Verantwoordelijke uitgever: Camille Thiry Gewestelijke Overheidsdienst Brussel • Brussel Mobiliteit CCN • Vooruitgangsstraat, 80/1 • 1035 Brussel www.brusselmobiliteit.be • & 0800 94 001 © 2014
De integrale versie van het Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is beschikbaar op www.brusselmobiliteit.be
Inhoudsopgave
1. Samenvatting
2
2. Uitdagingen
4
3. Doelstellingen
10
4. Actieplannen
12
Krachtlijn 1
Organisatie van een stedelijke distributiestructuur
14
Krachtlijn 2
Integratie van de stedelijke distributie in de ruimtelijke ordening
16
Krachtlijn 3
Efficiëntere leveringen
18
Krachtlijn 4
Gegevensverzameling en bevordering van innovatie
20
Krachtlijn 5
Ontwikkeling van een gunstig gewestelijk kader
21
5. conclusie
22
1
Samenvatting
1. Samenvatting
2
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
het goederenvervoer, tot nu toe weinig bestudeerd en weinig geïntegreerd in het vervoersbeleid, vertegenwoordigt amper 14% van het totale wegverkeer in Brussel. toch is het goederenvervoer van essentieel belang voor de bevoorrading van het gewest: bedrijven, industrieën, supermarkten, kantoren, instellingen, ziekenhuizen, handelszaken, winkels, restaurants, universiteiten, bouwplaatsen, enz. zijn voor de uitoefening van hun activiteiten dagelijks aangewezen op de kwaliteit van het goederenvervoer. Samen met de andere vervoerswijzen, kampt het goederenvervoer met en veroorzaakt het zelf ook problemen in termen van bereikbaarheid, parkeren, veiligheid, verontreiniging of, meer algemeen, van levenskwaliteit. rekening houdend met de bevolkingsgroei en de ontwikkeling van de handel, weten wij dat de goederenstromen van en naar Brussel tegen 2050 in aanzienlijke mate zullen toenemen. het gewest staat dus voor een tweevoudige uitdaging, namelijk de efficiënte bevoorrading van de stad verzekeren en tegelijkertijd, in het kader van duurzame ontwikkeling, de toegankelijkheid en de levenskwaliteit voor zijn bewoners handhaven.
om voor deze problematiek een programmatorische oplossing te bieden, heeft het gewest een Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels hoofdstedelijk gewest uitgestippeld. dit document bepaalt de belangrijkste richtsnoeren die in Brussel op niveau van het goederenvervoer aan de horizon 2050 moeten worden ten uitvoer gelegd. het Strategisch plan, opgesteld met de hulp van gespecialiseerde consultants in het kader van een grootschalig overleg tussen publieke en private actoren en versterkt door de deelname aan het europese SUgar-project1, beoogt het gewest tot voorbeeld te stellen op het gebied van efficiënte en duurzame stedelijke distributie. het komt er dus op aan een beleid uit te stippelen gericht op: de beperking en optimalisering van de voertuigbewegingen voor het goederenvervoer in en naar de stad; de vermindering van het aandeel van het vervoer over de weg ten voordele van de waterweg en de spoorweg, met een voorkeur voor het gebruik van schone voertuigen voor het einde van het traject (de "laatste kilometer"); het scheppen van betere voorwaarden voor efficiëntere stedelijke leveringen. Zo werden 36 concrete acties bepaald om aan 5 prioriteiten tegemoet te komen die tijdens de voorbereidende workshops werden geïdentificeerd: de organisatie van de stedelijke distributie in een kader waarbij de goederen worden gegroepeerd en op een efficiëntere en schonere wijze worden vervoerd; de integratie van de stedelijke distributie in het ontwerp en de planning van de gewestelijke ruimtelijke ordening; de snelle verbetering van de efficiëntie van de stedelijke leveringen en de beperking van hinder; de stimulering van onderzoek en ontwikkeling en de gegevensverzameling op gewestelijk niveau; de ontwikkeling van een gunstig gewestelijk kader voor een efficiënte en duurzame stedelijke distributie. rekening houdend met de grote volatiliteit van de sector, moet dit plan worden opgevat als het vertrekpunt van een aanpak die elke twee jaar moet worden bijgestuurd. Bij de tenuitvoerlegging van dit plan, evenals voor zijn ontwerp, wil het Brussels hoofdstedelijk gewest zijn actie inpassen in een logica van samenwerking met alle actoren van de logistieke keten. het is deze coherente en win-winbenadering die Brussel de mogelijkheid zal bieden de uitdaging van de stedelijke distributie aan te gaan, een onmisbare factor van de mobiliteit en economische dynamiek van het gewest.
KerncijferS
goederenvervoer* vrachtwagens en bestelwagens vertegenwoordigen 14% van het geregistreerde wegverkeer in en uit Brussel op een gemiddelde dag. elke dag rijden 16.000 vrachtwagens en 26.000 bestelwagens Brussel binnen. het goederenvervoer is goed voor 30% van de stedelijke uitstoot van broeikasgassen veroorzaakt door het vervoer. in rijsel is het goederenvervoer op zich alleen verantwoordelijk voor de stijging van de uitstoot van broeikasgassen tussen 1998 en 2006. tegen 2050 wordt een stijging van 80% van de goederenstromen verwacht. 1 Sustainable Urban goods logistics achieved by regional and local policies * Bron: Brussel mobiliteit 2012 ; certU ; lille métropole
Samenvatting
Uitdagingen
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
3
Uitdagingen
2. Uitdagingen
4
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
het goederenvervoer, een essentiële functie
2.1. een aantreKKelijK geweSt in het hart van eUropa Brussel, hoofdstad van België en europa, is de draaischijf van een uitgebreide consumentenmarkt die grote goederenstromen aantrekt. als belangrijk doorvoerpunt voor een groot deel van noordwest-europa, beschikt het gewest over een efficiënt weg-, spoor-, luchtvaart- en binnenvaartnet waarvan de haven van Brussel de belangrijkste spil is, in het bijzonder voor het vervoer van bouwmaterialen. het Brussels hoofdstedelijk gewest, zetel van een groot aantal europese instellingen en beleidsorganen, is dichtbevolkt met een grote concentratie van velerlei winkels en handelszaken. dit brengt grote goederenstromen met zich mee in een gebied dat al een van de meest verzadigde van europa is. de vooruitzichten van een sterke bevolkingsgroei gekoppeld aan de opleving van de internationale handel, de ontwikkeling van e-commerce en de "just in time" leveringen, zullen de goederenstromen massaal doen toenemen. volgens de voorspellingen van de europese commissie zal deze stijging zelfs ongeveer 80% bedragen. het goederenvervoer dat al 30% van de stedelijke uitstoot van broeikasgassen verbonden aan het vervoer voor zijn rekening neemt, zou in de koolstofbalans van het gewest dus wel eens zwaar kunnen doorwegen. nochtans beoogt het europese beleid inzake luchtkwaliteit tegen 2050 een koolstofvrij stadsvervoer. de verwachte bevolkingsgroei oefent ook druk uit op de prijzen en beschikbaarheid van de nodige terreinen voor de organisatie van efficiënte logistieke activiteiten, die onmisbaar zijn voor de bevoorrading en de goede werking van het gewest. Sommige sites, zoals Schaarbeekvorming, kunnen echter worden benut om de voorwaarden te scheppen voor een performant goederenvervoer.
Samenvatting
Uitdagingen
doelStellingen
in 2o5o Zouden de goederenstromen met 80% toenemen (bron: europese commissie).
actieplannen
conclUSie
5
Uitdagingen
2.2. Een weinig gestructureerd goederenvervoer Hoewel het goederenvervoer slechts 14% van het totale gewestelijke verkeer voor zijn rekening neemt, is de veroorzaakte hinder veel groter dan de effectieve weging in het wegverkeer. Bovendien worden de vervoerders elke dag met operationele problemen geconfronteerd.
Bij het laden/lossen: door het gebrek aan beschikbare laad- en loszones, moeten de vervoerders in zeer slechte omstandigheden werken, zijn slecht geparkeerd, hinderen het verkeer en veroorzaken frustratie bij de andere weggebruikers met nefaste gevolgen voor de mobiliteit, de veiligheid en de motivatie van het personeel. Het gebrek aan optimalisering van de leveringen: in de stadszone wordt 45% van de goederen geleverd door occasioneel vervoer (beperkt aantal leveringsadressen) dat niet minder dan 80% van de vervoerstrajecten vertegenwoordigt. De modal split: de overgrote meerderheid van de goederenstromen gebeurt via de weg ondanks het potentieel van de binnenvaart, waarvan de transportgebruikers te weinig op de hoogte zijn. Bovendien beschikt het Gewest niet over een reglementering voor de toegang van het vrachtverkeer in de stad. Parkeerplaatsen voor langparkeren: door het gebrek aan aangepaste parkeerplaatsen zijn de vervoerders gedwongen tot wildparkeren, tot ergernis van de inwoners. Nochtans zijn de leveringen onmisbaar voor de goede gang van zaken in Brussel en moeten ze in zo goed mogelijke omstandigheden en met zo weinig mogelijk hinder worden uitgevoerd.
Aantal leveringen en voertuigen
Bron : Buck Consultants International (2011)
6
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
2.3. Een hoognodige coördinatie
Goederenconsolidatiecentrum
Wat het beheer van het goederenvervoer betreft, heeft het Gewest achterstand opgelopen. Hiervan getuigen het gebrek aan beschikbare kwantitatieve gegevens en logistieke kennis vanwege de beleidsmakers. Het betreft een complexe problematiek met:
velerlei betrokken vervoerswijzen en goederentypes; de betrokkenheid van een groot aantal actoren, zowel vervoerders, logistiekers, winkeliers/handelaars, bedrijven en de vastgoedsector als de lokale en gewestelijke overheden; een grensoverschrijdende, gewestelijke en internationale context die een samenwerking tussen de publieke actoren noodzaakt. Het Gewest heeft het volle bereik van het probleem ingeschat en is van plan een Observatorium van het goederenvervoer op te richten waarvan de eerste fasen al zijn afgerond, namelijk de telling van het verkeer verbonden aan het goederenvervoer op het grondgebied van het gewest in 2012 en een onderzoek over de goederenstromen via een enquête uitgevoerd bij 3.000 transportgebruikers. De invoering van een tolheffing moet in coördinatie met de andere gewesten gebeuren. Een tolheffing voor vrachtwagens van meer dan 3,5 ton is thans in voorbereiding op Belgisch niveau. Zonder begeleidende maatregelen zou dergelijke tolheffing wel eens kunnen leiden tot een stijging van het aantal kleinere bestelwagens met een aanzienlijke impact op het gewest in termen van verkeer en dus ook van mobiliteit en luchtkwaliteit. Ook op het front van de privévervoerders die moeite hebben om innovatieve oplossingen te vinden en samen te werken, is coördinatie essentieel. Nochtans hebben sommige actoren succesvolle samenwerkingsprojecten ontwikkeld om hun logistieke keten te optimaliseren en zodoende de meerkosten verbonden aan de overslag te beperken.
Samenvatting
Uitdagingen
Doelstellingen
Actieplannen
conclusie
7
Uitdagingen
2.4. Een aanzienlijke impact op de gewestelijke mobiliteit Zonder een daadkrachtig goederenvervoerbeleid, zouden de gevolgen rampzalig kunnen zijn voor het gewest, niet alleen in termen van verontreiniging en levenskwaliteit maar ook van toegankelijkheid en mobiliteit. Terwijl het particuliere autoverkeer stagneert, kunnen wij ons verwachten aan een forse stijging van het goederenverkeer. Ondanks de inspanningen op het gebied van alternatieve vervoerswijzen voor het particuliere autoverkeer (te voet, de fiets, het openbaar vervoer), dreigt het totale wegverkeer dus toe te nemen vanwege het goederenvervoer. De toegankelijkheid van Brussel en het behoud van zijn levenskwaliteit noodzaken een ambitieus langetermijnbeleid voor het goederenvervoer. In het Witboek van de Europese Commissie van 2011 is de stedelijke distributie trouwens een belangrijke pijler van de stedelijke mobiliteit. De Europese projecten vermenigvuldigen zich, onder meer op niveau van de organisatie van een efficiëntere interface tussen het goederenvervoer over lange afstand en de laatste kilometers tot de eindbestemming. Veel Europese steden voeren een actief beleid voor de optimalisering van de stedelijke bevoorrading dat als inspiratiebron kan dienen voor het Gewest. Ook de burgers, consumenten en bedrijven, steeds bewuster van de milieuproblematiek, wensen dat het milieu en de levenskwaliteit meer aan bod komen in het overheidsbeleid. Het Gewest moet al deze mogelijkheden benutten om een duurzaam goederenvervoer binnen het gewest te organiseren.
8
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
internationale SamenwerKing om de geweStelijKe Strategie te voeden
lamilo-project om de logistiek van de laatste kilometers te verbeteren, brengt het europese project lamilo (een project van het interreg ivB programma gefinancierd door het europees fonds voor regionale ontwikkeling) 15 partners bijeen uit de private, de publieke en de academische sector uit 6 verschillende landen. de doelstelling van het project is om innovatieve oplossingen voor de “laatste kilometer” te stimuleren via verschillende pilootprojecten in België, frankrijk, nederland en het verenigd Koninkrijk en goede praktijken uit te wisselen. Brussel mobiliteit is partner in dit project en heeft zich kandidaat gesteld om te investeren in een pilootproject voor een stedelijk distributiecentrum (Sdc) op de site van het tircentrum en dit in partnerschap met de haven van Brussel. de eerste stappen bestaan erin de sectoren waarmee men zal samenwerken, de goederenstromen die men zal groeperen, de organisatie en de te betrekken partners te identificeren. indien het proefproject succesvol blijkt, zal het Sdc uitgebreid worden tot een multi-centrumstructuur voor Brussel en zal een business case gecreëerd worden om deze oplossingen over heel europa te kunnen toepassen. http://www.lamiloproject.eu/
Samenvatting
Uitdagingen
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
9
Doelstellingen
3. Doelstellingen
10
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
een innovatieve en ambitieuze stedelijke distributie
het goederenvervoer is een essentiële sector voor het Brussels hoofdstedelijk gewest. Uit de analyse van de huidige situatie en de vooruitzichten op het gebied van bevolkingsgroei en goederenstromen, blijkt echter dat de situatie op lange termijn niet houdbaar is. in samenwerking met alle actoren van de sector, wil het gewest dus het kader bepalen voor de verbetering van het goederenvervoer met als horizon 2050. de ambitieuze doelstelling is om van de hoofdstad van europa een toonbeeld van een efficiënte en innovatieve stedelijke distributie te maken.
horiZon 2o2o: Scheppen van gUnStige voorwaarden op middellange termijn zijn de doelstellingen: de voertuigbewegingen voor het goederenvervoer in en naar het gewest te beperken en te optimaliseren, door de goederenstromen te groeperen en tegelijkertijd te voldoen aan de verplichtingen van de "just in time" leveringen; de modal shift te bevorderen van het vervoer over de weg naar de waterweg en de spoorweg, alsook van het gebruik van schonere voertuigen voor de trajecten binnen de agglomeratie (laatste kilometer); de werkomstandigheden van de chauffeurs te verbeteren, door de invoering van een duidelijker gewestelijk kader en de ontwikkeling van aangepaste infrastructuren.
horiZon2o5o:opteKenenvanvoorBeeldigereSUltaten op lange termijn zal een efficiëntere stedelijke distributie het gewest toelaten aan de europese doelstellingen van koolstofarme steden te voldoen, door: de beperking van de voertuigbewegingen gekoppeld aan een efficiënter goederenvervoer; het gebruik van schonere vervoerswijzen; de bevordering van de lokale bevoorrading.
een geZamenlijKe aanpaK een efficiëntere stedelijke distributie is essentieel voor het Brussels hoofdstedelijk gewest: voor zijn inwoners maar ook voor de bedrijven, de winkels/handelszaken, de vastgoedsector en, uiteraard, de vervoerders. de 19 gemeenten van het gewest zullen eveneens een belangrijke rol spelen in de tenuitvoerlegging van dit plan. voor een efficiënter vervoerbeleid, betrouwbaarder leveringen maar ook voor een beperktere milieu-impact en een betere levenskwaliteit, zijn dus gezamenlijke en billijke inspanningen door alle stakeholders vereist. vooral omdat er voor de problematiek van het goederenvervoer geen unieke en alomvattende oplossing voorhanden is. daarom heeft het gewest, in een geest van nauwe samenwerking en een streven naar winwinoplossingen, een actieplan uitgestippeld dat ieders belangen in aanmerking neemt.
een intelligentere en milieuvriendelijkere bevoorrading hiertoe werden twee grote strategische richtsnoeren bepaald: de verbetering van het goederenvervoer via een aanpak die bevorderlijk is voor alle stakeholders van de sector: een efficiënter beheer, meer betrouwbare leveringen en betere werkomstandigheden voor de chauffeurs; de beperking van de impact op het milieu en de levenskwaliteit, door een lager brandstofverbruik, minder uitstoot van broeikasgassen en beperking van de hinder voor de andere weggebruikers.
Samenvatting
Uitdagingen
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
11
Actieplannen
4. Actieplannen
12
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Rekening houdend met de omvang van de uitdagingen, wil het Brussels Hoofdstedelijk Gewest snelle resultaten optekenen voor een schoner en intelligenter goederenvervoer. In nauwe samenwerking met de actoren in het veld werden vijf prioritaire krachtlijnen bepaald.
5 krachtlijnen voor een efficiënter goederenvervoer De organisatie van de stedelijke distributie in een kader waarbij de goederen worden gegroepeerd en op een efficiëntere en schonere wijze worden vervoerd, rekening houdend met hun specifieke kenmerken. De integratie van de stedelijke distributie in het ontwerp en de planning van de gewestelijke ruimtelijke ordening met het oog op de ontwikkeling van efficiënte stedelijke distributiestructuren. De ontwikkeling van operationele maatregelen voor de snelle verbetering van de efficiëntie van de stedelijke leveringen en de beperking van hinder. De oprichting van een Observatorium voor mobiliteit en de stimulering van onderzoek en ontwikkeling om de nieuwe concepten van stedelijke distributie aan de Brusselse context aan te passen. De bevordering van de samenwerking op gewestelijk vlak tussen de verschillende publieke en private actoren, en de bewerkstelliging van een gedragsverandering ten opzichte van het goederenvervoer, met inbegrip van het grote publiek.
Een continu verbeterproces Voor elke krachtlijn werd een beperkt aantal acties bepaald. Eerder dan een "catalogus" op te stellen van alle mogelijke goede maatregelen, heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gekozen om zich toe te leggen op de uitvoering van essentiële acties. Duurzaamheid, economische haalbaarheid, eerlijke concurrentie en vrije keuze waren de sleutelcriteria bij de selectie van deze acties. Rekening houdend met de zeer volatiele markt van de stedelijke distributie, zal dit actieplan elke twee jaar worden bijgewerkt met de mogelijkheid acties toe te voegen of te wijzigen.
photo ?
Samenvatting
Uitdagingen
Doelstellingen
Actieplannen
conclusie
13
actieplannen
4.1. Krachtlijn 1 organiSatie van een StedelijKe diStriBUtieStrUctUUr de beperking van het aantal voertuigbewegingen is een voorwaarde sine qua non voor de efficiënte en duurzame organisatie van het goederenvervoer in het gewest. om dit te bewerkstelligen, alsook om efficiëntere leveringen te verzekeren, wil het Brussels hoofdstedelijk gewest een logistieke infrastructuur invoeren ter bevordering van de groepage van goederenstromen en van een modal shift, onder meer naar de waterweg. dit unieke logistieke netwerk, dat zowel de bestaande platformen als de nieuwe infrastructuren integreert, zou door de optimalisering van het goederenvervoer de stad kunnen ontlasten. dit netwerk, ontwikkeld op basis van een distributiemodel, zal voor de levering van specifieke geografische gebieden of productcategorieën stedelijke distributiecentra (Sdc) integreren. dergelijke soepele organisatie laat ruimte voor de geleidelijke uitvoering van de investeringsfasen die snel operationeel kunnen zijn en voor de ontwikkeling van het systeem in overeenstemming met de behoeften.
het stedelijk distributiecentrum (Sdc) deze publieke of private logistieke voorziening laat toe de distributie van goederen te organiseren, door de invoering van "overslagplaatsen". de vervoerders leveren er hun vracht af die in ontvangst wordt genomen, gesorteerd en opnieuw verzonden. vervolgens worden gegroepeerde leveringen van specifieke producten naar de betrokken zone georganiseerd die een wijk, een winkelcentrum of de volledige stad kan betreffen. het systeem van het Sdc, hoewel niet aan alle goederenstromen aangepast, betreft vooral occasionele vervoerders en leveranciers die zodoende niet naar het stadscentrum hoeven te rijden.
BeSt practiceS
leveringen met de fiets, eenduurzamedynamiek in Brussel bezorgen een aantal koerierdiensten hun dagelijkse spoedbestellingen al grotendeels met de fiets voor documenten en met de cargofiets voor pakketten. Bovendien wordt geschat dat 50% van de leveringen in de stad van lichte goederen, of 25% van alle leveringen, met de fiets kunnen worden geleverd2. Behalve het scheppen van banen die niet kunnen worden uitbesteed, bevordert dit soort diensten de ontwikkeling van een soepeler, betrouwbaarder en milieuvriendelijker logistiek. Ze zullen dus sterk worden gestimuleerd.
Structuur van het stedelijk distributienet centrale StrUctUUr
hiërarchiSche StrUctUUr
Stedelijkdistributiecentrum
diStriBUtieve StrUctUUr
primaire stromen
Secundairestromen Bron : Buck consultants, 2011
2
14
onderzoek uitgevoerd in het kader van het europese project cycle logistics
StrategiSch plan voor het goederenvervoer in het BrUSSelS hoofdStedelijK geweSt
een netwerk op maat
BeSt practiceS
om zijn doelstellingen te bereiken, moet het netwerk perfect aan de Brusselse context zijn aangepast. in aanmerking te nemen aandachtspunten: het aantal, de grootte, de kenmerken en de optimale plaatsbepaling van deze Sdc moeten nog worden bepaald op basis van een fijne analyse van de goederenstromen (aard, verpakking, volume, oorsprong/bestemming, frequentie, vervoerswijze, toegankelijkheid van de sites, enz.) en van de behoeften van de winkeliers/handelaars, bedrijven en logistieke dienstverleners. de grootste troef, namelijk de haven van Brussel, zal economisch worden benut en zal een bevoorrechte partner zijn van de stedelijke distributie in Brussel. dat is al het geval voor de bevoorrading van bouwmaterialen en energieproducten via de waterweg. nieuwe infrastructuren en diensten, gericht op de bevoorrading van de winkeliers/handelaars en bedrijven, zouden toelaten het kanaal te gebruiken als een vervoerswijze van kwaliteit. dat is bijvoorbeeld onder meer het geval voor het vervoer van bouwmaterialen op pallets. de haven van Brussel biedt ook mogelijkheden voor de groepage van goederenstromen die thans over de weg verlopen. deze nieuwe rol zal worden ontwikkeld. Sommige private initiatieven kunnen een zeer positieve impact hebben op de bevoorrading van het gewest. voorbeelden zijn de koerierdiensten per fiets, elektrische bakfietsen, maar ook mobiele depots of de automatische pakketautomaten, enz. het gewest wil dergelijke initiatieven steunen ter bevordering van de ontwikkeling van een dicht en coherent distributienet. de financiële rentabiliteit zal een beslissende factor zijn van de reflectie, om meerkosten te beperken en de logistieke keten te optimaliseren.
de haven van Brussel, een troef in het hart van de hoofdstad de haven van Brussel, in het hart van het stedelijk grondgebied, is een bevoorrechte partner in de ontwikkeling van een duurzame stedelijke distributie. de goederen die thans langs de waterweg in het gewest worden ingevoerd, dekken een breed gamma van producten, gaande van zand, bloem, benzine tot water in flessen. Sinds 2004 beschikt de haven van Brussel in de voorhaven over een containerterminal (Brussels terminal) verbonden met de waterweg en de spoorweg. Zijn activiteiten berusten hoofdzakelijk op een pendeldienst via de waterweg tussen Brussel en antwerpen meerdere keren per week. Zo tekende de terminal in 2012 een verkeer op van 16.000 containers waarvan 80% voor het Brussels gewest. Zonder de activiteiten van de haven van Brussel, zou het Brussels wegennet elk jaar met meer dan 700.000 extra vrachtwagens worden belast3. ten slotte heeft de haven van Brussel een vervoersdeskundige aangeworven die de bedrijven advies geeft voor de optimalisering van hun goederenstromen via de waterweg.
10 maatregelen voor de organisatie van de stedelijke distributiestructuur nr actie
deadline
1 analyse van de goederenstromen met het oog op de uitwerking van een distributiescenario
2013-2014
2 opstelling van de business case van de stedelijke distributiestructuur
2013-2014
3 identificatie en reservering van de nodige terreinen voor de stedelijke distributie 4 concrete ontwikkeling van de structuur van het stedelijke distributienet
2015-2020
5 lancering van een pilootproject stedelijke distributie in het tir-centrum
2013-2014
6 omvorming van het tir-centrum tot een stedelijk distributiecentrum
2013-2020
7 Bevordering van het palletvervoer en/of van het vervoer met driewielers/ cargofietsen vanaf de waterweg naar het stadscentrum
2013-2017
8 Bevoorrading van bouwmaterialen bij voorkeur via de waterweg
2013-2017
9 ondersteuning van innovatieve private initiatieven
2013-2020
10 actieve deelname aan het europese lamilo-project - last mile logistics 3
2014
2013-2015
Bron : vUB, 2007
Samenvatting
Uitdagingen
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
15
actieplannen
4.2. Krachtlijn 2 integratie van de StedelijKe diStriBUtie in de rUimtelijKe ordening voor de ontwikkeling van een efficiënte stedelijke distributiestructuur in Brussel, moet het nodige vastgoed in voldoende kwalitative hoeveelheid beschikbaar zijn: ruimten met een gunstige ligging op het gewestelijk grondgebied, met multimodale verbindingen en in moderne en moduleerbare gebouwen. in een context van toenemende druk op de beschikbare ruimte en rekening houdend met de grondkosten in Brussel, wil het gewest de logistiek systematisch in zijn ruimtelijke ordening en beheer integreren.
in kaart brengen van het logistieke vastgoed Zo zal de oprichting van een observatorium van het logistieke vastgoed toelaten alle logistieke ruimten van het gewest nauwkeurig in kaart te brengen: grote ruimtes, maar ook kleine opslagplaatsen, havenruimte, enz. Zo zal de behoefteanalyse aan een betrouwbare en regelmatig bijgewerkte vastgoedinventaris kunnen worden getoetst.
integratie van de logistiek in de planning het gewest wil de logistieke behoeften en de stedelijke distributie beter in de ruimtelijke ordenings- en mobiliteitsprojecten integreren: informatie, opleiding, aanbevelingen voor de richtschema’s en richtplannen, ondersteuning van de gemeentelijke actoren en wijzigingen van de regelgeving zijn allemaal maatregelen voor het systematischer in aanmerking nemen van het stedelijke bevoorradingsproces. de kanaalzone is een belangrijke troef van het gewest bij de ontwikkeling van een duurzame logistiek en zal het voorwerp zijn van een geïntegreerde ruimtelijke aanpak. de site van Schaarbeek-vorming biedt het potentieel van een eersteklas logistieke hub.
Schaarbeek-vorming, een logistieke troef voor Brussel
reserveren van ruimten Sommige gebieden bieden een reëel potentieel. door de uitbreiding van de oppervlakte van sites die in het gewestelijk Bestemmingsplan (gBp) logistieke activiteiten kunnen herbergen, wil het gewest potentiële ontwikkelingen stimuleren. ervaringen van stedelijke bevoorrading per spoor getuigen bijvoorbeeld van interessant potentieel. door langs de spoorlijnen terreinen te reserveren, behoudt het gewest zich de middelen voor om op lange termijn een stedelijke distributie per trein maar eveneens per tram te overwegen.
16
StrategiSch plan voor het goederenvervoer in het BrUSSelS hoofdStedelijK geweSt
met een potentiële beschikbaarheid van 45 ha voor nieuwe bestemmingen, vertegenwoordigt de site van Schaarbeekvorming de grootste grondreserve die binnenkort in Brussel beschikbaar zal zijn. in januari 2010 heeft de Brusselse hoofdstedelijke regering haar voornemen bekendgemaakt om er een multimodaal en logistiek stedelijk distributiecentrum te vestigen dat in de grotere logistieke en economische hub verbonden aan de havenactiviteiten zal worden geïntegreerd. vanwege zijn oppervlakte en trimodale toegankelijkheid zal dit distributiecentrum een belangrijk onderdeel vormen van de Brusselse stedelijke distributiestructuur.
BeSt practiceS
het tir-centrum, voor de opslag en de levering van het stadscentrum het tir-centrum, belangrijk douane - en goederenopslagcentrum, is gelegen op de site van thurn & taxis op minder dan een kilometer van het stadscentrum. met een opslagoppervlakte van meer dan 160.000 m2, stelt het de winkeliers/handelaars van het stadscentrum aanzienlijke opslagruimten ter beschikking. het tir-centrum kan dus de functie vervullen van een waar stedelijk distributiecentrum.
goed idee
Spoorshuttles voor monoprix Sinds 2007 worden de winkels van de supermarktketen monoprix in parijs door een spoorshuttle bevoorraad die vanaf de magazijnen gelegen in de grote ring tot in het centrum de sporen gebruikt van lijn d van het rer-net (gen). van hieruit worden de leveringen in de stad uitgevoerd met aangepaste "stille" vrachtwagens die op lpg rijden.
7 maatregelen voor de integratie van de stedelijke distributie in de ruimtelijke ordening nr actie
deadline
11 opstelling van de inventaris van het logistieke vastgoed die vervolgens aan de behoeften wordt getoetst
recurrent
12 opleiding en sensibilisering van de actoren en partners van de ruimtelijke ordening voor de stedelijke distributie en logistieke behoeften
2013-2020
13 integratie van de stedelijke distributie en logistieke behoeften in de planologische en reglementaire instrumenten
recurrent
14 integratie van de stedelijke distributie en logistieke behoeften in de ontwikkelingsstrategie van de kanaalzone, en onder meer in het richtplan voor de kanaalzone
Samenvatting
Uitdagingen
2013
15 ontwikkeling van pilootprojecten in bedrijfszones met logistieke mogelijkheden
2015-2020
16 ontwikkeling van Schaarbeek-vorming als logistieke pool ten dienste van het Brussels hoofdstedelijk gewest en zijn hinterland
2013-2020
17 reservering van terreinen voor stedelijke distributieen logistieke activiteiten
2013-2020
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
17
Actieplannen
4.3. Krachtlijn 3 Efficiëntere leveringen Met het oog op efficiëntere stedelijke leveringen en beperking van de hinder, wil het Gewest een aantal prioritaire maatregelen invoeren om het werk van de stedelijke vervoerders te vergemakkelijken. Veel van deze acties betreffen een betere harmonisatie van de activiteiten op gewestelijk niveau.
Vergemakkelijken van de leveringen Hierbij moet gedacht worden aan: de harmonisatie van de inrichting en werkuren van de laaden loszones op gewestelijk niveau, het zorgen voor voldoende beschikbare laad- en loszones in de handelswijken, de controle van het correcte gebruik van de laad- en loszones met boetes voor de overtreders, de integratie van leveringsuren buiten de werkuren met het gebruik van "stillere" voertuigen en materieel, enz. Al deze maatregelen verbeteren de beschikbaarheid van de laad- en loszones en beperken de hinder, zowel voor de vervoerders als voor de burgers.
Organisatie van parkeerplaatsen voor vrachtwagens Het Gewestelijk Parkeerbeleidsplan integreert parkeerplaatsen voorbehouden voor vrachtwagens. Hun inrichting door de gemeenten biedt de vervoerders de mogelijkheid over aangepaste parkeerplaatsen te beschikken en handhaaft de levenskwaliteit van de buurtbewoners. Op langere termijn plant het Gewest voor de vrachtwagens eveneens de aanleg van een parkeerterrein voor langparkeren op de site van Schaarbeek-Vorming.
Verbetering van de luchtkwaliteit Het goederenvervoer is thans niet alleen verantwoordelijk voor 30% van de uitstoot van broeikasgassen maar ook voor de uitstoot van verontreinigende stoffen, zoals bijvoorbeeld NO2, die schadelijk zijn voor de gezondheid. Met het oog op de verbetering van de luchtkwaliteit en de bestrijding van klimaatverandering, en rekening houdend met de voorspelbare toename van het vervoer, wil het Gewest voor de stedelijke leveringen het gebruik stimuleren van elektrische voertuigen.
Het verkeer voor iedereen waarborgen Het Gewest heeft specifieke verkeersmaatregelen bepaald, onder meer in dichte handelskernen: naburige laadterreinen (NLT) en leveringen buiten de werkuren zijn onder meer interessante opties die het Gewest wil ondersteunen. Het gebruik van de waterweg voor de levering van bouwmaterialen zal overigens toelaten de hinder te beperken veroorzaakt door bouwplaatsen. Door de vervoerders een routebegeleiding naar hun eindbestemming voor te stellen, biedt het Gewest de vervoerders de mogelijkheid een optimale, snelle en toegankelijke route te gebruiken die de levenskwaliteit in de stad handhaaft.
Betrokkenheid van alle logistieke actoren Winkeliers/handelaars, bedrijven, verladers, vervoerders, gemeenten, politie, enz.: efficiënte leveringen betreffen talrijke actoren die het Gewest via opleidings- en sensibiliseringsacties bij de tenuitvoerlegging van een efficiënter en schoner goederenvervoer wil betrekken.
18
Strategisch plan voor het goederenvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
BeSt practiceS
gemeenten die de leveringen vergemakkelijken te vaak zijn de laad- en loszones bezet door geparkeerde auto’s. de beschikbaarheid van de laad- en loszones is nochtans essentieel voor de organisatie van performante leveringen. Sommige gemeenten hebben het initiatief genomen om gedepenaliseerde laad- en loszones in te richten: dit betekent dat deze zones gratis zijn voor bestelwagens en voertuigen die leveringen uitvoeren, maar betaalbaar zijn vanaf de eerste minuut (€ 100) voor auto’s die er parkeren. de controle wordt dan uitgevoerd door parkeerstewards belast met het betalend parkeren en niet meer door de politie. de zeer positieve resultaten van deze formule pleiten voor de uitbreiding ervan tot het hele gewest.
BeSt practiceS
naburige laadterreinen (nlt) in Bordeaux hebben de overheid en bedrijven dit concept getest om de leveringen in het stadscentrum te vergemakkelijken, vooral in de voetgangerszones. naburige laadterreinen (nlt) zijn parkeerplaatsen op de openbare weg voorbehouden voor goederenleveringen aan naburige winkels en bedrijven. deze laad- en loszones worden gecontroleerd door zelfstandig personeel dat meehelpt aan het laden/lossen en aan de eindlevering. Zo kunnen leveringen worden uitgevoerd buiten de gebruikelijke toegelaten toegangsuren tot deze zones.
9 operationele maatregelen voor efficiëntere leveringen nr actie
deadline
18 verbetering van de leveringen langs de openbare weg
2013-2020
19 Uitstippelen van goederenroutes
2013-2020
20 invoering van een tolheffing voor het wegverkeer 21 organisatie van parkeerplaatsen voor vrachtwagens
Samenvatting
Uitdagingen
2017 in uitvoering-2020
22 Bevordering van bouwplaatsen die minder hinder veroorzaken op de wegen
2014-2020
23 organisatie van een reflectie over naburige laadterreinen (nlt)
2013-2015
24 invoering van leveringen buiten de werkuren
2013-2015
25 opleiding en sensibilisering van de leveringsactoren en -partners voor de stedelijke distributie en logistieke behoeften
2014-2020
26 Beperking van de uitstoot van verontreinigende stoffen door het goederenvervoer
2014-2020
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
19
actieplannen
4.4. Krachtlijn 4 gegevenSverZameling en Bevordering van innovatie als hoofdstad van europa wil het Brussels gewest een voortrekkersrol spelen ter bevordering van een efficiënte en duurzame stedelijke distributie. het gewest is dus van plan de nodige middelen uit te trekken om de bestaande expertise en kennis op het gebied van stedelijke distributie te bundelen, niet alleen de kennis van de onderzoekscentra maar ook de expertise van de actoren in het veld (logistieke dienstverleners, bedrijven, winkeliers/handelaars, beroepsverenigingen, enz.), zowel in België als in andere europese steden. dergelijke dynamiek zal toelaten innovatieve oplossingen voor te stellen en aan de specifieke context van het gewest aan te passen.
ondersteuning van onderzoek en ontwikkeling het gewest stelt de oprichting voor van een multidisciplinaire reflectiegroep die zich toelegt op de stedelijke distributie. deze groep, een ware katalysator van innovatie, zal zorgen voor een betere informatieverstrekking aan de verschillende actoren van het goederenvervoer en tegelijkertijd de ontwikkeling van innovatieve concepten stimuleren.
oprichting van een observatorium van het goederenvervoer door de continue gegevensverzameling zal het gewest over een reëel scorebord van de stedelijke distributie kunnen beschikken met de integratie van de economische en milieu-impact op lange termijn. deze gegevens zullen een beslissende bijdrage leveren aan de beoordeling van het overheidsbeleid inzake goederenvervoer.
deelname aan de uitwisseling van best practices deelname aan europese projecten biedt het gewest niet alleen de mogelijkheid om zich ten opzichte van de andere stedelijke agglomeraties te positioneren, maar vooral om uit de ervaring van de andere deelnemende actoren inspiratie te putten om reflectie te bevorderen en innovatieve concepten te ontwikkelen. het Brussels hoofdstedelijk gewest wil zijn deelname aan projecten die verband houden met de stedelijke distributie handhaven en ontwikkelen.
BeSt practiceS
een test van de haalbaarheid van het gebruik van de tram voor stedelijke leveringen om logistieke oplossingen voor de stad van de toekomst uit te denken, bestudeert de ratp samen met andere parijse stakeholders, de mogelijkheid om het bestaande openbaarvervoernet te gebruiken voor goederenleveringen. Zo heeft de ratp in het kader van het tramfret-project een testproject uitgevoerd waarbij tussen twee reizigersstellen een lege "fictieve" goederentram werd ingevoegd. Zo is gebleken dat deze goederentram geen enkele negatieve impact heeft gehad op het aanbod van het personenvervoer of op het autoverkeer en bovendien gunstig werd onthaald door de gebruikers van de tram.
goed idee de "club du dernier kilomètre" van la rochelle deze club, opgericht in 2011 om tegemoet te komen aan de problemen veroorzaakt door de goederenleveringen in de stad, is een platform voor de uitwisseling van ideeën en intense debatten tussen industriëlen, verantwoordelijken en lokale afgevaardigden. de club beoogt oplossingen te ontwikkelen voor de ontwikkeling van de stedelijke handel en tegelijkertijd de eraan verbonden hinder te beperken in termen van verontreiniging, verkeersopstoppingen en parkeren. Zo komen onder meer aan bod: het gebruik van het openbaar net van het personenvervoer voor het goederenvervoer, de ontwikkeling van schone voertuigen of nog een grondbeleid voor de aanleg van stedelijke logistieke infrastructuren.
20
4 maatregelen voor de stimulering van onderzoek en innovatie nr actie
deadline
27 opstelling van een jaarplan voor onderzoek en innovatie op het gebied van goederenvervoer en de lancering van een oproep tot het indienen van projecten
2014 en vervolgens recurrent
28 monitoring van goederenstromen en organisatie van tellingen
recurrent
29 onderzoek van de haalbaarheid van alternatieve vervoerswijzen: gebruik van het stadsspoor
2015-2020
30 deelname aan europese projecten voor de uitwisseling van best practices
doorlopend
StrategiSch plan voor het goederenvervoer in het BrUSSelS hoofdStedelijK geweSt
4.5. Krachtlijn 5 ontwiKKeling van een gUnStig geweStelijK Kader het goederenvervoerbeleid is een transversaal beleid dat met diverse andere beleidsdomeinen verweven is. het telt ook tal van betrokken partijen die thans bewust moeten worden gemaakt van de uitdagingen en zelf ook oplossingen moeten ontwikkelen. om de doelstelling van een efficiënt en duurzaam goederenvervoer te bereiken, wil het gewest dus gunstige voorwaarden scheppen voor een efficiënt gewestelijk beleid.
Zorgen voor coördinatie het goederenvervoer is met velerlei beleidsdomeinen verweven, van mobiliteit, openbare werken, werkgelegenheid of milieu tot ruimtelijke ordening. de follow-up van het overleg met de betrokken stakeholders, een kritische succesfactor, is toevertrouwd aan de gewestelijke mobiliteitscommissie (gmc).
goed idee
Sensibilisering voor het belang van de logistiek terwijl beleidsmakers en burgers zich vrijwillig interesseren voor het personenvervoer, moeten zij ook bewust worden gemaakt van het belang en de impact van het goederenvervoer voor Brussel. ook de bedrijven, winkeliers/handelaars en vervoerders moeten de uitdagingen en de bestaande oplossingen voor een efficiëntere stedelijke distributie beter begrijpen. het gewest zal dus per doelgroep sensibiliseringsacties uitvoeren. de Brusselse exportbedrijven zullen eveneens worden aangemoedigd om efficiëntere en duurzamere distributieoplossingen toe te passen.
een concreet sensibiliseringsspel de concurrentiepool lyon Urban truck & Bus heeft cityfret uitgedacht, een spel dat de uitdagingen van de stedelijke logistiek van de goederendistributie in de kijker zet en de milieudoelstellingen van groot lyon promoot. de speler moet een of meer pakketten leveren in lyon en moet zowel op ecologisch, economisch als sociaal vlak een zo hoog mogelijke score halen.
Stimulering van nieuwe praktijken de transportgebruikers zullen worden aangespoord om hun leveringsvraag te rationaliseren, door de opstelling van een leveringsplan. op niveau van de wijken zal het gewest een oproep lanceren tot het indienen van projecten om initiatieven voor rationele leveringen en groepage te ondersteunen. deze nieuwe praktijken integreren eveneens de mogelijkheid om korte goederenroutes uit te stippelen met het oog op de stimulering van de lokale en naburige productie.
6 maatregelen voor de ontwikkeling van een gunstig gewestelijk kader
Samenvatting
Uitdagingen
nr actie
deadline
31 coördinatie en evaluatie van het goederenvervoerbeleid
recurrent
32 Sensibilisering voor de gevolgen van de logistieke keuzen op het gebied van goederenvervoer en voor alternatieve vervoerswijzen
recurrent
33 verbetering van het vervoer van exportgoederen door Brusselse bedrijven
recurrent
34 Beheer van pilootprojecten voor rationele leveringen op niveau van de wijken
2014-2020
35 opstelling van bedrijfsleveringsplannen
2013-2014
36 rationaliseren van de afstanden van het goederenvervoer
2013-2014
doelStellingen
actieplannen
conclUSie
21
conclusie
5. conclusie Het goederenvervoer vertegenwoordigt een nieuwe uitdaging voor het mobiliteitsbeleid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De toename van het goederenvervoer in de stad is verhoudingsgewijs groter dan die van het personenvervoer. Dat kan onder meer worden verklaard door de toenemende behoeften verbonden aan de bevolkingsgroei en door de nieuwe handelsen logistieke praktijken. Indien het Gewest geen actie onderneemt om de efficiëntie van dit goederenvervoer te verbeteren, zal dat de files nog verergeren met een negatieve impact op de andere actiedomeinen van het gewestelijk mobiliteitsbeleid: verplaatsingen te voet, met de fiets, met het openbaar vervoer en met de auto. Een efficiënter goederenvervoer in de stad is essentieel voor een goede levenskwaliteit en voor een duurzame stedelijke ontwikkeling.
Met 36 acties vertegenwoordigt dit plan een strategische visie horizon 2020. Voor de zeer nabije toekomst onderscheiden zich drie prioriteiten. Eerste prioriteit is de deelname aan het Europese LaMiLo-project (Last Mile Logistics), een katalysator van acties voor de invoering van een efficiëntere en schonere stedelijke distributiestructuur in Brussel. Het betreft een Interreg IVB-programma dat de acties voor 50% cofinanciert: studie van de goederenstromen, business case en testproject zijn er de belangrijkste elementen van. De tweede prioriteit houdt direct verband met de stedelijke distributiestructuur en omvat de betere integratie van het goederenvervoer en de logistiek in de diverse planprocessen: Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening, Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling, Gewestelijk Bestemmingplan, Kanaalplan, Milieuvergunning en Milieueffectenstudies. Analyse, sensibilisering en reservering van logistieke ruimten zijn de krachtlijnen van deze prioriteit. De derde prioriteit is de verbetering van de leveringsvoorwaarden. Verschillende verbetermogelijkheden zullen worden onderzocht: controle van de beschikbaarheid van de zones op de openbare weg, testprojecten zoals op het knelpunt Louiza, testprojecten met grote winkelcentra voor leveringen buiten de werkuren (‘s avonds, in de vroege ochtend of ‘s nachts) of nog de invoering van leveringsplannen. Het succes van dit ambitieuze goederenvervoerplan zal alleen mogelijk zijn door de inzet en de betrokkenheid van alle publieke en private actoren. Informatie, sensibilisering en overleg zijn de leidraden van dit plan. Op basis van regelmatig uitgevoerde evaluaties en feedback, zal het programma worden aangepast om de ervaringen en ontwikkelingen in de sector te weerspiegelen. Alvast bedankt voor de aandacht die u eraan zult besteden en de medewerking die u zal verlenen.
22
Samenvatting
Uitdagingen
Doelstellingen
Actieplannen
conclusie
