viegajournaal 1/13
de Viega op s ur Bouwbe 040 and A Hal 9, St
“Elektronische gebruiker” garandeert drinkwaterkwaliteit
50 e Visign dealer
Pagina 4
Pagina 10
2
Voorwoord / Inhoud
Kwaliteit als vanzelfsprekendheid U kent Viega als een bedrijf met een heldere visie en duidelijke kernwaarden. Een bedrijf met wortels in de vorige eeuw maar met oog voor van vandaag én met de blik op de toekomst. Eén van die kernwaarden van ons bedrijf is kwaliteit. Niet voor niets wordt Viega vaak geassocieerd met ‘Made in Germany’. Maar kwaliteit is niet iets dat je afmeet aan het land waar een product wordt gemaakt. Kwaliteit zit in je genen en komt in ieder aspect van de bedrijfsvoering terug van productontwikkeling tot after-sales – kwaliteit is leidend. Dat kwaliteitsbesef speelt ook een grote rol bij onze productontwikkeling. Het zorgt ervoor dat de installateur sneller, makkelijker of efficiënter kan werken en dat een product altijd deel uitmaakt van een groter geheel. Een uitstekend voorbeeld daarvan is onze aanpak van drinkwaterkwaliteit. De oplossing van Viega hiervoor, ondersteunt de installateur, ontwerper én beheerder bij alle mogelijke aspecten van drinkwaterkwaliteit. Naar de markt presenteert Viega dit als het Nieuwe Installeren. Installeren op een manier die de drinkwaterkwaliteit waarborgt. Met oog voor praktische details, nieuwe onderdelen en slimme producten, zoals ons elektronische gebruikersstation. U leest er alles over in deze uitgave van Viega Journaal. Beter nog is het om met onze oplossingen kennis te komen maken. Dat kan onder meer van 4 t/m 9 februari tijdens de Bouwbeurs in Utrecht. Ik nodig u uit om te komen. Laat u informeren en bespreek uw projecten met onze adviseurs. Komt u niet naar de beurs? Neem dan contact op met één van onze adviseurs. Zij informeren u graag over de voordelen en mogelijkheden van het Nieuwe Installeren!
3
Viega op Bouwbeurs 2013
4 “Elektronische gebruiker” garandeert drinkwaterkwaliteit
6 Insteekpershuls waarborgt 4
drinkwaterkwaliteit bij minder gebruikte tappunten
7 Contactloos bedieningscomfort met Visign for Public 5 en 6
8 KIN Installatietechniek kiest 8
Visign for Care
10 Van Wezel: 50 e Visign showroom een feit
12 Renovatie Rijksmonument met Fonterra Reno
10
14 Saman DTS: Geopress voor Souting
16 Hoogste kwaliteit met bronzen producten van Viega
Carl-Jan Jongen Directeur Viega Nederland
20 Viega fittingen voor nieuwe 16
attractie Spoorwegmuseum
Bouwbeurs
Beursdeelname bewijst: Viega is volop in beweging
Viega op Bouwbeurs 2013 Viega neemt deel aan de Bouwbeurs 2013 die van 4 t/m 9 februari wordt gehouden in de Jaarbeurs te Utrecht. Op de stand van Viega (hal 09, standnummer A040) staat ‘Het Nieuwe Installeren’ centraal. Een motto waarmee wordt ingehaakt op een actueel thema: drinkwaterkwaliteit. Drinkwaterkwaliteit Het is nog maar kortgeleden dat het ministerie van Infrastructuur en Milieu een informatieblad het licht liet zien met als titel ‘Legionellapreventie in waterinstallaties’. De informatie verscheen in november; een maand nadat Viega Nederland haar nieuwe installatieconcept voor drinkwaterkwaliteit aan de Nederlandse vakpers had gepresenteerd. De samenloop hiervan kan geen toeval zijn: Viega heeft de vinger aan de pols en weet als geen ander vroegtijdig te reageren op ontwikkelingen in de markt en de samenleving. Het informatieblad van het ministerie beschrijft welke regelgeving op een bepaalde locatie geldt voor welk soort waterinstallatie. Bovendien wordt gespecificeerd wie er toezicht moet houden op de naleving van die regels. De regelgeving maakt duidelijk dat er in een groot aantal omgevingen verplicht een logboek moet worden bijgehouden. Dat kan met het nieuwe elektronische gebruikersstation dat Viega tijdens de Bouwbeurs 2013 als primeur presenteert. Elders in deze uitgave hierover meer. Renovatie en innovatie Daarnaast bewijst Viega dat ook in een markt met minder nieuwbouw volop kansen liggen. Een goed voorbeeld daarvan is het vloerverwarmingssysteem Fonterra Reno dat speciaal voor de renovatiemarkt is ontwikkeld.
Met de producten voor drinkwaterkwaliteit en renovatie maakt Viega duidelijk dat er ruimte is voor groei. Groei die gebaseerd is op innovatie en kwaliteit; twee thema’s die sinds jaar en dag leidend zijn voor Viega.
Uiterst flexibel: de Fonterra PB-buis
Die innovatie heeft niet alleen betrekking op concrete producten en systemen. Ook de manier waarop processen zijn ingericht, kan tot vooruitgang leiden. Een voorbeeld daarvan is Viega’s logistiek. Meer dan 17.000 artikelen liggen bij Viega klaar om het werk van klanten sneller, veiliger of efficiënter te maken. Daarvoor is uiteraard wel een tijdige en stipte levering noodzakelijk. De innovatie IT-oplossingen van Viega vormen het fundament voor een doordacht logistiek systeem waarin snelheid en nauwkeurigheid trefwoorden zijn. Een systeem dat toegevoegde waarde levert voor onze klanten. Geïnteresseerd in de manier waarop Viega innovatie inzet om klanten vooruit te helpen? Bezoek dan onze stand tijdens de Bouwbeurs 2013. U vindt ons in hal 9, standnummer A.040. Toegangskaarten zijn gratis te bestellen via onze website.
www.viega.nl/Beurzen Eén van de Bouwbeurs noviteiten: het elektronische gebruikersstation van Viega.
de Viega op s ur Bouwbe 040 and A Hal 9, St
3
4
Viega Hygiene+
Met het eenvoudig te installeren Viega gebruikersstation kunnen warm- en koudwaterleidingen van drinkwaterinstallaties betrouwbaar en effectief worden beheerd.
Gebruikersstation met Viega Hygiene+ voor gecontroleerde en betrouwbare drinkwaterinstallatie
“Elektronische gebruiker” garandeert drinkwaterkwaliteit De geldende wet- en regelgeving stelt dat de beheerder van een drinkwaterinstallatie verantwoordelijk is voor de vereiste drinkwaterkwaliteit. De NEN 1006 ‘Algemene voorschriften voor waterinstallaties’ en de nieuwste Waterwerkbladen geven onder meer aan welke beheersmaatregelen moeten worden genomen en aan welke technische eisen installaties moeten voldoen. Daarbij behoren ook maatregelen om bacteriegroei door stagnatie te voorkomen, zoals het handmatig en automatisch spoelen van de drinkwaterinstallatie. In dit kader biedt het nieuwe gebruikersstation met Viega Hygiene+ functie een uiterst betrouwbare en effectieve oplossing. De drinkwaterinstallatie wordt continu bewaakt en er wordt automatisch ingegrepen als het gebruik afwijkt van de vooraf aangegeven uitgangspunten. Zo herkent het gebruikersstation gebruiksonderbrekingen in bijvoorbeeld scholen ten gevolge van de zomervakantie en wordt de drinkwaterkwaliteit gewaarborgd door automatisch te spoelen. Er wordt gespoeld met een waterhoeveelheid die precies toereikend is om de benodigde waterkwaliteit te handhaven. Het gebruikersstation beheert de installatie als het ware als een ‘elektronisch gebruiker’. De bewaking en het automatisch spoelen worden ook
afgestemd op risicofactoren, zoals de te voorspellen stagnatietijd en te verwachten watertemperatuur. Voorgemonteerde inbouwunit voor snelle en eenvoudige montage De besturingseenheid van het nieuwe Viega gebruikersstation kan op verschillende manieren worden gemonteerd; als opbouwsysteem aan de muur of weggewerkt in de muur met een afdekpaneel. Af fabriek is de besturingseenheid gebruiksklaar: voorgemonteerd en geprogrammeerd. Om het station optimaal af te kunnen stellen op de drinkwaterinstallatie en specifieke uitgangspunten, kan de programmering
Viega Hygiene+
individueel worden aangepast. Hiervoor kan een PC, laptop of notebook worden gebruikt. Ook is de besturingseenheid van het station voorbereid op aansluiting op een gebouwbeheersysteem. Gedocumenteerde zekerheid Het drinkwaterbeheer in openbare gebouwen en ruimten heeft de hoogste prioriteit en is van het grootste belang voor de gezondheid. Daarom weet de beheerder die werkt met het gebruikersstation met Viega Hygiene+ functie zich verzekerd van een adequate registratie. De elektronica slaat alle gegevens op van alle parameters die voor het beheerproces relevant zijn en bewaart deze gedurende jaren. Hiertoe behoren onder meer registraties van het tijdstip waarop gespoeld is, de spoeltijd, het spoelvolume en de drinkwatertemperatuur voor en na het spoelen. Op deze wijze kan het juiste beheer van het drinkwater gedetailleerd worden gedocumenteerd en aangetoond dat de kwaliteit gewaarborgd was en is. Meer informatie is te vinden op www.viega.nl/Hygieneplus
Lokaal kan er stagnatie optreden in het drinkwatersysteem, waardoor ter plaatse de drinkwaterkwaliteit in gevaar komt. Stilstaand water of minder gebruikte tappunten kunnen hier bijvoorbeeld de aanleiding voor zijn. Het stagnerende water kan bacteriegroei tot gevolg hebben. Vervolgens moet door de decentrale beveiliging de drinkwaterkwaliteit van de installatie worden hersteld aan de hand van de ingestelde waarden of de waargenomen storing. Bij centrale beveiliging van een compleet drinkwatersysteem in een gebouw, bestaat daarentegen het gevaar dat een eventuele lokale vervuiling zich verspreid over de hele installatie, waardoor er gevaar voor alle gebruikers van de installatie kan ontstaan.
www.viega.nl/Drinkwater
De intelligente elektronica vormt het hart van het Viega gebruikersstation. Standaard is het station voorgemonteerd en geprogrammeerd, waardoor deze meteen inzetbaar is.
De multifunctionele sensoren (toebehoren) bewaken onder andere de watertemperatuur en zorgen bij eventuele stagnatie automatisch voor een extra spoeling.
Het gebruikerssta tion voert eventueel vervuild water meteen af, waardoor de installatie beschermd wordt tegen bacteriegroei.
Door de voorgemonteerde inbouwunit is het gebruikersstation zeer snel te installeren en in gebruik te nemen. Het station kan op de wand worden gemonteerd of worden weggewerkt in de muur met een afdekpaneel.
De software van het gebruikersstation biedt de mogelijkheid om alle spoelparameters aan te passen aan het leidingennet en te beschikken over een waterdichte registratie en documentatie van alle spoelingen. De beheerder kan hierdoor altijd het correct functioneren van de installatie aantonen.
5
6
Viega Hygiene+
In een handomdraai geïnstalleerd
Insteekpershuls waarborgt drinkwaterkwaliteit bij minder gebruikte tappunten Weinig gebruikt en toch onmisbaar zijn de gootstenen en de buitenkranen in de tuin. Dergelijke tappunten zijn direct via de buitenmuur gekoppeld aan de koudwaterleiding. Het waarborgen van de drinkwaterkwaliteit is op die plaatsen een uitdaging, omdat de hygiëne in gevaar kan komen door bacteriegroei in het stilstaande water. Om dit gevaar het hoofd te bieden, heeft Viega een oplossing ontwikkeld, waarmee de leiding wordt beschermd tegen de aangroei van bacteriën: een onderhoudsvrije insteekpershuls met venturi-principe.
Eenvoudig vanaf het uitgangspunt tot aan de montage De insteekpershuls met venturiprincipe is vervaardigd uit hoogwaardig brons en is geschikt voor de bekende Viega leidingsystemen Profipress, Sanpress en Sanpress Inox. De Viega insteekpershuls is beschikbaar in afmetingen van 22 tot en met 64 mm. Het uitgangspunt is eenvoudig: de pershuls wordt gemonteerd in de aanvoerleiding, waardoor het volledige watervolume van de ringleiding tussen de tappunten dagelijks wordt ververst. Voorwaarde is wel dat de afmetingen van de ringleiding 15 mm is, niet langer dan 15 m, niet meer dan 10 bochten bevat en
gecombineerd wordt met maximaal twee dubbele muurplaten of twee T-stukken. Ook de feitelijke montage is eenvoudig. In de stijgleiding worden twee T-stukken geplaatst. De insteekpershuls wordt tussen de T-stukken geplaatst in de juiste stromingsrichting en vervolgens geperst. Klaar. Een simpel principe Zodra er ergens in het afvoerende deel van de ringleiding water wordt getapt, ontstaat er automatisch een drukverschil volgens het venturi-principe. Het watervolume in de leidingen blijft in beweging en wordt elke 24 uur volledig ververst. Hiermee wordt stagnatie in de
ringleiding voorkomen. De werking van de insteekpershuls met venturi-prinicipe werd onderzocht en aangetoond door organisaties zoals het Materialprüfungsamt NRW, een onafhankelijke Duitse onderzoeksinstantie.
Eenvoudige montage, eenvoudige bewaking van de drinkwaterhygiëne. Tussen twee T-stukken zorgt de insteekp ershuls voor drukverschillen in de leiding en daarmee voor een volledige verversing van het watervolume, zelfs wanneer de tappunten in de ringleiding weinig worden gebruikt.
Meer informatie is te vinden op www.viega.nl/Hygieneplus
De insteekpershuls is onderhoudsvrij.
Het gerenommeerde Fraunhofer Institut für Bauphysic heeft het effect van de insteekpershuls op de drinkwaterkwaliteit onderzocht. Hierbij is aangetoond dat ruimschoots voldaan wordt aan de geldende norm DIN 4109.
Bedieningsplaten
Nieuwe Viega Visign for Public bedieningsplaten voor toiletten
Contactloos bedieningscomfort Overal waar toiletten intensief worden gebruikt, zoals in stadions, concerthallen of kantoorgebouwen, moeten eigenlijk contactloze elektrische spoelunits worden gebruikt. Dit wordt ook aanbevolen in diverse voorschriften, zoals de Duitse normbladen 2 en 3 van de VDI 6000. Viega speelt in op deze ontwikkelingen en biedt een pasklaar antwoord met de introductie van twee bedieningsplaten, de Visign for Public 5 en 6. Deze nieuwe modellen beschikken dankzij een infrarood gestuurde spoeling over contactloos bedieningscomfort. De technologie van de Visign for Public 5 en 6 brengt nieuwe mogelijkheden voor bediening op afstand. De infraroodgestuurde spoeling maakt onderscheid tussen bediening dichtbij en veraf. De voordelen hiervan zijn duidelijk. De bewegingsmelders van de bedieningsplaten kunnen zo worden ingesteld, dat direct bij het betreden van de toiletruimte wordt gespoeld wanneer de hand voor de spoelknop wordt gehouden: touch free. De plaat reageert op bewegingen op een afstand van 1 tot 3 cm. Als de hand langer dan 8 seconden voor de spoelknop wordt gehouden, stopt het contacloos spoelen automatisch. Zo wordt voorkomen dat tijdens het toiletgebruik onbedoeld wordt gespoeld. Nemen de platen geen beweging meer waar, dan vindt na 3 seconden automatisch een spoeling plaats. Vervolgens kan naar behoefte worden nagespoeld.
Met Visign for Public 6 zijn zowel volledige als deelspoelingen mogelijk. Omdat de infraroodtechniek kan worden ingesteld op het type toiletgebruik, kunnen ook de vereiste spoelvolumes daarop worden aangepast. Zo wordt altijd met de juiste hoeveelheid gespoeld. Het bedieningsbereik van beide bedieningsplaten kan worden ingesteld op afstanden van 45 tot 55 cm. Bovendien zijn de spoelvolumes instelbaar op 6 of 9 liter; het spoelvolume van de Visign for Public 6 is daarnaast ook nog eens op 4,5 l in te stellen. Opvallend is het feit dat de besturing van beide modellen beschikt over de bekende Hygiene+ functie.
De infrarood sensoren van de nieuwe bedieningsplaten maken bij het spoelen onderscheid tussen contacloze bediening van dichtbij of veraf.
Ontwikkeld voor intensief gebruik De nieuwe Visign for Public bedieningsplaten worden geleverd in geborsteld- of wit gelakte roestvast stalen versies. Door de robuuste uitvoering zijn de platen uitermate geschikt voor toepassing in openbare toiletruimten die intensief worden gebruikt. Het slimme verschil Beide modellen maken gebruik van elektrische spoeltechniek. De Visign for Public 5 kan daarnaast ook mechanisch worden bediend. Zowel met de infrarood als met de mechanische spoeling wordt altijd volledig gespoeld.
De Visign for Public 5 en 6 combineren contactloos bedieningscomfort met een robuuste uitvoering en een opvallend modern design.
De montage van de Visign for Public 5 en 6 is eenvoudig en is in 7 stappen beschreven op de website van Viega: www.viega.nl/Voorwandtechniek
7
8
Reportage
Drinkwaterkwaliteit gegarandeerd met Viega Hygiene+ concept
KIN Installatietechniek kiest Visign for Care bedieningsplaten voor woonzorgcomplex Op loopafstand van het centrum van Rijen wordt een nieuw woonzorgcomplex gebouwd. Naast een groot aantal appartementen omvat het complex ook verschillende groepswoningen waar het risico bestaat dat bepaalde tappunten minder regelmatig worden gebruikt. Om ook in deze woningen de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen, koos KIN Installatietechniek voor de Visign for Care bedieningsplaten van Viega. Deze bieden een kant-en-klare oplossing voor handhaving van de drinkwaterkwaliteit. Nieuw woonzorgcomplex Een aantal jaren geleden besloot woonstichting Leystromen in Rijen tot nieuwbouw van een woonzorgcomplex. Het nieuwe complex bleek nodig omdat het bestaande verzorgingshuis aan de Regentenstraat in Rijen niet meer aan de eisen van deze tijd voldeed. Anderhalf jaar geleden ging de spade de grond in. En het resultaat is imposant: op een oppervlak van 10.000 m2 verrezen een parkeerkelder, 91 appartementen, 3 groepswoningen, kantoren, vergaderruimten, verhuurbare ruimten voor fysiotherapie, kapsalon, e.d. en een grand café.
Ter voorkoming dat de nieuwbouw te massaal gaat worden is daarbij gekozen voor wisselende bouwhoogten. De oplevering van het complex staat gepland voor maart 2013. KIN Installatietechniek Alle installaties in de nieuwbouw worden gerealiseerd door DGtC, een toonaangevende groep van dienstverlenende bedrijven op het gebied van installatietechniek. Daartoe behoren onder meer Van Dijnsen installatiewerken en KIN Installatietechniek die respectievelijk de elektrotechnische en werktuigbouwkundige
Reportage
installaties voor hun rekening nemen. Over de werktuigbouwkundige installatie vertelt KIN-directeur Jack Stabel: “Het W-gedeelte omvat de centrale verwarming, luchtbehandeling en alle bijbehorende regeltechniek. De regeltechniek wordt daarbij uitgevoerd door Van Lente Systeemintegratie, eveneens onderdeel van DGtC. Op sanitair gebied verzorgt KIN de afvoertechniek, de drink- en warmwaterleidingen én het legionellabeheersplan.” KIN Installatietechniek is in de installatiewereld geen onbekende. Al meer dan 100 jaar realiseert het bedrijf uit Rijen werktuigbouwkundige installaties voor opdrachtgevers in de utiliteits- en woningbouw. Met meer dan 70 medewerkers en decennialange ervaring beschikt KIN over een grote expertise op het gebied van installaties. Viega Hygiene+ concept Voor veel van haar installatiewerk maakt KIN gebruik van Viega producten en systemen. Ook voor het Vita Woonzorgcomplex vertrouwde het bedrijf hier weer op. Niet alleen voor de Prestabo en Profipress leidingsystemen en de bekende Viega afvoertechniek, maar ook voor advies en ondersteuning als het om drinkwaterkwaliteit gaat. Die situatie deed zich voor bij de groepswoningen van de nieuwbouw. Projectleider Ron de Hoon hierover: “Voor verwarming wordt in het woonzorgcomplex gebruik gemaakt van vloerverwarming, die door het gehele pand is aangelegd. Met name in de groepswoningen, waar ruimten tijdens bepaalde perioden niet of niet intensief worden gebruikt, bestaat de kans dat het drinkwater in de leidingen stagneert. Tegelijkertijd ontstaat een serieus risico dat de temperatuur in drinkwaterleidingen tot boven de 25 ºC stijgt. Bij onze risico-inventarisatie en -evaluatie hebben we daarom aangegeven dat er maatregelen nodig waren om het risico op legionellabesmetting te beheersen. Daarbij hebben we ervoor gekozen om met behulp van het Viega Hygiene+ concept de drinkwaterkwaliteit te kunnen garanderen.” Het behoud van de drinkwaterkwaliteit begint al op de tekentafel. Hier wordt de installatie ontworpen en kan al in een vroeg stadium aan voorwaarden voor drinkwaterkwaliteit worden voldaan. “Samen met Viega en met behulp van de Viega Viptool planningsoftware werd de installatie ontworpen, berekend en
Projectleider Ron de Hoon (l.) en directeur Jack Stabel van KIN Installatietechniek.
De Visign for Care met Hygiene+ functie wordt eenvoudig geprogrammeerd met de bijbehorende magneetsleutel.
getekend. Dankzij de software kan onder meer het afkoelings- en opwarmingsgedrag bij stagnatie in drinkwaterleidingen worden gesimuleerd. Daardoor is direct te herkennen waar preventieve maatregelen nodig zijn om de kwaliteit te garanderen.” Het Nieuwe Installeren Een grote stap op weg naar gegarandeerde drinkwaterkwaliteit wordt bereikt door de verdeling van de tappunten in de afzonderlijke ruimtes. Tappunten met de hoogste benuttingsgraad, zoals toiletten, worden aan het eind van de serieleiding geplaatst en minder vaak gebruikte, zoals wastafel en douche, ervoor. Ron de Hoon: “Daarnaast hebben we de leidingen met de dubbele muurplaat van Viega doorstromend geïnstalleerd. Met het openen van een tappunt, wordt het water in de daarvoor gelegen installatie dan ook vanzelf ververst. De koud- en warmwaterleidingen hebben we bovendien volledig gescheiden en in aparte schachten ondergebracht.” Automatisch spoelen met Visign for Care Ondanks het doorstromend installeren en de strikte scheiding van warm- en koudwaterleidingen, is nog niet gegarandeerd dat de leiding ook regelmatig wordt gebruikt en op die manier wordt gespoeld. “Als onderdeel van ons legionellabeheersplan is er daarom voor gekozen om voor de 3 groepswoningen met elk 6 toiletten de waterverversing zelfstandig te sturen. Het Hygiene+ concept van Viega biedt hiervoor de Visign for Care bedieningsplaten”, aldus Ron de Hoon. De projectleider vervolgt: “De bedieningsplaten zijn voorzien van een automatische spoelfunctie en herkennen automatisch of het toilet wordt gebruikt. Is dit een bepaalde periode niet het geval, dan stelt de bedieningsplaat het toilet zelfstandig in gebruik. De waterverversing is zo gegarandeerd – op het juiste moment en met de juiste hoeveelheid water. Omdat de spoeling volledig automatisch en met de juiste hoeveelheid plaatsvindt, zijn er minder beheersmaatregelen nodig en wordt er minder water verspild. Een even slimme als doelmatig oplossing.”
www.viega.nl/Hygieneplus
9
10 Visign
Maarten in ’t Hout (l.) verwelkomt directeur Steven van Eijl van Van Wezel als 50 e Visign Select dealer.
50 e Visign showroom een feit
Van Wezel: kwaliteit, design en innovatie als verkoopargumenten Met Van Wezel uit Elshout trad recent de 50 e dealer toe tot het netwerk van geselecteerde showroompartners voor Viega’s designlijn Visign. Een belangrijke mijlpaal in een ontwikkeling waarmee Viega de unieke combinatie van kwaliteit, design en betrouwbaarheid bij een grote groep consumenten onder de aandacht brengt. “Imposant en overtuigend”, zo omschrijft directeur Steven van Eijl de producten en service van Viega. Anderhalf jaar geleden startte Viega Nederland met de opbouw van een netwerk van geselecteerde showroompartners voor de designlijn Visign. Onder leiding van Maarten in ’t Hout, manager Wellness & Design en verantwoordelijk voor alle Visign showrooms, werden zorgvuldig partners geselecteerd voor het netwerk. Stuk voor stuk pareltjes in de wereld van design, badkamerontwerp, -inrichting en -realisatie. Recent werd daar met Van Wezel nummer 50 aan toegevoegd. Made in Germany Van Wezel en Viega zijn geen onbekende van elkaar. “Al 21 jaar werken wij met Viega producten”, aldus Steven van Eijl. “Daarbij ging het echter met name om leidingsystemen. Gelei-
delijk hebben we dat productenprogramma uitgebreid. En toen wij werden uitgenodigd voor een fabrieksbezoek bij Viega in Duitsland, was al snel duidelijk dat we ook voor onze showroom met Viega verder wilden. Het bezoek maakte duidelijk waar Viega voor staat: een multinational met eigen, hoogwaardige productie en logistiek en oog voor kwaliteit. Viega staat voor ons synoniem voor de uitdrukking ‘Made in Germany’ – een bedrijf dat niets aan het toeval overlaat. Neem de edel staalserie van Viega. De afwerking daarvan is exact afgestemd op die van luxere kranen. Typisch een voorbeeld van oog voor detail. Kortom, een échte partner; een bedrijf met producten die bij onze onderneming passen.”
Visign 11
De onderneming is al meer dan 35 jaar actief. Opgericht door de heer van Wezel, bleef het bedrijf jarenlang een familiebedrijf. Tegenwoordig biedt het bedrijf een unieke combinatie van bouw- en renovatiewerkzaamheden voor badkamers, slaapkamers én woonkamers. Van Wezel beschikt daartoe onder meer over eigen ontwerpers, interieurbouwers, tegelzetters en loodgieters. De verbouwingen worden dan ook door eigen bouwteams vakkundig uitgevoerd volgens de eigen plan-opmaatmethode. Viega: onderscheidend vermogen Directeur en eigenaar Steven van Eijl maakte al op zijn 13e kennis met Van Wezel. Sindsdien is de liefde voor het vak en het bedrijf alleen maar toegenomen. “Ik heb het vak buiten in de praktijk geleerd en heb me daarna ingewerkt in kleuren, ontwerpen en andere expertises die nodig zijn voor het runnen van een volwaardige showroom. Daarbij horen bijpassende leveranciers – bedrijven die net als wij kwaliteit, design en klanttevredenheid hoog in het vaandel hebben staan. Viega brengt ons daarbij veel onderscheidend vermogen. Het merk Viega staat voor exclusiviteit: het is geen prijsknaller die je op internet voor twee dubbeltjes goedkoper zult vinden.” Viega staat bovendien synoniem voor een continue stroom nieuwe producten met design-pareltjes die uitblinken in functionaliteit. Steven van Eijl: “En de producten van Viega hebben bovendien een eigen karakter. Het bedrijf is prominent en laat tegelijkertijd voor ons volop ruimte om ons te profileren. Kortom, een ideale partner voor een showroom.” Investeren in kwaliteit Over de ontwikkeling van zijn vakgebied en de rol van Viega is Steven van Eijl duidelijk: “De markt ontwikkelt zich momenteel op een ongekende manier. De economische crisis laat sporen achter bij veel collega-bedrijven én consumenten. Je merkt dat de bezoekers van de showroom een ander profiel beginnen te krijgen. Een aantal jaar geleden leende de consument geld om het vervolgens in de showroom uit te geven. De bezoeker van nu is iemand die serieus gespaard heeft. Hij heeft nagedacht wat hij wil en investeert bewust in kwaliteit. Voor ons betekent
Visign Het spreekt voor zich dat bedieningsplaten, badtoevoeren, sifons en douchegoten praktische en functionele voorwerpen zijn. Maar die voorwerpen kunnen ook hoogwaardige techniek combineren met een fascinerend design. Juist die combinatie van hoogwaardige kwaliteit, fraai design en optimaal comfort – daar richt Viega zich op met haar luxe designserie Visign. Tot het programma behoren onder meer de ultrasmalle toevoer-, afvoer- en overloopgarnituur Multiplex Trio Visign MT5, de gecombineerde toe- en afvoergarnituur Rotaplex Trio F en de Multiplex Trio E elektronische badgarnituur. Laat u volledig informeren via de Visign microwebsite www.viega.nl/Visign, selecteer één van onze geselecteerde showroomdealers en laat u overtuigen door de unieke combinatie van techniek en design.
Steven van Eijl: “Van Wezel biedt een unieke combinatie van bouwen renovatiewerkzaamheden voor badkamers, slaapkamers én woonkamers.”
het dat wij bij één klant meer mogelijkheden hebben. Je merkt dat de badkamer voor deze groep mensen een stuk van hun interieur is waarvoor ze ontzorgd willen worden. Dankzij ons vakkundige team kunnen wij die ontzorging bieden.”
Meer informatie is te vinden op www.viega.nl/Visign
12 Image Reportage
Renovatie Rijksmonument met Fonterra Reno
Ultramoderne vloerverwarming in klassieke omgeving Het Fonterra Reno vloerverwarmingssysteem werd speciaal ontwikkeld voor renovatieprojecten.
Aan de Utrechtse Nieuwegracht 201 staat een markant monument. Het pand met neoklassieke gevel wordt bekroond door een tympanon en oogt fraai en imposant. Achter de statige gevel gaan sinds kort de modernste producten en technieken schuil. Trustan Bouw uit Utrecht verbouwde het klassieke monument met behoud van het eigen karakter tot een woning die aan alle eisen van deze tijd voldoet. Voor de verwarming werd gekozen voor Fonterra Reno van Viega. Dit vloerverwarmingssysteem werd speciaal ontwikkeld voor renovatieprojecten. Trustan Bouw Trustan Bouw is een opvallende partij in de wereld van bouw en renovatie. Het nog relatief jonge bedrijf opereert landelijk en vanuit een frisse en vernieuwende visie. Directeur Rob Nijhuis licht toe: “Sinds de oprichting wilden wij het anders doen dan de gemiddelde aannemer. Wij willen zo transparant mogelijk werken – de klant heeft volledig inzicht in onze kosten. Veel van ons werk gebeurt in projecten; daarbinnen staat samenwerking voor ons centraal. Die samenwerking heeft niet alleen betrekking op onze opdrachtgever maar ook op onze partners en leveranciers. Wij hechten veel waarde aan professionaliteit, kwaliteit en service. Die garanderen wij naar onze
klanten en verwachten wij ook van de partijen waar wij mee samenwerken.” Over de relatie met leveranciers vertelt Rob Nijhuis: “Samen met leveranciers wordt een project gerealiseerd en dus ben je op elkaar aangewezen. Daarom selecteren wij onze leveranciers zeer zorgvuldig. Voor sanitaire leidingen en de vloerverwarming is dat Viega geworden. Wij verwachten veel van onze leveranciers, maar zijn daarentegen ook bijzonder merktrouw. En iedere innovatie van een leverancier betekent in volgende projecten weer een verbetering.” Eén van die innovaties is ongetwijfeld het Fonterra Reno vloerverwarmingsysteem; een systeem dat speciaal werd ontwikkeld voor renovatieprojecten.
Reportage 13
De Fonterra gietmassa vormt de basis voor de meest uiteenlopende vloerafwerkingen.
Opvallende renovatie Een opvallend project van Trustan Bouw is de renovatie van het pand aan de Nieuwegracht in Utrecht. “Een grote klus, waarbij alle disciplines die we in huis hebben, waren betrokken”, aldus Rob Nijhuis. Voor alle sanitaire leidingen kozen we Pexfit van Viega; voor de verwarming van dit monumentale pand werd gekozen voor Fonterra Reno. “Alle verdiepingen zijn ermee uitgevoerd. In totaal gaat het daarbij om meer dan 500 m2, waarbij in totaal meer dan 3,8 km buis werd verwerkt.” Al het teken- en rekenwerk voor de vloerverwarming op de verschillende verdiepingen werd door Viega verzorgd. De logistieke handling was in handen van de Technische Unie.
Fonterra Reno Het hart van Fonterra Reno bestaat uit droogbouwsysteemplaten en een uiterst flexibele PB-buis die door één man kan worden gemonteerd. Juist bij renovaties is een lage opbouwhoogte uiterst belangrijk. De systeemplaten zijn daarom zo geconstrueerd, dat ze zonder zandcement direct op een gladde ondergrond kunnen worden gelegd en direct kunnen worden betegeld. Met de Fonterra gietmassa op gipsbasis wordt de basis gelegd voor de meest uiteenlopende vloerafwerkingen. Hiermee zijn de mogelijkheden onbeperkt: er kunnen zelfs meerdere vloerafwerkingen in één ruimte worden toegepast. “Die flexibiliteit is een fantastisch idee”, aldus Rob Nijhuis. “Er kunnen in korte tijd veel meters worden gelegd en de verwerking kan zeer snel.” Geringe opbouwhoogte Kenmerkend voor Fonterra Reno is de geringe opbouwhoogte. Dankzij de slechts 18 mm dikke systeemplaten is vloerverwarming nu ook mogelijk in ruimten met een minimale bouwhoogte. De platen zelf zijn voorzien van voorgefreesde gleuven waar de uiterst flexibele PB-buis moeiteloos in wordt gedrukt. Eenmaal gelegd wordt de plaat afge-
werkt met een gietmassa die al na 2 tot 4 uren begaanbaar is. Tegels, tapijt of linoleum kunnen al na 24 uren worden verwerkt; parket of laminaat al na 3 dagen. “De ervaringen met Fonterra Reno zijn zeer positief en het is een systeem dat wij zeker vaker gaan toepassen”, besluit Rob Nijhuis.
Rob Nijhuis van Trustan Bouw: “De flexibiliteit van Fonterra Reno is een fantastisch idee.”
Meer informatie is te vinden op www.viega.nl/Fonterra
14 Reportage
Rendabel investeren in duurzame installaties
Geopress voorziet clubgebouwen Scouting van gas
Marc Saman: “Duurzaamheid staat bij Saman DTS centraal.”
Hoe ontwikkel je een slimme oplossing voor het renoveren en energiezuinig maken van een aantal clubgebouwen? Een oplossing die bovendien zekerheid biedt voor de toekomst en maximaal rendement geeft op de benodigde investering? Saman DTS ontwikkelde zo’n oplossing en realiseerde die met de Viega leidingsystemen Geopress, Profipress en Prestabo. Saman DTS – pragmatische duurzaamheid Saman DTS in Rijen adviseert over, ontwerpt en realiseert gas-, water en verwarmingssystemen en biedt hiervoor vervolgens ook service en onderhoud. Daarmee is het bedrijf van begin tot eind betrokken bij alle aspecten van verwarmings- en warmwatersystemen. Daarbij legt Saman DTS sterk de nadruk op duurzaamheid en is de focus gericht op systemen die het milieu minder belasten of door hun ontwerp of uitvoering lang meegaan. Marc Saman van Saman DTS licht toe: “Een goed voorbeeld is de vloerverwarming; hiervoor wordt een kleine pompje gebruikt dat 24 uur per dag staat te draaien. Wanneer je daarvoor niet een conventionele pomp van bijvoorbeeld 100 W gebruikt maar een energiezuinige A-label pomp van ca.
10 W, dan bespaar je zomaar 90 % op het energieverbruik. De investering is iets meer, maar die investering is in anderhalf jaar terugverdiend.” Met deze pragmatische kijk op duurzaamheid speelt Saman DTS niet alleen in op de groeiende belangstelling voor dit onderwerp maar ook op de stijgende prijzen van brandstof. Een aanpak die tot de verbeelding spreekt van de particuliere markt én het midden- en kleinbedrijf. Tot de klantenkring behoort ook Scouting Oosterhout. Toen de clubgebouwen van de vereniging moesten worden gerenoveerd, was de stap naar Saman DTS voor de verwarmings- en warmwatersystemen dan ook vanzelfsprekend.
Reportage 15
Scouting Oosterhout “Voor ons staat altijd de vraag centraal of de investering in een energiezuinige installatie ook daadwerkelijk rendabel is. Die vraag stelden wij onszelf ook toen het eerste ontwerp voor het verwarmings- en warmwatersysteem van de Scouting gereed was. Het ontwerp had een lange lijst vragen en wensen als uitgangspunt en was gebaseerd op een cascade-opstelling met losse boilers en aparte groepen die op buitentemperatuur konden worden geregeld. Het ontwerp was daarmee zeer energiezuinig, maar maximale rentabiliteit bood de oplossing niet. Daarom zijn we met een andere oplossing gekomen.” Geopress ringleiding De vier clubgebouwen van de vereniging zijn in een rechthoekige vorm opgesteld rondom een grote open ruimte, waar een deel van de verenigingsactiviteiten plaatsvinden. Marc Saman: “We hebben ervoor gekozen om per gebouw een verwarmingsketel te plaatsen en deze zo energiezuinig mogelijk te regelen. Hiertoe waren in de 4 gebouwen wel aparte cv-installaties noodzakelijk. Tegelijkertijd werden de bestaande gevelkacheltjes vervangen door radiatoren en
werden de daken en gevels geïsoleerd.” Om de afzonderlijke cv-ketels te kunnen aansluiten op de gasleiding werd vanaf de hoofdgasmeter rondom de vier gebouwen een U-vormige ringleiding voor gas gelegd. “Er lagen gasleidingen maar die waren inmiddels 25 jaar oud en deze waren in het beton gestort. In een omgeving die het speelterrein is voor kinderen en waar met gas wordt gewerkt, kan je niet voorzichtig genoeg zijn. Daarom werd de ringleiding nieuw aangelegd. Voor deze centrale gasleiding gebruikten we het Geopress leidingsysteem van Viega.” Geopress Geopress is een speciaal persverbindingssysteem voor kunststof buizen dat ontwikkeld is voor ondergrondse toepassingen en in gebouwen gelegde drinkwater- en gasinstallaties. Voor de buisleidingen kan worden gekozen uit verschillende varianten. De buizen worden gekoppeld met bronzen Geopress persverbindingen. Daarnaast zijn ook draadfittingen en speciale verbindingen in brons leverbaar. De persfittingen zijn uitgevoerd met SC-Contur waardoor niet-geperste verbindingen duidelijk zichtbaar blijven. De fittingen zijn toe-
pasbaar voor drinkwater en gas en zijn duidelijk herkenbaar aan de punt op de rand van de persfitting: halfgroen en halfgeel. Viega systeemtechniek Het Geopress-systeem is gebruikt voor het leidingwerk tot de clubgebouwen. Vandaar werkte Saman DTS verder naar de cv-installaties met Profipress G voor de binnengasleiding, Profipress voor drinkwater- en warmwaterleidingen en Prestabo voor alle cv-leidingen. Hier kwamen de voordelen van de Viega systeemtechniek duidelijk naar voren. Marc Saman: “Wij kiezen bewust voor Viega omdat de kwaliteit bijzonder goed is en wij zeer enthousiast zijn over Viega’s perstechniek. Met één perssysteem kan al het leidingwerk worden aangesloten – variërend van de 63 mm Geopress leidingen tot de cv-leidingen. Het is bovendien een uiterst betrouwbare techniek. In tegenstelling tot bijvoorbeeld knelkoppelingen geldt voor de perstechniek van Viega: dicht is dicht.”
Meer informatie is te vinden op www.viega.nl/Geopress
16 Brons
Brons 17
Betrouwbaar – veelzijdig – onverwoestbaar
Bronzen producten van Viega: een kwestie van de hoogste kwaliteit.
Bronzen producten worden al tientallen jaren succesvol toegepast in de installatietechniek. Dit basismateriaal is niet voor niets kwalitatief hoogwaardig en duurzaam in het gebruik. Om die vele toepassingen mogelijk te maken, houdt Viega de productie hiervan geheel in eigen beheer. De gieterijen in de fabrieken van Attendorn-Ennest en Grossheringen behoren tot de meest geavanceerde. Een bewijs dat de uitgebreide technische mogelijkheden, het hoge kwaliteitsbewustzijn en de ‘drive’ van Viega de basis vormen voor de positie als marktleider in de installatietechniek. Bewezen kwaliteit en zeker Brons is als basismateriaal niet alleen veelzijdig toepasbaar, maar bovendien betrouwbaar en duurzaam in het gebruik. Bronzen persverbindingen en armaturen zijn zonder beperkingen inzetbaar en zeer geschikt voor gebruik in drinkwater- en gasinstallaties. Maximale betrouwbaarheid is het kenmerk van de Viega systemen en dat onder uiteenlopende omstandigheden, zoals wisselende watereigenschappen, drukverschillen en temperatuurvariaties. Zelfs bij aardverschuivingen blijven bronzen onderdelen in tact. Al onze producten worden uitvoerig getest voordat ze de fabriek verlaten. Dat geldt zeker ook voor de gecertificeerde bronzen onderdelen. Indrukwekkend productassortiment Door de uitgebreide toepassingsmogelijkheden, is brons niet meer weg te denken uit de installatietechniek. Het basismateriaal komt nagenoeg voor in alle buisleidingsystemen van Viega, zoals in het roestvast stalen programma Sanpress of het koperen leidingsysteem Profipress. Viega past het materiaal bovendien toe voor radiatoraansluitingen, kruis-, T- en verlengstukken en voor het complete armaturenprogramma. In dat
laatste geval moet worden gedacht aan kogelkranen en circulatieinregelventielen of de nieuwe monsterafname-ventielen. Het omvangrijke aanbod valt verder op door de vele nicheproducten en speciale toepassingen. Te denken valt daarbij aan reduceerventielen of koppelstukken voor de verbinding van verschillende typen buisleiding. Daarbij zijn deze bronzen toepassingen geschikt voor aansluiting op alle gangbare maten van 12 tot en met 108 mm. Meervoudige uitgangscontrole Voor Viega is het een vanzelfsprekendheid dat voortdurend wordt geïnvesteerd in het eigen productieproces. De fabricage van bronzen producten is dan ook verregaand geautomatiseerd en er wordt continu ingezet op kwaliteit en duurzaamheid. Dit proces wordt door Viega beschreven als “Kwaliteitsdenken zonder compromis”. Elk product dat het vereiste kwaliteitsniveau niet bereikt, wordt direct teruggevoerd in het productieproces. In de praktijk betekent dit dat brons als metaal weer wordt
18 Brons
opgenomen in het smeltproces, waaruit vervolgens weer kwaliteitsproducten kunnen worden vervaardigd. In tegenstelling tot het klassieke gietproces, waarbij smeermiddelen worden gebruikt, zet Viega in op moderne productietechnieken die uitgaan van droge mechanische principes, zoals solid freeform fabrication: productiemethoden die kwaliteit combineren met milieuvriendelijkheid. Als alle fases van het testprogramma in het geautomatiseerde productieproces zijn doorlopen, wordt elke gietvorm nog eens afzonderlijk visueel beoordeeld op de aanwezigheid van zo’n 20 mogelijke afwijkingen. De aanwezigheid in het gegoten product van naden, verbranding of
afwijkingen in de legering: niets ontgaat de hooggekwalificeerde medewerkers. Uiteindelijk worden de onderdelen nog eenmaal onderworpen aan een meervoudige eindcontrole. Onder meer worden lektesten gedaan, waarbij de geteste producten schoon blijven en vrij van vervuilingen aan het materiaaloppervlak. Superieure eigenschappen Op basis van het productieproces zijn bronzen persverbindingen superieur als het om eigenschappen zoals vormvastheid en drukverlies gaat. Zo is binnendiameter van kunststof verbindingen ter plaatse van ondersteuningen en bochten in werkelijkheid aanmerkelijk geringer dan die van bronzen verbindingen die wel voldoen aan de vereiste nominale binnendiameter. Metalen leidingsystemen kunnen met behoud van hetzelfde debiet dan ook worden uitgevoerd met een kleinere nominale binnendiameter, waarbij geen stromingsgeluiden worden waargenomen. Combineren met brons Ook het productieproces zelf heeft een positieve uitwerking op de kwaliteit van de hulpstukken. De bochten en T-stukken van brons worden immers gegoten in een zandvorm die eenvoudig kan worden geoptimaliseerd. En een optimale vorm betekent dat de stromingsweerstand van de fitting ook optimaal zal zijn. Tegelijkertijd heeft brons een positieve uitwerking wanneer het gecombineerd wordt met andere leidingmaterialen. En daar is al snel aanleiding toe: wie verschillende installaties met elkaar vergelijkt, zal immers al snel ontdekken dat een grote variëteit aan materialen wordt toegepast. Deze kunnen
In aanvulling op de hoge automatiseringsgraad van het productieproces worden alle gietvormen door hooggekwalificeerde vakmensen beoordeeld, waarna de eindproducten worden geselecteerd.
Bronzen vormen en verbindingsstukken zijn beschikbaar met verschillende persverbindingen, knelfittingen of met schroefdraad.
elektrochemische reacties tot gevolg hebben en daarmee contactcorrosie veroorzaken. Dat kan worden voorkomen door de uiteenlopende leidingmaterialen middels bronzen delen met elkaar te verbinden. Brons is niet gevoelig voor ontzinking en heeft daarbij geen last van spanningscorrosie. De buisverbindingen vormen daarmee niet alleen een milieuvriendelijk, maar ook een duurzaam alternatief.
Brons 19
De voordelen van basismateriaal brons: Toepasbaar voor veel verschillende media, drukken en temperaturen Milieuvriendelijk, vanwege de 100 % recyclebaarheid met behoud van kwaliteit Gemakkelijk te verwerken en tegelijkertijd onverwoestbaar
De Viega bronzen systemen in één overzicht: Sanpress verbindingen voor koperen roestvast stalen leidingsystemen Circulatie-inregelventielen, kogelkranen en het monsterafnameventiel Buisverbinding voor Pexfit Fosta Speciale oplossingen voor verwarmingsinstallaties, bijvoorbeeld kruisstukken en T-stukken Koppelen van verschillende typen buisleidingen, kraanverlengstukken en muurplaten Schroefverbindingen, wanddoorvoeringen Eindkappen, verloopnippels, verlengnippels
Geïnteresseerd in het bronzen Viega programma? Vraag dan onze speciale brochure aan of bezoek onze website www.viega.nl/Brons
Doorstaat u ook de Vuurproef?
Viega fittingen voor nieuwe attractie Spoorwegmuseum Sissend stoom, piepende remmen en perrongeluiden – de Vuurproef neemt bezoekers van het Spoorwegmuseum mee door twee eeuwen treingeschiedenis. Het echte spektakel begint als de bezoeker de virtuele trein gaat bedienen. Spannend? Wie de Vuurproef doorstaat, weet niet alleen het antwoord maar heeft ook kennis kunnen maken met een opvallend gebruik van Viega fittingen.
Om de grote hoeveelheid bezoekers te leiden, is de ontvangsthal voorzien van hekwerken. Installatiebedrijf Ron Lascaris, bedacht een opmerkelijke uitvoering. Ron Lascaris: “Voor de 200 meter hekwerken hebben we gefosforteerd stalen 35 mm buizen gebruikt die we met behulp van koperen Profipress bochten en T-stukken van Viega met elkaar hebben verbonden. Daarnaast staan bij de entree en in de ontvangsthal antieke vitrinekasten opgesteld. Hier hebben we met koperen leidingen en fittingen van Viega de illusie van een stoominstallatie gecreëerd. Ouderwetse drukmeters en grote flenzen benadrukken die illusie nog eens.”
Koperen fittingen van Viega, gecombineerd met gefosforteerde buizen, vormen de hekwerken waarmee bezoekers naar de attractie worden geleid.
V. l. n. r. Bas van Ginkel (Kloosterboer decor), Martin Wouda en Ron Lascaris van het gelijknamige installatiebedrijf voor de Vuurproef.
Dat Viega’s perstechniek in vele opzichten voordelen biedt, bewees ook deze opmerkelijke toepassing. Samen met collega Martin Wouda van het gelijknamige bedrijf werden alle fittingen geperst. Ron Lascaris: “Viega’s accu persmachine Pressgun 4B biedt wat dat betreft uitkomst. De machine is overal mee naar toe te nemen en is zeer gebruiksvriendelijk.” Doorstaat u de Vuurproef? Kennismaken met de Vuurproef? Dat kan met Viega. Voor treinliefhebbers en fans van spectaculaire attracties, stelt
Viega Nederland 10 vrijkaarten ter beschikking. De gratis kaarten kunnen eenvoudig worden besteld via het bijgaande faxformulier. Wees wel snel, want op is op.
www.viega.nl/Perstechniek www.vuurproef.nl
Colofon
Vakbeurzen 2013
Uitgever: Viega Nederland B.V. Amsterdamsestraatweg 45-G 1411 AX Naarden Postbus 5170 1411 AD Naarden
Bouwbeurs Utrecht, 4 t/m 9 februari 2013 Installatie Vakbeurs Hardenberg, 10 t/m 12 september 2013
Tel.: 035-5380442 Fax: 035-5380753
[email protected] www.viega.nl
Alle informatie is naar eer en geweten samengesteld, echter er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Hergebruik van tekst en beeld alleen met uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Aanvraag brochures Tel.: 035-538 04 42 www.viega.nl/Brochures
