1
nieuwsbrief Nummer 76 | Augustus 2013
Inhoud
Voorwoord 3
NIEUWE PRINSENGRACHT 43-53 4 BALzaal en bierhuis in de vondelstraat 6 Stijlkamer in monumentaal Herenhuis 9 CREATIEF ondernemerschap 12 Een gehoorzaal in Weesp 15
Bloemgracht 32 18 Monumenten in en om het 1012-gebied 21 SURINAME, ZANZIBAR, marokko, INDONESIË... 24 chic restaurat in zeldzame boerderij 28 stadsherstel.nl
Herbestemmen in haarlem 31 Bakenesserkerk in haarlem 34 bijdragen van de vrienden
36
Aankopen 38 in memoriam | pieter tieleman 41 restauraties in kort bestek 42
VRIENDENAANBIEDINGEN 44 Bijzondere locaties
47
Antwoordkaart 48
Voor u ligt de nieuwsbrief van Stadsherstel. Een interessante nieuwsbrief vind ik, waarin u bijvoorbeeld kunt lezen hoe onze afdeling Verhuur bijzondere locaties creativiteit combineert met ondernemerschap. In een artikel wordt beschreven hoe die afdeling samen met allerlei veelbelovende jonge mensen plannen maakt voor optredens in onze locaties. En eigenlijk zijn die creativiteit en dat ondernemerschap ingrediënten die terugkomen in al het werk van Stadsherstel. Zo won Stadsherstel met een vindingrijk plan de openbare inschrijving voor de aankoop van de voormalige ingenieurswoning van de Zuidergasfabriek. Het pand dat tot de jaren 60 van de vorige eeuw dienst deed als woning van de directeur van de Zuidergasfabriek, wordt in de komende maanden getransformeerd tot een koffie- en wijnbar met vergaderfaciliteiten. Afgelopen voorjaar rondde Stadsherstel de restauratie af van boerderij Den Burgh in Hoofddorp (uit 1859). Collega Willem van Iterson tekende zowel voor het ontwerp als voor het projectmanagement. Expositie van de televisieserie ‘Game of Thrones’ in de Posthoornkerk.
De vakkundige restauratie van de boerderij en het ondernemerschap van de huurders, gecombineerd met de voortreffelijke kwaliteit van het eten, maken de boerderij een bezoek zeker waard. Interessante verwervingen zijn de Muiderkerktoren aan de Linnaeusstraat in Amsterdam-Oost, het voormalige schoutenhuis aan het Wilhelminaplein in Heemstede, de paardentramremise in het Hallencomplex in Amsterdam-West en Spuistraat 61, een typisch Stadsherstelpandje waarvan de aankoop mede mogelijk werd gemaakt door een bijdrage van de Vrienden. Een ander boeiend restauratieobject buiten Amsterdam betreft Breestraat 101 in Beverwijk. In deze voormalige buitenplaats bevinden zich zeer waardevolle behangsels, die op dit moment in Den Haag gerestaureerd worden door vakatelier Rescura. Een heus leger van interieurspecialisten van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed helpt de restaurateurs mee de kwaliteit te bewaken. Het Prins Bernhard Cultuurfonds draagt financieel bij aan de restauratie.
Tenslotte maak ik u graag attent op de restauratie van zes panden aan de Nieuwe Prinsengracht. Op innovatieve wijze tracht Stadsherstel hier allerlei maatregelen op het gebied van energiebesparing en duurzaamheid toe te passen. In deze nieuwsbrief leest u hoe we een prachtig stukje Amsterdams historisch centrum met vernuftige middelen verduurzamen, zonder de monumentale elementen aan te tasten. Al met al genoeg te lezen dus. Ik wens u veel leesplezier, inspiratie en een heerlijke nazomer toe.
Onno Meerstadt, directeur
5
onno meerstadt
Foto: Juan Hernández
VOORWOORD
Stadsdeelvoorzitter Jeanine van Pinxteren verzorgt de aftrap van de Heritage Days op 26 mei in het kader van 400 jaar Grachten. Foto Stella van Heezik
Nieuwe Prinsengracht 43 - 53 Bij de restauratie van de panden aan de Nieuwe Prinsengracht startte Stadsherstel een bijzondere samenwerking met de Groene Grachten, een initiatief van Wubbo Ockels, om de Amsterdamse grachtengordel te verduurzamen. De centrale vraag hierbij is hoe in de panden efficiënter omgegaan kan worden met warmte en elektriciteit, zonder de monumentale elementen aan te tasten. Duurzaamheid en Monumenten gaan prima samen!
6
Het duurzame restauratieproject op de Nieuwe Prinsengracht bezoeken? Dat kan tijdens de Open Monumentendagen op zaterdag 14 en zondag 15 september. Zie het volledige programma op www.stadsherstel.nl/cultuuragenda.
De restauratie van de zes panden aan de Nieuwe Prinsengracht 43-53 is in volle gang. De werkzaamheden komen niets te laat, is te zien aan deze fotocollage. Foto’s Paul Luijten, Cris Toala Olivares
Vijf van de zes Stadsherstelpanden aan de Nieuwe Prinsengracht zijn Rijksmonumenten uit de 18e en 19e eeuw. Het verduurzamen van deze panden is een bijzondere uitdaging, want ze vormen een prachtig stukje historisch Amsterdam maar zijn zowel van binnen als van buiten ontzettend verschillend. Samen met Bureau Monumenten en Archeologie zijn de panden uitvoerig doorgenomen en opgemeten. Stadsherstel stelde met de architect een pakket van duurzame maatregelen samen, zoals het plaatsen van een lucht-warmtepomp met lage temperatuurverwarming, isolatie, achterzetramen en warmteterugwinning op water en ventilatielucht. Vervolgens is het pakket doorgerekend. De meeste panden gaan van energielabel F-G naar A-B met de voorgestelde maatregelen! Van alle zes de panden is inmiddels de fundering hersteld. De duurzame restauratie van de rij panden zal naar verwachting begin volgend jaar worden afgerond. In de panden worden woningen gerealiseerd.
verzorgde er de opening. In totaal bezochten die dag ruim 800 mensen het project.
Belangstelling bij Open Monumentendag
Ook leden van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel bezochten het project in grote getale tijdens de jaarlijkse Vriendenwandeling. Elk jaar in mei organiseert Stadsherstel voor haar Vrienden een exclusieve rondwandeling langs panden die normaal gesproken niet worden opengesteld en waarbij projectleiders en vrijwilligers van Stadsherstel
Het duurzame project staat momenteel erg in de belangstelling. Stadsherstel stelde de panden in samenwerking met de Groene Grachten open tijdens de Open Monumentendag dit voorjaar en Stadsdeel voorzitter Jeanine van Pinxteren
Triodos Hart-Hoofddag Ook bij een wandeling die Stadsherstel organiseerde voor de HartHoofddag van de Triodosbank bezochten honderden mensen het duurzaamheidsproject. Met deze dag wilde Triodos haar klanten voorbeelden tonen van ondernemers die de bank steunt en die een bijdrage leveren aan een betere wereld. Stadsherstel verwelkomde de bezoekers in Museum Werf ‘t Kromhout en vertelde daar over de aanpak en het belang van het redden en herbestemmen van monumenten. En na een lezing en een lunch konden de deelnemers beginnen aan de wandeling die eindigde bij het duurzame restauratieproject. Het weer was slecht, maar er haakte niemand af en er waren er een heleboel tevreden gezichten te zien. VRIENdenwandeling
uitleg geven over de restauratie. Dit jaar liepen maar liefst 400 vrienden mee en aanschouwden restauraties die vaak met steun van hun eigen vereniging tot stand kwamen. Het startpunt van de wandeling was dit jaar bij De Duif waar Stadsherstel samen met De Groene Grachten een duurzaamheidmarkt had georganiseerd. Na een wandeling langs meer dan 40 panden van Stadsherstel, eindigde de wandeling met een borrel en rondleiding door de panden op de Nieuwe Prinsengracht. De Groene Grachten De Groene Grachten is een initiatief van Wubbo Ockels met als doel de grachtengordel van Amsterdam te verduurzamen. Zo ontwikkelt de Groene Grachten een totaalpakket om zelf groene energie op te wekken en te besparen in een pand, en te laten zien dat zelfs grachtenpanden te verduurzamen zijn. Stadsherstel Amsterdam is sinds de Dag van de Duurzaamheid 10-10-2012 founding partner van dit ‘groene’ initiatief. De Groene Grachten en Stadsherstel hopen een voorbeeldfunctie te vervullen en er zo aan bij te dragen dat de wereldberoemde grachtengordel nog vele eeuwen mee kan: energiezuinig en letterlijk duurzaam.
7
Balzaal en bierhuis in de Vondelstraat Twee panden uit de 19e eeuw werden zo’n dertig jaar na de bouw samengevoegd tot één onderkomen voor de Vrijmetselaars in Amsterdam. Het betrof het in opdracht van brouwer Heineken door P.J.H. Cuypers ontworpen ‘Bierhuis Vondel’ op no. 41 en de een paar jaar later gebouwde balzaal ‘Vondelhuis’ ernaast op no. 39. Ruim honderd jaar later, waren 8
deze rijksmonumenten toe aan een grondige restauratie. De vrijmetselaars verkochten no. 41 aan Stadsherstel om zo de restauratie van no. 39 te kunnen bekostigen. De opening is in september 2013.
Historie De Vondelstraat ontstond in het tweede deel van de 19e eeuw toen de stad moest worden uitgebreid buiten de Singelgracht aan de zuidkant voorbij het Leidseplein. Vanaf het begin was het de bedoeling de Vondelstraat een chic aanzien te geven. Het plan voor de straat met villa’s is van architect P.J.H. Cuypers. Hij wilde een soort parklaan aanleggen analoog aan het Rij- en Wandelpark naar ontwerp van tuinarchitect Zocher, dat al snel de naam Vondelpark zou krijgen. Cuypers ontwierp niet alleen de straat maar ook een twintigtal huizen en de Vondelkerk. Zelf woonde hij in een door hemzelf ontworpen villa op no. 77-79. In het midden liep de paardentram. De later aangelegde Constantijn Huygensstraat heeft de Vondelstraat in het begin van de Tweede Wereldoorlog in tweeën gesplitst, waardoor nummer 41 een hoekpand werd.
Melange van stijlen
“Je denkt altijd wat moois te vinden, maar dat het zó mooi zou zijn…” Jaap Hulscher
Interieur Vondelstraat 39, de rode tempel van het Amsterdamse logegebouw van de vrijmetselaars. Dit pand is tegelijkertijd met no. 41 door Stadsherstel gerestaureerd. Foto Ernest Annyas
De gevels zijn verschillende keren van uiterlijk veranderd. Van het oorspronkelijk door Cuypers ontworpen perceel in neogotische bouwstijl is weinig overgebleven. Beide panden werden in 1903 door de Amsterdamse Vrijmetselaars gekocht en onder leiding van Kromhout (architect American) verbouwd en gekoppeld. “Nu gaan we dus de Art Deco stijl in”, zegt Paul Morel, projectleider, over deze eerste wijziging. In 1910 volgde, naar ontwerp van Heyn, de complete samenvoeging. Heyn ontwierp een gevel in een Tuschinski/Art Deco/ Jugendstilstijl-achtige stijl. Met deze twee panden, die nu met elkaar zijn verbonden, beschikken de Amsterdamse Vrijmetselaars over
een unieke huisvesting. Morel: “Het is onbegrijpelijk dat de vrijmetselaars toentertijd die verbouwing in twee stappen hebben gedaan, maar ook die stijlwisseling is apart.”
Restauratie De restauratiewerkzaamheden hebben als doel de authentieke onderdelen uit de tijd van Cuypers te conserveren en tegelijkertijd de bijzondere identiteit van de Vrijmetselaarsloge te behouden. Er zijn bijvoorbeeld nog glas-inloodramen met geometrische figuren, gerelateerd aan Vrijmetselarij. In de gevel van nummer 39 is een indrukwekkende vijfpuntige diamant met daarin een pentagram aangebracht met gekleurd glas op een zinken achtergrond. De restauratie is lastiger verlopen dan voorzien omdat de constructie van met name de gevels van beide panden slechter bleek dan voorspeld. “De verankeringen bovenin het metselwerk die ‘blind zijn verwerkt’, wat betekent dat je de ankers niet ziet, waren zwaar aangetast door roest en gaven ter plekke scheuren in de gevels”, vertelt adjunct-directeur Jaap Hulscher, die bij elke verwerving en restauratie van Stadsherstel is betrokken. “De roest tastte zelfs de stalen balken aan, zodanig dat boven het portaal van no. 39 de hele gevel uit elkaar is gedrukt. Dit betekende een flinke meerkostenpost aan gevelmetselwerk.” In de zaal op de eerste verdieping op no. 41 kwamen in het plafond na het verwijderen van verschillende lagen prachtige schilderingen - kunsthistorische schatten, waarschijnlijk aangebracht tijdens de verbouwing door Kromhout in
1904 - tevoorschijn. Hulscher: “Je denkt altijd wel dat er wat zit, maar dat het zo mooi zou zijn, dat hadden we niet gedacht.” De plafonds waren duidelijk in de stijl van 1904, maar er liepen allemaal balken doorheen, echt in de stijl van Cuypers. De duiding van die tijd was ingewikkeld. Maar de plafonds zijn door specialisten van Bureau Monumenten en Archeologie (BMA) en nog twee andere experts vrij goed gedocumenteerd en gefotografeerd. Daarna is in overleg met BMA en Rescura (een gespecialiseerd vakatelier) het plan voor restauratie uitgewerkt. Het plafond op de eerste etage is inmiddels gerestaureerd. “Er is een prachtig plafond teruggebracht, in de stijl van toen teruggeschilderd, en je kijkt je ogen uit”, zegt Hulscher. Reconstructie Het plafond in de benedenzaal op de beletage is niet te restaureren. Sommige delen zijn te veel aangetast om nog in oude glorie te kunnen herstellen, maar het plafond is ook hier weer prachtig, voorzien van “Jugendstil-achtige schilderingen van een hoog niveau”, zegt Hulscher, duidelijk een liefhebber. “En daar waar restauratie niet meer mogelijk is reconstrueren we soms.” “Voor dat laatste is nu gekozen”, vult Morel aan. “Er is gewerkt aan reconstructie van de schilderingen. De gevonden afbeeldingen worden op doek geschilderd en opgespannen op een frame en onder het bestaande plafond aangebracht. Het zijn sjabloonachtige schilderingen zoals je ze ook in Tuschinski ziet. Met elementen van de Vrijmetselarij erin uit de periode van rond 1900, maar gemaakt in het balken-
9
Stijlkamer in monumentaal herenhuis
Bezoek de Vrijmetselaarsloge tijdens de Open Monumentendagen op 14 en 15 september.
kader van Cuypers. Doordat het doek iets lager hangt, krijg je een doorzicht in de historische gelaagdheid van het pand. Die is van een enorme rijkdom, maar er is zoveel aan verbouwd dat het heel moeilijk is om dat precies historisch te duiden.” Het pand op no. 39 is hersteld in de naoorlogse stijl van de Vrijmetselaars, maar dan met goede materialen en deugdelijke installaties. Zo wordt bijvoorbeeld het plafond van de blauwe zaal, dat was beplakt met triplex sterretjes, wel weer in diezelfde sfeer teruggebracht. Ook alle ornamenten, zoals houten kandelaars, worden weer in originele staat teruggebracht.
10 De in glas-in-lood geslepen vijfpuntige diamant in de maçonnieke voorgevel van het pand van de Vrijmetselaarsloge, foto Ernest Annyas
Als restaureren al een mooi vak is, dan is het in oude glorie herstellen van een stijlkamer in een rijksmonument het summum. Althans, zo ervaart projectleider Willem van Iterson de restauratie van de stijlkamer in het 18e-eeuwse hoekpand aan de Breestraat in Beverwijk.
De Vrijmetselaars Stichting Amsterdam en Stadsherstel Amsterdam zijn gezamenlijk opdrachtgever van de restauratiewerkzaamheden die gecoördineerd worden uitgevoerd, zoals gezegd onder leiding van Stadsherstel. Deze constructie betekent de redding van een uniek stuk cultureel erfgoed, door bouwhistorici omschreven als een voor Nederland zeldzaam gebouw, speciaal ingericht voor gebruik door de Amsterdamse Vrijmetselarij.
De Stijlkamer
Ledenvergadering 2013 in de Vrijmetselaarsloge hek van de Vrijmetselaarsloge. Daarnaast werden er verschillende giften van de Vrienden aan Stadsherstel getoond en vond er een loterij plaats, waarbij de opbrengst werd bestemd voor de restauratie van een mooi schouwstukje dat Stadsherstel kreeg van Vriend en vrijwilliger Frans van der Hoogte.
Elk jaar wordt de algemene ledenvergadering van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel gehouden in een bijzonder pand. Dit jaar was dat de Vrijmetselaarsloge aan de Vondelstraat 39- 41, een pand dat normaal gesproken niet publiek toegankelijk is.
Een ander hoogtepunt van de avond vormde een presentatie door adjunct directeur Jaap Hulscher over de restauratie van een prachtige 18e-eeuwse lamp die Stadsherstel geschonken kreeg door Theo Rouwhorst, architect en voormalig waarnemend hoofd bij het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg Amsterdam. Tijdens de vergadering mochten de Vrienden een nieuwe plek voor die lamp uitkiezen. Natuurlijk wel aan een Stadsherstel pand. Projectleider Paul Morel gaf een presentatie over de geschiedenis van Stadsherstel en over de restauratie van de Vrijmetselaarsloge, waarbij hij na afloop van de vergadering ook een rondleiding door de panden verzorgde.
Tijdens de ledenvergadering werd verteld over de activiteiten in het afgelopen jaar en de plannen voor de toekomst. Bijzonder was dat het bestuur op locatie kon aankondigen een bijdrage te zullen geven voor de restauratie en terugplaatsen van het tuin-
De avond werd door een record aantal mensen bezocht. Dat de vergadering plaatsvond in de bijzondere Vrijmetselaarsloge had daar vast mee te maken, maar het laat ook zien dat de betrokkenheid bij het werk van Stadsherstel groeiende is. En dat motiveert Stadsherstel natuurlijk enorm met het mooie werk door te gaan.
Een tekening van het tuinhek dat mede dankzij een bijdrage van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel kan worden gerestaureerd en teruggeplaatst.
De voormalige R.K. pastorie van de St. Agathakerk in een monumentaal 18e-eeuws herenhuis en rijksmonument, Breestraat 101 in Beverwijk. Foto Ernest Annyas
De statige entree, de bijzondere dakkapel en voorgevel van de voormalige pastorie van de St. Agathakerk in de Breestraat 101 in Beverwijk, een pand daterend uit eind 17e eeuw, doen verlangen naar meer. Eenmaal binnen is het zeker de moeite waard om omhoog te kijken naar de gedecoreerde stucwerk plafonds met een patroon van bloemen en strikken. Boven alle deuren uitkomend op de hal zijn gestuukte bovendeurstukken met ornamenten in de vorm van bloemen, fruit, strikken, schalen, muziekinstrumenten, tuingereedschap en urnen. Deze stijl is ook doorgevoerd in de stijlkamer (de voorkamer aan de rechterzijde). De restauratie van dit project - begonnen in mei 2012 - is netjes verdeeld. Projectleider Alex Blommestijn doet de restauratie van het monumentale herenhuis en Van Iterson houdt zich dus bezig met de stijlkamer. Stadsherstel werkt voor dit gedeelte van de restauratie samen met het ervaringsrijke vakatelier voor restauratie en decoratie Rescura.
De hiervoor beschreven stijl is ook terug te vinden in het plafond van de stijlkamer. De hoekstukken van de plafondlijsten zijn nog wat rijker gedecoreerd, met symbolen voor Recht, Handel, Godsdienst en Oorlog. Echt in het oog springt de wanddecoratie van beschilderde behangsels die in houten lijstwerk en lambrisering zijn gezet. Vijf grote schilderingen, vervaardigd rond 1760 door de in die tijd bekende schilder J.D. Augustini tonen geïdealiseerde Nederlandse landschappen. Tussen en naast de vensters zijn zes smalle doeken, de grisailles, te zien, met een verschillend thema per doek: Poëzie en Schilderkunst, Muziek, Bouwkunst, Beeldhouwkunst en Wetenschap of Industrieel. De lambrisering van het overige timmerwerk is nu roze, maar duidelijk is dat daaronder een mintgroene kleur tevoorschijn komt. Aangezien de kwaliteit van de behangsels hoog, maar de conditie van de doeken slecht is, werd restauratieatelier Rescura ingeschakeld. De wandschilderingen, die lijken op die uit het Pest en Dolhuys in Haarlem, zijn inmiddels met grote precisie en onder begeleiding van kunsthistorica Judith Bohan verwijderd en overgebracht naar het atelier. Deze bijzondere restauratie gaat in goed overleg met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, die de voorwaarden heeft vastgesteld waaronder deze operatie mag plaatsvinden. Van Iterson zit de restauratiebegeleidingscommissie, bestaand uit een twintigtal deskundigen, voor en zorgt voor de voortgang van het project. Ook ziet hij erop toe dat ‘de vaart erin blijft’ en de kosten in de hand worden gehouden. Stadsherstel werkt graag met Rescura, uiteraard omdat het een vakatelier is, maar ook omdat het bedrijf “zich realiseert dat een restauratie betaalbaar moet
11
Links restauratie van een dessus de porte, waarvan er vijf zijn in de stijlkamer; rechts wordt gewerkt aan de restauratie van een beschilderd paneel. Foto’s Willem van Iterson
Detail van een van de wandschilderingen van J.D. Augustini in de stijlkamer. Het beschilderde paneel wordt momenteel gerestaureerd. Foto Rescura
12
13
De restauratie van de stijlkamer wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit Fonds Vijfhonderdtien en het Barbas-van der Klaauw fonds van het Prins Bernhard Cultuurfonds. ‘De adviseurs van het Cultuurfonds waarderen de inzet en de aanpak van Stadsherstel om dit bijzondere historisch interieur te behouden en te herstellen.’
blijven”, aldus Van Iterson. “Ze zijn praktisch en professioneel. Tegen het einde van de restauratie van het pand in zijn geheel - die wordt verwacht in december 2013 - zullen de wandschilderingen weer terugkeren naar hun originele plek. Bij de restauratie van het pand wordt de voorgevel van de pastorie, die al jaren aan de buitenzijde met balken bij elkaar wordt gehouden, helemaal opgeknapt. Ook de oude gevelversieringen bij de deur en daklijst worden teruggebracht.
Herbestemmen Het spreekt voor zich dat het hier om een kostbare operatie gaat. De investering in de stijlkamer zal niet kunnen worden terugverdiend uit de toekomstige huur. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed draagt niet bij in de kosten van restauratie van de wandschilderingen en dus was het zaak om volop gebruik te maken van de financieringsmogelijkheden van het Nationaal Restauratie Fonds met een laagrentende lening en van subsidies en financiële bijdragen uit alle geledingen. Een
uitdaging op zich. In juni kregen we gelukkig het fantastische nieuws dat het Prins Bernhard Cultuurfonds een bijdrage zal leveren. Stadsherstel heeft met de Breestraat 101 een prachtig en uniek pand toegevoegd aan haar bezit en zorgt zo voor behoud en herbestemming van cultureel erfgoed. “Zo’n stijlkamer is natuurlijk uniek in Nederland. Dat maakt het restaureren ervan wel heel erg bijzonder”, zegt Van Iterson. Wat de nieuwe functie van het pand, dat tachtig jaar lang heeft gediend als pastorie, precies wordt is nog niet duidelijk. Mogelijk worden het kantoren. Van Iterson: “De bestemming van het pand is ‘maatschappelijk en religie’. Voor een woonbestemming zou een volledige wijziging van het bestemmingsplan nodig zijn en dat kost nu te veel tijd. Ook is de functie kantoren de meest gunstige om zo min mogelijk ingrepen in het belangrijke interieur te hoeven doen. De toekomst van de ‘de salon’, zoals de stijlkamer ook wel wordt genoemd, hangt af van de nieuwe huurder(s). Stadsherstel zou het natuurlijk toejuichen als de stijlkamer toegankelijk zou worden voor publiek. Het zal een uitdaging zijn om deze twee functies te combineren.
Links: de vier musici van het Rondane Kwartet, een Nederlands viervleugelkwartet dat zich toelegt op de composities van Simeon ten Holt. Foto Crijn de Feijter
CREATieF Ondernemerschap
Midden : voorbereidingen voor een diner in De Duif Rechts: trouwopstelling in De Duif. Foto: Ernest Annays
14
15
De creatieve ondernemer
Minder uitbundig meer inhoud
Meer dan honderdzeventigduizend mensen bezochten Stadsherstels twaalf bijzondere locaties in het afgelopen jaar.
De afdeling die de verhuur van de bijzondere locaties van Stadsherstel verzorgt doet dat met een klein vast team heel gepassioneerd op velerlei vlak. De locaties worden verhuurd voor concerten, kindervoorstellingen, beurzen, symposia, diploma-uitreikingen, festivals en evenementen als diners en recepties. Daarnaast lopen er ook eigen cultuurproducties. Deze opsomming is niet volledig en geldt dan ook alleen maar om aan te geven hoe veelzijdig men in deze afdeling moet zijn. Ieder zijn of haar specialisme en dat geldt bij Stadsherstel uiteraard ook. De trend die in 2011 door Emmy Schouten, hoofd van de afdeling
werd gesignaleerd zet door. Bij commerciële verhuur komen de aanvragen korter voor het te organiseren evenement binnen en er is over het algemeen minder te besteden. “Dat betekent dat er meer verhuringen nodig zijn voor dezelfde omzet”, stelt Schouten. “Iedereen wordt budgetbewust. Ook is er een verschuiving naar minder uitbundige evenementen met meer inhoud. Eerder een seminar of een concert dan een feest.” Een kleiner budget en minder uitbundig feestvieren, kan ook betekenen: ‘dan maar geen rode loper op de huwelijksdag’. Toch weet men de locaties van Stadsherstel goed te vinden. Meer dan honderdzeventigduizend mensen waren afgelopen jaar te gast.
In de locaties van Stadsherstel vinden meer culturele dan commerciële evenementen plaats. Schouten verwacht dat het aandeel van culturele activiteiten in de omzetverdeling nog groter zal worden. Dit ondanks de bezuinigingen. “Culturele mensen zijn ondernemers”, stelt ze. “Die willen muziek maken en spelen. Dus regelen ze het zelf of zoeken partijen met wie ze kunnen samenwerken en die met hen willen meedenken.” Stadsherstel is zo’n meedenker die cultuur graag in haar bijzondere locaties programmeert. Zo ondersteunt ze huurders met extra publiciteit voor hun activiteiten. Schouten creëert met veelbelovende jonge artiesten en ensembles soms zelfs een bijzon-
Van Houtenkerk, Weesp - Gevel aan de Oudegracht, afbeelding archief Stadsherstel
Game of Thrones expositie in de Posthoornkerk
16
dere win/winsituatie met gedeeld risico. Maar alert blijven loont, want ook in deze ‘kleinere’ sector wil iedereen ‘een deel van de koek’. Daarnaast is de concurrentie uitgebreid, nieuwe locaties zijn opengegaan of heropend, en er wordt meer divers geprogrammeerd. Organiseerde Paradiso - die ook gebruik maakt van Stadsherstels kerken voor concerten - vroeger alleen muziekevenementen, nu kan men op maandag ook naar een lezing. “Iedereen is nu bezig met cultureel ondernemerschap”, zegt Schouten stellig.
Talenten behouden Leek in 2011 de kleinschalige productie een bij uitstek goed verdienmodel voor de culturele programmering van Stadsherstel, de concurrentie zit niet stil. Schouten: “Organisatoren die zich normaal gesproken bezighouden met grote evenementen, programmeren nu ook kleinschaliger. ” Ondanks dit gegeven blijft Schouten geloven in de potentie van wat ze ‘ons eigen broedplaatsje van jonge kunstenaars’ noemt. Artiesten die jaren geleden - nog relatief onbekend - een kans kregen om op te treden in een locatie van Stadsherstel. Een voor-
“Iedereen is nu bezig met cultureel ondernemerschap” Emmy Schouten beeld hiervan zijn Nicolas en Ella van Poucke, broer en zus waarmee samen het Kamermuziekfestival werd opgezet. Zij waren respectievelijk zestien en dertien jaar jong toen zij voor het eerst optraden in een locatie van Stadsherstel. Nu, vier jaar verder, krijgt zij een avond carte blanche in het Concertgebouw net als haar broer, die net het Grachtenfestivalconcours heeft gewonnen. Zij
vliegen natuurlijk uit, zo gaat dat met talenten, maar Schouten hoopt ze voor nu toch ook nog even te behouden en ze later zo nu en dan terug te zien bij Stadsherstel. “Je bouwt toch iets op.” Een ander voorbeeld is het Rondane Kwartet, dat ook al vijf jaar op rij de Canto Ostinato van Simeon ten Holt in de locaties van Stadsherstel ten gehore brengt. Destijds de jongste generatie musici die de Canto Ostinato vertolken. Stadsherstel geeft hen daarmee tegelijkertijd de kans cd’s op te nemen. Het kwartet speelt tegenwoordig door heel Nederland en staat ook in 2013 in een locatie van Stadsherstel geprogrammeerd. In beide gevallen duurde het een paar jaar voordat de concerten volledig waren uitverkocht, maar die lange adem heeft Emmy Schouten. En, ze is uiteraard al weer bezig met een nieuwe lichting jonge musici.
Nieuwe locaties Ook bij het verhuren van de Bakenesserkerk in Haarlem en de Gerardus Majellakerk in Amsterdam, inmiddels de NedPhO-Koepel genoemd, zal die langere adem nodig zijn om een vast publiek en repertoire op te bouwen. In die laatste locatie zal Stadsherstel in overleg met de huurder, het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO) de repetitieruimte van het orkest verhuren op momenten dat het niet repeteert. In december 2012 gebeurde dat voor het eerst. Een klein ensemble van het NedPhO luisterde het daar georganiseerde diner op. In april 2013 zijn er opnames gemaakt door de NTR voor het televisieprogramma ‘Avond van de jonge musicus’. Over de Van Houtenkerk in Weesp (chocoladekerkje) is ook voldoende te vertellen. Daarover meer in het volgende artikel. Deze bijzondere kerk die het afgelopen jaar is gerestaureerd wordt vanaf mei dit jaar weer verhuurd en zal in het najaar van 2013 officieel en feestelijk worden heropend met het Chocoladefestival.
Een gehoorzaal en kerk in Weesp
Hoogtepunten Meer dan eenentwintigduizend bezoekers stonden in de maand mei, rond Pinksteren, in de rij om naar binnen te kunnen in de Posthoornkerk, die voor de gelegenheid was omgetoverd tot een ruimte waarin je je waande in de betoverende wereld van de populaire HBO televisieserie Game of Thrones. De expositie in de Posthoornkerk bood de fans van de serie de kans om meer dan 70 voorwerpen uit de eerste twee seizoenen te bekijken en een selectie uit het derde seizoen. Omdat de interesse van het Nederlandse publiek zo groot was, werd de tentoonstelling met twee dagen verlengd. Ernaar gevraagd noemt Schouten dit evenement als een hoogtepunt, qua aantal bezoekers, publiciteit en organisatie. Andere recente hoogtepunten vormen de theatervoorstelling Nichego van theatergroep Wie Walvis (overigens een eigen productie van Stadsherstel evenals voorgaande voorstellingen Yurko en Moustachio) tijdens het Lente Festival en College Tour van televisieomroep NTR. Beiden vonden plaats in De Duif, die door haar veelzijdigheid en bijzondere sfeer regelmatig garant staat voor een bijzonder evenement. Natuurlijk, er zijn veel meer evenementen om trots op te zijn. De afdeling produceert driemaal per jaar de Cultuuragenda. Daar staat alles in!
17
De Van Houtenkerk in Weesp - een kerk en stadsgehoorzaal ineen - is zodanig gerestaureerd dat hij voor meerdere doeleinden kan worden gebruikt. De afdeling verhuur bijzondere locaties krijgt er een prachtige zaal bij. Maar ook de kerkgemeenschap zal haar eigen ruimte behouden. Na restauratie ziet dit rijksmonument er eigenlijk nog hetzelfde uit als toen Stadsherstel het kocht. Alleen nu wordt er geventileerd, zit er een goede verwarming in, zijn er extra ramen geplaatst om de kou te weren, is het gewelf geïsoleerd en het interieur straalt een nieuwe elan uit.
Het gebouw uit 1906 – ontworpen door architect B.J Ouëndag – is een kerk, maar door de ruimtelijke werking en de verbluffende akoestiek is het meer een zaal, een gehoorzaal. “Het is een prachtige ruimte”, zegt projectleider Paul Morel, “ruimtelijk vormgegeven in architectonische zin en de mooie lichtinval door het glas-in-lood ramen versterkt dat effect.”
konden niet worden benut. Upgrading van de kerk was hard nodig. Het restauratieplan behelsde dan ook niet alleen restauratie van in- en exterieur, maar ook het aanbrengen van elementen die noodzakelijk zijn om het gebouw geschikt te maken voor exploitatie. Een nieuw systeem voor verwarming en luchtbehandeling werd aangelegd, er kwamen nieuwe toiletten en een werkkeuken voor de cateraars.
Restauratie Al jaren voor de aankoop in 2009 door Stadsherstel werd de Van Houtenkerk ook gebruikt voor concerten, lezingen en boeken- en antiekmarkten. De omstandigheden waren echter verre van ideaal en de vele mogelijkheden die het gebouw in potentie in zich had
Bij een eerste aanblik van het exterieur van de kerk valt direct een van de grote restauratieproblemen op: van veel bakstenen is de bovenkant ‘afgeboerd’. Dit is ontstaan na het vervangen van het originele voegsel dat van slechte kwaliteit was, waarschijnlijk omdat men vervuild en brak Vechtwater heeft
gebruikt bij de aanmaak ervan. Het nieuwe voegwerk bevatte te veel cement en was te hard ten opzichte van de steen. Vocht, zowel van binnen (condensvorming door de aanwezigheid van mensen en verwarming door gasbranders) als van buiten (regen) kon zo niet via de voegen worden afgevoerd. Aan de buitenkant werd de bovenste laag van de stenen afgedrukt. Temperatuurverschillen en weersomstandigheden als zon en vorst verergerden dit proces, dat alleen kon worden gestopt door alle voegen uit te frezen en opnieuw te voegen. Dit is op enkele plaatsen gebeurd. De muurdelen die het zwaarst waren aangetast zijn geheeld. Enkele delen van de zijmuur zijn bij wijze van test geïmpregneerd om het afbrokkelen te stoppen.
De Van Houtenkerk staat aan de Oudegracht en werd ruim honderd jaar geleden gebouwd in opdracht van de cacaofamilie Van Houten. De firma Van Houten bouwde in de vorige eeuw vanuit Weesp hun wereldonderneming op. De kerk is een van de weinige tastbare overblijfselen uit die periode. De kerk is nu van Stichting Stadsherstel Amsterdam, die er allerlei activiteiten verzorgt.
Luchtbehandeling
18
Binnenin de kerk had dit schimmelvorming en een verstikt binnenklimaat met muffe lucht tot gevolg. Morel: “Als je binnenkwam rook je een tweedehandskledingwinkel”. Een groot deel van de schade aan de muurschilderingen komt door een eeuwlang slechte luchtcirculatie in combinatie met condensvorming. De kerk heeft een zadeldak met vlak daaronder een vrijwel rond houten gewelf. Dit gewelf moest worden geïsoleerd, wat bijzonder moeilijk was gezien de kleine afstand tussen het gewelf en de dakconstructie. De ventilatie eromheen moest in tact blijven om verrottingsverschijnselen in de dakspanten te voorkomen. “Daar hebben we uitgebreid op gestudeerd en het was ook een belangrijk element in onze gesprekken met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed”, vertelt Morel.
“Heel bijzonder dat die kerk weer terugkomt in de gemeenschap” Paul Morel
Een goede luchtbehandeling is essentieel als dit soort gebouwen worden herbestemd. Niet alleen voor het behoud van het gebouw, maar ook voor een aangename, regelbare temperatuur. Een ingenieus systeem is aangebracht, waarbij de warme lucht uit de kerk wordt afgezogen en frisse buitenlucht naar binnen wordt geblazen. In het systeem kruisen deze luchtstromen elkaar, waardoor de koudere lucht tot 17 graden wordt opgewarmd door de af te voeren warme lucht, zonder dat dit extra energie kost. Het systeem is in de
kerk op een originele en onopvallende manier weggewerkt door de lambrisering 20 cm. naar voren te plaatsen, waardoor ruimte werd gecreëerd voor convectoren zonder de aanblik van de kerk te verstoren.
Chocoladekerkje Hoewel gebouwd in opdracht van de dames Van Houten - van de Van Houten chocolade, vanwaar de bijnaam ‘Chocoladekerkje’ - als een kerk voor de Nederlandse Protestantenbond, vervulde het gebouw ook een andere functie. Die van centraal punt in het maatschappelijke leven in Weesp. De Van Houten chocoladefabriek was belangrijk voor de stad, een werkgever voor velen werkzaam in die industrie. Dat bracht een gevarieerd cultureel verenigingsleven met zich mee, dat zich deels in de kerk/ gehoorzaal afspeelde. De andere kerken in Weesp hadden die tweede functie niet. “Het is eigenlijk heel bijzonder dat die kerk weer terugkomt in de gemeenschap”, stelt Morel. Het tamelijk rijke culturele leven van de Weespernaren - opvallend voor een stad zo dicht bij Amsterdam vormt de basis voor de te organiseren activiteiten. De Van Houtenkerk moet in Weesp en omgeving weer een centraal punt
Het Chocoladefestival is er een van. Het zit vol met pure passie, ambachtelijke recepten, creatieve activiteiten, uniek entertainment, informatieve bijeenkomsten, cultuin de maatschappij worden. Met rele prikkels de (culturele) activiteiten die er al en dat alles rondom het plaatsvonden vóór de restauratie, centrale thema chocolade. Daarbij aangevuld met nieuwe initiatieven. mag natuurlijk de bekende warme De kerk leent zich goed voor muvan ziek. “Het houtenchocola gewelf zorgt er- Van Houten niet ontbrevoor dat de nagalmtijd aanzienlijk ken. De meeste activiteiten vinden korter is dan in veel andere kerken plaats in de kerk zelf, maar daarnaast en er is een redelijke spreekakoestiek. Het woord gehoorzaal zegt het eigenlijk al” , zegt Morel. Zo was er in oktober 2012 een concert van het Navarra String Quartet, die er dit jaar in oktober opnieuw zullen optreden. Ook zijn er in samenwerking met de plaatselijk bibliotheek lezingen georganiseerd, waaronder die van Anna Enquist, met Ivo Jansen op de vleugel. De Bechsteinvleugel die er staat is geschonken door mevrouw Katie Somerwil-Ayrton, en is officieel in gebruik genomen tijdens het kamermuziekconcert dat plaatsvond - in de periode dat men nog bezig was met de restauratie van het gewelf - in december 2012. Maar er moet ook kunnen worden gedineerd, gerecipieerd en gecongresseerd. De afdeling Verhuur Bijzondere Locaties van Stadsherstel speelt hierin een belangrijke rol. Op deze manier moet de exploitatie rendabel worden, volgens de rendementsberekening die Stadsherstel voor elk pand - groot of klein - hanteert.
met o.a. - Wereldrecordpoging: grootste chocoladeletter maken - Warme Jassenconcert met warme chocolade Vrienden van Stadsherstel ontvangen rond oktober - Chocoladeworkshops en een speciaal boekje over de Van chocoladediner Houtenkerk en het programma Het Chocoladefestival - ConcertvanRoyal Wind Music Nog geen Vriend? Ga naar - Kunstmarkt en verzamelbeurs www.stadsherstel.nl van Van Houten - De ‘mooiste chocoladetaart’Er lijkt niets te zijn veranderd als je binwedstrijd voor jong en oud, waarbij nenkomt in de inmiddels gerestaureerhetdeproeven niet mag kerk. Het resultaat is nietontbreken zichtbaar. Dat komt omdat de werkzaamheden - Chocoladetentoonstellingen nu ze af zijn aan het oog zijn onttrokken. in Ook verschillende locaties in Weesp de prachtige kroonluchters hangen - Verzamelen bijzondere er nog steeds.van Een opvallend verschil is wel dat de (losse) kerkbanken alleen chocoladeverhalen nog aan de zijkanten staan - ook ter - Familietheater van Wie oriëntatie - zodat en er inmuziek de middenruimte een vrije opstelling is ontstaan. De Walvis met chocolade-instrumenten banken zijn gerestaureerd met behulp - Expositie over de reclame van van een donatie van de Vrienden van de Van VanHouten Houtenkerk. En dat is fijn, want er wordt nog wekelijks gekerkt. - Gezamenlijke chocolademomenten o.a.Hettijdens de intocht van is de restauratiearchitect gelukt om zonder concessies doen aan het Sinterklaas en Sint te Maarten oorspronkelijke gebouw een multifunctionele ruimte te creëren die op alle gebied voldoet aan de eisen van de moderne tijd. In april 2013 was de kerk helemaal gereed en in november van dit jaar wordt hij feestelijk heropend tijdens het Chocoladefestival.
Agenda Van Houtenkerk 11/09 Lezing Jan en Sanne Terlouw 24/10 Navarra String Quartet 29/11 tot 01/12 Antiek, Brocante, Kunst en Design beurs Iedere 1e dinsdag van de maand Dikke Jas concert November 2013 Officiële heropening Chocoladefestival December 2013 Korendagen
De exacte data zijn nog niet bekend, hou daarvoor WeesperNieuws.nl in de gaten.
19
Welkom in Weesp.nl | 2013 61
Het Chocoladefestival, een overheerlijk festival In november 2013 staat de Van Houtenkerk in Weesp met een heus ‘Chocoladefestival’ geheel in het teken van chocolade. Organisator Stichting Stadsherstel Cultureel wil ermee laten zien hoe dit rijksmonument is gerestaureerd en tonen wat Weesp aan chocoladehistorie te bieden heeft. Dankzij een bijdrage van de Rabobank, gemeente Weesp en Nu.Hier.Noord-Holland van de Provincie Noord-Holland zijn een aantal activiteiten vrij te bezoeken of voor een gereduceerd tarief en kan een breed publiek ervan genieten. De Vrienden van de Van Houtenkerk en de Vrienden van Stadsherstel gaven een bijdrage voor het opzetten van een concertserie in de kerk die tijdens Het Chocoladefestival zal starten. Het festival zit vol met pure passie, ambachtelijke recepten en creatieve activiteiten rondom het thema chocolade, waarbij de bekende warme chocola van Van Houten niet zal ontbreken. De meeste activiteiten vinden plaats in de kerk zelf, maar ook op andere locaties in de omgeving worden activiteiten georganiseerd. Op www.stadsherstel.nl vind u de meest actuele informatie.
Bloem gracht
32
de helft van een tweeling
Met uitzicht op de Westerkerktoren en het geluid van het carillon er gratis bij is het niet verwonderlijk dat dit pandje, aan de even zijde van de schilderachtige Bloemgracht, na grondige renovatie in no time was verhuurd.
Ieder kwartier laat de Westerkerktoren via het carillon van zich horen. Dat is even wennen, maar op zo’n mooie plek in Amsterdam went het vast snel. Een mooi pandje, de helft van een tweeling, waar de vorige bewoonster maar liefst veertig jaar woonde. Uiteraard is er in die tussentijd regulier onderhoud gepleegd, maar de oud-bewoonster mevrouw Kolm , binnenhuisarchitect van beroep, hield het liefst het meeste bij het oude in het interieur. Een grondige renovatie was na veertig jaar dan ook wel nodig.
20
Bezit in goede staat
Gevelaanzicht van de tweelingpandjes tweelingpandjes nrs. 32 en 34 aan de Bloemgracht. De panden daterend uit begin 18e eeuw. Foto Monique Hollenkamp
De pandjes aan de Bloemgracht in ongerestaureerde staat in de vijftiger jaren. Het middelste pand (nr. 34) heeft in die tijd een geheel ander vooraanzicht, waardoor de pandjes niet lijken op de tweeling van nu. Foto Stadsarchief Amsterdam
Renovatie, onderhoud en beheer wordt bij Stadsherstel gedaan door de vier mensen van het logistieke knooppunt binnen het bedrijf, de afdeling Beheer en Onderhoud. Zij zorgen ervoor dat het kapitaal van Stadsherstel - de ruim vijfhonderdvijftig panden - in goede staat blijft. Goed beheer en regelmatig onderhoud dragen daaraan bij. Jaarlijks beloopt het bedrag dat wordt uitgegeven aan onderhoud rond 3.5 miljoen euro. De lijst met werkzaamheden van de afdeling is lang en veelomvattend en varieert van het laten repareren van een lekkende dakgoot en het onderhoud van de orgels in de kerken tot enorme posten aan timmer- en schilderwerk. Die laatste posten zijn zo groot in omvang, aantal en getal, omdat Stadsherstel monumenten beheert waaraan
veel hout zit. Een gemiddeld pand schilderen kostte in 2012 ruim tienduizend euro. Er werden er 53 geschilderd afgelopen jaar. Elke woning komt bij de afdeling Beheer en Onderhoud voorbij. Meestal gaat het om regulier onderhoud, reparatieverzoeken, schilderwerk van trappenhuizen en gedeeltelijke of gehele woningrenovaties. Van die laatste waren er veertien in 2012. Projectleider Steven Withagen is zichtbaar trots als hij toelicht dat er nauwelijks zaken voor de Huur Geschillencommissie komen waar het Stadsherstel betreft. “Problemen, als ze er zijn, worden ruim voordat een dergelijk traject moet worden ingezet samen met de huurder opgelost”, zegt hij. Ook komt hij zo nu en dan zijn eigen renovaties weer tegen. Binnen de veertien jaar dat hij voor Stadsherstel werkt heeft hij zowel aankomst als vertrek van diverse huurders meegemaakt. “De dynamiek van het werk maakt het voor mij interessant”, zegt hij als hij vertelt over de grote variatie in dagelijkse werkzaamheden binnen zijn afdeling.
Buitenkans Een aantal zaken is qua onderhoud goed te plannen. Grofweg een derde deel van het beschikbare budget gaat naar groot onderhoud. Dan hebben we het over schilderwerk en houtrotherstel. Ook woningrenovatie is voor een deel te plannen. Grondige
renovatie vindt plaats als een pand leegkomt na een lange huurperiode. “Dat zijn leuke klussen”, zegt Withagen. Soms komt zo’n “buitenkans” voorbij en krijgt de afdeling een heel pand ter beschikking om van top tot teen te renoveren. In 2012 was dat rijksmonument Bloemgracht 32. Het pand is sinds
“De dynamiek van het werk maakt het voor mij interessant” Steven Withagen
1961 in bezit van Stadsherstel en werd in 1970 gerestaureerd. Sinds die tijd was het verhuurd. Nu het na al die jaren leeg kwam, had Withagen de kans om in samenspraak met de afdeling verhuur - want het gaat natuurlijk altijd om de ‘verhuurbaarheid’ van het bezit - “de indeling van het huis en de diverse voorzieningen aan te passen aan de eisen van deze tijd”, zoals hij het verwoordt. Vanaf het moment dat het huis leeg komt, begint het traject van aanbestedingen aan de hand van de (nieuwe) indeling van een woning. Per onderdeel van de werkzaamheden komen er meerdere offertes, waaruit een keuze wordt gemaakt. Belangrijke factoren zijn het prijspeil van de offerte, dat uiteraard moet passen in de rendementsberekening, en
21
Interieur Bloemgracht 32 na renovatie. Het huis is van top tot teen gestript en vervolgens geheel aangepast aan de eisen van deze tijd. Foto’s Monique Hollenkamp
monumenten in en om het 1012-gebied
Een belangrijk deel van de panden van Stadsherstel ligt in het centrum van Amsterdam. Al sinds de oprichting in 1956 restaureert Stadsherstel met regelmaat panden in dit gebied en geeft ze waar nodig een nieuwe bestemming. Stadsherstel is daarom ook partner in het gemeenteproject 1012.
Project 1012
22
Zonnige zuidzijde
“Een pandje renoveren na een lange huurperiode is een leuke klus” Steven Withagen de verwachte kwaliteit van het werk. Klinkt logisch. Dit pand met 120 m2 vloeroppervlak - drie woonlagen en een souterrain - was ruim genoeg om na wat aanpassingen te kunnen verhuren aan een klein gezin. Midden in de stad. “Dat is bijzonder voor een Stadsherstelpand”, zegt Withagen, “omdat veel van onze panden een kleinere oppervlakte hebben.” Na de verandering van indeling van de ruimtes heeft de verbouwing geleid tot een heerlijk woonhuis met op de bel-etage een woonkeuken. De etage erboven
is veranderd in een grote living van 40 m2 met aan de achterzijde een vernieuwd terras. Helemaal boven zijn de slaapkamers en een ruimere badkamer dan voorheen. In het souterrain is een grote berging over de lengte van het huis, waarvan een deel dienst kan doen als wijnkelder, net als bij de vorige huurder. Het begin van de werkzaamheden kende vertraging doordat er asbest werd ontdekt. De werkzaamheden werden stilgelegd en het asbest werd gesaneerd. Daarna is het rap gegaan en het resultaat van het gerenoveerde pand mag er zijn. Dat terugbrengen in oude stijl - terwijl alle voorzieningen nieuw zijn - zie je in heel het pand terug en maakt van het huis een typisch Stadsherstelpand. Withagen is alweer bezig met de volgende buitenkans. In de Herenstraat dit keer.
Het leven op de Bloemgracht aan deze zijde - ook wel de ‘goede kant’ genoemd - speelt zich af op straat. De zonnige zuidzijde bevindt zich aan de voorkant van het huis. Daarmee zal het alles te maken hebben. Overal zijn bankjes, losse tafels en stoeltjes, veel bloembakken en de kinderen spelen er op straat. Mevrouw Kolm zat ook vaak op het bankje bij no. 32 of no. 34, de andere helft van de tweeling. Veel interesse was er tijdens de verbouwing van omwonenden, maar ook toeristen waren nieuwsgierig. De voorkamer op de bel-etage ligt zowat op straat, dus binnenkijken is verleidelijk. De nieuwe huurders van Bloemgracht 32 vinden dit blijkbaar een gezellige buurt. Ze houden ongetwijfeld ook van het carillon. Zij kennen de klanken ervan goed, want zij woonden er al. Toen nog aan de overkant.
23
Project 1012 van de gemeente Amsterdam is eind 2007 van start gegaan. Voornaamste doel is de ‘opwaardering van het gebied door het tegengaan van criminaliteit en verloedering in het hart van de stad’. Dit doel is te bereiken door branches die gevoelig zijn voor criminaliteit - ook wel criminogene functies genoemd - terug te dringen en de prostitutie te beperken tot twee zones in het gebied, aldus de brochure van de gemeente ‘1012 in uitvoering’. Het 1012-postcodegebied is uitgestrekt en wordt begrensd door het Singel, de Kloveniersburgwal en de Geldersekade.
Oudezijds Achterburgwal 165 156
Oudezijds Achterburgwal 156 (in het midden) met even verderop de hoek met de Oude Doelenstraat en brug nr.215, Paulusbroederssluis genaamd. Foto Stadsarchief Amsterdam
Bij de Oude Doelenstraat wordt gewerkt aan een rijksmonument, dat is gekocht in 2011, aan de Oudezijds Achterburgwal 156. Ooit vormde deze burgwal, die deel uitmaakt van de middeleeuwse stad, de oostelijke grens van Amsterdam. Ook was het vroeger een vestigingsplaats van veel vrouwen- en mannenkloosters. Namen van zijstraatjes herinneren hier nog aan. Het pandje met klokgevel op nummer 156, dat ligt in het rustiger zuidelijke deel van de gracht, deed dienst als boekenwinkel(tje) toen Stadsherstel het kocht. Sinds het vertrek van de antiquaar in april 2012 wordt eraan gewerkt. Het wordt opnieuw als werk-woonhuis verhuurd.
Vriendengift Het terugbrengen van de stoeppartij
Vriendengift Restauratie van het glas-in-lood in de gevelpui. Bergstraat 2-4 Beeld van de Bergstraat 2-4, ca. 1939, met op de voorgrond de afbraak van de R.K. Kerk ‘Het Torentje’. Beide huizen zijn een rijksmonument, gebouwd ca. 1725. Foto Stadsarchief Amsterdam
Warmoesstraat 15
Vriendenkorting: lekker eten in 1012!
24
MEATBALLS draait gehaktballen van verantwoord vlees, met verse ingrediënten en heel veel liefde. Mede-eigenaar Kaspar Planting serveert daarnaast vijf dagverse groentegerechtjes. En met de linzen- of pompoenballen heb je geen vlees meer nodig. Met wat gratis water en een mooie fles wijn erbij, heb je een heerlijke avond. Voor Vrienden van Stadsherstel die een hoofdgerecht bestellen biedt MEATBALLS gratis een apéritief en een dessert aan. Reserveren kan via www. meatballs.nl of 020-7371250. Vergeet niet te vermelden dat u Vriend van Stadsherstel bent en neem uw Vriendenpas mee. Per pas kunt u met maximaal 4 personen gebruik maken van de aanbieding.
Kloveniersburgwal 44 Nog een antiquaar, maar dan aan de Kloveniersburgwal 44, antiquariaat De Kloof. En geen kleintje dit keer. Nog vroeger in de tijd deed het pand met, toen, dichtgetimmerde ramen dienst als groothandel in ‘Twentsche goederen en tricotages’. Een monumentaal huis met maar liefst vijf verdiepingen van elk honderd vierkante meter. Dat is veel ruimte met een prachtige, afleesbare bouwgeschiedenis. Vanuit de kelder zie je het gebouw als het ware door de tijd opgroeien. Die kelder is verdeeld in een diepe voorkelder, en een iets hoger gelegen achterkelder. Door het hele huis is dat te zien. Het voor- en achterhuis zijn over de volle breedte aan elkaar gekoppeld. In het voorhuis is de laatmiddeleeuwse bouwwijze nog herkenbaar. In de zijgevels zijn oude vensteropeningen te herkennen die later zijn dichtgemetseld. Er zijn deuropeningen herkenbaar naar die buurpanden. Eén daarvan gaat naar een fraai winkelpand in de Oude Hoogstraat, dat ooit totaal is verbouwd door architect Rood. Dezelfde architect die ook de gevelpui bij het Stadsherstelpand heeft ontworpen. Kleine gedenkstenen in beide gevels verwijzen naar de architect. In 2012 werd begonnen met de fundering. Vastgesteld werd dat de oude zware vloerbalken van de begane grond aan twee zijden stevig zijn ingerot, waardoor alle koppen moeten worden vervangen. Na restauratie en verbouwing zal het pand op de begane grond opnieuw een winkel huisvesten, en op de etages erboven ruime appartementen.
De Warmoesstraat, een oud stukje Amsterdam. Op nummer 15, een pand met beschermde status, zat vroeger één van de meest vieze hotels in Amsterdam. In 2011 startte de restauratie en eind mei 2012 is het pand opgeleverd. Ook hier vormde de fundering – of liever gezegd het ontbreken ervan - een grote uitdaging. Dat laatste betekent dat het pand waarschijnlijk van vóór 1600 is, omdat in die tijd nog geen lange heipalen werden gebruikt. De bouwvolgorde (heien-graven-funderen en de bovenbouw) moest door een vertraging van de constructievergunning worden veranderd. Hierdoor werd tijdens het funderingsherstel al aan de bovenverdiepingen gewerkt (de terrazzo badkamervloeren lagen er voordat de fundering gereed was). Na de restauratie zijn er vier appartementen in de vrije sector in gekomen en één in de sociale huursector, alle verhuurd. Met ook een nieuwe huurder op de begane grond, een restaurant – geïnspireerd op een concept uit New York – met de veelzeggende naam Meatballs. Het is zeker aan te raden om daar een keer te gaan eten. Restaurant Meatballs bedacht voor de Vrienden van Stadsherstel een heerlijke aanbieding.
Het pand met de naam Antiquariaat ‘De Kloof’ vlak voordat het pand in het bezit kwam van Stadsherstel Amsterdam. Foto Ernest Annyas
Arm op de Wallen
De Bergstraat behoorde samen met een aantal andere straten aan deze zijde van de stad tot een deel van het 1012 zone waar de prostitutie en andere zogenoemde criminogene activiteiten moesten verdwijnen. De straat ligt westelijk van het Damrak (de bekende Wallen liggen oostelijk ten opzichte van het Damrak), tussen de Spuistraat en het Singel. Bordeelhouders werden uitkocht, hetgeen in beginperiode van het Project 1012 veelvuldig gebeurde, en men trachtte een nieuwe bestemming voor de panden te realiseren. In de Bergstraat is dit echter niet gelukt. Na enige tijd van leegstand kwam Stadsherstel in het bezit van de panden. Bergstraat 2 en 4 zijn beide rijksmonumenten en worden op de lijst van rijksmonumenten omschreven als ‘pand met gevel onder versierde rechte lijst met consoles daterend uit ca. 1725’. Deze piepkleine torenflatjes zijn ideaal geschikt voor de verhuur als studentenkamers. Er zijn goede rendementsmogelijkheden en de voorzieningen worden aangepast aan de doelgroep.
Eurocommissaris Hahn en wethouder Andrée van Es bezoeken project ‘Arm op de Wallen’. Foto Stella van Heezik
Project Arm bestaat uit drie panden aan de Oudezijds Voorburgwal, zes nieuwbouwpandjes in de Oudezijds Armsteeg, ook wel de KLM-pandjes genoemd, en een binnenterrein met een veilinghuis. Hierin bevindt zich de brouwerij van sociale bierbrouwerij De Prael, die ook een proeflokaal en een bierwinkel heeft in dit complex. Ondanks dat Stadsherstel het al weer enige tijd geleden realiseerde, krijgt project Arm op de Wallen nog steeds de nodige aandacht uit binnen- en buitenland. Stadsherstel ontving voor het project subsidie uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en onlangs bezochten de Oostenrijkse Eurocommissaris voor Regionaal en Stedelijk Beleid, de heer Johannes Hahn, en wethouder Andrée van Es het Arm-gebied. Rondvaart langs Arm op de Wallen Tijdens de dag van de architectuur organiseerde Stadsherstel met brouwerij de Prael en architect Kees Doornenbal van Rappange & Partners, verschillende rondleidingen door het gebied. Er was speciale aandacht voor de tuinen die werden aangelegd met behulp van de Stichting Herstelling, een werkervaringsproject voor jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, waar Stadsherstel regelmatig naar alle tevredenheid regelmatig mee samenwerkt.
Tijdens de rondvaart van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel kunt u meer zien en horen over het project Arm op de Wallen. De rondvaart eindigt namelijk met een borrel in de KLM-pandjes bij brouwerij de Prael. Op de vriendenpagina verderop in deze nieuwsbrief leest u hoe u zich hiervoor aanmeldt.
25
Suriname, Zanzibar, Marokko, Indonesië.… De restauratie van het eerste pand van de Stichting Stadsherstel Suriname, in de Julianastraat in Paramaribo, is bijna klaar. Foto Paul Morel
26
Internationaal kennis delen, dat is wat Stadsherstel Amsterdam, doorgaans via de persoon van Paul Morel, doet in het buitenland. En dan in het bijzonder in zich ontwikkelende landen met oog voor monumentaal gebouwd erfgoed. Morel is bouwkundige en gespecialiseerd in de complexere projecten. Hij laat overal het ‘Stadsherstelmodel’ zien. Participatie van het bedrijfsleven en de lokale overheid in een N.V., om op die manier monumentaal erfgoed te restaureren. Pand voor pand, zoals dat bij de oprichting van Stadsherstel Amsterdam ook het geval was.
Suriname Het eerste project in Paramaribo, het houten monument in de Julianastraat dat de Stichting Stadsherstel Suriname kocht van mevrouw Berkenveld, is gerestaureerd en werd in juni 2013 opgeleverd. Mevrouw Berkenveld woont inmiddels al weer een jaar in het nieuwbouwhuisje erachter. De restauratie - inclusief de nieuwbouw - heeft in totaal iets minder dan twee jaar geduurd. Het meeste werk zat in het verkrijgen van het pand, het maken van afspraken over financiering, het vinden van de aannemer en niet in de laatste plaats de oprichting van de N.V. Stadsherstel Suriname, die binnenkort daadwerkelijk een feit zal zijn. Van een stichting naar een naamloze vennootschap. Voor het volgende project wordt binnenkort een keuze gemaakt uit vier projecten. De financiering voor een volgend pand is in de maak. In de huidige structuur, de stichting die straks dus verandert in een N.V., participeren zeven toekomstige aandeelhouders, allemaal Surinaamse bedrijven en elk voor ongeveer 20.000 euro. De meeste daarvan gaan mee naar de N.V. De inleg wordt dan 50.000 euro per aandeelhouder. Ook buitenlandse bedrijven zijn van harte welkom als aandeelhouder overigens. De directie van De Surinaamse Bank - de grootste private bank van Suriname - en een van die toekomstige aandeelhouders - was kort geleden op bezoek in Amsterdam. Het model zoals in Suriname wordt gehanteerd met het herstellen van de stad Paramaribo is een kopie van de wijze waarop Stadsherstel Amsterdam in 1956 startte met de restauraties in de stad Amsterdam. Pand voor pand.
De band die is ontstaan tussen de beide ‘Stadsherstellen’ is zeer goed. Stadsherstel Amsterdam maakt geen deel uit van de juridisch-financiële entiteit en participeert dus niet financieel. Wel is Paul Morel van Stadsherstel Amsterdam lid van de Raad van Advies. “Zich ontwikkelende landen blinken vaak uit in een enorme bureaucratie”, zegt Morel. Hij bedoelt daarmee de overheden. “Het is mooi om te zien dat Stadsherstel Suriname voortgekomen uit het bedrijfsleven - in staat is daar buiten te blijven en zaken juist in een hoog tempo te regelen. Zij communiceren snel. Het is mogelijk binnen een dag een overleg met een aantal drukbezette mensen te regelen. Dat gebeurt niet per e-mail, nee, men pakt gewoon de telefoon. Er wordt daar sowieso bij voorkeur mondeling gecommuniceerd.”
Dus aan de ene kant is er een trage overheid, maar in het eigen circuit vindt al het overleg plaats, waarna de overheid erbij wordt betrokken. In mei dit jaar ging Morel weer die kant uit om samen met de mensen ter plekke ‘het businessplan in elkaar te timmeren’ voor de aanschaf van het volgende pand. Dat gaat daar net zoals in Amsterdam, met een gedegen rendementsberekening, een model op basis van dividend en interest op leningen.
Zanzibar – Stone Town Zanzibar, een eiland aan de oostkust van Afrika, maakt deel uit van Tanzania. De hoofdstad, Zanzibar City genaamd, is het economisch centrum. De historische binnenstad - Stone Town - kreeg een plaats op de UNESO Werelderfgoedlijst. Op uitnodiging van de Nederlandse ambassade in Dar es Salaam vlogen Sabine Gimbrère van de stad Amsterdam, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) en Paul Morel in december 2012 naar Zanzibar. Zij hebben daar een presentatie gehouden voor het bedrijfsleven van Zanzibar en enkele vertegenwoordigers van de overheid over hoe de stad Amsterdam op het gebied van behoud van monumentaal erfgoed tot ontplooiing is gekomen. Hoe de samenwerking van de stad en Stadsherstel in elkaar steekt en in de loop der tijden is gegroeid.
27
Een potentieel project voor een nog op te zetten Stadsherstel Zanzibar? Foto Paul Morel
De entree van het oude abattoir en herontwikkelingsproject, Les anciens abattoirs de Casablanco genaamd. Foto Paul Morel
Vergadering van de Raad van Advies van de Stichting Stadsherstel Suriname in de open lucht. Foto archief Stadsherstel
Hierbij wordt u van harte uitgenodigd voor de heringebruikname van het monumentaal pand aan de Julianastraat 56 Datum: maandag 15 juli 2013 Tijd: 17.00u Dresscode: Casual Stichting Stadsherstel Paramaribo rsvp: 470042/421975
28
Over de betrokkenheid van de gemeente zegt Morel: “Het gaat echt om ondersteuning. Om te laten zien hoe wij omgaan met monumenten en hoe wij samenwerken met particuliere organisaties en de overheden. Stadsherstel werkt natuurlijk heel veel samen met de stad Amsterdam en heeft die relaties ook nodig. In het buitenland leg ik onze manier van werken dan ook uit als een public private partnership.” Zanzibar heeft met Stone Town weliswaar een World Heritage site, maar het management ervan is slecht geregeld. Rondom dat tot Werelderfgoed benoemde monumentale deel van de stad liggen allerlei verwaarloosde wijken, waaraan veel moet gebeuren. “In het bijzonder in de wijk N’Gambo en daar zou eigenlijk ons model voor behoud van erfgoed moeten werken”, zegt Morel. “We hebben verteld over de oprichting van Stadsherstel Suriname en dat alles gebeurt met kapitaal uit het bedrijfsleven. Zo zien ze dat het echt mogelijk is. Onze missie is geslaagd. De eerste stappen zijn gezet. Men is enthousiast en de volgende dag is direct een groep samengesteld die ‘de kar gaat trekken’, want die moet je hebben. Daarmee houden we nu contact. Ik acht de kans reëel dat daar iets komt zoals onze vennootschap.”
Brede samenwerking De contacten in Zanzibar vloeien voort uit het Urban Heritage Inc. congres dat Stadsherstel organiseerde in 2011 ter gelegenheid van haar 55 jarig bestaan. Delegaties uit verschillende landen waren daar aanwezig. Een aantal partijen werkt sindsdien hecht samen. Een brede samenwerking. Hiertoe behoren de DMO, de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) en Bureau Monumenten en Archeologie (BMA) van de stad Amsterdam en African Architecture Matters (AAM). Die laatste groep bestaat uit een aantal Nederlandse architecten, die bij veel uitwisselingsprojecten zijn
betrokken en met kennis van zaken tonen dat er veel bijzondere architectuur is in Afrika. Toen Zanzibar verregaande interesse toonde in het Stadsherstelmodel, en acht maanden na Urban Heritage Inc. met een vijfpersoons delegatie Stadsherstel en Amsterdam bezocht, werd direct met deze groep van architecten samengewerkt. Zij gaan het plan nu verder uitwerken. De Nederlandse ambassade in Tanzania en Unesco behoren eveneens tot deze groep, die door middel van een integrale aanpak Zanzibar probeert te helpen zijn ambitie te realiseren.
Marokko Zo ook in Marokko, waar Morel afgelopen jaar, tijdens het Open Monumentenweekend van Casablanca op uitnodiging van de lokaal opgerichte monumentenorganisatie Casamémoire, “een organisatie met honderdvijftig vrijwilligers en een puik bestuur”, een lezing gaf over de rol van een private onderneming als Stadsherstel bij het behoud en revitaliseren van monumentaal erfgoed: Quand le secteur privé sauve le patrimoine. Daar in Casablanca bevindt zich een herontwikkelingsproject - vergelijkbaar met de Westergasfabriek in Amsterdam - in de vorm van een oud abattoir, dat luistert naar de naam Les anciens abattoirs de Casa. De stad Amsterdam werkt in dit project nauw samen met Casablanca. De stappen die tot nu toe zijn gezet, resulteerden in het tijdelijk gebruik van het ongerestaureerde gebouw, een werkwijze waarmee Amsterdam veel ervaring in heeft, een van de succesfactoren van de Westergasfabriek. Beschrijving van het project en het herbestemmingsplan zijn opgesteld door Casamémoire, de stad Amsterdam (DMO en Bureau Broedplaatsen) en AAM. De inbreng van Stadsherstel zou kunnen zijn hoe je een naamloze vennootschap als Stadsherstel rondom dit project kunt realiseren, natuurlijk altijd ontworpen naar de lokale omstandigheden. Waarschijnlijk zal juist hierover, in het najaar van 2013 in het abattoir een
bijeenkomst worden gehouden om dit model aan de hand van onze ervaringen uit te werken.
Indonesië Ook vanuit Indonesië was een delegatie aanwezig bij het eerder genoemde Stadsherstel congres Urban Heritage Inc. Met hen is sindsdien contact gehouden. Morel is met name in contact met de Heritage Trust BPPI - een vrijwilligersorganisatie die zich heeft ontwikkeld tot een autoriteit met een enorme deskundigheid op het gebied van erfgoed. De mensen in die trust vertegenwoordigd, hebben goede banen en een uitstekend netwerk door heel Indonesië. Bijna alle buitenlandse contacten op het gebied van heritage lopen via hen. Ze zijn enorm belangrijk als onafhankelijk adviseur van de regering. De trust wordt niet betaald door de regering, opdat haar onafhankelijkheid is gewaarborgd. Het is deze organisatie die Morel uitnodigde te spreken tijdens een congres over erfgoed in Jakarta. Hij heeft er een twee uur durende presentatie gegeven, heel specifiek over Stadsherstel Amsterdam N.V. “Ik heb ons model uitgelegd.” Vanuit het Indonesisch bedrijfsleven is veel response gekomen, alsmede de vraag of Morel dit jaar weer terugkomt. Dat heeft echter pas zin, vindt hij, als er ‘een concreet geval is’. Hij bedoelt daarmee: eerst een aantal gebouwen die in aanmerking komen, wat zakenmensen en kapitaal en dan zou iemand van Stadsherstel, die helpt met helpt met het businessplan, erbij betrokken kunnen worden. Inmiddels is een afgevaardigde van de Heritage Trust BPPI naar Nederland gekomen om een paar dagen mee te lopen en de werkwijze van Stadsherstel te begrijpen. Voor hen is heel bijzonder dat wij in onze werkwijze onderhoud en leegstandsrisico’s van meet af aan meenemen in ons model. De mensen uit
Indonesië hebben met meerdere afdelingen binnen Stadsherstel gepraat, dus ook met Frank de Ridder van de afdeling Beheer en Onderhoud. Het anticiperen op de situatie na de restauratie van een gebouw is buiten onze wereld niet ver ontwikkeld, een belangrijke eye opener. Met de aldus vergaarde kennis is de vertegenwoordiger van de Heritage Trust BPPI teruggekeerd naar Indonesië en organiseert begin mei een workshop. Tien projecten zijn nu geselecteerd als potentiële restauratieprojecten. Ook hier zijn dus stappen gezet. In het najaar komt een delegatie uit Indonesië naar de Erasmus Universiteit, die in samenwerking met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, hierover een studieweek organiseert. Stadsherstel zal hier een workshop houden. Als alles voorspoedig verloopt dan zal men in 2014 inderdaad de volgende stap zetten naar de oprichting van een bedrijf, mogelijk naar model van Stadsherstel Amsterdam N.V., dat hen in dat geval van advies zal dienen.
“Wij delen onze ervaring en leren wederzijds” Paul Morel Al deze projecten in het buitenland krijgen een vervolg. Morel komt net terug uit Montreal, waar hij een lezing gaf - alweer - over het herbestemmen van kerken, een onderwerp waarmee Stadsherstel veel ervaring heeft. Maar verreweg het meeste van zijn tijd besteedt Morel nog steeds aan opsporen, herbestemmen en restaureren van gebouwen in en rondom Amsterdam.
29
Chic restaurant in een zeldzame boerderij
Bron: Redengevende omschrijving monumentenlijst gemeente Haarlemmermeer, 2008, p 1.
30
31
Boerderij den Burgh tijdens de restauratie. Foto Willem van Iterson
Monument
Wanneer kun je nu een van de oudste
boerderijen in de Haarlemmermeer kopen? Niet zo vaak, dacht men bij Stadsherstel toen het aanbod kwam van de gemeente Haarlemmermeer om de 19e-eeuwse, vervallen Zeeuwse langgevelboerderij Den Burgh met erf aan de Rijnlanderweg 878 in Hoofddorp over te nemen. De boerderij stond al jaren leeg. Het dak lekte en de klus lonkte.
Stadsherstel zei ja tegen het aanbod van de gemeente Haarlemmermeer - restaureren, herbestemmen en beheren maken tenslotte een groot deel uit van de missie - en ging voortvarend van start. Maar het was een behoorlijk karwei om ervoor te zorgen dat de boerderij, een gemeentelijk monument met horecabestemming, werd getransformeerd in het chique en sfeervolle restaurant met terras op het zuiden, bar, private dinings en vergaderruimten dat het nu is. De gemeente Haarlemmermeer steunt Stadsherstel met de restauratie van deze schitterende boerderij met een bijdrage.
Boerderij Den Burgh dateert van 1859 en is daarmee één van de eerste boerderijen die na de drooglegging van de Haarlemmermeer is neergezet. Op de lijst van de tweede burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer, mr J.P. Amersfoordt, wordt zij in 1868 aangeduid als “De Eik”1. Vóór de boerderij staan welliswaar geen eiken, maar mooie oude kastanjebomen en een rode beuk. Het is tevens een van laatst overgebleven boerderijen aan - en daarmee beeldbepalend voor dit deel van - de Rijnlanderweg. De boerderij is gelegen nabij de Geniedijk, die als onderdeel van de Stelling van Amsterdam is aangewezen als UNESCO monument. Het hoofdgebouw heeft een rijk versierde voorgevel, een sierlijk overstek met fraai uitgesneden windveren en een zadeldak met riet. De gemeente noemt de boerderij van monumentaal belang, omdat het pand naast cultuurhistorische waarde, vanwege soort en vormgeving ook zeldzaamheids- en architectonische waarde heeft. De bouwkundige staat werd in 2008 als ‘matig tot slecht’ bestempeld. Voor de restauratie die binnen afzienbare tijd noodzakelijk werd geacht, zou worden gezocht naar een nieuwe bestemming en nieuwe eigenaar. En zo geschiedde. Jaap Hulscher en Stella van Heezik, van Stadsherstel, hadden toen al contact met de gemeente over dit
pand en later werd het Stadsherstel daadwerkelijk te koop aangeboden. Een huurder voor het pand van 700m2 met parkeerplaats, tuin en terras - op een totale oppervlakte van 4000m2 - werd gezocht en gevonden, zoals dat in principe altijd gebeurt voordat de restauratie, bouw of renovatie van grote projecten start. Natuurlijk is de rendementsberekening gebaseerd op verhuurbaarheid, ook op termijn. Dat is, zogezegd, de basis onder elk project.
‘Matig tot slecht’ Na een aantal jaren leegstand kon Stadsherstel in mei 2012 met projectleider Willen van Iterson van start met die zo noodzakelijke restauratie, renovatie en voor de nieuwe bestemming benodigde nieuwbouw. De uitbreiding en indeling van de boerderij werd ontworpen door Van Iterson, die naast projectleider ook architect is. Een landschapsarchitect, ‘die naar de historische achtergrond kijkt’ werd ingeschakeld om het terrein in te richten, met als blikvangers aan de voorkant nog steeds die mooie kastanjes en de beuk. Door de vele gaten in het riet lekte het door het dak,
Herbestemmen in Haarlem Enkele jaren geleden kon Stadsherstel Amsterdam overeenstemming bereiken met de eigenaar van Stadsherstel Haarlem B.V. over de overname van deze kleine restaurerende instelling. In de jaren daarvoor had Stadsherstel al het prachtige maar bouwvallige monument Spaarne 11, recht tegenover het Teylers Museum, overgenomen. Dit oude brouwershuis was intussen succesvol gerestaureerd. Reden voor de eigenaar van de B.V. om de rest van zijn bezit aan Stadsherstel Amsterdam over te dragen.
32
Restauratie van Boerderij den Burgh in volle gang, foto Willem van Iterson
resulterend in een vochtig en beschimmeld interieur. Van Iterson kwalificeert de staat als ‘abominabel’. Met de omschrijving van de gemeente over de bouwkundige staat als ‘matig tot slecht’ was dan ook niets te weinig gezegd. Veel slechte stukken van de constructie van de boerderij zijn tijdens de restauratie tevoorschijn gekomen. Veel vocht, zwam en houtrot. Direct na de eerste bouwvergadering werd gestart met het funderingsherstel. Na korte tijd werd ernstige vervuiling in de grond gevonden door Aannemingsbedrijf Holleman & Zonen B.V. waardoor het project in het begin wat vertraging opliep. De gemeente saneerde de grond en de aannemer begon met verwijderen van het rieten dak. Daarna verliepen alle werkzaamheden voorspoedig met een kort intermezzo in de herfst, toen de rietdekkers vanwege het natte weertype pas twee weken later dan gepland, hun gang konden gaan. Met een enorm blauw zeil over de hele lengte van de houten constructie konden de werkzaam-
heden binnen gewoon doorgaan. Dat het hele traject voorspoedig is verlopen komt niet in de laatste plaats door het bouwteam, onder leiding van Jeroen Steur van Bouwkundigbureau J. Steur B.V., benadrukt Van Iterson.
Uitdaging De restauratie, renovatie en nieuwbouw is binnen een jaar voltooid. Op 2 april jl. is een ongelooflijk ruimtelijk pand met veel licht, mede door de lange glazen pui aan de terraskant, opgeleverd aan de nieuwe huurders en exploitanten van restaurant Den Burgh, Roos en Jurriaan Temme. Zij zijn tijdens de hele bouwperiode zeer betrokken geweest bij het project en hebben daardoor hun persoonlijke stempel kunnen drukken op hun nieuwe zakelijke uitdaging. Zij hebben ervaring als restaurateurs. Restaurant Den Burgh is geopend op 19 april 2013.
Interieur van het restaurant. De trap leidt naar de zalen op de verdieping. Foto Ernest Annyas
Die rest bestond slechts uit één rijksmonument, Spaarnwouderstraat 68, maar dit pand behoorde tot een complex dat door de eigenaar van de B.V. in de loop der jaren in privé eigendom met veel zorg en in directe relatie met nummer 68 was gerestaureerd en verbouwd. Met de aankoop van de B.V. verwierf Stadsherstel Amsterdam ook de rest van het complex, dat bestond uit nog eens drie panden in de Spaarnwouderstraat en drie panden in de om de hoek gelegen Spiegelstraat. Het terrein achter de historische panden was ingevuld met nieuw gebouwde loodsen en op de begane grond kon je met een puzzeltocht alle onderdelen van dit complex bereiken.
Nieuwe invulling
Hostel
De zes panden en de loodsen werden leeg opgeleverd en vroegen om een nieuwe invulling. Voor de bestaande bovenwoningen aan de Spaarnwouderstraat was dat niet erg moeilijk. Die konden eenvoudig worden gerenoveerd om ze weer up tot date te maken. Na oplevering konden ze weer snel worden verhuurd. Ook de winkelruimtes op de begane grond in de Spaarnwouderstraat werden opnieuw ingericht, waarbij in één ervan een restaurant kon worden gerealiseerd.
Toch bleken nieuwe ondernemers bereid de uitdaging in deze straat weer aan te gaan en wat nog interessanter was, er dienden zich ook ongedachte kansen aan voor het er achter gelegen complex loodsen en de panden in de stille Spiegelstraat. Vlak na elkaar ontstond contact met een kindertheater in Amsterdam en met een onderneemster die een locatie zocht voor een door haar bedachte hotelformule. Voor haar bedrijfsplan had ze al een prijs gewonnen van de gemeente Haarlem. Kortweg kwam haar plan er op neer, dat met een diversiteit van kamers, van tweepersoons tot zaal, en met een gezellige, maar niet te luxe uitvoering een hostel met een zeer aantrekkelijke prijsstelling aan het Haarlemse hotelaanbod zou kunnen worden toegevoegd.
Bij dat herontwikkelen kreeg Stadsherstel projectleider Alex Blommestijn de hulp van straatmanager Marcel Hoenderdos, door de gemeente Haarlem aangesteld om de Spaarnwouderstraat wat meer levendig te maken. Kwamen vroeger de bezoekers vanuit Amsterdam door de poort via deze straat naar de stad, tegenwoordig gaat bijna alle verkeer er omheen via nieuwe bruggen. De eeuwenoude winkelstraat, de verbinding tussen de middeleeuwse Amsterdamse poort en de oude brug over het Spaarne naar het aan de overzijde gelegen centrum van de stad, had veel van haar allure verloren.
Kindertheater Net zo bijzonder was het initiatief van theatermaakster Filiz Kulan om haar Amsterdamse succes van een kindertheater ook in Haarlem op te zetten. In een gedeelte van de loodsen achter de panden kon een gezellig thea-
33
ter worden ingericht met de prachtige naam De Toverknol, speciaal voor kinderen van de jongste leeftijdsgroepen, 1 tot 4 en 5 tot 9 jaar. Het theater kreeg een eigen ingang aan het achtergelegen pleintje en draait nu alweer met veel succes ruim een jaar.
34
De laatste fase bestond uit het inbouwen van het hostel, waarvoor eerst een aantal oude panden aan de Spiegelstraat moesten worden gefundeerd. Al de casco’s van dit gedeelte van het complex waren nog niet ingevuld, dit in tegenstelling tot de panden aan de Spaarnwouderstraat. Er kon dus voor het hostel een geheel eigen lay-out worden bedacht, een invulling waarvoor architectenbureau Kentie en Partners uit Halfweg tekende. Zij hebben trouwens, te samen met Aannemingsbedrijf Holleman uit Velserbroek, alle ruimtes in het complex onder handen gehad, een mooi team samen met projectleider Blommestijn. Eén van de spannendste en meest bepalende onderdelen van het herbestemmen vormde het verkrijgen van de benodigde vergunningen. Het renoveren van bestaande woningen levert doorgaans weinig problemen op, maar probeer maar eens een restaurant, een theater of een hotel vergund te krijgen. Voor ondernemers met plannen is het belangrijk dat die ideeën ook tijdig hun vorm kunnen krijgen. Gelukkig kon in dit geval, dankzij de inzet van welwillende ambtenaren en met steun van burgemeester Schneiders de eindstreep tijdig worden gehaald.
Spaarnwouderbuurt nieuw elan in te blazen als bijzonder waardevol benoemde, onthulde hij als aandenken aan deze inspanning een gevelsteen in Spiegelstraat 2. Vervolgens kon het publiek een kijkje nemen in het nieuwe hostel, waar naast een gezellige ontbijtzaal met veel licht uit de ruime patio, 12 kamers zijn voor maximaal zo’n 60 gasten. Alle ruimtes, met slaapgelegenheid variërend van 2 tot 14 gasten, zijn met een persoonlijke touch ingericht door Saskia Hurd, de trotse uitbaatster van deze nieuwe Haarlemse logiesgelegenheid.
Te huur Niet onvermeld mag blijven dat Stadsherstel in de tussentijd, tussen aankoop en uiteindelijke oplevering van dit complex, ook het rijksmonument Groot Heiligland 26, vlak bij het Frans Halsmuseum, gerestaureerd heeft. Een prachtig complex met als centraal gedeelte een oude schuilkerk. De twee woningen waren direct verhuurd, maar helaas staat de fraai vormgegeven bedrijfsruimte op de begane grond nog steeds te huur. Dus als u nog plannen heeft in Haarlem...
Opening
Striptekeningen in glas-in-lood
En zo kon Haarlems burgervader trots de opening van het hostel verrichten, dat hij enige jaren daarvoor al op papier als idee had bekroond. Na een toespraak waarin hij de initiatieven in dit complex om de
Last but not least is ook de Bakenesserkerk gerestaureerd. Dit kerkgebouw is al weer ruim een jaar in gebruik bij de Archeologische Dienst van de gemeente Haarlem en heeft ten behoeve van dit gebruik een
ware gedaanteverwisseling ondergaan. De glas-in-loodramen in het koor, allen tot voor kort van ongedecoreerd glas voorzien, zijn op initiatief van Martin Busker, de gemeentelijke bouwheer van deze restauratie , vervangen door ramen, die ontworpen zijn door bekende Haarlemse striptekenaars. Deze bijzondere invulling is volledig tot stand gekomen dankzij de bijdragen van diverse sponsoren, die de kerk maar ook de Nederlandse stripstad bij uitstek, Haarlem, een warm hart toedragen. Momenteel wordt gewerkt aan de financiering van de decoratie van het laatste raam boven de entree in de oostgevel, dat naar ontwerp van Joost Swarte gemaakt zal worden.
Voormalig schoutshuis Projectleider Blommestijn is ondertussen zo vertrouwd geraakt in het Haarlemse, dat al weer nieuwe projecten op stapel staan in Kennemerland. Stadsherstel heeft in Heemstede het uit het begin van de zeventiende eeuw daterende voormalige schoutshuis aan het Wilhelminaplein aangekocht. Daar is men momenteel bezig met de asbestsanering en het wegnemen van alle wand en plafondbekledingen, zodat een goed zicht kan worden verkregen op de oude constructies, waarvan bijvoorbeeld het hout van de kapconstructie volgens dendrochronologisch onderzoek uit 1594 is te dateren. En tenslotte wordt ondertussen onderzocht of Het Huis ter Kleef, een overblijfsel van een middeleeuws kasteel in Haarlem, rendabel te exploiteren valt na een noodzakelijke grondige restauratie, waarbij de oude lay-out van een klassieke kaatsbaan weer zal worden teruggebracht. Daarmee zou deze baan de enige in Nederland zijn, en nog wel op de plek waar dit ooit populairste Europese balspel ook daadwerkelijk gespeeld werd.
35
BAKENESSERKERK Haarlem
Ontwerper: Roel Smit, mogelijk gemaakt door Aannemersbedrijf Holleman Santpoort
Ontwerper: Hans Klaver, mogelijk gemaakt door Schildersbedrijf Rijs & Zn.
Ontwerper: Gerrie Hondius, mogelijk gemaakt door Vrienden van de Bakenes
Ontwerper: Theo van den Boogerd, mogelijk gemaakt door diverse particulieren
Ontwerper: Eric. J. Coolen, mogelijk gemaakt door Aannemersbedrijf Ooijevaar
Een striptekening voor de Bakenesserkerk Ontwerptekening van de Bakenesserkerk met de zes glas-in-loodramen.
36
De Bakenesserkerk is een kerk in het centrum van Haarlem, die samen met de Sint Bavo het markante silhouet vormt waardoor men Haarlem van veraf herkent. De kerk was er misschien al wel voor 1250, maar zeker daarna. Ze deed dienst als bedehuis voor graaf Willem II en was gewijd aan Onze Lieve Vrouwe. Kort na 1250 werd het houten gebouw vervangen door een stenen gebouw dat in de tweede helft van de 15e eeuw alweer aan vervanging toe was. In 1530 kwam de huidige toren erbij en in het begin van de 17e eeuw kreeg de kerk haar huidige vorm.
Archeologie in Haarlem In januari 2010 startte de restauratie van de Bakenesserkerk onder leiding van Stadsherstel. De kerk zou worden herbestemd voor de huisvesting van Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem. Mede dankzij het fraaie ontwerp en het enthousiasme van architect Martin Busker van het Haarlems gemeentelijk projectbureau kon dit rijksmonument hersteld worden. Dat hij, nu de restauratie voltooid is, zich nog steeds met veel passie inzet voor de laatste verfraaiingen aan het mo-
Eind 2012 nam architect Martin Busker de Lieven de Key publieksprijs voor de restauratie van de Bakenesserkerk in ontvangst. Het laat zien hoe het gebouw leeft in Haarlem en dat de restauratie en herbestemming gewaardeerd worden.
nument, laat zien hoezeer hij zich als ware monumentenliefhebber nog steeds betrokken voelt bij ‘zijn’ project. In de restauratiefase werd tijdens een discussie over de restauratie van de glas-in-loodramen, een plan besproken een nieuw ontwerp voor de ramen te maken, waarbij het ontwerp meer moest vertellen over de nieuwe functie.
allerlei acties als veilingen, waarbij de opbrengst ten goede kwamen aan de ramen. Ook kwamen er allerlei schenkingen en donaties binnen, en zelfs een nalatenschap van iemand die daarmee zijn laatste wens wilde vervullen. Zo kwam het geld bijeen voor de eerste vijf ramen, die de kerk nu van prachtig licht en een mooi aangezicht voorziet.
Stripstad Het idee ontstond om zes striptekenaars uit Haarlem en omgeving, gebrandschilderde ramen te laten ontwerpen met als thema Archeologie in Haarlem. Er werd voor striptekenaars gekozen om een jonger publiek te interesseren voor erfgoed. En Haarlem is natuurlijk al een heuse stripstad met haar tweejaarlijkse stripfestival. Het plan werd door velen met enthousiasme ontvangen en Martin Busker stortte zich samen met vele anderen op het realiseren van de ramen. Door middel van crowdfunding zijn er al vijf ramen gerealiseerd. De Vrienden van de Bakenesserkerk organiseerden
Het laatste raam Het laatste en tevens grootste raam, ontworpen door striptekenaar en grafisch ontwerper Joost Swarte, kon helaas nog niet worden gerealiseerd. De opdracht aan Joost Swarte was om de geschiedenis van Haarlem uit te beelden. Het is een helder ontwerp geworden met een diepe geschiedkundige betekenis. Met ondermeer vissen zoals de steur
en de meerval die vroeger in het Spaarne zwommen, een berg schoenen die een link legt met de kerk die als overnachtingplaats diende voor pelgrims, maar ook ten tijde van de tweede wereldoorlog door de Duitsers als een gevangenopvangplaats werd gebruikt. We hopen dat het ons lukt om het benodigde geld voor dit raam bijeen te krijgen zodat het onthuld kan worden tijdens de stripdagen in mei
Nog niet gerealiseerd glas-inlood raam boven de publieksingang, ontworpen door Joost Swarte
Elke werkdag tussen 13.00 en 16.30 uur is de kerk en het werk van de archeologen te bewonderen. Ook is de kerk elke derde zondag van de maand gratis toegankelijk. Tijdens de open monumentendagen is op zaterdag 14 september het archeologisch archief in de kerk geopend en op zondag 15 september wordt er een Korenlint georganiseerd. Door Haarlem trekken dan allerlei koren van locatie naar locatie. Zelf de Bakenesserkerk huren? www.stadsherstel.nl
2014. Mede dankzij een bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland en diverse particulieren en bedrijven hebben we inmiddels al ruim 14.000 euro bij elkaar gekregen van de 33.717 euro die we in totaal nodig hebben. Nog zo’n 19.000 euro te gaan. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Stella van Heezik
[email protected] of 020-5200076
Draagt u een glaasje bij? Help ons mee het laatste stripraam in de Bakenesserkerk te realiseren. U kunt uw bijdrage overmaken op rekening van Stadsherstel Haarlem, rekeningnummer 46.76.42.257 onder vermelding van Glas-in-lood. Stuurt u bij schenkingen boven de € 20,00 vooral ook even een e-mail met uw adresgegevens naar
[email protected]. Dan ontvangt u van ons een leuk bedankje.
•
Bij een donatie vanaf € 20,00 krijgt u van ons een setje boekenleggers waarop de reeds gerealiseerde ramen staan afgebeeld.
•
Bij donaties boven de € 50,00 krijgt u, naast het setje boekenleggers, een gratis jaarlidmaatschap van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel aangeboden. Wanneer u al vriend bent, een leuk cadeautje voor een ander?
Volg deze actie op facebook.com/stadsherstel en op onze website.
•
Bij een donatie vanaf € 200,00 krijgt u beide cadeautjes. Daarnaast nodigen wij u dan ook graag uit aanwezig te zijn bij de onthulling van het laatste raam.
37
Vereniging Vrienden van Stadsherstel Sinds haar oprichting in 1980 steunt de Verenging Vrienden Stadsherstel bij het realiseren van de ambities op het gebied van monumentaal en gebouwd erfgoed. Als Vriend ondersteunt u de projecten van Stadsherstel en levert u zo een belangrijke bijdrage aan het 38
RONDVAART U steunt Het werk van Stadsherstel al vanaf €30,per jaar!
behoud van beeldbepalend en monumentaal erfgoed in en om Amsterdam. JOZET BEDANKT Als Vriend ontvangt u: regelmatig een Stadsherstel Nieuwsbrief; jaarlijks een rondwandeling langs
restauratieprojecten van Stadsherstel;
jaarlijks een rondvaart langs de panden van
Stadsherstel voor een vriendenprijs;
jaarlijks een presentatie over de restauraties
van Stadsherstel;
Begin september zal Jozet van Sloten ons helaas verlaten als vrijwilligerscoördinator. We zullen Jozet’s tomeloze energie, betrokkenheid en enthousiasme erg missen! Maar gelukkig zijn we haar niet helemaal kwijt. Jozet blijft zich op incidentele basis nog wel inzetten als gids of vrijwilliger bij andere klussen. Bedankt Jozet!
Actie: breng als Vriend een nieuwe Vriend aan en vaar gratis mee! Kent u iemand die het werk van Stadsherstel ook graag steunt? Meld hem of haar nu aan via de antwoordkaart in deze nieuwsbrief. Als dank krijgt u de rondvaart dan gratis.
400 jaar Grachten en de KLM-huisjes Dit jaar vindt de jaarlijkse Vriendenrondvaart plaats op zondag 13 oktober om 14.00 uur. We zullen varen door de drie hoofdgrachten die dit jaar 400 jaar bestaan. Op die grachten staan een tiental panden die als voorbeeld dienden voor de miniatuur blauw-met-witte huisjes die KLM uitdeelde aan haar passagiers. Ook varen we langs diverse Stadsherstelpanden en zal er aandacht zijn voor van de Vereniging Vrienden die aankopen, restauraties of restauratie van onderdelen aan een monument mogelijk hebben gemaakt.
Deze rondvaart wordt aan de Vrienden van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel tegen kostprijs á € 22,50 aangeboden. Een Vriendenprijsje dus. En Vrienden mogen introducés die Stadsherstel ook een warm hart toedragen, altijd meenemen. Aanmelden kan tot 4 oktober, maar wees snel want vol is vol! 39
U kunt het bedrag overmaken op rekeningnummer ING 565967 ovv uw lidnummer en rondvaart.
Borrel bij onze eigen KLM-pandjes We sluiten de rondvaart af bij onze eigen KLM-pandjes. De miniatuurhuisjes van de vliegmaatschappij dienden op hun beurt als voorbeeld voor het ontwerp van deze zes individuele pandjes van Stadsherstel. Bij sociale bierbrouwerij De Prael die in twee van deze pandjes is gehuisvest, kunt u diverse speciaalbieren proeven en een rondleiding krijgen door de brouwerij.
korting op verschillende culturele
evenementen in de bijzondere locaties van Stadsherstel.
Een bijzondere schenking Meer geven? Schenken door middel van een Periodieke Schenking of nalatenschap is ook mogelijk. Neem voor meer informatie hierover contact op met de Vereniging Vrienden van Stadsherstel via
[email protected] of 020 52 00075.
Liever op een andere manier bijdragen aan ons werk? U kunt ook bijdragen aan een specifiek doel, zoals het glas-in-loodraam voor de Bakenesserkerk. Meer hierover leest u op pagina 35 van deze nieuwsbrief. Ook is Stadsherstel regelmatig op zoek naar vrijwilligers.
Onlangs kreeg Stadsherstel een leuke verassing aangeboden door Frans van der Hoogte, een betrokken vrijwilliger van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Hij wilde Stadsherstel een bijzonde schouwstukje cadeau doen dat stamt uit het bezit van zijn schoonvader, Jo Vegter, architekt en voormalig rijksbouwmeester. Voor zover de familie kon nagaan is het stuk afkomstig uit een historisch pand in Sloten, Friesland, vrijwel zeker de 17e-eeuwse voormalige pastorie aan de Herenwal, die door Jo Vegter in de jaren '70 werd gerestaureerd. De schildering behoefte wel enige restauratie. Tijdens de algemene Ledenvergadering van de Vrienden werd geld bijeengebracht om dit bijzondere stukje te restaureren. Na opknappen zal Stadsherstel er een goede plek op een schoorsteenboezem voor zoeken. Het initiatief van Frans van der Hoogte voelt voor Stadsherstel als een mooie beloning voor onze dagelijkse zorg voor monumenten. Bedankt!
40
AANKOPEN
AANGEKOCHT
De Muiderkerkertoren Dankzij de goede contacten van projectleider Paul Morel met architectenbureau Van Stigt en Aannemingsbedrijf De Nijs, raakte Stadsherstel betrokken bij het hergebruik van de Muiderkerkertoren. Tijdens de intensieve planvorming en uitvoering van de NedPho-Koepel, de verbouwing van de Majellakerk voor het Nederlands Philharmonisch Orkest, konden eerdergenoemde partners in dit proces het niet laten hun plannen met deze toren bij projectleider Paul aan te kaarten. Die viel als een blok voor hun idee om de toren een echte economische bestemming te geven. Die gedachte paste precies in de doelstelling van Stadsherstel om een gezonde toekomst voor monumenten te garanderen door te zorgen voor een rendabele exploitatie.
EKO AANG
De toren, het laatste restant van de door brand verwoeste kerk, stond weliswaar als herinnering aan dit verleden te prijken, maar was voor de eigenaar alleen maar een last. Met het inbrengen van kleine kantoortjes op nieuw in te richten verdiepingen zou een degelijke exploitatie mogelijk worden, mits deze ruimtes door een lift en een vluchttrappenhuis zouden kunnen worden ontsloten. En mits al die kleine kantoren ook iets van daglicht konden krijgen.
C HT
AANGEKOCHT Het bleek echter niet mogelijk de villa direct te verwerven; er werd een prijsvraag uitgeschreven voor plannen met een nieuwe toekomst van dit oude woonhuis. Gijs en Katelijne besloten hier gezamenlijk
Nieuwe bestemming Hoe gaat de villa nu gebruikt worden? Het plan behelst een multifunctioneel gebruik van de kamers en de tuin, met horeca, ateliers, private dining, trouwen, een plek voor diverse artistieke gezelschappen en de woning voor de exploitant. De villa moet straks een levendig centrum van deze nieuwe wijk worden, waar kan vele vormen van cultuur samen komen in een heerlijke omgeving.
aan mee te doen, en samenwerking werd gezocht met architectenburo Emma. Het bedrijfsplan werd uitgewerkt, een simpele invulling van de bestaande ruimtes werd bedacht, en er werden tekeningen gemaakt. En ook de lay-out van de tuin kreeg aandacht met de inzet van de tuinarchitecte Patricia Debie, die ook de tuin bij boerderij Den Burgh ontwierp. Na presentatie van de plannen bleef het even spannend wat de jury er van zou vinden, maar tot volle tevredenheid van alle betrokkenen werd ons plan tenslotte gekozen. Niet in het minst omdat men oog had voor de vertrouwde naam van Stadsherstel als het ging om een goede exploitatie en zorgvuldig onderhouden van een monument.
41
Leerlingbouwplaats De opzet is wonderwel geslaagd, met als bijzonderheid dat de uitvoering geheel verricht is als leerlingbouwplaats. Met één leermeester konden vele leerlingen hier kennis maken met alle facetten van het restauratiewerk en het inpassen van nieuwbouw in en aan een oud gebouw.
Spuistraat 61
Voormalige Ingenieurswoning aan de Korte Ouderkerkerdijk 45
Toen Gijs Hoen, projectleider bij Stadsherstel, werd benaderd door de enthousiaste onderneemster, Katelijne van Wensen met een plan voor een nieuwe bestemming van de voormalige Ingenieurswoning van de Zuidergasfabriek was hij direct enthousiast. Als roeier was hij honderden keren langs deze villa aan de Amstel gevaren en herkende direct de kwaliteiten van de ligging ervan, te samen met de grote tuin er om heen. De villa zou worden afgestoten in het kader van de herontwikkeling van een deel van het oude terrein van de gasfabriek met nieuwe woningbouw. Daarbij zou de villa als rijksmonument een mooi historisch punt vormen in de hedendaagse bebouwing.
De Muiderkerkertoren
Al maanden geleden werden wij door architectenbureau Klein geattendeerd op een klein monument dat zij hadden opgemeten aan de Spui-straat. De eigenaar zou het rijksmonumentje wel willen verkopen en gezien de staat van onderhoud en verzakkingen aan het pand leek het prima te passen in onze portefeuille. Die conclusie bleek bij nader onderzoek gerechtvaardigd, het gaat om een “echt klassiek” Stadsherstelpandje.
MET STEUN VAN VRIENDEN
SPUIStrAAT 61
Toen de vraagprijs op basis van de door ons gemaakte rendementsberekening onhaalbaar bleek te zijn is er langdurig onderhandeld. Ondertussen was ook de interesse gewekt van De Vrienden van Stadsherstel en van de stichting Amsterdams Monumenten Fonds. Met een handreiking van de eigenaar in de prijsstelling en met ondersteuning van genoemde partijen kon tenslotte de koop tot stand komen.
Stadsherstel kwam toevallig op het spoor van dit op een rustig pleintje gelegen complex. Totaal vervallen, al jaren dichtgetimmerd, maar wel op een karakteristieke plek op het oude dorpsplein met een typisch negentiende eeuwse horeca serre en met daarachter een naar het leek veel oudere bouwmassa. Nader onderzoek leerde dat het hier ging om het voormalige schoutshuis dat al van rond 1600 zou dateren en waarvan de hoofdstructuur nog geheel aanwezig was, met prachtige eiken hoge kap en met een mooie gewelfd gemetselde kelder.
42
IM IMIM IM IM IM IMIM IM IM IM IMIM In memoriam Pieter Tieleman
Wilhelminaplein 4 en 6 te Heemstede
AANGEKOCHT Wilhelminaplein 4 en 6 te Heemstede
Reden om te onderzoeken of wij dit monument konden redden. Overleg met de gemeente Heemstede leerde dat zij ons initiatief buitengewoon op prijs stelden en dat zij onze pogingen om een nieuwe toekomst voor dit complex te bedenken graag wilden ondersteunen. Momenteel wordt gewerkt aan de definitieve plannen voor dit gebouw en wordt op voorhand vast de oude constructie zoveel mogelijk van latere betimmeringen ontdaan.
AANGEKOCHT
De aankoop van deze panden zijn mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds. De adviseurs van het Cultuurfonds noemen het bijzonder dat Stadsherstel Amsterdam zich in toenemende mate ontfermt over het behoud van historisch waardevolle panden buiten Amsterdam.
De Hallen
De Hallen
OPen voor publiek Tijdens de Dag voor de Bouw trokken ruim 2.000 geïnteresseerden door de voormalige tramremise en vergaapten zich aan deze immense restauratie. De Tramremise Ontwikkelings Maatschappij (TROM), architectenbureau Van Stigt en Stadsherstel gaven toelichting op het werk. Tijdens het Open Monumenten weekend in september staan de enorme deuren weer open voor publiek en kunt u komen kijken.
De Tramremise met de werkplaatsen tussen de Bilderdijkkade en de Ten Katemarkt in Amsterdam waren ooit het werkend hart van de wijk. Nu worden ze dat opnieuw en dan ook nog geheel toegankelijk voor publiek. Bij de restauratie van het rijksmonument is de aannemer inmiddels voortvarend aan de slag gegaan. Aan de vloer van de parkeergarage wordt al gewerkt en daarmee zijn de spaarbogen weer even zichtbaar geworden. Hiermee spaarde men tijdens de bouw in 1904 dure baksteen uit. De verbouwing van HAL 17 met de aan weerszijden gelegen woonhuizen, het deel van het complex dat Stadsherstel voor haar rekening neemt, start in november 2013.
Op 12 juni 2012 overleed ons voormalig Hoofd financiële administratie, de heer Pieter Tieleman. De heer Tieleman gaf in de periode 1974 – 1991 leiding aan de administratie van de Amsterdamse Mij. tot Stadsherstel N.V. en maakte vanaf de oprichting in 1981, de cijfers op van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel. Na zijn pensionering werd hij bij deze vereniging, vrijwilliger en beheerde vaak samen met mevrouw Tieleman op dagen als de Open Monumentendag, enthousiast de stand van de Vrienden. Hoewel geboren in Beverwijk, woonde Pieter vanaf zijn eerste levensjaar voor de rest van zijn leven in Amsterdam. Al vanaf jonge leeftijd ontwikkelde hij grote interesse in de unieke binnenstad van Amsterdam, geïnspireerd door een onderwijzer die een grote heemkennis bezat en dat gemakkelijk overdroeg op zijn jonge leerlingen. Na de oorlog ging Pieter er op uit naar jeugdherbergen overal in den lande. Na een aantal jaren kende hij vele jeugdherbergvaders en moeders en ging hij hen helpen met allerlei praktische zaken zoals hun boekhouding, waar ze vaak niet aan toe waren gekomen. In jeugdherbergland werd hij zodoende een bekende en gewaardeerde jongere, en al snel koos men hem uit, om uitgezonden te worden naar Amerika, om lezingen te houden over de jeugdherbergbeweging. Pieter werkte meer dan een kwart eeuw als vrijwilliger
voor de Nederlandse Jeugd Herberg Centrale(NJHC) in bestuurlijke functies. Later vulde hij dat nog aan met het penningmeesterschap van de Willemsparkschool, de stichting Heemkennis Ons Amsterdam en de stichting Wijzer. Voor al dat vele werk werd hij onderscheiden met een Koninklijke onderscheiding, de eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje-Nassau, op 4 december 1992. In zijn werkzame leven was Pieter in de jaren van de wederopbouw, ruim 25 jaar werkzaam op een accountantskantoor, waar hij leerde verlies-, winst- en jaarrekeningen op te stellen. Zo kwam hij in contact met een accountant de heer Bottema, die voor Dijker en Doornbos ook bij Stadsherstel de jaarrekening moest controleren. Begin jaren ‘70, was Stadsherstel Amsterdam een relatief kleine restaurerende instelling met ca. 200 panden in Amsterdam en 1 pand in Haarlem. De financiële administratie werd bemand door twee oudere heren, de heer Wesselink en de heer Dekker. Toen deze laatste als Hoofd administratie, vanwege zijn leeftijd, minder wilde gaan werken, introduceerde de accountant Pieter Tieleman bij toenmalig directeur, de heer Hengeveld. Pieter had inmiddels een eigen administratiekantoor en begon eerst met enkele dagen per week te werken, voorafgaand aan zijn vaste aanstelling als Hoofd financiele administratie in 1974. Onze maatschappij was toen gevestigd in een gedeelte van het hoekpand Keizersgracht 462, hoek Leidsegracht, waar langzamerhand steeds meer medewerkers het team waren komen versterken. Het was een krap, maar heel gezellig kan-
toor. Menig huurder kwam naar de Keizersgracht om contant de huur te betalen of een onderhoudsklacht te melden, waarna bouwkundige Frans Tervoort op zijn brommer langsging, om de ernst van de klacht in te schatten. Op de authentieke zolder werd koffie gedronken en door sommige liefhebbers een sigaret of sigaar opgestoken, op 5 december werd er, bij kaarslicht, Sinterklaas gevierd. Geen wonder dat Pieter zich in deze ambiance snel thuis was gaan voelen.
Groot was zijn vreugde, toen hij met zijn gezin een huis van Stadsherstel aan de Nieuwe Herengracht mocht gaan bewonen, dat hij inrichtte met veel antiek. Zelf had ik het geluk om in die tijd in dienst bij Stadsherstel te treden en al snel merkte ik dat mijnheer Tieleman zijn kennis en liefde voor Amsterdam met zijn vele monumenten, graag overdroeg. Zo maakten we in de lunchpauzes geregeld wandelingen om de panden, die op kantoor slechts een adres waren, in werkelijkheid te gaan bekijken. Pieter Tieleman was zeer enthousiast over de aankoop van de Amstelkerk in 1986, voor het symbolische bedrag van 1 gulden. Het Bätz-orgel uit 1843, had zijn bijzondere belangstelling en de restauratie daarvan werd in 1991, het jaar van zijn pensionering, voltooid. Wij wensen mevrouw Tieleman en haar familie veel sterkte toe, en hopen dat zij nog lang op de Nieuwe Herengracht mag blijven wonen, de plek waar Pieter altijd in zijn stoel in het voorhuis, van de vele langsvarende schepen zat te genieten! Bert Dros.
43
chooltje van Dik Trom
Restauraties in kort bestek
Kerkstraat 15-17 44
Aankoop mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van Stadsherstel Dit project nadert zijn oplevering, De funderingen zitten er in, de achtergevels lagen er even uit, maar zijn inmiddels ook weer opgemetseld. Inmiddels is het resultaat van de zo noodzakelijke restauratie echt zichtbaar. De twee karakteristieke Kerkstraatpandjes uit de zeventiende eeuw staat er weer prachtig bij. Ieder huis is één woning met een oppervlak van circa 110 vierkante meter.
aantal balken die gebruikt waren voor dit pand ouder zijn dan het pand zelf. Ook bijzonder is dat dit pand in 1877 een nieuwe voorgevel kreeg. De architect ervan was L. Rabbie. Hij signeerde de bouwtekening voor “het vernieuwen van den voorgevel” waarop tevens de “bestaande toestand” is getekend. Daaruit blijkt dat het pand toen al een laat 18e-eeuwse gevel had en dus al eerder was vervangen. De gevel van 1877 wordt in lijn met de huidige restauratietheorie nu als leidinggevend gezien en is zelfs als gemeentelijk monument gekwalificeerd. Het geornamenteerde stuk plafond op de 1e verdieping wordt ook nog gerestaureerd. Bij toekomstige televisieregistraties van het concert op de Amstel zal op de achtergrond weer een prachtig opgeknapt negentiende eeuws pand prijken.
een redelijke prijs. Stadsherstel werkt er samen met de architect die reeds was ingeschakeld door de eigenaren van nummer 68, om zodoende tot een gezamenlijk herstelplan te komen. Na de restauratie zullen er weer twee woningen zijn en is de kelder betrokken bij de benedenwoning.
Amstel 282 De restauratie van dit 17e-eeuwse gemeentelijke monument verloopt gesmeerd en is in de bouwvak gereed gekomen. Tijdens de restauratie werd er dendrochronologische (jaarringen-) onderzoek uitgevoerd. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat een
herinneren aan vroegere tijden. Reden voor Stadsherstel om tenslotte tot aankoop te beslissen. De interieurs zijn in redelijke staat, en de lege woning aan de Westerkade werd direct weer up to date gemaakt met een nieuwe keuken en badkamer. Ook kon er dubbel glas worden geplaatst, wat een bijdrage levert aan een energiezuiniger gebruik van deze woning. De opknapbeurt van de rest van het complex zal deze zomer worden afgerond.
compleet nieuwe inrichting. Vervolgens wordt er een minigalerie en het castingbureau Anti-models in het gebouw gehuisvest, dat slechts 22 vierkante meter groot is. Het bijbehorende plantsoen wil Tulp gaan gebruiken voor buurtactiviteiten, zoals een modeshow, een picknick of een foto-expositie.
45
Zuideinde 428-430 We wisten al dat dit een mooi huisje is, maar nu de oplevering daar is, blijkt het echt een juweeltje te zijn geworden. Veel oude details zijn weer zichtbaar, oude deuren, planken en tegels zijn op verrassende wijze opnieuw in het interieur opgenomen. En nu de tuin is gefatsoeneerd zie je pas echt wat een mooie plek dit aan het water is. Het is weliswaar geen groot huis (85 m2), maar toch heel prettig bewoonbaar.
Korte Leidsedwarsstraat 70 Op de Korte Leidsedwarsstraat staan naast elkaar twee typische Stadsherstelpandjes. Monumentaal, verzakt en matig tot slecht onderhouden. Deze monumenten uit de vierde uitleg van de grachtengordel zijn vermoedelijk vroeg 18e eeuws. Het pand op nummer 70 is daadwerkelijk van Stadsherstel. De familie van de mevrouw die er zo’n 50 jaar woonde, vond het belangrijk dat het pand mooi gerestaureerd zou worden en verkocht het aan Stadsherstel voor
van het nieuwe gemaal in te gaan, een situatie die niet meer van deze tijd is. Er zal nu een bezinkput worden aangebracht met een moderne biologische interne zuiveringsinstallatie. Zag de molen er van buiten bij de aankoop prima uit, het schuurtje naast de molen aan de maalkom stond bijna op instorten. Nu is dit gebouwtje geheel vernieuwd en is zo een prachtige plek voor een apart atelier geworden. Binnen in de molen vordert het werk nu snel en de eerste serieuze huurder heeft zich al aangemeld.
Vensermolen Diemen De vergunningen zijn verleend en de molen is op een nieuwe fundering gezet. Daarbij bleek de riolering van de molen hier nog rechtstreeks de maalkom
Restauratie van de ‘Kapel’ in Durgerdam, foto Ernest Annyas
De kapel van Durgerdam Privaathuisjes Valeriusplein
Vriendengift: terugbrengen hekjes WESTERTERKADE / Marnixstraat Het complex van drie panden aan de Marnixstraat en Westerkade was een behoorlijk probleemgeval voor de eigenaar, maar daarmee niet persé een typisch Stadsherstel-project. De panden hebben geen monumentale status en waren in feite in handen van een betrouwbare huiseigenaar, de gemeente Amsterdam. Binnen het huidige beleid paste het echter niet langer dit vastgoed zelf te exploiteren. Dat het onderhoud al niet lekker verliep, viel duidelijk te zien aan de staat van deze panden: veel rotte onderdorpels en matig tot slecht schilderwerk. Vallen de huizen op door hun afwijkende historische architectuur aan de Marnixstraat, hun ligging is nog opvallender. Zij liggen op een veel lager niveau dan de straat achter de oude stadsmuur en vormen zo een complex dat helpt
De Privaathuisjes zijn twee voormalige openbare toiletten aan het Valeriusplein in Amsterdam OudZuid, gebouwd naar ontwerp van architect Jan Meijer in 1922. Dertig jaar geleden werden de huisjes door de gemeente volgestort met aarde vanwege vandalisme. De jonge ondernemer Sasja Tulp besloot om de huisjes te kopen en ze in samenwerking met architect Matthijs Ligthart op te knappen. Van de oorspronkelijke Jugendstil architectuur was niet veel meer te zien door de weelderige begroeiing. Restauratie was dan ook een hele uitdaging en de financiering ervan lastig. Daarom wendde Tulp zich tot Stadsherstel, die de huisjes overnam en de restauratie startte. Gezamenlijk zijn zij erin geslaagd om de restauratie en herontwikkeling van het gebouw tot een succes te maken. De buitenkant is inmiddels in originele staat teruggebracht. De binnenkant krijgt een
De kapel van Durgerdam verandert zienderogen. Er zit enorme vaart in de werkzaamheden. De Koepel zit weer strak in de verf, en de wijzerplaten zijn weer teruggeplaatst. Ook is het lood op diverse plekken hersteld en de bliksemafleider terug op de oude plek. Eigenlijk loop alles volgens schema, en de schilder had het rijk voor zich alleen om tijdens de bouwvakantie de schilderwerkzaamheden op de bel-etage en verdieping af te ronden. Inmiddels is de koepel dus steigervrij. En dat is mooi want in de toren is door een lichtkunstenares een tijdelijke installatie gemaakt, die in de avonduren de galmgaten spookachtig blauw verlicht en waar op de slaguren van de klok rookwolkjes worden uitgeblazen. De Durgerdammers vinden het prachtig, en wij eigenlijk ook.
Lees meer over de restauratie van de Kapel van Durgerdam op facebook.com/dekapeldurgerdam
VriendenAanbiedingen
8 sept concert
14 & 15 sept concert
diverse data
46
theater
Stadsherstel draagt cultuur een warm hart toe en geeft monumenten een tweede leven als podium voor concerten, theatervoorstellingen, kunstbeurzen en exposities. Stadsherstel probeert jong en nieuw talent te stimuleren door hen een podium te bieden en produceert zelf ook voorstellingen.
22 aug 22 sept expositie
De panden van Stadsherstel zijn technisch goed geoutilleerd en bieden vaak een prachtige akoestiek. Alle disciplines komen aan bod. Theater, tangosalons, opera, literaire avonden, orgelconcerten, dansvoorstellingen en talloze andere creatieve uitingen zorgen voor een rijk cultureel aanbod. Een uitgebreid overzicht en actuele informatie is te vinden op de website en in de cultuuragenda die Stadsherstel twee keer per jaar uitgeeft.
19 sept
Leden van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel krijgen korting op diverse culturele activiteiten. Ook vriend worden? Dan kan al vanaf € 30,- per jaar. Meer over de vereniging Vrienden leest u op pagina 39 van deze nieuwsbrief.
13,14,15 sept
Ella van Pouke speelt tijdens het Kamermuziekfestival Amsterdam
concert
concert
24th West
vondelkerk
Werken van Bach, Tchaikovsky, Ysaye en Debussy met violiste Lisa Jacobs in de Vondelkerk (gratis).
Open Monumentendagen
GRATIS
DIVERSE LOCATIES
Zaterdag 14 en zondag 15 september zijn de landelijke Open Monumentendagen. Een aantal monumenten van Stadsherstel zijn speciaal voor de gelegenheid geopend en vrijwilligers leiden u rond. Ook zijn er een aantal bijzondere optredens. Zo zijn er in De Duif een gratis orgelconcert en een uniek concert van Made in Amsterdam. In de Amstelkerk kunt u genieten van de voorstelling Nichego van Theatergroep Wie Walvis. Kijk voor de actuele informatie op www.stadsherstel.nl
‘Theatergroep’ Wie Walvis Nichego
diveRSE LOCATIES
Theatergroep Wie Walvis en Stadsherstel Amsterdam presenteren ‘Nichego’ een gloednieuwe muziektheatervoorstelling met als thema duurzaamheid. Tijdens de Stellingmaand zijn diverse Forten van de Stelling van Amsterdam geopend voor het publiek en speelt Theatergroep Wie Walvis ook hier hun nieuwe voorstelling. 1 sept Fort aan den Ham 13.00 & 15.00 uur 8 sept Fort Aalsmeer 13.00 & 15.00 uur 15 sept Amstelkerk 14.00 & 16.00 uur 22 sept Fort Diemerdam 13.00 & 15.00 uur 29 sept Fort Diemerdam 13.00 & 15.00 uur 23 nov De Duif Knalgroen Festival 14.00 & 16.00 uur
TUSSEN-RUIMTE
GRATIS
vondelkerk
Er waait een frisse wind door de operabeleving in Nederland! Op 19 september 2013 presenteert Mylou Mazali ‘De Jonge Stukken’, uitgevoerd door bijzonder jong talent. Mazali selecteerde stukken uit vijf verschillende opera’s van beroemde componisten geschreven toen deze zelf jonger dan 30 jaar waren. Met speelse toelichting op de stukken tussendoor zodat u de intriges en de plots begrijpt. Op vertoon van uw vriendenpas krijgt u € 5,00 korting en betaalt u slechts € 15,00.
Made in Amsterdam
GRATIS
DE DUIF
Tussen-ruimte opent tijdelijk stegen, binnentuinen en andere onbenutte plekken in de grachtengordel van Amsterdam, in samenwerking met kunstenaars en architecten. Van 22 augustus t/m 22 september vinden er wekelijks ‘Tussen-ruimte’ rondleidingen plaats, o.a. met een bijzondere ‘Tussen-ruimte’ naast De Duif. www.tussen-ruimte.com Met vriendenpas gratis ipv € 5,00
OPERA PER TUTI
GRATIS
Met Vriendenpas € 5,00 korting
DE DUIF
‘Made in Amsterdam - Ode aan de stad’ is een samenwerking tussen Stichting Made in Amsterdam, Open Monumentendag en Stadsherstel Amsterdam. Een eigentijds klassiek concert met Mathilde Santing in de grande finale. Vol persoonlijke beleving met visuele en muzikale verrassingen. Met kortingscode MiAStadsherstel2013 krijgt u € 5,00 korting.
Met Vriendenpas € 5,00 korting
BIJZONDERE LOCATIES 6 okt concert
11, 12,13
So What kinderconcert
DE DUIF
Klassieke, jazzy en speelse klanken in De Duif voor kinderen van 2 tot 94. Op vertoon van uw vriendenpas krijgt u € 2,50 korting op een volwassene kaartje en betaalt u slechts € 5,00
Geelvinck Pianoforte Festival
POSTHOORNKERK
okt concert
48
27 okt concert
1-30 nov festival
17 nov concert
22 dec concert 31 dec concert
De internationaal fameuze fortepianisten Richard Egarr, Bart van Oort en Michael Tsalka spelen op topniveau pianofortes tijdens de avondconcerten van het derde Geelvinck Pianoforte Festival in de Posthoornkerk. Bij voorintekening tot uiterlijk 7 oktober via de website geelvinck.nl krijgt u met uw vriendenpas voor de avondconcerten op 11, 12 en 13 oktober maar liefst € 10 korting op de reguliere toegangsprijs voor volwassenen
VRIENDEN VAN DE HOOP
Met Vriendenpas € 2,50 korting
Met Vriendenpas maar liefst € 10,00 korting
de duif
posthoornkerk
Amstelkerk
Museumwerf ‘t Kromhout
schellingwouderkerk
kerk van ransdorp
VONDELKERK
Schuilkerk de Hoop
Antonin Kwartet: strijkkwartetten van Tsjaikovski, Shostakovitch en Borodin. Dit concert maakt deel uit van de serie “Kamermuziek in De Hoop”, een reeks van 6 concerten per seizoen, georganiseerd door het bestuur van “Vrienden van de Hoop”. Op vertoon van uw vriendenpas krijgt u € 3,00 korting en betaalt u € 10,00 i.p.v. € 13,00
Het Chocoladefestival
Met Vriendenpas slechts € 10,00 NedPho-Koepel
Van Houtenkerk
In november 2013 staat de Van Houtenkerk in Weesp met een heus ‘Chocoladefestival’ geheel in het teken van chocolade. De meeste activiteiten vinden plaats in de kerk zelf, maar ook op andere locaties in de omgeving worden activiteiten georganiseerd. Meer informatie vind u op pagina 17 van deze nieuwsbrief en op www.stadsherstel.nl.
Meet THe artists
amstelkerk
Henk van Twillert presenteert Meet the Artists. ‘American Songbook’ met Marco Bakker als bariton en Tjako van Schie op piano. Op vertoon van uw vriendenpas betaalt u € 10,00 i.p.v. € 15,00
Royal Wind Music
De Duif
Concertserie “Les Goûts Réunis” Peaceful mind, joyful heart. Op vertoon van uw vriendenpas betaalt u € 10,00 i.p.v. € 15,00
KAMERMUZIEK FESTIVAL AMSTERDAM
Met Vriendenpas € 5,00 korting Met Vriendenpas € 5,00 korting
Locatie huren? Verhuur Bijzondere Locaties Stadsherstel
[email protected] 020 52 00 090 www.stadsherstel.nl
Amstelkerk
Het Kamermuziek Festival Amsterdam vindt elk jaar van 30 december tot en met 1 januari plaats in de Amstelkerk. U hoort er schitterende kamermuziekconcerten van het hoogste niveau door musici onder wie Ella van Pouke. Op vertoon van uw vriendenpas krijgt u € 5,00 korting en betaalt u € 10,00 i.p.v. € 15,00
Met Vriendenpas € 5,00 korting
schuilkerk de hoop
Bakenesserkerk Haarlem
van houtenkerk weesp
‘Unieke samenwerking leidt tot restauratie en bijzondere herbestemming van het Fort bij Krommeniedijk’
Colofon
Over Stadsherstel Amsterdam
Nieuwsbrief nr. 76, augustus 2013
Stadsherstel Amsterdam zorgt binnen het gebied van de Stelling van Amsterdam voor het duurzaam behoud van in verval geraakt monumentaal en beeldbepalend gebouwd erfgoed. Dat doet zij door panden te restaureren, een nieuwe bestemming te geven en ze met zorg te beheren. Stadsherstel levert daarmee een belangrijke bijdrage aan het bewaren van erfgoed voor volgende generaties en het behoud van het restauratieambacht.
Een uitgave van Stadsherstel Amsterdam
Redactie Monique Hollenkamp, Liz van Omme en Stella van Heezik
Aan dit nummer werkten mee: Alex Blommenstijn, Stella van Heezik, Gijs Hoen, Monique Hollenkamp, Jaap Hulscher, Willem van Iterson, Onno Meerstadt, Paul Morel, Jeanette Tromp, Emmy Schouten, Steven Withagen en Bert Dros
50
Een monument is veel meer dan een stapel oude stenen, een landschap bestaat uit meer dan alleen groen en een woontrainingscentrum voor jongeren met een beperking is veel meer dan een verzamelgebouw. Landschap Noord Holland, Stadsherstel Amsterdam en the Care Factory weten dit en zij hebben hun krachten gebundeld wat resulteert in dit unieke samenwerkingsproject: de restauratie en herbestemming van Fort Krommeniedijk. Lees er alles over op dit blog. Bovenstaande tekst is te lezen op het speciaal voor dit project opgerichte blog www.fortbijkrommeniedijk. tumblr.com. Het fort gaat herbestemd worden tot training- en verblijfsmogelijkheid voor twintig autistische jongeren en op het blog is te lezen en te zien hoe we dat willen realiseren. Ook zijn daar de plannen in te zien van het bezoekerscentrum dat in dit fort komt en waar men na realisatie alles te weten komt over de natuurwaarden in de Stelling van Amsterdam. Dat bezoekerscentrum gaat door de jongeren in samenwerking met de vrijwilligers van het Landschap Noord-Holland gerund worden en het Amsterdam Museum adviseert over de vormgeving en inrichting. Maar ook zijn er al 3D tekeningen te bekijken waar te zien is hoe het fort er in bewoonde toestand uit komt te zien. We worden daarbij, behalve door de restauratiearchitect, geadviseerd door een architect die al meer dan 35 jaar woon-trainingcentra voor autistische jongeren ontwerpt en daarnaast wordt alles
natuurlijk goed doorgesproken met de zorgorganisaties, die straks onze huurders worden. De drie samenwerkende partijen werken al jaren aan deze plannen en zijn blij dat het einde van de voorbereidingen eindelijk in zicht komt. Burgemeester en Wethouders van de gemeente Uitgeest hebben onlangs het bestemmingsplan Fort bij Krommeniedijk vrijgegeven voor de procedure zodat op 16 augustus a.s. de terinzagelegging zal plaatsvinden. We duimen maar dat er geen zienswijzen komen zodat we in de eerste helft van 2014 daadwerkelijk kunnen starten met de restauratie en herbestemming van dit Werelderfgoed monument. De jongeren krijgen dan een mooie plek aangeboden en bezoekers hoeven niet meer voor een dicht hek te staan maar worden warm welkom geheten in de theeschenkerij op het fort. In september organiseren de samenwerkende partijen een open dag en krijgt u een voorproefje op hoe het fort er straks, na restauratie, uit komt te zien.
Contact Bezoekadres
Amstelveld 10 1017 JD Amsterdam
Sinds haar oprichting in 1956 heeft Stadsherstel Amsterdam zo’n 500 vervallen panden gerestaureerd. Panden die soms al op de nominatie stonden gesloopt te worden, maar die Stadsherstel redde om hun historisch belang of hun beeldbepalende, monumentale waarde. Sinds enkele jaren is het werkgebied uitgebreid tot aan de Stelling van Amsterdam, inclusief de stad Haarlem. In 2009 is Stadsherstel Haarlem overgenomen. Ook werd dat jaar Stadsherstel Zaanstreek opgericht.
Bijzondere monumenten Stadsherstel richt zich naast woningen ook op grotere monumentale panden als kerken, forten en industriële monumenten. Stadsherstel stelt deze bijzondere panden regelmatig open voor publiek en verhuurt ze als locatie voor (culturele) evenementen.
Postadres
Vereniging Vrienden van Stadsherstel
Postbus 3777 1001 AN Amsterdam
De Vrienden van Stadsherstel spelen een belangrijke rol bij de aankopen of restauraties van de panden. Niet alleen zorgen zij ervoor dat unieke elementen worden teruggebracht in originele staat, maar dankzij hun financiële bijdrage kan Stadsherstel ook monumenten verwerven die anders verloren waren gegaan en restauraties uitvoeren die niet haalbaar waren.
T 020 52 000 60 F 020 638 20 40
[email protected] www.stadsherstel.nl
Subsidies en Fondsen
Vormgeving Ernst Ruijgrok
Drukwerk
Stadsherstel vraagt voor diverse panden een bijdrage aan bij diverse subsidiegevers en fondsen voor het restaureren en onderhouden van haar panden. Zonder de subsidiegevers en fondsen zou het niet mogelijk zijn om ons werk uit te blijven voeren. Wij danken deze instanties daarom hartelijk voor hun bijdragen!
Joh. Enschedé
Het nieuwe fort Kom kijken hoe het fort bij Krommeniedijk opnieuw tot leven komt, een vooruitblik. • Zondag 22 september van 12-16 uur • Lagendijk 22 Uitgeest • Organisatie: Stadsherstel Amsterdam, Het Landschap Noord-Holland en The Care Factory
‘’Een aantal informatieve routes door het landschap zal een verbinding maken tussen het bezoekerscentrum en het landschap, waarbij we ook een verbinding naar Amsterdam maken. De Stelling van Amsterdam ligt zo’n 15-20 kilometer vanaf de binnenstad. Bezoekers kunnen te voet (eventueel deels met de trein), op de fiets of met de auto ervaren hoe de Stelling van Amsterdam als een gordel rondom de hoofdstad ligt. Een schriftelijke of digitale tour geeft hierbij meer informatie over het landschap, de natuur en de cultuurhistorie.’’
Foto omslag Cris Toala Olivares Deze nieuwsbrief is geheel FSC-gecertificeerd geproduceerd
BLIJF OP DE HOOGTE • • • •
Volg Stadsherstel op twitter.com/stadsherstel Vind Stadsherstel leuk op facebook.com/stadsherstel Meld u aan voor onze digitale Nieuwsbrief via onze website. De eerste digitale nieuwsbrief zal na de zomer verschijnen. Volg het meest actuele nieuws op onze website www.stadsherstel.nl
51
stadsherstel.nl
