € € €

0,1 0,1 0,3 0,3 0,1 0,3 0,7 0,5 1,2 3,7

€ € € € € € € € € €

7,0 0,9 0,2 5,5 0,0 0,1 0,3 0,1 0,8 14,9

€ € € € € € € € € €

6,9 0,8 -0,1 5,2 -0,1 -0,2 -0,4 -0,5 -0,4 11,1

Voetnoot bij tabel: *Troned is een onderdeel van de luchthavenexploitatie ** De deelgebieden algemeen, luchthaven, verwerving en strategische verwerving van de totale grondexploitatie ADT is buiten beschouwing gelaten. Deze zijn geen onderdeel van de heroriëntatie *** De afgeboekte historische plankosten zijn geen onderdeel van bovengenoemd overzicht.

Risico’s en onzekerheden Voor de grondexploitatie ADT 2012 is een risicoanalyse uitgevoerd. Op basis van deze analyse is een risicoreserve vastgesteld van € 10,1 mln. op ncw 1-1-2012 om het resultaat van de grondexploitatie met 90% zekerheid te kunnen halen. Dit totaal is een analyse van diverse bijzondere gebeurtenissen binnen deelgebieden. Voorbeelden hiervan zijn onvoldoende onderzoek, beperkingen bestemmingsplan in ontwikkelpotentie werkparken, aanbestedingsvoordelen, vertraging in afzet etc. In deze analyse is het effect van een totale heroriëntatie niet meegenomen.

19

Wanneer er sprake is van stilleggen van de planontwikkeling en of wijzigingen van de ontwikkelingen in de diverse deelgebieden leidt dit tot extra kosten en risico’s, die dus niet in de genoemde risicoanalyse zijn meegenomen. Dat zijn: -

de huidige plankosten dienen afgeboekt te worden (de plankosten heeft het grootste aandeel in de bovengenoemde boekwaarden, omdat nog geen sprake is van werken binnen ADT en de verwerving van defensie niet toegerekend is aan de deelgebieden)

-

de negatieve beheersaldo’s wordt groter naarmate het gebied langere tijd niet wordt ontwikkeld/ afgestoten.

-

Vertraging leidt tot renterisico’s

-

Kans bestaat dat beschikbaar gestelde subsidie teruggevorderd worden.

De analyse uit deze notitie gaat over de vraag welke effecten het stopzetten van de ontwikkeling van een deelgebeid zou hebben. Wat er wel zou gaan gebeuren in deelgebieden die worden stopgezet, moet dan nog worden bepaald. Dat betekent dat de kosten en opbrengsten daarvan nog niet berekend kunnen worden. Hier is dus een nieuw nog te bepalen risico dat het financiële saldo voor een deelgebied lager wordt dan met de huidige plannen is berekend.

20

138

Recommend Documents