06

Kader voor opleiding, begeleiding en evaluatie van de leraar in opleiding (LIO)

ENW SoE 2008/06

1

 Samenstelling van het projectteam  Situering van het project  Totstandkoming van de leidraad

 Deel 1: situering van het LIO-traject  Deel 2: profiel van de leraar in opleiding  Deel 3: succesfactoren voor een LIO-traject  Deel 4: goede praktijkvoorbeelden

2

Samenstelling projectteam Promotor  Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2

• CVO VIVO Kortrijk

Ann Adriaenssen / Karlien De Jaeger

Co-promotoren • • • •

K.U.Leuven K.U.Leuven (campus Kortrijk) CVO HIKempen Geel CVO Limlo Diepenbeek

 Deel 3

Masterstudenten

Steven Janssens Bieke De Fraine Manuella Borghs Danny Robben / Carina Ramaekers Nele Goethals Karel Creemers

Achterliggende problematiek

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad

• Verschillende uitwerking + gemeenschappelijkheden

• Weinig onderzoeksresultaten over mogelijke succesfactoren

 Deel 1  Deel 2

Transparante afstemming = wenselijk

 Deel 3

Gelijkwaardigheid Zelfde studiebekrachtiging

Totstandkoming van de leidraad

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2  Deel 3

• Literatuurstudie (masterstudenten) • Sterkte/zwakteanalyse van de eigen trajecten van de partners van de projectgroep • Schriftelijke bevraging: wie zijn de LIO’s? • Kwalitatieve analyse van de focusgesprekken (uitspraken!) • Aanbieden van de succesfactoren aan een resonansgroep • Vergaderingen met de leden van de projectgroep • Bespreking van de resultaten op studiedag ENW SoE (oktober 2010)

5

Deel 1: Situering van het LIO-traject

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad

“Positief is dat de LIO de kans krijgt om een heel jaar lang echt in het onderwijs te staan, dus niet een stagiair voor enkele weken en alleen maar lessen, maar dat die alles mee maakt van het begin tot het einde. Dat gaat over alles: over klassen, over studiedagen, maar ook over restaurantdagen, ook over rekruteren van leerlingen. Die kennen de schoolcultuur na een paar maanden, die weten dat precies […]” Een mentor

 Deel 1  Deel 2  Deel 3

6

LIO-trajecten Het basisprogramma = gelijkaardig in elke SLO •Het theoretische gedeelte (30 studiepunten) •Het praktijkgedeelte (30 studiepunten) Vormgeving en inhoud van de opleidingsonderdelen en/of modules = verschillend

Eerst de theoretische bagage als basis met nadien integratie binnen de stage Theoretische opleidingsonderdelen/modules

Het praktische gedeelte in LIO-baan

Een geïntegreerd traject waarin theorie en praktijk voortdurend interageren Modules in het reguliere traject

Modules in reguliere traject

Bepaalde modules in het LIOtraject: - Contactsessies - LIO-baan

Modules in het reguliere traject

7

Deel 2: Profiel van de LIO

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2

• Leerbereid – leergierig – leervermogen initiatiefrijk - graag samenwerken met anderen. • Taak- en leerling-gerichte zorgvragen primeren • Werkdruk is hoog

 Deel 3

8

SUCCESFACTOREN 1. Het LIO-traject steunt op partnerschap tussen de opleidingsinstelling en de stageschool.  Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad

“ Bij het LIO-traject krijgt het afnemend veld naast de verantwoordelijkheid voor begeleiding ook een verantwoordelijkheid voor opleiding. ”

 Deel 1

 Een professionele leergemeenschap als ideaal

 Deel 2  Deel 3

9

SUCCESFACTOREN

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2  Deel 3

2. Het LIO-traject is gebaseerd op een onderbouwde, duidelijke visie op de opleiding van leraren waarin de eigenheid van het LIOtraject wordt beschreven. Deze visie is ingepast in het onderwijskundig referentiekader van de opleidingsinstelling en komt tegemoet aan de eigenheid van de stageschool. •

“De verantwoordelijken van de opleiding moeten weten waar ze met het traject naar toe willen.”

•

“Die visie moet meer zijn dan een uithangbord: ze moet uitdrukkelijk worden geformuleerd en doorleefd zijn.”

10

SUCCESFACTOREN

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad

3. Binnen het LIO-traject bestaat een systematische zorg voor kwaliteit waarbij een duidelijke en transparante communicatie over de rolverdeling en verantwoordelijkheid van de verschillende betrokkenen wordt nagestreefd.

 Deel 1  Deel 2

- opleidingsinstelling

 Deel 3

- LIO - stageschool

11

SUCCESFACTOREN

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1

4. Het LIO-traject kenmerkt zich door het expliciteren van instapvoorwaarden die tijdens een informatie/adviesgesprek doorgesproken worden. De instapvoorwaarden kunnen materieel/structureel van aard zijn, doch daarnaast zijn ook best een aantal ‘start’competenties bij de LIO aanwezig. •

“Het LIO-traject legt immers nadruk op autonoom, zelfgestuurd leren … omdat de begeleiding veel individueler en op vraag/op maat is. Mogelijke specifieke startcompetenties i.f.v. het zelfgestuurd leren: dynamisch, geëngageerd, ondernemend, creatief, gemotiveerd, leergierig, stressbestendig, assertief, autonoom functioneren, kunnen samenwerken.”

•

(Individueel) intakegesprek

 Deel 2  Deel 3

12

SUCCESFACTOREN 5. De mogelijkheden van werkplekleren zijn essentieel in het LIO-traject.  Projectteam  Situering

 Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2

•

“Kenmerkend aan het LIO-traject is dat het werken en het leren hand in hand gaan.”

•

“De combinatie werken-leren wordt door de LIO‟s niet enkel aangehaald als keuzefactor maar komt nog sterker terug als succesfactor.”

 Deel 3

13

SUCCESFACTOREN 6. Het LIO-traject is een flexibel traject met klemtoon op maatwerk.  Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1

Ik denk dat dat een van de sterktes is van de LIO, dat maatwerk. Echt die persoonlijke begeleiding. Je gaat dat in een regulier traject nergens vinden dat je zo individueel begeleid wordt, allee denk ik toch. Ik ben zelf toch nooit zo persoonlijk begeleid geweest als de LIO’s. Vandaar waarschijnlijk ook dat groot slaagpercentage van die LIO’s.” “

Een mentor

 Deel 2  Deel 3

14

SUCCESFACTOREN 7. In het LIO-traject is er zowel individuele als collectieve begeleiding.  Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2  Deel 3

•“… Als cursisten/studenten het gevoel krijgen dat de begeleiding van het werkplekleren bijna volledig overgelaten wordt aan de mentor in de stageschool, dan brengt dit een gevoel van ‘verlatenheid‟ met zich mee. Ze zijn dan zeer sterk aangewezen op hun zelfsturing en zelfstandigheid in leren en handelen, en ervaren heel wat onzekerheid. •…. Ze zijn vaak nieuw op school en kunnen of durven nog maar weinig op de collega‟s terug te vallen.”

15

SUCCESFACTOREN

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2

8. Binnen het LIO-traject is er een aangepast en divers aanbod aan theoretische referentiekaders. “… De subjectieve onderwijstheorie kan „gevoed‟ worden door concrete ervaringen. Daarnaast is het belangrijk dat er vanuit de opleidingsinstellingen voldoende theoretische kaders als „kapstokken‟ geboden worden om de subjectieve onderwijstheorieën te corrigeren, te verbreden en/of te verdiepen.”

 Deel 3

16

SUCCESFACTOREN

 Projectteam

9. Het slagen van de begeleiding op de werkplek vraagt specifieke competenties van de mentor en de LIO-begeleider.

 Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2  Deel 3

“Er zijn weinig dwingende verwachtingen van de opleidingsinstellingen t.a.v. de stagescholen wat betreft de begeleiding.” (…) ”Eigenlijk zou X *de opleidingsinstelling+ bij elke stageschool moeten langsgaan om die afspraken te maken. Maar ja, ik weet dat dat ook vaak moeilijk is.” Een LIO

17

SUCCESFACTOREN

 Projectteam  Situering  Opbouw Leidraad  Deel 1  Deel 2  Deel 3

10. Binnen het LIO-traject is een gedeelde verantwoordelijkheid bij de evaluatie van de praktijkcomponent. “… De grens tussen begeleiden en evalueren kan soms dun zijn, maar uiteindelijk is evalueren ook inherent aan een opleiding.. .” “Als het fout loopt, vind ik toch wel dat wij het recht moeten hebben om te kunnen zeggen hier gaat het mis, het loopt hier fout tegen X [Begeleidster opleidingsinstelling+.” (…) maar ik beschouw X *Begeleidster opleidingsinstelling+ hier als degene tegen wie ik dan kan zeggen van hier loopt het fout, want anders… waar moeten wij dan aankloppen om te zeggen dat het fout loopt?” Een mentor

18

LERENDE

 Projectteam  Situering

Kwaliteit begeleiding LIO-begeleider

Cursist / student

9

LIO-trajecten

 Deel 1  Deel 3

Kwaliteit begeleiding mentor

9

 Opbouw Leidraad  Deel 2

4

1

OPLEIDING 6

8

2

3

10

LIObegeleider

Kwaliteit samenwerking opleiding en werkplek

Mentor

WERKPLEK 5

7

19

Beleidsaanbevelingen

1.

Ontwikkeling van een zelfevaluatie-instrument voor zowel de opleidingsinstellingen als de stagescholen.

2.

Decretale mogelijkheden waardoor de combinatie lerenwerken voor de LIO haalbaar is (80% onderwijsopdracht met een verloning van een voltijdse opdracht).

3.

Mogelijkheden voor professionele loopbaanbegeleiding van leerkrachten.