012 de toneelmakerij

2012  de toneelmakerij   22000099--22001100--22001111 --22001122 

> pag 2 > INHOUD



4

Voorwoord



6

De Toneelmakerij 2009-2010-2011-2012

14

Cijfers

16

Speelplekken

18

Annie 4



educatie > Je eigen aardappelmannetje & Annie’s theefeestje

22

Mijnheer Bach! 4

24

Ik ben er even niet 4

26

Een Konijn van Porselein 5



educatie > Je eigen verhaal & Op konijnenavontuur

30

Kiezel 5



educatie > Een warm welkom voor Klavertje en Tjebbo & Een zwerfkiezel voor jou

34

De Wilde Wilde Wereld 6

36

Icarus 6

38

Zanki Rafeloor 7



educatie > Ik hoop niets, ik vrees niets, ik ben vrij & Wat ik van jou geleerd heb is...

42

Kees de Jongen 8



educatie > Graffiti voor Kees & De koffergame

46

De Storm 8



educatie > De magische proeve van Prospero & Zelf Shakespeare spelen

50

Fanny & Alexander 8

52

See You 8

54

De Boevenkoning 8

56

Pinokkio 8

58

Circus Rouda 8



educatie > Een interview & op het toneel met opa en oma

62

Waakhondje 9



educatie > Gezocht & Land van veranderingen

66

Heldenbrigade 9

68

Anne en Zef 0



educatie > Groeten uit Holland & Een overval in de klas

72

De Zomer van Aviya 0

74

Mehmet De Veroveraar 0



educatie > Inburgeren in het Ottomaanse Rijk & Wat als jij de baas zou zijn?

80

Haram 2

82

No Mans Land 2

84

Mijn Moeder Medea 2



educatie > Waar sta jij? & Klassiekers anno nu

88

Thaibox Verdriet d



educatie > Voorbereiding in zes rondes

92

Human Cargo d

94

Clyde en Bonnie d

96

I/Ik/Eg d



educatie > Jong Europa & Een online uitwisselingsprogramma

100

Spinoza [in exile] e

102

BANG! e

104

Man is man e

106

Innovatieve projecten



Jij & de Gouden Eeuw



De Toneelbank



Met het pleeggezin naar het theater



Wat doe jij?



Binden en Boeien



TM Jong speelt Jagtlust Smagtlust

114

Prijzenkast

116

Internationaal

118

De Toneelmakerij 2009-2010-2011-2012 > English version

128

Credits

134

Colofon

> pag 4 > voorwoord

>>

Vraagt u zich af: theater voor kinderen en jongeren, wat heeft dat voor zin? Leest u dan het DICE rapport eens, een Europees onderzoek naar het effect van theater en dramalessen. Uit de resultaten blijkt dat theater niet alleen wordt ervaren als leuk en bijzonder om naar te kijken, maar ook dat het leidt tot actievere burgers, tot meer interesse in de publieke zaak, interesse in elkaar en een grotere ondernemingszin. Theater laat kinderen denken en dromen. Het geeft ze een beeldend, vaak humorvol, nieuw perspectief. Als mensen echt geïnteresseerd zijn in een kostenbaten analyse van jeugdtheater, kunnen ze niet anders dan concluderen dat het zijn geld dubbel en dwars waard is. En dit geldt zeker voor de Toneelmakerij! De Toneelmakerij, een fusie in 2009 van Huis aan de Amstel en Wederzijds, is een professioneel gezelschap, levendig en innovatief, waar traditie en vernieuwing samengaan. Het Rijk drong aan op deze fusie om zo een groots jeugdgezelschap te laten ontstaan en dat is gelukt! Amsterdam en Noord-Holland gingen hier enthousiast in mee. De nieuwe, grotere diversiteit in de maat van gezelschappen betekende de langverwachte emancipatieslag voor het Nederlands jeugdtheater. Het bracht zowel creatieve als schaalvoordelen: jeugdtheater produceren op grote schaal én spelen op school, educatie én internationalisering. Tussen 2009 en 2013 bezochten jaarlijks bijna 50.000 mensen de voorstellingen en educatieve projecten. Dat zijn niet alleen kinderen die door hun ouders worden meegenomen, maar juist ook kinderen die anders nooit met de kunsten in aanraking zouden komen. Een groep die alleen met school naar theater gaat of het theater op school ziet komen. Ook zij hebben verbeelding en nieuwe perspectieven nodig. Desondanks moesten we het gebouw waaraan we samen met zoveel zorg en energie hebben gewerkt, het afgelopen jaar deels afbreken. Door een subsidiekorting van 43% hebben vele medewerkers dit bloeiende gezelschap gedwongen moeten verlaten. De Rijkskorting van 69% en provinciale korting van 50% zijn buitenproportioneel en getuigen van grote onzorgvuldigheid. De zeer welkome extra bijdrage van de gemeente Amsterdam kan dit slechts ten dele opvangen. Door het besluit van het Ministerie van OCW om de subsidiering voor jeugddans

en -productiehuizen niet langer tot haar taken te rekenen en voor jeugdtheater gelijk te trekken naar 500.000 euro per gezelschap, zijn de jeugdpodiumkunsten terug bij af. Enerzijds is er het warme pleidooi voor theater voor jonge mensen, anderzijds is er minstens drie keer zoveel budget voor theater voor volwassenen. Hoe is het mogelijk? Ik ken de medewerkers van de Toneelmakerij goed genoeg om te weten dat ze de kwaliteit en betrokkenheid zo hoog mogelijk zullen houden. Ik ben dan ook trots op alle mensen die hier werken en werkten - van acteurs en techniek tot educatie en kantoor, en natuurlijk de directie. Zij doen hun werk met liefde en hart voor de zaak, dat voel je aan alles. Ik ben trots op de verbinding die er wordt gemaakt met het publiek. Hoe geweldig is het om middenin een school in een zwarte box tussen vijftig leerlingen No Mans Land te kijken? Of in een zinderende zaal vol jongeren Thaibox Verdriet te zien. Die zitten normaal niet op een vrijdagavond in het theater. Trots, op het lef dat wordt getoond met een monumentale locatieproductie als Mehmet De Veroveraar, drie uur theater voor jong en oud. Trots, wanneer ik samen met mijn dochter bij Waakhondje moet huilen en lachen om zo’n serieus onderwerp als de dood, en we lang blijven napraten. Dat ouders vaak net zo enthousiast zijn als hun kinderen verrast me telkens weer. En natuurlijk ben ik trots op al die vakprijzen én de keuze van de Z@PP kinderjury voor De Storm, een Shakespeare voor vanaf acht. Dit boekje toont het zelfbewuste gezelschap dat in vier jaar tijd is opgebouwd. Wij doen er alles aan om de differentiatie en veelkleurigheid te behouden die het publiek van de toekomst verdient. Kathalijne Buitenweg > voorzitter

> pag 6

¹

Op 1 januari 2009 openen de deuren van de Toneelmakerij: het eerste grote jeugd en jongeren theatergezelschap van Nederland. De in het jeugdtheater zo gewenste differentiatie met gezelschappen van verschillende grootte en opdracht, zo vanzelfsprekend in het volwassen theater, wordt hiermee gerealiseerd. De verandering is snel merkbaar. De reikwijdte wordt groter. Overal, in theaters en op scholen, in stad en provincie, wordt de Toneelmakerij zichtbaar. Het gezelschap functioneert als katalysator voor ideeën en wordt een ontmoetingsplek voor kunstenaars uit velerlei disciplines, jong en oud. Er ontstaan structurele verbindingen met het onderwijs en met kunst­en maatschappelijke instellingen. In vier jaar tijd bezoeken ruim 200.000 kinderen, jongeren en volwassenen de 1219 voorstellingen en 1394 educatieve projecten. Ook van pers en vakgenoten is de waardering groot. Er worden in die eerste vier jaar maar liefst 13 nationale en internationale prijzen gewonnen. Niemand kon de bezuinigingen voorzien waarmee de Toneelmakerij in 2012 zou worden geconfronteerd. De vaststelling van het maximale jeugdtheaterbudget door de Rijksoverheid op € 500.000, een bezuiniging van 69%, en de provinciale korting van 50% treffen de Toneelmakerij onevenredig hard. Dankzij extra steun van de gemeente Amsterdam blijft de totale korting beperkt tot 43%. Sinds 1 januari 2013 is de reorganisatie een feit en vele medewerkers hebben helaas en onverdiend het gezelschap moeten verlaten. In dit boekje presenteren wij vol trots wat tussen 2009 en 2013 is gerealiseerd. Met grote zorgvuldigheid en expertise is een zelfbewust gezelschap opgebouwd dat staat voor gedurfd, kwalitatief theater voor een breed publiek. Deze kernwaarden zijn verankerd in de basis van het gezelschap. Onverminderd blijft de Toneelmakerij zich inzetten om kinderen, jongeren, jongvolwassenen, ouders en leerkrachten kennis te laten maken met theater.

DE TONEELMAKERIJ 2009-2010-2011-2012 ¸¸

Het plan voor de fusie van de theatergroepen Huis aan de Amstel en Wederzijds ontstaat in 2007, tijdens een wandeling in het bos. Even daarvoor is een advies van de Raad voor Cultuur verschenen. Daarin wordt gepleit voor meer verscheidenheid in het jeugdtheater en twee écht grote gezelschappen. Artistiek leiders Liesbeth Coltof en Ad de Bont werken op dat moment aan Batte, de openingsvoorstelling van de gerenoveerde Stadsschouwburg Haarlem. Deze samenwerking bevalt en als het Ministerie van OCW besluit de oprichting van een groot jeugdgezelschap te steunen, wordt de knoop doorgehakt. Huis aan de Amstel en Wederzijds fuseren tot de Toneelmakerij met Erica van Eeghen als zakelijk leider. Met een financiering van 2,7 miljoen euro per jaar door het Ministerie van OCW, de provincie Noord-Holland en de gemeente Amsterdam maakt het Nederlands jeugdtheater een nieuwe stap.

Middenin de wereld

Tot dat moment ontwikkelt het jeugdtheater zich binnen een vaststaand kader. Alle gezelschappen hebben min of meer hetzelfde budget, alle voorstellingen min of meer dezelfde omvang. De oprichting van de Toneelmakerij doorbreekt dit “glazen plafond”. De verschillen zijn direct merkbaar. De reikwijdte van het gezelschap wordt groter en daarmee ook de contacten met de samenleving. Er ontstaat een levendige verbinding tussen kunst en educatie, tussen ervaren en jong talent, tussen makers en publiek. Het gezelschap functioneert als katalysator voor innovatieve ideeën en samenwerkingsverbanden. Niet alleen op artistiek gebied, ook binnen educatie en marketing ontstaat een nieuwe aanpak. De Toneelmakerij gaat een stevige verbinding aan met andere kunstinstellingen, het onderwijs en diverse maatschappelijke organisaties. De kern van waaruit bij Huis aan de Amstel en Wederzijds is gewerkt, blijft daarbij stevig overeind. Theater gemaakt vanuit betrokkenheid bij de samenleving, dat met verbeeldingskracht en humor de werkelijkheid in een onverwacht perspectief zet. Theater dat ruimte schept voor ontmoeting, ontroering en reflectie. En dat stem geeft

> pag 8 aan de vele variaties op die ene vraag: hoe moet ik leven? Het publiek speelt altijd een rol, zonder de toeschouwers naar de mond te praten. Het is het vinden van een balans tussen de eigen autonome, artistieke kracht en een actief engagement met de kinderen en jongeren. Hen te verrassen met wat ze niet kennen en zo de eigen creativiteit en kritische vermogens te stimuleren.

Kwalitatief én dichtbij

“Van klaslokaal tot grote zaal” is het motto waarmee de Toneelmakerij start, vanuit de wens om theater dichtbij mensen te brengen. De Toneelmakerij rekent het spelen op scholen tot haar structurele taken. Hier worden kinderen en jongeren bereikt die van huis uit nooit in aanraking komen met theater. De magie ontstaat in hun dagelijkse wereld, het contact is maximaal. Het onderzoek wat theater in het klaslokaal en de gymzaal kan zijn, levert frisse antwoorden op. No Mans Land, een nieuwe tekst van Roel Adam, speelt in een zwarte doos die middenin de school wordt opgebouwd; Kiezel in een eivormig theatertje waar in en omheen van alles gebeurt. De Zomer van Aviya en Icarus spelen tussen de kinderen in het klaslokaal. Hetzelfde directe contact wordt gezocht aan de andere kant van het spectrum: de grote zaal, waar professioneel groots kan worden uitgepakt. Ook hier wordt gespeeld voor een divers publiek van ervaren en nieuwe kijkers. Het werken in de grote zaal is een vak apart. De kunst is een balans te vinden tussen publieksvriendelijkheid en artistieke brutaliteit. De eerste grote zaal productie Kees de Jongen, naar het boek van Theo Thijssen, heeft met een tijdloos verhaal voor een breed publiek in een mooi gestileerd beeld, de stevige basiskwaliteiten die een grote zaalproductie moet hebben. In Fanny & Alexander, naar de film van Ingmar Bergman, gaat de rem eraf en klinkt een uniek, eigen geluid. Beginnend op een leeg toneel nemen de acteurs het publiek mee in een gloedvolle ode aan het theater, waarbij zelfs het personeel van de plaatselijke schouwburg meespeelt. De Boevenkoning en Pinokkio paren een uitdagende inhoud aan een brutaal, muzikaal en beeldend spektakel dat een groot publiek weet te boeien. Ook in de voorstellingen op locatie en in de kleine en middenzaal van de theaters wordt naar nieuwe vormen gezocht. Voor Mehmet De Veroveraar wordt de 2000m2 grote loods van Projekt 072 in Alkmaar omgebouwd tot theater op locatie. Het publiek wordt meegevoerd van paleis naar woestijn, van Vaticaan naar Constantinopel, met heerlijk eten tussendoor. In Thaibox Verdriet, geschreven door Ad de Bont, komen vechtsport en poëzie samen in een boksring waar het publiek aan vier kanten omheen zit. In De Storm, van Liesbeth Coltof en Rieks Swarte, wordt het oude verhaal van Shakespeare voel-

baar gemaakt door een uitgekiend samenspel van acteurs en poppen, maskers en beeld. In Heldenbrigade, geschreven door Roel Adam, krijgt het klassieke kerstverhaal een onverwacht actuele betekenis in een combinatie van komedie en muziektheater. Schrijver en regisseur Ad de Bont verbindt in Circus Rouda de verschillen tussen generaties met de geschiedenis van de zigeuners tot een gloedvolle circusvoorstelling. En dan zijn er de jongeren vanaf twaalf; een nieuw publiek en een wat vergeten groep. Als theater een blijvende plek wil veroveren in het leven van jonge mensen, is continuïteit belangrijk. Gedurende de hele schoolcarrière moeten er momenten zijn waarin ze kijkend en participerend in aanraking komen met theater. In dit kader wordt onder meer Wat doe jij? ontwikkeld, een meespeelvoorstelling voor VMBO-scholieren. In alle voorstellingen wordt gezocht naar een innerlijke kwaliteit die de toeschouwers raakt zodat ze zich herkend en gezien voelen. Dat geldt voor de kinderen en jongeren én voor hun ouders en leerkrachten. De gezamenlijke beleving staat centraal en dus moet het voor beiden interessant zijn. Theater als plek voor levend contact dat uitdaagt om van binnen actief te zijn.

Werken vanuit samenhang

De liefde voor taal en muziek speelt in alle voorstellingen een grote rol. Voor veel producties wordt nieuwe muziek geschreven door jonge en gevestigde componisten als Evrim Demirel en Fant de Kanter, Beppe Costa en Wiebe Gotink. De Toneelmakerij beschikt met Roel Adam en Ad de Bont over twee huisschrijvers en geeft schrijfopdrachten aan ervaren schrijvers als Ko van den Bosch, Peer Wittenbols en Oscar van Woensel en jonge schrijvers als Jorieke Abbing, Roeland Hofman, Enne Koens, Renée van Marissing en Lykele Muus. Het gezelschap speelt bestaand en gloednieuw repertoire uit binnen- en buitenland; met Clyde en Bonnie en Mijn Moeder Medea wordt de Oostenrijkse schrijver Holger Schober in Nederland geïntroduceerd. Met de Tekstsmederij - ontmoetingsplaats voor jonge theaterschrijvers, regisseurs en acteurs - ontstaat een nauwe samenwerking. De nieuwe schaal maakt het mogelijk om samenhang te brengen in het aanbod. De eerste producties van de Toneelmakerij zijn geïnspireerd door het Unesco-initiatief Amsterdam Wereldboekenstad, over drie belangrijke Amsterdammers en hun betekenis voor de vrijheid van uiting. Annie van Enne Koens, Anne en Zef van Ad de Bont en Spinoza [in exile] van Roel Adam zijn het resultaat. Een ander bijzonder initiatief is de samenwerking met de landelijke Hogescholen voor de Kunsten. In intensieve projecten maken de studenten kennis met de praktijk buiten school en leert de Toneelmakerij een nieuwe generatie kennen. In drie weken maken vaste

> pag 10 spelers Roel Adam, Tjebbo Gerritsma, Peter van Heeringen en Daniël van Klaveren samen met regisseurs, schrijvers, spelers en vormgevers van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht de voorstellingenreeks Bang! Over hoe angst en de angst voor angst een steeds grotere invloed hebben op de samenleving. Het jaar daarna wordt gewerkt met studenten van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Nu is de vluchtelingenproblematiek en haar weerslag op onze westerse wereld onderwerp. De voorstelling Human Cargo is een aangrijpende tocht door een volledig verbouwd Rozentheater. Van kelder tot zolder wordt het publiek geconfronteerd met de vele gezichten van dit vraagstuk.

Talentontwikkeling

Ook talentontwikkeling gedijt het best in samenhang. De Toneelmakerij ziet het als haar taak om een nieuwe generatie op te leiden voor het jeugdtheater. Jonge mensen krijgen structureel ruimte om zich binnen het gezelschap te ontwikkelen waarbij ze, gebruik makend van de aanwezige ervaring, volstrekt eigenzinnig kunnen zijn. Vele jonge regisseurs als Muriël Besemer, Tarkan Köroglu, Domenico Mertens, Paul Knieriem en Casper Vandeputte verrijken het gezelschap met mooie en bijzondere voorstellingen. Daniël van Klaveren is van 2010 tot en met 2012 artist in residence. Als regisseur maakt hij voorstellingen in verschillende maten en voor publiek van verschillende leeftijden, waaronder No Mans Land en het tedere Ik ben er even niet. Als acteur en regieassistent werkt hij mee aan diverse producties. De Toneelmakerij ontwikkelt zich in korte tijd ook tot vaste partner van het landelijke theateronderwijs. Acteurs in opleiding lopen er graag stage, omdat ze de kans krijgen een wezenlijke bijdrage te leveren aan de producties. Er zijn hoofdrollen voor stagiaires Chiem Vreeken in Kees de Jongen, Lotte Rischen in Fanny & Alexander en Mira van der Lubbe in De Storm. Ook de andere afdelingen van het gezelschap bieden stages aan studenten in de laatste fase van hun opleiding. Een interessante mix van jonge dramaturgen, dramadocenten, regieassistenten, technici, vormgevers, productie- en marketingmedewerkers krijgt onder goede begeleiding echt verantwoordelijkheid en bouwt mee aan het gezelschap. Hun mening en input worden serieus genomen, juist omdat ze door hun leeftijd vaak dicht bij de belevingswereld van het publiek staan.

Verbinding met het publiek

Bijna 50 procent van alle voorstellingen van de Toneelmakerij wordt gespeeld voor kinderen en jongeren in schoolverband. Een groot deel van de toeschouwers begint hier hun culturele reis. Dat vraagt om aandacht en verantwoordelijkheid voor publieksbegeleiding en educatie. Doel is kinderen en

jongeren stimuleren om hun eigen creativiteit te ontwikkelen; ze laten ervaren dat kunst een stem kan geven aan wat er leeft in hun hoofd en hun hart; en hen deelgenoot maken van de rijkdom, het plezier en het gevoel van verbondenheid dat kunst in een leven kan brengen. Er wordt voortgebouwd op de erfenis van Huis aan de Amstel en Wederzijds die beide bekend stonden om hun innovatieve manier van werken. In gesprek met de makers en geïnspireerd op de voorstelling, ontwikkelt een vast team van theaterdocenten spannend en theatraal materiaal waarmee kinderen en leerkrachten zelf aan de slag gaan. Er worden workshops gegeven en theaterdagen georganiseerd met een focus op het zelf doen en ervaren. De ene keer door om een meer dan levensgrote kijkdoos te dwalen bij Een Konijn van Porselein, de andere keer door een interview met opa of oma bij Circus Rouda. Met jongeren hebben de projecten het karakter van een uitwisseling. Er zijn een theaterworkshop en interactief internetproject bij No Mans Land en I/Ik/Eg, bij Thaibox Verdriet worden gedichten geschreven en gebokst. De educatieve projecten spreken kinderen en jongeren aan op kwaliteiten die in het dagelijks onderwijs minder of niet aan bod komen en voor sommigen begint hier een levenslange liefde voor theater.

Meerjarige samenwerking

In stad, provincie en land worden goede contacten onderhouden met scholen en expertisecentra. Er worden regelmatig leerkrachtenbijeenkomsten georganiseerd en waar mogelijk worden ook ouders bij het werk betrokken, om zo samen een doorlopend theaterprogramma te creëren. In Amsterdam is de Toneelmakerij sinds seizoen 2012-2013 medeoprichter en partner van de PIT, een samenwerkingsverband op educatief gebied van Jeugdtheater De Krakeling, Bellevue en de Toneelmakerij. Vanuit de wens om de relatie met scholen en hun leerlingen te intensiveren is het meerjarenproject Binden en Boeien opgezet. Onder die noemer zijn elf middelbare scholen in Amsterdam en Noord-Holland Toneelmakerijschool geworden. Ze bezoeken jaarlijks voorstellingen en de Toneelmakerij biedt workshops op maat aan, voor leerlingen én docenten. En er komt een jongerengroep, TM Jong, waar jongeren van verschillende scholen samen een voorstelling maken. De Toneelmakerij ontwikkelt ook educatie los van de voorstellingen. Met het Rijksmuseum is een meerjarige verbinding aangegaan in Jij & de Gouden Eeuw. In nauwe samenwerking is een lesvervangend pakket gemaakt, waarin geschiedenis en beeldende kunst worden gecombineerd met theater. Ook in de publiekswerving en marketing worden nieuwe wegen ingeslagen. Kunst is om het juiste publiek bij de juiste voorstelling te brengen. Daarvoor is kennis van het publiek en een speciaal op hen

> pag 12 toegesneden benadering een vereiste. Naast de investering in een nieuwe website en de sociale media, is een traject ontwikkeld vanuit sociale en maatschappelijke betrokkenheid. Onder het motto “Deelnemen aan cultuur betekent deelnemen aan de maatschappij” is de Toneelbank opgericht. Bedrijven en particulieren worden uitgenodigd om theaterkaarten te sponsoren. In samenwerking met gemeentelijke sociale instellingen, zorgt de Toneelmakerij ervoor dat deze terechtkomen bij gezinnen met een inkomen onder het sociaal minimum voor wie een avond uit bijzonder is. 330 kinderen en ouders zien op deze manier Fanny & Alexander. Rondom deze voorstelling is ook een project opgezet in opdracht van St. Zonnige Jeugd. 562 pleegouders en pleegkinderen bezoeken de schouwburg en krijgen een speciaal voor hen ontwikkelde workshop. Publiekswerving en -begeleiding gaan hier op innovatieve wijze samen met nieuwe vormen van financiering.

Internationaal

De Toneelmakerij zet internationaal in op intensieve en substantiële samenwerking. Doel is een wezenlijke ontmoeting met de andere cultuur waardoor nieuwe vormen en inzichten ontstaan. Het gezelschap maakt deel uit van drie internationale netwerken. Mede op haar initiatief is Connecting Stories ontstaan, een samenwerking tussen theatergezelschappen en regisseurs uit de Verenigde Staten, Iran en Nederland. Terwijl de politici van deze landen op gespannen voet staan, werken de theatermakers met hun verschillende culturele achtergrond als kapitaal en inspiratiebron aan voorstellingen en performances. Langdurig is ook de samenwerking met Theatre Day Productions in de Palestijnse gebieden. In See You brachten de Toneelmakerij, TDP en Het Lab Utrecht acht jonge Nederlandse en Palestijnse regisseurs bij elkaar. Het project strekte zich uit over een periode van twee jaar, waarin de regisseurs elkaars wereld zowel in Gaza als in Nederland leerden kennen. In het voorjaar van 2011 begon een intensief repetitieproces in Gaza. In zeven weken werden er door de Palestijns-Nederlandse koppels met Palestijnse acteurs vier voorstellingen gemaakt. 170.000 kinderen in de UNWRA vluchtelingenkampen zagen het resultaat op hun eigen schoolplein. In Europa is de Toneelmakerij lid geworden van European Theatre Convention, een Europees theaternetwerk om artistieke uitwisseling en samenwerking tussen Europese landen te stimuleren. I/Ik/Eg is het eerste resultaat, een drietalige voorstelling in coproductie met Det Norske Teatret in Oslo. Daarnaast worden voorstellingen gespeeld op internationale festivals zoals Spot in Basel en Blickfelder in Zürich. En in 2013 opent De Storm het Gavrosh Festival in Moskou.

Tot slot

Op 1 januari 2013 ging Ad de Bont met pensioen na 35 jaar werkzaam te zijn geweest in het jeugdtheater. Met zijn magnum opus Mehmet De Veroveraar en de uitgave van zijn nieuwste theaterteksten, werd afscheid genomen van één van de iconen van het Nederlandse jeugdtheater en een inspirerend collega. De jonge regisseur Paul Knieriem trad toe tot het gezelschap en maakt als lid van de artistieke raad de komende vier jaar verschillende producties. Daniël van Klaveren is inmiddels begonnen aan een succesvolle eigen carrière en zal als regisseur en acteur nog dikwijls betrokken zijn bij voorstellingen. De Toneelmakerij kijkt terug op de vier jaar waarin het kon bijdragen aan een nieuwe stap voor het Nederlands jeugdtheater; een stap waar het jeugdtheater aan toe was. Eén van de mooiste complimenten van deze periode is de keuze van de Z@PP kinderjury voor De Storm als beste voorstelling van seizoen 2010-2011. Vaak denken volwassenen dat kinderen willen zien wat ze kennen, waar ze geen moeite voor hoeven te doen. Dat blijkt een onderschatting. Want als ze de keuze krijgen, kiezen ze voor Shakespeare. We zijn ook trots als we horen dat kinderen én volwassenen zich voelen aangesproken door onze voorstellingen. Die wisselwerking, daar gaat het om. Ook artistiek is er nationaal en internationaal waardering. Er was een Gouden Krekel voor Floris Verkerk in Anne en Zef en Zilveren Krekels voor De Storm, De Boevenkoning, Mehmet De Veroveraar, Peer Wittenbols’ tekst Waakhondje en kostuumontwerper Carly Everaert voor Pinokkio en Mehmet De Veroveraar. De Wijnberg Scenografieprijs 2011 ging naar de vormgevers van De Storm en de Taalunie Toneelschrijfprijs 2012 naar Ad de Bont voor Mehmet De Veroveraar. We werden geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival 2011 en de internationale coproductie I/Ik/Eg won de prestigieuze Noorse Heddaprisen. De teksten van Ad de Bont en Roel Adam werden in Duitsland meermaals genomineerd en bekroond. De Toneelmakerij is uitgegroeid tot een zelfbewust gezelschap met een eigen adem en een eigen publiek. Waar interessant en uitdagend theater wordt gemaakt, juist omdat het niet simpel is. Kortom: het schoolvoorbeeld van een geslaagde fusie. Er is keihard gewerkt door alle mensen die samen het gezelschap vormen, voor en achter de schermen. De Toneelmakerij blijft zich inzetten voor een mooi, spannend en kwalitatief aanbod voor kinderen, jongeren en hun volwassenen. Omdat we houden van ons werk, van ons publiek en vooral van het theater.

ij r e k a m l e e n o t e cijfers  d > pag 14

cijfers

2009



Producties Nieuwe producties Reprises Totaal Vrije Voorstellingen In de standplaats Amsterdam In de eigen regio Noord-Holland (buiten standpl.) In de rest van Nederland In het buitenland Totaal

Aantal

Aantal bezoeken

8 2 10

71 7459 20 3813 52 5017 6 701 149 16990

Schoolvoorstellingen In de standplaats Amsterdam 69 6508 In de eigen regio Noord-Holland (buiten standpl.) 116 3436 In de rest van Nederland 43 3950 In het buitenland 12 1092 Totaal 240 14986 Educatieve activiteiten 310 16315 Totaal aantal voorstellingen 389 Totaal aantal educatieve activiteiten 310 Totaal 699 Totaal voorstellingsbezoekers 31976 Totaal deelnemers educatieve activiteiten 16315 Totaal 48291

k a m l e e n o t e d  s ij  cijfer





2010 Aantal

Aantal bezoeken

2011 Aantal

Aantal bezoeken

2012 Aantal

Aantal bezoeken

7 10 6 0 3 3 7 13 9

55 6135 72 7334 39 4443 12 1821 34 5438 36 6262 53 7248 59 8104 27 3715 6 650 8 1465 10 1402 126 15854 173 22341 112 15822

40 5888 48 6419 15 1425 35 2718 68 4690 58 6569 22 3528 59 5217 19 3854 17 1744 12 2032 26 4272 114 13878 187 18358 118 16120 269 17864 333 21912 482 23806

240 360 230 269 333 482 509 693 712

29732 40699 31942 17864 21912 23806 47596 62611 55748 >> De 170.000 kinderen die in 2011 in Gaza See You bezochten, zijn niet meegeteld.

> pag 16

m l e e n o t e d  n e speelplekk

d  n e k k e l p l e e p s makerij 

Basel Berlijn Brussel Dilbeek Gaza Hasselt Itterbeek Kortrijk Leuven Maasmechelen Mechelen Moskou München Münster Oslo Turnhout Vilvoorde Zürich

> pag 18 > nieuw repertoire > nieuw talent > nieuwe muziek

Annie 4

2009 / de toneelmakerij 2009

eelmakerij 2009 / de tone

/ de toneelmakerij 2009 / de ton

Regie > Tarkan Köroglu Tekst > Enne Koens Compositie > Fant de Kanter

r

Amsterdam Wereldboekenstad 2009

Daar staat ze dan, Annie, eindelijk voor de hemelpoort. Het feest is over, ze is uitgeleefd en uitgeschreven. Alleen nog de poortwachters en die zwijgzame muzikant in één zin vertellen wie ze is. Anders komt ze er niet in. Annie heeft een hekel aan alles wat moet. Maar goed, ze verzint wel iets. Dus zingt ze over de kip Zwartbessie en suja, suja Prikkeltje. Plotseling zijn haar ouders er. Haar stille vader en haar bazige moeder die Annie het liefst in een doosje zou doen. Als ook Jip en Janneke verschijnen, wordt het menens. Wie ze is, weet ze niet. Maar ze heeft niet bang willen zijn en altijd gedroomd van de wereld achter de poort. Van krijgertje spelen met een elf en hinkelen met de koning zelf. Dan verschijnt de giraf van Dikkertje Dap en de deur zwaait open. Annie mag naar binnen, gewoon om wie ze is.

lmakerij 200

de maker 011 / de toneelmakerij Tarkan Köroglu: “Kinderen hebben 9-2ongeremde ij 200een eelmaker ton 9 / de toneelmakerij 2009 / de fantasie. Annie M.G. Schmidt maakt die sterk intuïtieve, wilde wereld vol verbeelding opnieuw toegankelijk. Het is de eerste keer dat ik voor kinderen werk en ik wil net als Annie niet te voorzichtig zijn. Wat me ook aan haar fascineert is de manier waarop ze haar eigen leven dramatiseerde. Ze gebruikte haar verbeelding om erbij te horen, om zichzelf te troosten, op de vlucht voor de saaie realiteit. Schrijfster Enne Koens en ik zijn op zoek gegaan naar een associatieve vorm waarin zowel haar levensverhaal als de verhalen, gedichten en liedjes een plek konden krijgen.”

kerij eelmakerij 2009 / de toneelma

2009-2011 / de toneelmakerij

www2009-2011 /

de pers

“Annemaaike Bakker speelt Annie heel herkenbaar, als een vrouw van vlees en bloed, die aan alles wat zij meemaakt een eigenzinnige draai geeft. Ook acteurs Anne-Marie Jung en Tjebbo Gerritsma spelen en zingen snel en sprankelend en duiken van de ene in de andere rol. Een voorstelling die nog jarenlang gespeeld zou kunnen worden, want Annie M.G. verveelt nooit.” (Trouw)

Ons publiek

Saskia, BS Santenkraam / Kruispunt: “Hallo, ik ben afgelopen maandag én donderdag bij jullie geweest met twee groepen 1 van onze basisschool in Amsterdam Zuidoost. Ik heb waanzinnig genoten van de voorstelling en workshop eelmakerij 2009 / Annie. eel Ookma de ker kinderen en ouders /- de toneelmakerij 2009 / de ton 011 9-2 200 ij ton de / ij 2009 die zelf nog nooit naar het theater waren geweest! - vonden het super!” Samen met Anne en Zef en Spinoza maakt Annie deel uit van drie voorstellingen geïnspireerd door Amsterdamse iconen van het vrije woord: Annie M.G. Schmidt, Anne Frank en Baruch de Spinoza. Dit theaterdrieluik was onderdeel van Amsterdam Wereldboekenstad 2009, een UNESCO initiatief met als thema "vrijheid van uiting".

> pag 20 20

educatie annie > inspiratiebox JE EIGEN AARDAPPELMANNETJE

Wie ben je en hoe wil je later worden? Aan de hand van deze vragen, de versjes van Annie M.G. Schmidt en een groot vel vol ogen, neuzen, oren en monden maken de kinderen in vier lessen hun eigen aardappelmannetje. Een mannetje of vrouwtje zoals zij later willen zijn. Misschien met zwart in plaats van blond haar en een bril omdat je inmiddels heel geleerd bent. Om uiteindelijk in één zin te zeggen wie dat aardappelmannetje is en samen op de foto te gaan. Ter verwerking is er het spel Wie ben ik waarin, aan de hand van het uitbeelden van de personages, wordt nagepraat over de voorstelling.

> scholenproject de toneelmakerij ANNIE’S THEEFEESTJE

Direct bij binnenkomst in ons pand aan de Lauriergracht worden de kinderen zorgvuldig afgestoft. Je gaat niet elke dag op theevisite bij Annie M.G. Schmidt. In een feestelijk versierde huiskamer maken ze kennis met Hendrik Haan, Dikkertje Dap en het girafje dat niets zag. In kleine groepjes werken ze aan het voordragen van het gedicht Ik wil niet meer dat ze presenteren aan elkaar en hun ouders. Samen bezoeken ze de voorstelling in ons theater. En dan weer naar huis. Maar niet zonder koekje uit de reuzenkoektrommel.

ons publiek

Francis Faber, 7e Montessorischool in Amsterdam: “De ontvangst en workshop vond ik supergoed. De kinderen genoten hier enorm van. Werd ook leuk aangeboden door al die leuke meiden.”

OOK VOOR OUDERS

Terwijl de kinderen theedrinken, is er een speciale workshop voor geïnteresseerde ouders - en dat zijn ze bijna altijd allemaal. Aan de hand van het lesprogramma van de kinderen worden opdrachten gedaan rondom de thema’s identiteit en fantasie. De ouderworkshops zijn een waardevolle manier om contact te maken en in gesprek te gaan over waarom je de kennismaking met kunst belangrijk vindt.

OP DE THEE IN DE BIBLIOTHEEK

In samenwerking met de Openbare Bibliotheek Amsterdam worden theefeestjes georganiseerd in bibliotheken in de hele stad. Met thee, koekjes en een laagdrempelige voorstelling met liedjes en sketches geïnspireerd op het werk van Annie M.G. Schmidt.

> pag 22 > Op school > nieuw talent

Mijnheer Bach! 4 tekst > Toon Tellegen Regie > Oscar Siegelaar

z kers klassie s a k in de l

ij 2009 /

200

aker Gele slaap uit de woestijn en groene slaap van het gras van de lente, oneelm t e d / 1 1 -20daar, 009met witte slaap uit de zuidelijke ijszee en grijsblauwe slaap daar akerij 2 m l e e n o in de verte een klein scheepje beladen met zijde en goud. Amalia heeft t e d / 009 wel honderd slaap en toch kan Sebastiaan niet slapen. Dus akerij 2 neelmkleuren o t e d / 9

de

bedenkt Amalia telkens weer iets nieuws. Ze zingt voor hem, ze telt voor hem, ze wordt een zacht zoemende hommel en een slagroomtaart met vijf frambozen aan elke voet. Tot ze haar armen om hem heen slaat. Dan valt Sebastiaan eindelijk in slaap. Geïnspireerd op de Goldberg Variaties van componist Johann Sebastian Bach schreef Toon Tellegen elf korte scènes met als openingszin: “Amalia, ik kan niet slapen!” Acteurs Audrey Bolder en Peter van Heeringen trokken met de voorstelling langs scholen door het hele land.

de maker

Oscar Siegelaar: “Mijnheer Bach! Mijnheer Bach! is lief, komisch en universeel, iedereen vindt er zijn eigen verhaal in. Voor mij gaat het om de verhouding tussen twee mensen, over durven vertrouwen en een verbintenis aangaan. Maar de acteurs zijn niet alleen, beide hebben een levensgroot evenbeeld in de vorm van een pop. Theater in de klas is een les in fantasie. Je brengt de magie in een alledaagse omgeving, op soms minder dan een meter van je publiek. Zo’n pop in het lokaal, dan komt er iets bijzonders binnen.”

de pers

“Rijk aan verbeeldingskracht, muzikaal en humoristisch is Mijnheer Bach! Mijnheer Bach! over de angst voor de elmakerij 2 e tone slaap. De spelers brengen 9 / daccordeon, ij 200met r e k a m el en eigengereide poppen kamerscherm de tone 2009 / een ij r poëtisch duet tot leven tussen een e k a elm de tone / slapeloze man en zijn muze. Zonder dat het 9 0 0 2 akerij één seconde donker wordt in de klas.” oneelm (de Volkskrant)

ons publiek

Udo, ZMLK-school De Alk in Alkmaar: “Vandaag met de leerlingen van de middenbouw genoten van Mijnheer Bach! Mijnheer Bach! Leuk verhaal, geweldig gespeeld en prachtige poppen. De kinderen waren van het begin tot het eind geboeid. Deze productie raad ik iedereen aan.”

ton

lma

e tonee

2009 / d

09 / de kerij 20

lmaker

rij

eelmake

de ton ij 2009/

aker

toneelm

akerij

elm de tone / 9 0 0 2 ij

e tonee

009 / d akerij 2

neelm

9 /de to

rij 200 eelmake

Samen met Zanki Rafeloor en De Zomer van Aviya vormt Mijnheer Bach! Mijnheer Bach! het project Klassiekers in de Klas. Speciaal voor op de basisschool regisseerde jong talent drie jeugdtheaterstukken die zich in binnenen buitenland hebben bewezen.

> pag 24 > nieuw repertoire > nieuw talent > nieuwe muziek

ik ben er even niet 4 tekst > Renée van Marissing regie > Daniël van Klaveren muziek > Wiebe Gotink

erij 2011 / de toneelmakerij 2011 / de toneelmakerij 2011

/ de toneelmakerij 2011 / de t

Bovenop het dak van een hoge flat staat het huisje van twee broers, Mus en Knoop. Niemand weet dat ze daar wonen. Geeft niks, juist niet. Terwijl Knoop voetbalt op de achtste verdieping, timmert op de vierendertigste en tuiniert op elf, houdt Mus fijn de boel aan kant. Dan, op een dag, is Knoop ineens verdwenen. Zonder te zeggen waarheen. Als Mus besluit om zijn broer te zoeken, verandert de vertrouwde flat in een rivier met twee wonderlijke muzikanten aan de oever. Knoop beleeft avonturen met huilende vrouwen, een knorrige vis en een jutter met een huisje vol glinsterende herinneringen. Mus vraagt de weg aan hoeken en kieren, een zingende boom en een bochelvrouw. Uiteindelijk vinden ze elkaar terug. Mus vindt het mooi geweest, Knoop heeft de smaak te pakken. Dus trekken ze samen verder. Want alleen is maar alleen.

de maker

de pers

Daniël van Klaveren: “Ik ben er even niet is een “Het is een hele kunst om aanmoediging om de wereld te ontdekken, maar ook een theaterstuk voor de hele om te koesteren wie je lief is. Ik heb twee zussen en familie te maken. Kleuters altijd al iets gehad met verhalen over broers en zussen. lieten zich meevoeren Wat er ook gebeurt, je hoort bij elkaar. Als maker ben door het aanstekelijk ik gefascineerd door de rol van muziek binnen theater. enthousiasme van de Ik wilde graag werken met twee muzikanten die, net hoofdrolspelers, de zang, / de tonals eelMus maker ij 201de 1 /hele en Knoop, tijd aanwezig zijn het fantastische livemuziek, de ton eelmaker ij en 201 1 / de tonde eelmakerij 2011 / de toneelma k verhaal mee vertellen. Maken voor kleuters dwingt om te kostuums en decor waar ze vertrekken vanuit beeld en associatie. Tegelijk moet je zo hun fantasie de vrije loop helder mogelijk zijn. Dat is een mooie uitdaging.” konden laten. De wat oudere kinderen beschouwden het als een ontdekkingsreis. En welke ouder heeft stiekem ons publiek geen moeite met het Tamara van der Leij: "Super! Voor het eerst met mijn loslaten van zijn kinderen?” jongste naar het theater. Grote ogen en veel gelachen. (Cultuurbarbaartjes) Prachtige show voor jong en oud."

toneelmakerij 2009-2011 /

kerij 2011 / de toneelmakerij

2011 / de toneelmakerij 2009-2

011 /

> pag 26 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

EEN KONIJN VAN PORSELEIN � Regie > Ad de Bont muziek > Evrim Demirel beeld > Rob Doolaard en Renée Zonnevylle

Er was eens een verwend en ijdel konijn. Hij woont bij twee oude mensen en beseft niet hoe lief ze voor hem zijn. Maar oude mensen gaan dood en het konijn blijft alleen achter. Het is het begin van een lange reis langs vreemde plekken en nog vreemdere mensen, op ij 2010 / makerij 2010 / de toneelmaker toneel 2010 / de muziek van de jonge Turkseijcomponist Evrim Demirel. makerij 2010 / de toneelmaker Hij krijgt een winterwortel van een zonnige, dansende marktkoopvrouw en stoeit met een woudloper op zoek naar gezelligheid. Hij verlangt naar vroeger. Verwend is hij allang niet meer, hij zou best van iemand willen houden. Maar telkens als het fijn wordt, is daar de man met de hamer of de grote beer. Dan moet het konijn weer de pers verder, door wind en regen, herfst en winter. Tot in de "In deze gedurfde verte een dappere prinses verschijnt. Zijn voeten en voorstelling laat hart beginnen zomaar te dansen. Is ze op tijd om hem te Ad de Bont zien dat redden? verbeeldingskracht geen grenzen kent. Het muzikale beeldsprookje sleept je de maker mee in een droom die de Ad de Bont: “Belangrijk vertrekpunt was het maken zintuigen zo sterk prikkelt van een voorstelling waarin niet gesproken wordt. Een dat je eigenlijk niet meer theatraal prentenboek waarbij vooral sfeer, schoonheid wakker wilt worden." en eigenheid de voorstelling bijzonder maken. Toen het (Trouw) idee voor het prentenboek af was, dacht ik: dit moet worden gespeeld door drie acteurs en drie muzikanten met speciaal gecomponeerde muziek. Evrim componeerde "In een uur laat De Bont zijn konijn een scala aan bij dat eerste scenario een variatie aan muziek met emoties ondergaan om verschillende sferen. Parallel hieraan ging de tekst naar hem uiteindelijk, gelouterd, kunstenaar Rob Doolaard. Zijn tekeningen vormden een roos te laten reiken de inspiratie voor decor en kostuums. Een bijzondere aan een lieftallig prinsesje. werkwijze.” Een happy end zoals je bij een sprookjesachtige 0 / de tonee ij 201 kerdeze toneelmaals voorstelling mag de / 0 201 ij ker ma eel ton de / 0 201 ij ker ma eel ton de / 010 verwachten." (het Parool)

kerij 2010 / de toneelmak

eelmakerij 2010 / de toneelma

de toneelmakerij 2010 / de ton

ons publiek

Marion Koemans, BS Apollo in Amsterdam: “Een vreemde voorstelling. Een potloodventer, iemand die als een razende kroppen sla kapot slaat. Maar de leerlingen waren positief. Soms om te lachen, soms spannend, soms droevig, soms eng. Ze snapten / de toneelmakerij 201 2010 niets 0 / de toneelmakerij alleen 201 ij van het ker ma eel ton de / 0 201 elmakerij verhaal, maakten er een chaotisch geheel van met elkaar.”

> pag 28 28

educatie EEN KONIJN VAN PORSELEIN > inspiratiebox

> scholenproject De Krakeling

JE EIGEN VERHAAL

OP KONIJNENAVONTUUR

Ter voorbereiding op het theaterbezoek trainen de kinderen hun verbeeldingskracht door het maken van een prentenboek. Voor elk kind is er een pakketje met acht plaatjes van de schilderijen. Bij de beelden bedenken ze een eigen verhaal. Ook kiezen ze er muziek uit de voorstelling bij. Met behulp van grote platen van de schilderijen vertelt ieder zijn verhaal. Voor na afloop is een konijnenspel ontwikkeld. De opdrachten stimuleren om na te praten, zelf te spelen en nog eens met de muziek te werken door te neuriën hoe spannende, verdrietige, vrolijke of wilde muziek klinkt.

In het midden van de foyer van De Krakeling staat een enorme kijkdoos. Voorafgaand aan de voorstelling is er van alles te horen en zien, ruiken en voelen. En als je heel goed gluurt, zie je misschien wel wie er in de kijkdoos woont. Terwijl groepjes kinderen de kijkdoos ontdekken, bestuderen anderen de schilderijen van Rob Doolaard. Weer anderen zijn in het souterrain voor twee vijfminuten voorstellingen over dromen en nachtmerries. Een voorstelling zonder tekst is uniek binnen het repertoire van de Toneelmakerij. Van daaruit is gezocht naar een nieuwe, eigenzinnige vorm voor de educatie. Uitgangspunt: alle zintuigen worden Ons publiek beroerd. Bij de vrije voorstellingen J. Schuurhuizen, Montessorischool Apollo in Leiden: “De kinderen hebben enthousiast in De Krakeling was de kijkdoos ook met het lesmateriaal gewerkt. Het maakte toegankelijk voor het gewone publiek. dat ze de personages konden plaatsen. Het zelf maken van een verhaal sprak het meest aan. Ook de muziek vonden ze mooi om naar te luisteren.”

> pag 30 > op school 3 / de toneelmakerij 3 / de toneelmakerij 2011, 201 > nieuw talent 3 / de toneelmakerij 2011, 201 1, 201 > nieuwe muziek > internationaal repertoire

Kiezel 5 tekst > Philippe Dorin regie > Domenico Mertens muziek > Marnix Ike

ij 2011, 2013 / de to

ij 2011, 2013 / de toneelmaker

maker makerij 2011, 2013 / de toneel

Middenin het spellokaal staat een eivormig theatertje. Daarbinnen, er op en er omheen ontvouwt zich de reis van Grote en Kleintje op zoek naar een thuis. Een vader hebben ze niet en mama leeft niet meer, dus besluiten ze broer en zus te zijn. Hoe leeg en vijandig het land ook is, nu hebben ze elkaar en hun fantasie. Een mijnenveld wordt een land vol kikkers, een verwoeste stad een plek die al zingend overwonnen kan worden. Het treintje dat boven hun hoofden tuft, leidt de weg en langzaam krijgt de wereld weer kleur. Met hulp van Steen, Kleintjes onafscheidelijke vriend, vinden ze uiteindelijk hun huis: het kleine pietepeuterige plekje, net groot genoeg voor hun tweeën, precies om hun voeten te laten rusten en hun verhaal te doen. Als mama hen nu eens kon zien.

de maker

Domenico Mertens: “Het stuk deed me direct denken aan de film La vita è bella van Roberto Benigni, waarin een vader het leven in een concentratiekamp voor zijn zoon tot één groot spel maakt. Alleen zo is het mogelijk om te overleven. De manier waarop Kleintje en Grote elkaar erdoor slepen, het medeleven en mededogen is wat ik in Kiezel herken en wil laten zien. Ook al is het oorlog, de grote thema’s zijn het missen van een knuffel, een boterham, een speelkameraad. Daarbij dwingt het spelen op school tot het zoeken naar andere vormen: de voorstelling als een klein rariteitenkabinet, een speelgoeddoos waar je een hele reis meemaakt en vol impressies uitkomt.”

3 / de toneelma

ij 2011, 201 ij 2011, 2013 / de toneelmaker

ij 2011, 2013 / de toneelmaker

de pers

“Een betoverend lichte voorstelling over het drama dat schuilgaat achter jonge vluchtelingen. Kiezel is het zoveelste bewijs hoe Nederlandse jeugdtheatergezelschappen als de Toneelmakerij en MAX. grote thema’s eigenwijs en aantrekkelijk weten te verpakken, zonder om de boodschap heen te draaien.” (de Volkskrant)

ons publiek

Elsa Dorsman, OBS de Hoeksteen in Roden: “Echt indrukwekkend. Lief, je kreeg er een fijn gevoel door. In het begin dacht ik wel: o jee, wat veel met dood. Maar doordat er zo mee werd omgegaan, pakten veel leerlingen dat prima op. Zoals kinderen omgaan met de dood, zo werd ‘t ook gespeeld.”

3/

ij 2011, 201 ij 2011, 2013 / de toneelmaker

toneelmaker oneelmakerij 2011, 2013 / de

> pag 32

educatie kiezel > inspratiebox EEN WARM WELKOM VOOR KLAVERTJE EN TJEBBO

Twee weken voor de voorstelling wordt er in de klas een koffertje bezorgd. Er zit een brief aan van technicus Jorrit. Hij schrijft de kinderen dat acteurs Tjebbo en Klavertje met hun voorstelling langs scholen in het hele land reizen en dus altijd ver van huis zijn - net als Grote en Kleintje. Hij vraagt ze om voor een warm welkom te zorgen. Wanneer ze alle opdrachten uit de koffer doen, zullen Tjebbo en Klavertje zich in hun school thuis voelen. Allereerst onderzoeken de kinderen door middel van een spel en een filosofisch gesprek wat dat voor hen en voor anderen is: “thuis”. Vervolgens maken ze een tegeltje met een mooie wens of een fijn thuis-woord. Ook wordt een welkomstlied ingestudeerd dat in de voorstelling mag worden meegezongen. Tot slot doen ze een spelopdracht waarbij ze allerlei verschillende mensen verwelkomen. En dan zijn ze er klaar voor. Welkom Klavertje en Tjebbo!

> nagesprek EEN ZWERFKIEZEL VOOR JOU

Na afloop van de voorstelling bezoeken Klavertje en Tjebbo de klas. Het duurt meestal een paar minuten voordat ze zich hebben omgekleed en in de tussentijd mogen de kinderen op een groot vel papier tekenen of schrijven over Kiezel. Dat is een goed startpunt voor het nagesprek. Maar er wordt niet alleen gepraat. De voorstelling eindigt met een lied van losse woorden. Zo maken ook de kinderen een associatief gedicht. Ter afscheid krijgt iedereen, net als Kleintje, een eigen zwerfkiezel om voor te zorgen.

ons publiek

Ciska Tillema, Het Valkhof in Roden: “Het onverwachts vinden van het koffertje was spannend, het materiaal leuk. Het was meteen bruikbaar in de klas. Het motiveerde de kinderen en bereidde ze alvast voor op de voorstelling. Ga zo door.”

> pag 34 > op locatie > nieuw repertoire

De wilde wilde Wereld 6 tekst en regie > Daniëlle Wagenaar

t Syndicaat niËlle Wagenaar | He

elmakerij & Da icaat 2011 / de tone nd Sy t He | ar na ge Wa

de maker

“Oh kijk hier, een beestje. En daar! Wat doet die meneer? Juf! Peter laat z’n blote kont zien!” Thomas kan niet stil zitten, hij kan niet luisteren, hij dendert overal op af. Een uurtje rust in de klas, dat is alles wat zijn juf vraagt. Dus zet ze hem buiten met een zak chips. Als daar een man voorbij komt met harige oren en in zijn armen een enorme bol, kan Thomas toch niet anders dan hem volgen? Knalgele steentjes leiden de weg naar een wereld, minstens net zo wild als hij. De drie viezige wezens die hier leven, grommen, rennen, vechten, ze knuffelen hem plat en poepen waar ze willen. Een wilde wilde wereld om volledig uit te razen. Uiteindelijk beseft Thomas dat de gewone wereld toch niet zonder hem kan. Dan is oma in het weekend helemaal alleen. Maar hij weet ook dat hij hier altijd terug kan komen.

de toneelmakerij &

Daniëlle Wagenaar: “Thomas is een wiebelkind. Zo’n kind zoals je ze zo vaak ziet op school; een keurig gereguleerde klas met een paar meiden maar vooral jongens die daar niet binnen passen, omdat ze hun impulsen niet mogen volgen. Ze worden bestempeld tot probleemgeval, maar het zijn gewoon kinderen die niet stil kunnen zitten. Alle kinderen hebben de behoefte om te rennen en te gillen. Het lost bepaalde moeilijkheden vanzelf op. En als de ruimte om te rennen er niet is, gun ik je de fantasie. De Wilde Wilde Wereld is een ode aan het wilde kind.”

De Wilde Wilde Wereld speelde in de buitenlucht DaniËlle Wagenaar | Het Syndicaat 2011 op de festivals Over / de toneelOerol, ma het IJ en Karavaan. kerij & DaniËll

t Syndicaat 2011 / niËlle Wagenaar | He

kerij & Da t 2011 / de toneelma de pers

“Regisseuse Daniëlle Wagenaar heeft haar fantasie goed laten gelden door mensen en dieren in deze absurdistische wezens te verenigen. De kinderen in het publiek leven flink mee en vertellen na afloop onbevangen wat er zich zojuist allemaal heeft voorgevallen. Een fijne jeugdvoorstelling die laat zien dat avonturen overal te vinden zijn. Als je ze maar aan durft te gaan.” (TheaterJournaal)

ons publiek

Moeder en zoon op Over het IJ: “Mijn zoon heeft ADHD en we zijn twee keer komen kijken. Heel ontroerend en herkenbaar. Vond hij zelf ook.”

Kind op Karavaan: “Spannend met die enge zwerver. Die was vies, maar ook lief voor le Wagena Thomas.” ar | Het Sy

ndicaat 2011 / de to

neelmakerij & DaniËl

le Wagenaar | Het Sy ndica

> pag 36 > op school > nieuw talent > nieuw repertoire

icarus 6

het vliegen is allang begonnen

De lichten gaan uit, het geluid van de wind stijgt op. Dan stappen ze het klaslokaal binnen: Icarus en zijn vader Daedalus, de beroemde uitvinder. Plotseling zijn de tafels de muren van een doolhof. Daedalus bouwde het in opdracht van koning Minos, om er een monster in op te sluiten. Om het geheim van het doolhof te bewaren, wil de koning hen vermoorden. Dus is Daedalus op zoek naar de uitgang. Waarom kan hij niet tegen Icarus zeggen; een 012 / de ton kind is gauw bang. Maar Icarus is niet gek. Zijn vader tonee eelmakerij 2 / de toneelmakerij 2012 / de kerij 201 mavrolijk toneelwel de 201 01 2 // d probeert te doen, hij is het niet. En waarom e to 012 / de toneelmaker 2 neelm kerij 2012 / de to heeft hij zijnalievelings-vouwpapiertjes neelmingepakt? aker ij 20Een 12 / de tonee Icarus gaat op onderzoek en raakt zijn vader kwijt. l wanhopige zoektocht volgt en als ze elkaar terugvinden, biecht Daedalus alles op. Icarus begrijpt het allang; een kind groeit sneller dan je ziet. Om de uitgang te vinden gaat zijn vader alleen verder. Icarus moet wachten tot hij terug is en dat is best eng. Gelukkig heeft hij zijn vouwpapier en hij maakt een mooie duif. Dan valt hij in slaap. In zijn droom verslaat hij de koning en het monster. Als zijn vader verdrietig terugkomt en niet meer weet hoe ze verder moeten, is het tijd om de krachten te bundelen. De papieren duif brengt Daedalus op het idee grote vleugels te vouwen. Samen vliegen ze de klas uit, de zon tegemoet.

tekst > Benny Lindelauf regie > Muriël Besemer muziek > Wiebe Gotink

de makers

Benny Lindelauf: “Het verhaal van Daedalus en Icarus staat symbool voor twee dilemma’s over opvoeden: beschermen of laten ervaren, vasthouden of laten gaan. Icarus gaat over de reis die een kind en een ouder maken op weg naar volwassenheid.” Muriël Besemer: “Groeien is geen rechte lijn. Het gaat schoksgewijs, hortend en stotend. Net zoals Daedalus en Icarus de weg zoeken door het doolhof. Ze waren liever niet gegaan, moeten blijven dwalen om verder te komen. Ook kinderen groeien liever niet. Tot het moment dat je het gevecht moét leveren, de sprong moét wagen en plotseling ontdekt dat je vliegt.”

eelmakerij 2012

2 / de ton ij 2012 / de toneelmakerij 201

ker elmakerij 2012 / de toneelma

lmakerij 20

12 / de tonee

de pers

lmakerij 20

“Er is slim gebruik gemaakt van de kleine klassen, tafeltjes en looppaden. Het spel is speels en serieus. Icarus (Tijs Huys) is door zijn lichaamshouding en manier van praten echt een zesjarige, terwijl Daedalus (Peter van Heeringen) met zijn knorrige houding precies een uitvinder voorstelt. Een gevoelige, spannende en soms verdrietige voorstelling, waarin op een toegankelijke en speelse manier de mythe van Icarus wordt verteld.” (Theaterjournaal)

12 / de tonee lma

kerij 2012 /

de toneelma

kerij 2012

> pag 38 > op school > internationaal repertoire > nieuw talent

z

Klassiekers in de Klas

Zanki Rafeloor 7

9 rij 2009 / de toneelmakerij 200

eelmakerij 2009 / de to

/ de toneelmakerij 2009 / de ton

Tekst > Rudolf Herfurtner Regie > Bram de Sutter

Welkom op Kreta, het exotische thuis van kater Zanki Rafeloor. Voor niets of niemand bang, maar altijd alert houdt hij al twee dagen Fredo in de gaten, dikke rode luxe-kater uit het koude Nederland. Fredo is met zijn baasje op vakantie. Hij baalt van de hitte en wil niets liever dan naar huis. Totdat sneeuwwit kattenmeisje Turi Zijdestaart onder zijn ogen wordt aangevallen door een troep wilde honden en een boom wordt ingejaagd. Samen gaan Fredo en Zanki op pad om haar te helpen ontsnappen. Hun tocht over het zinderende eiland wordt bekroond met een vette vis, groot genoeg om de honden te verleiden en Turi te redden. En dat wordt gevierd. Dansend op de warme stenen onder de Geluksboom, terwijl de zoete nectar op je neus druppelt. Je leeft toch niet alleen om te bedenken wat er zou gebeuren als...

de maker

Bram de Sutter: “Het decor is het klaslokaal plus een aantal realistische elementen, waaronder een levende kat en zijn baasje. Als regisseur zoek ik naar een vorm van 9 / de toneelmaker ij 200 ker ton deer 9 /wat ij 200 hyperrealisme, ik wil de fantasie loslaten op dat is. eel Zo’nma kat hoort niet in de makerij 2009 / de toneelmaker e toneel klas, daarmee heb je de kinderen gelijk te pakken. Ik kom uit België en woon inmiddels al een aantal jaar in Amsterdam. De eerste tijd vroeg ik me net als Fredo af: telkens weer op andere plekken, wanneer houdt het op, waar is mijn thuis? Maar ik besefte ook dat de dingen die je op je weg tegenkomt, de ontmoetingen die je aangaat, altijd weer verrijkend zijn.”

de pers

“De verbeelding gaat al snel aan de haal met de klas. Een omhooggehouden tak wordt een boom, een hartjesballon Turi’s rode borstvlekje en een sissend flesje Sprite een dorstlessende cactus. Floris Verkerks energieke tred en zuigende vertelstem tronen de toeschouwers moeiteloos mee van een stoffige schoolbank naar zinderend Kreta.” (de Volkskrant)

eelmakerij 2

9 / de ton ij 2009 / de toneelmakerij 200

maker oneelmakerij 2009 / de toneel

eelmakerij 2009 /

ton 9 / de toneelmakerij 2009 / de

rij 2009 / de toneelmakerij 200

ons publiek

Marike van Orden, Rietveldschool in Badhoevedorp: “Een heel aparte beleving, zo in de klas een andere wereld te zien ontstaan en de acteurs van dichtbij te horen en zien. De kinderen en ik waren er zo van onder de indruk dat we erna compleet uit ons ritme waren. Maar dat had ik er wel voor over!”

> pag 40

educatie zanki rafeloor > inspiratiebox IK HOOP NIETS, IK VREES NIETS, IK BEN VRIJ

Onder leiding van hun leerkracht gaan de kinderen op avontuur. Net als Zanki en Fredo. Maar voordat de tocht kan beginnen, moet een aantal missies worden volbracht. Ieder krijgt een eigen knapzak met opdrachten rond de thema’s thuis voelen, afscheid en avontuur. Ze plakken, naaien, borduren, tekenen en schrijven op de zak over geluiden, mensen, geuren die horen bij thuis. Op de laatste dag wordt er gepicknickt. Ter voorbereiding doen de kinderen alvast een dag lang alles anders dan normaal. Ze lopen een andere route naar huis, drinken iets anders bij het avondeten. De volgende ochtend wordt de knapzak gevuld met eten van thuis. Op de plek van bestemming aangekomen, opent iedereen de zak en geeft zijn vertrouwde eten aan zijn buurman.

Ons publiek

R. Vogelaar, OBS Twickel in Hoofddorp: “Er was veel te doen, al was de link soms wat summier. Je kon ook wel wat aanpassen, zodat ‘t prima in het lesprogramma paste. De kinderen vonden het maken van de knapzak erg leuk. Door de voorbereiding leefden ze zich beter in de voorstelling in.”

> nagesprek WAT IK VAN JOU GELEERD HEB IS...

Bij voorstellingen op school geven we kinderen graag de mogelijkheid om met de acteurs na te praten. Om het gesprek over ZANKI RAFELOOR op gang te brengen, schrijven ze een brief aan één van de personages. Openingszin: “Wat ik van jou geleerd heb is...” Aan de hand daarvan praten ze over wat ze hebben gezien en beleefd. Onze ervaring is dat docenten de educatie vooraf graag doen, maar na afloop over het algemeen overgaan tot de orde van de dag. Op deze manier laten we zien hoe je het kunt aanpakken en wat het bij de leerlingen losmaakt.

> pag 42 > grote zaal > nieuwe muziek

Kees de Jongen �

toneelmakerij 2009 / de to 9 / de toneelmakerij 2009 / de

ij 2009 / de toneelmakerij 200

Naar het boek Kees de jongen van Theo Thijssen bewerking > Gerben Hellinga regie > Liesbeth Coltof muziek > Theo Nijland en Maarten van Roozendaal Wie komt daar voorbij? Het is Kees Bakels, stevig stappend in de zwembadpas. Kees houdt van struinen door de straten en postzegels verzamelen. En hij is stiekem verliefd op Rosa Overbeek, het fijnste meisje van de klas. Een heel gewone jongen dus. Maar diep van binnen voelt hij dat hij bijzonder is, keurig en verheven. Helpt hij in vloeiend Frans verdwaalde toeristen op de Dam, redt hij heldhaftig de dochter van de deftige mevrouw Bogaerts. Ook al is er thuis weinig geld, snauwt Moe van de zorgen en moeten ze een kamer verhuren. Ook al is vader best vaak ziek en gebeurt het onvoorstelbare. Hij sterft. Ook al moet Moe de zaak verkopen, verhuizen ze naar de rand van de stad en moet Kees besluiten tot wat hij ooit het allerergste vond: van school af zonder loffelijk ontslag, om te werken voor twee guldens in de week. Hij weet zeker - en als je hem leert kennen, zul je het begrijpen - dat er een prachtige toekomst op hem wacht.

de maker de toneelmakerij 20 09 / de Liesbeth Coltof: zorij mooi vind aan Kees is zijn reactie op het tone“Wat elmaikke 2009 de toneelma kerij leven. Hij laat zich niet klein krijgen/door de zorgen. Hij droomt zich eentoneel 2009 / de ma ander leven, waarin hij alles weer goed maakt. Terwijl hij over straat loopt, groeien de verhalen in zijn hoofd. In het boek praat Kees veel in zichzelf over wat hij meemaakt. Daarom wordt zijn rol gespeeld door twee acteurs. De ene Kees heeft de meer realistische kijk op het leven, de andere die van de dromen en de fantasie. De wereld is nog steeds vol kinderen zoals Kees. Jongens en meiden die eigenlijk heel bijzonder zijn, maar niemand die het ziet.”

9 / de toneelmakerij ij 2009 / de toneelmakerij 200

maker oneelmakerij 2009 / de toneel

de pers

“De jonge acteurs Chiem Vreeken (22) en Steyn de Leeuwe (28) geven prachtig invulling aan hun afsplitsingen van Thijssens personage. Met hun vrijwel identieke kostuums en simultane bewegingen roepen ze een ontroerend broertjesgevoel op. Ze worden bijgestaan door een ensemble van zeven acteurs die met hoedjes en plaksnorren een lange trits personages neerzetten. Hun vaak wat groteske spel contrasteert met de levensechte Kezen, maar zorgt ook voor akerij 2009 / de tone elmake komische situaties.” (Het Parool) rij 20 09 / de

ons publiek toneelmakerij 2009

“Rust, onthaasting en aandacht voor details zetten de toon in deze theatervoorstelling met melancholieke liedjes van Theo Nijland en Maarten van Roozendaal. Traag maar gestaag ontroert Kees de Jongen.” (Trouw)

/ de Hanna: “Ik was met mijn van todochter neelma ke10. rij 2009 / Tijdens de voorstelling dacht ik dat het te moeilijk was voor haar, maar zij was er net zo blij mee als ik. Prachtig, ontroerend, intiem; een echte parel. Als ik eraan terugdenk word ik weer blij. Dank jullie wel.”

> pag 44

educatie kees de jongen

> inspiratiebox GRAFFITI VOOR KEES

Net als de voorstelling is het lesmateriaal een ode aan de fantasie. Doel is ervaren hoe fantasie kleur kan geven aan jouw leven en dat van anderen. Startpunt is een fragment van de film Hook waarin Peter Pan zijn fantasie weer moet leren gebruiken. Met een wit schilderijtje gaan de kinderen zelf aan de slag en filosoferen over wat fantasie is en of je zonder fantasie kunt leven. Ze benoemen hun grootste droom en geven die vorm in een mal om met krijtverf op het schoolplein te spuiten. Zo kleuren zij letterlijk en figuurlijk hun omgeving met dromen en fantasieën. Na afloop is er een spel om met vragen, stellingen en spelopdrachten op de voorstelling te reflecteren.

extra

In het kader van het Giving Back project spoot GreenGraffiti een aantal fantasieën van kinderen van de Amsterdamse Theo Thijssenschool levensgroot op trottoirs in de hele stad.

> scholenproject Stadsschouwburg Amsterdam DE KOFFERGAME

Als slechtziende arbeiders verklede dramadocenten heten de kinderen welkom in een tot “fabriek” omgetoverde schouwburg. Om ervoor te zorgen dat de arbeiders weer kunnen zien, spelen de kinderen de Koffergame. Bij elke spelopdracht hoort een sleutel waarmee één van de acht sloten op een geheimzinnige koffer wordt geopend. Zoals Kees zijn fantasie gebruikt om moeilijke zaken op te lossen, gaan ook zij dat doen. Ze spelen hun alter ego, maken een kunstwerk van alledaagse voorwerpen en bedenken een eigen zwembadpas. Als de laatste sleutel is veroverd, hebben de arbeiders hun zicht terug en blijkt de koffer... leeg. Voor kinderen die zo goed kunnen fantaseren, zit in de koffer alles wat ze maar willen. Toch?

ons publiek

Michelle Krenning, Theo Thijssenschool in Amsterdam: “Het begin met het touw, de brillen en de in werking gezette fantasie door de Stadsschouwburg was leuk. Degene die het leidde deed het goed. Ze wist de leerlingen anderhalf uur te boeien.”

> pag 46 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

de Storm 8 tekst > william shakespeare Regie > Liesbeth Coltof Vormgeving > Rieks Swarte, jacqueline van eeden, Carly Everaert en Floriaan Ganzevoort muziek > Joost Belinfante

⧖

⧖

de makers

Liesbeth Coltof: “Ik wil De Storm al jaren doen. Het is een verhaal vol 1 1 rekel 20 K en wijsheid over de mens én er lv 1 Zi 201 Winnaar terFestival ea Th s een spannend sprookje d n la er selectie Ned z@pp theaterprijs 2011 11 tegelijk. Je voelt de tover 0 r 2 a s ePrij winna Scenografi en de verbeelding, daarom g er b n ij W r winnaa leent het zich zo goed voor een samenwerking met Rieks. Uitgangspunt was de gedachte dat De Een grote witte houten doos vult het toneel. Op het teken Storm zich afspeelt in van een oude man steekt een razende storm op, waarin Prospero’s hoofd. Het een schip vol edellieden ten onder gaat. De doos gaat decor is zijn interieur.” open en in een feest van liederen en spullen, poppen en Rieks Swarte: “Ik heb me maskers, kostuums, ontvouwt zich het verhaal arte 201 0, 201takken 1, 201en 3 / de toneelmakerij & Firma Rie laten inspireren door1, de2013 van Prospero. Ooit de machtige hertog van Milaan, werd ks Swa rte 2010, 201 / de to volkskunst, de Renaissance hij verraden door zijn broer Antonio en Alonso, koning en symbolen daarvan. In de van Napels. Zij stuurden hem en zijn dochter Miranda de Renaissance draaide alles woeste zee op en nu heerst hij over een klein en magisch om de zoektocht naar de eiland. Als het schip met zijn vijanden langs vaart, doet mens als totaal. Het proces hij het met hulp van zijn trouwe geest Ariël zinken. Dit dat Prospero doormaakt is zijn kans zich te wreken. Overgeleverd aan zijn macht, is uitgespreid over al die kwelt hij het gezelschap dat verward over het eiland personages op het eiland.” rondzwerft. Tegelijk moet hij zijn wilde onderdaan de Liesbeth Coltof: “Om zicht Kalibaan bedwingen, die in de dronken zeelieden Stefano te krijgen op jezelf heb je en Trinculo een onverwachte sleutel tot de vrijheid ziet. gebeurtenissen en anderen En ziet hij hoe Miranda smoorverliefd wordt op de jonge nodig. Leven vanuit het koningszoon Ferdinand. Hun liefde en de toekomst die bewustzijn dat er grotere erin ligt,Rie maken het hart van Prospero mild. Hij neelma kerbesloten ij & Firma ks Swarte 0, 201 1, 201 dingen dan wat kunt breekt zijn toverstaf en werpt zijn201 boeken in zee. Oog 3 in/ de ton eelzijn maker ij & je Fir ma Rieks Sw vasthouden, maakt een oog met zijn broer, vergeeft hij hem en laat Ariël vrij. De rustiger mens van je.” doos kan weer dicht.

⧖

⧖

de pers

“Het gebeurt niet vaak dat een kind van 9 na het zien van De Storm het ingewikkelde verhaal oneelmakerij & Firma Rieks Swa rte 2010, 2011, 2013 / de ton helder kan navertellen. eelmakerij & Firma Rieks En op de vraag of het in één woord kan aangeven waar het eigenlijk om draait, terecht antwoordt: ‘Vergevenis.’ Alles is inzichtelijk, muzikaal en ons publiek aangrijpend geënsceneerd. "Mama vond het zo mooi dat ze moest En grappig bovendien.” huilen. Ik vond het ook heel mooi. Het (de Volkskrant) allermooiste was toen Prospero zijn toverboek verscheurde en er heel veel “Pas op! De voorstelling bladzijden door de lucht vlogen. Gaat dat speelt maar kort, dus wees zien!" (Elvis Rot, 8 jaar) er op tijd bij en mis dit warte 2010, 2011, 2013 / de eelma vooral enton absoluut niet!” kerij & Firma Rieks Swarte 201 0, 2011, 2013 / de t (de Groene Amsterdammer)

> pag 48

educatie de storm > inspiratiebox DE MAGISCHE PROEVE VAN PROSPERO

Voortdurend op zoek naar nieuwe, actuele vormen voor ons educatieve materiaal, maken we bij De Storm voor het eerst een film. Aan de hand van scènefoto’s maken de kinderen vooraf kennis met het verhaal, de belangrijkste personages en het beeld van de voorstelling. Dan gaat de deur op slot, het licht uit en de film aan. In het half uur dat volgt, volbrengen de kinderen - net als Prospero een proeve van wraak en vergeving. Door na te denken over wat jou is aangedaan of wat jij anderen aandeed, leg je een verbinding tussen de voorstelling en jezelf. Na afloop volgt een filosofisch gesprek over de vraag: wat is beter, wraak of vergeving? Voor wie wil, is er achtergrondinformatie over Shakespeare, de tijd waarin hij De Storm schreef en de ideeën van de makers over het stuk.

> scholenproject De Krakeling ZELF SHAKESPEARE SPELEN

Dit seizoen staat De Storm centraal in het Krakelingproject. De scholen krijgen vooraf bezoek van twee theaterdocenten, één van De Krakeling en één van de Toneelmakerij. Zij openen de les met de magische proeve. Daarna gaan de kinderen aan de slag met vier sleutelscènes uit De Storm: de schipbreuk, de betovering van het eiland, de poging tot moord op koning Alonso en het betrappen van Stefano en Trinculo bij het stelen van Prospero’s kleren. Ze gaan dieper in op het verhaal én ervaren hoe het is om zelf toneel te spelen.

ons publiek

Eslin Kramer, Amstelmeerschool in Amsterdam: “De theaterlessen waren erg compleet. De kinderen snapten de voorstelling dóór de goede voorbereiding. Ze gingen al enthousiast naar De Krakeling en herkenden daar meteen de personages. Vooral complimenten voor de duidelijke structuur. Het was goed georganiseerd en de kinderen werden fantastisch begeleid. Kleine groepen werkt.”

> pag 50 > grote zaal > nieuw repertoire > nieuwe muziek

FANNY & ALEXANDER 8

lmakerij 2011 / de toneelmak

/ de toneelmakerij 2011 / de toneelmakerij 2011 / de tonee

naar de film Fanny och Alexander van Ingmar Bergman bewerking > Roel Adam Regie > Liesbeth Coltof muziek > Beppe Costa

Luister! Maak je oren groter dan je mond en luister. Een paar minuten geleden was het toneel leeg en stil, nu staan er tafels vol rekwisieten, karren met kostuums, er wordt gelachen en gezongen. Aan de hand van de kleine Fanny duiken we de wereld in van de theaterfamilie Ekdahl. Hier groeit zij op, samen met haar broer Alexander die zonder verhalen niet leven kan. Met hun oma, ouders, tantes en ooms maken ze zich op voor de première van Hamlet. Maar wat een feest had moeten worden, eindigt vol verdriet wanneer hun vader plots sterft. Een half jaar later moeten Fanny en Alexander verhuizen. In haar zoektocht naar een waarachtig leven trouwt hun moeder met dominee Vergerus. In zijn huis e toneelmakerij 2011 / de toneel isma geen voor dromen en toneel, hier heersen orde keplaats rij 2011 / de toneelmakerij 20 en tucht. Er ontstaat een harde strijd tussen11 de/kinderen de toneelmaker en hun stiefvader, tot hun inmiddels zwangere moeder de hulp inroept van de familie. Fanny en Alexander worden het huis uitgesmokkeld en brengen de nacht door bij Isak Jacobi, een oude familievriend. In de magische uren die volgen, ontdekt Alexander hoe dun de grens tussen werkelijkheid en fantasie kan zijn. Als je echt wilt, is alles mogelijk.

de maker

Roel Adam: “Fanny en Alexander draait om de vraag: wat is de werkelijkheid? Is de wereld een alomvattende tredmolen waarin je rondloopt zonder enige invloed op de richting of beweging van je weg? Of kun je al scheppend je eigen werkelijkheid creëren? Soms lijkt het alsof deze levensvisies niet naast elkaar kunnen bestaan. Het zou zo mooi zijn als die werelden van wetten en chaos, van het kaderen en het vieren van het leven worden verenigd. Ik geloof dat fantasie daarvoor noodzakelijk is.”

kerij 2011 / de toneelmakerij 2011 / de toneelmakerij 2011

de pers

“Een ode aan het theater, de fantasie en de kracht van de verbeelding.” (www.cultureelpersbureau.nl)

“En passant krijgt het publiek een kijkje achter de schermen van het theaterleven. Liesbeth Coltof speelt een grappig rij 2011 /Regisseur de to ne elmake spel met theater enrij realiteit danto ook 2011als / de neelmakerij 2011 / de toneelmakerij 20 nog het personeel van het echte theater het 11 de to podium komt oplopen. Aan het slot zijn de goede afloop en het vrolijke feest zó fijn dat je het leven in een theaterfamilie voorgoed in het hart sluit.” (Trouw)

ons publiek

Petra Sybesma: “Wat hebben we genoten afgelopen zaterdag in Utrecht. Niet alleen de kinderen (8 en 12), maar ook wij (50+). Het feit dat al die prikkelverslaafde kinderen zo geboeid zaten te kijken zonder dat het leek dat daar concessies aan waren gedaan. Het was erg knap, ontroerend en goed.”

> pag 52 > internationaal > nieuw repertoire > nieuw talent

See you 8

elmakerij & tions 2011 / De Tone uc od Pr y Da e tr ea kerij & Het Lab & Th

Het Lab & Theat

ma

tekst > Jackie Lubeck regie > Rafat Al Aydi en Muriël Besemer; Mohammed Hissi en Paul Knieriem; Daniël van Klaveren, Manal Barakat en Jan Willems; Ali Muhanna en Casper Vandeputte

b & Theatr

neelmakerij & Het La

11 / De To e Day Productions 20 tr ea Th & b La t He & kerij

ma

Op basis van observaties in Gaza en gesprekken en improvisaties van de regisseurs schreef Jackie Lubeck de teksten: Moeders en Zusters voor de meisjes, Vaders en Broers voor de jongens. De vaders staan voor traditie, macht en wijsheid. Maar ook voor niet-bereikte idealen en teleurstelling. De broers zoeken een manier om hun leven zin te geven, en niet te verzanden in conflicten. De moeders zorgen dat er, ondanks alles, eten op tafel komt. Maar wat als een probleem onoplosbaar is? De zusters worden beschermd. Maar zij zijn ook de toekomst. Wat als ze meer willen dan toekijken alleen?

Onder de noemer See You maken vier jonge Palestijnse en vier jonge Nederlandse theatermakers in Gaza vier voorstellingen die in de zomer van 2011 voor 170.000 kinderen in de Palestijnse vluchtelingenkampen worden gespeeld. See You is een coproductie van de Toneelmakerij, Het Lab en Theatre Day Productions.

De stukken worden gespeeld op het schoolplein van de UNRWA-scholen in de Gaza-strook. Een plek waar kunst meer dan noodzakelijk is. Met ondersteuning van theaterdocenten Rosa Fontein en Lotte Kanters van de Toneelmakerij is ook een educatief programma ontwikkeld. De grensoverschrijdende samenwerking is een artistieke impuls voor de Palestijnen en heeft de Nederlanders geconfronteerd met een wereld die in alle opzichten vreemd was en waar ze ook zichzelf en hun vak opnieuw tegenkwamen.

kerij & 2011 / De Toneelma tre Day Productions

kerij & 2011 / De Toneelma re Day Productions

y Productions 201 Het Lab & Theatre Da

y Productions 2011 Het Lab & Theatre Da

Muriël Besemer: “Ik heb hier soms het gevoel dat ik mijn eigen waarheid niet meer snap. Rafat zei: ‘Je bent net een acteur. De eerste keer dat die z’n tekst leest weet hij niet echt wat er staat. Dan gaat ie op reis om uit te vinden waar het over gaat. Eerst snapte je niets van ons, nu leer je ons beter kennen, maar de echte verbinding is een volgende stap.’”

de makers

Paul Knieriem: “Dag van vertrek. Waarom zou een mens voor twee maanden, vrijwillig, afscheid nemen van zijn geliefde. Naar een gebied in oorlog, of in ieder geval in crisis. Twee maanden minimale bewegingsvrijheid. Een taal die ik niet spreek.”

Casper Vandeputte: “Ali vertelde me dat als ik langer zou blijven ik het echte en meest essentiële probleem van Gaza zou meemaken: de neerslachtigheid. De afgelopen week begon ik te voelen wat hij bedoelde. Je ziet de muren misschien niet altijd maar je voelt ze wel. Die beperkte bewegingsvrijheid vermindert je weerstand letterlijk, je wordt er minder tolerant door voor kleine dingen.” Daniël van Klaveren: “De laatste dag. De jongens zijn druk bezig. Er wordt schaduw gezocht, de kussens en bankjes voor de kinderen uitgezet. In een week hebben de stukken al meer dan 36.000 kinderen bereikt. Ongelofelijk. Als ik me dat realiseer ben ik opnieuw dankbaar dat ik dit werk heb mogen doen.”

> pag 54 > grote zaal

⧖

de boevenkoning 8 tekst en regie > Ad de Bont arrangementen > Onno Krijn

winnaar Zilveren Krekel 2012

De inslechte boevenkoning en zijn inslechte vrouw regeren een land vol inslechte mensen. Dansend en zingend, vloekend en tierend jagen zij op al wat blinkt en schittert. Kinderen lopen hierbij vooral in de weg, dus kerij 2011, 2012 / de toneelma die worden opker hunijtwaalfde verjaardag verkocht. dochter Doekje 2011, 201 2 / de ton eelmaAlleen kerij 201 2012 / de tonee is nog over. Miezerige Doekje met haar goede karakter en het 1, enige gouden hart van heel het koninkrijk. Laat dát nou net zijn wat de koning het allerliefste hebben wil. Maar kindermoord gaat zelfs zijn vrouw te ver. Doekje heeft haar eigen zorgen. Haar ouders hebben haar geliefde, dementerende Grootmamàn in een bos gedumpt. Tegen zoveel slechtheid kan ze niet op. En terwijl haar moeder met hulp van de geniepige inspecteur Galbak de arrestatie van haar vader voorbereidt, dient zij het verzoek in om van hun te scheiden. De rechtszaak van de eeuw brengt alles samen, met Grootmamàn als kroongetuige. De koning en zijn vrouw krijgen de doodstraf. De corrupte rechter wordt de nieuwe koning. En Doekje? Die koopt haar broers en zussen vrij. En redt zo twaalf keer de wereld. Want wie één mens redt, redt de hele wereld.

de maker

Ad de Bont: “Ik schreef De Boevenkoning midden jaren negentig. Het bewind van dictator Ceausescu was net ten val gekomen. Terwijl hijzelf en zijn naasten in rijkdom zwolgen, had het volk voortdurend te lijden. Vijftien jaar later is er niets veranderd. Blijkbaar worden mensen geobsedeerd door geld en macht, ze kiezen de grootste boeven als hun president. Hoe moet een kind zich hierin handhaven? De Boevenkoning gaat over de slechtheid van mensen. De overdrijving maakt dit dragelijk. Ik hoop dat het publiek met plezier kijkt, vol leedvermaak over wat er gebeurt. Maar bij thuiskomst denkt: om wat voor wereld heb ik eigenlijk gelachen?”

de pers

“In De Bonts veelkleurige enscenering is de scherpe, geestige tekst tegelijk zwarte komedie en muzikale klucht. De seksfeestjes van Berlusconi, de graaiende banken, de manipulatieve politiek - het schiet allemaal door je hoofd tijdens deze burleske familievoorstelling.” (Het Parool)

lmaker

“In een gouden paleis, op een bewegend dansplateautje wordt de een na de andere ‘showy’ scène weggespeeld. Songs als What a wonderful world en You’ll never walk alone krijgen een wrange betekenis in de gewetenloze wereld van opgeklopt vermaak en hebberigheid. De vette swing van de voorstelling heeft een knap geconstrueerd maatschappijkritisch eelmakerij 2011, 2012 / de to / de ton 2012 (NRC 1, 201 ij ker ma randje.” Handelsblad) eel ton de / ij 2011, 2012

elmakerij 2011, 2012 / de ton

eelmakerij 2011, 2012 / de ton eelmakerij 2011, 201

2 / de t

ons publiek

“Vanavond ben ik met mijn oudste zoon (15) en jongste dochter (7) naar De Boevenkoning geweest. Wat een geweldige voorstelling! We waren zo onder de indruk dat we meteen voor in Kerkrade voor het hele gezin kaartjes hebben gekocht. Heel hartelijke groet, Bertine, Jochem en Frauke”

Inge Retra: “Fantastisch dat Ad de Bont geëngageerd toneel voor kinderen wil brengen maar een thema als orgaanhandel 2011, 2012 / in 1, Brazilië alsijeen eelmaker de tondumping 2012en/ granny toneelmakerij 201 de / 2 201 1, 201 rij ake muzikaal sprookje voor kinderen brengen, elm one gaat mij te ver."

> pag 56 > grote zaal de ton eelmakerij & Firma Rieks Swa rte 2012, 2013 / de toneelma > nieuw repertoire kerij & Firma Rieks Swa > nieuwe muziek

pinokkio 8 naar Le avventure di Pinocchio van Carlo Collodi bewerking > Ko van den Bosch regie > Liesbeth Coltof vormgeving > Carly Everaert en Rieks Swarte muziek > Wiebe Gotink

toneelmakerij & Firma Rieks Swa

⧖

de makers rte 2012, 2013 / de toneelma Liesbethker Coltof: ij & “Pinokkio Firma Rieks Swart

vertelt het verhaal van een kind dat probeert een mens te worden. Het gaat over opgroeien, over wat je tegenkomt in de wereld en hoe je dat vormt. Het hout Pinokkio is een pop, geboren uit een stuk hout en de waaruit hij is gesneden, beitel van zijn vader Gepetto. Hij wil zo graag een echte jongen zijn! Dus sturen de zonderlinge Spreekstalmeester geeft hem zijn karakter: impulsief, eigenwijs en vol en zijn Ballerina hem de wereld in om er één te goede moed. Maar hij heeft worden. Dat is niet zo makkelijk. Want Pinokkio wil geen levenservaring, dus wel het goede doen, maar er valt zoveel te beleven en is hij nog een pop. Om een te ontdekken. En doen wat moet is soms zo saai. Dus jongen te worden, moet hij schiet hij - onder muzikale begeleiding van een roestig zijn eigen stem vinden.” knetterbandje - van de ene wonderlijke situatie in de Carly Everaert: “Tegenover andere. Van het Groot Poppentheater naar het Land der Uilskuikens waar adviseurs Kat en Vos zijn goudstukken al die bestaande, vaak zoetsappige Pinokkio’s verdrieduizendhonderdmiljoen en tachtigcentkeer zetten wij een duidelijk zullen vermeerderen. Van de rechtbank met de corrupte Aaprechter waar je alles zeker moet weten, naar het land eigen idioom neer: Pinokkio met een rauw randje. waar je altijd mag spelen en niets hoeft te doen. Groot Zo is Pinokkio geen pop, worden is verwarrend, zoveel te kiezen en zoveel fouten om te maken. Gelukkig is er de Blauwe Fee die hem steeds maar een jongen met protheses. In sfeer probeer weer op het juiste pad zet. Wat houdt hij van haar én ik steeds te raken aan de van zijn vader. Als hij haar kwijtraakt en Gepetto wordt ondeugendheid van Pinokkio opgeslokt door de Grote Haai, vindt Pinokkio het niet en het vrolijke anarchisme meer moeilijk om het goede te doen. Dan blijkt er in zijn van de tekst van Ko.” houten lijf een dapper jongenshart te kloppen.

Winnaar Zilveren Krekel 2013 Beste podiumprestatie Carly Everaert

arte 2012, 2013 / de toneelma ker

ij & Firma Rieks Swarte 2012, 2013 / de toneelmakerij

te 2012, 2013 / de toneelmaker

ij & Firma Rieks Swarte 2012, 2013 / de toneelmaker

ij &

de pers

“Een heerlijk tegendraadse tekstbewerking van Ko van den Bosch. En een mooie regie van Liesbeth Coltof die tekst, spel en toneelbeeld hecht aaneensmeedt tot een ouderwets en tegelijkertijd ook modern sprookje waarin het goede overwint, maar het kwade toch het meest voor de spanning zorgt.” (Haarlems Dagblad)

ons publiek

Puck (10), De Stap in Landsmeer: “Het was vooral mooi, je kon er namelijk veel van leren. Bijvoorbeeld dat fouten je leven kunnen veranderen. Je kunt fouten maken waar je later profijt van hebt. Maar ook fouten die je hele toekomst in de verkeerde hoek gooien. De acteurs waren goed, ze namen je helemaal mee in het verhaal. Ik zou hem voor groot en klein aanraden.” (TheaterReporters)

> pag 58 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

CIRCUS ROUDA 8

tekst en regie > Ad de Bont muziek > Guus Ponsioen

Toneelmakerij & WorldGranny

2013 / De Toneelmakerij & Wo

rldGranny 2013 / De Tonee

Ooit was het zigeunercircus van de familie Rouda het beste van Europa. Met aan het hoofd de trotse directeur Oskar, dochter Valia in de trapeze en in de piste zoon Django, jongleur en meestergoochelaar. Maar de tijden zijn veranderd. Het dorp loopt niet meer uit als het circus neerstrijkt. Django zit vol ideeën voor een nieuwe show over de geschiedenis van hun volk. Zijn vader wil hier niets van weten, al beseft ook hij dat het geliefde familiebedrijf zo geen toekomst heeft. Met steun van zijn overleden vrouw Florica en oma Dika als wijze bemiddelaar geeft hij Django uiteindelijk de ruimte. En ook al gaat het niet van harte, samen werken ze toe naar een circus over het leven van de zigeuners. Over het plezier van het vrije leven en het avontuur van steeds op weg zijn én over de vernedering, vervolging en minachting, die al eeuwen duurt. Het publiek stroomt toe voor Circus Django Rouda! Waar voluit kan worden gelachen, maar ook plaats is om mee te leven met het mooiste volk ter aarde.

de maker

Ad de Bont: “Als regisseur en schrijver ben ik op reis door de wereld. Theater is een mooie aanleiding om in andere werelden eelmakerij & WorldGra rond te zwerven, me erin te verdiepen,WorldGranny 2013 / De Ton ny 2013 / De Toneelmakerij & ldGran er iets van te maken en weer verder te trekken. Ik hou van het tot stand brengen van nieuwe confrontaties. Het draagt bij aan een nieuwe perceptie van andere mensen en andere culturen - ook al is het maar een klein beetje - en dat geeft hoop. Toen ik over de zigeunergeschiedenis las, dacht ik: dit moeten veel meer mensen weten.”

de pers

Circus Rouda is een coproductie met Stichting WorldGranny. WorldGranny “Ad de Bont, Guus Ponsioen en Renée zet zich wereldwijd in voor ouderen en Zonnevylle - die een lange carrière in het jeugdtheater delen - tonen zich op hun best. de mensen om hen heen. In het werken voor verschillende generaties ervaart De krachtige, melancholieke muziek en schilderachtige beelden zouden in een film WorldGranny een grote verwantschap met van Federico Fellini niet misstaan. Besnorde de Toneelmakerij. Om dit onderwerp op een nieuwe manier te belichten, bundelen mannen, een stoere oma in rolstoel en zij hun krachten. een temperamentvolle dochter met twee gespierde poppen als aanbidders proberen elmakerij het zo roemruchte circus van de & eens World Granny 201 3 / De Ton ondergang te redden. De Toneelmakerijeelmakerij & WorldGranny 2013 / De Toneelmak heeft zigeunerbloed!” (Trouw)

kerij & WorldGranny

rldGranny 2013 / De Toneelma

& Wo anny 2013 / De Toneelmakerij

> pag 60

educatie CIRCUS ROUDA Voor Circus Rouda strijken de Toneelmakerij en WorldGranny een week lang neer in zes steden in Nederland en België. Deze opzet maakt het intensieve educatietraject mogelijk, dat vast onderdeel is van de voorstelling. Doel is kinderen en ouderen met elkaar in gesprek te brengen. Om een duidelijk aanspreekpunt te creëren, heeft in elke stad een vaste theaterdocent van de Toneelmakerij de leiding.

> inspiratiebox EEN INTERVIEW MET OPA en OMA

In aanloop op de voorstelling interviewen de kinderen hun opa of oma over vroeger en nu. Een goed interview begint met grondig vooronderzoek. Daarom maken de kinderen een familiestamboom en een mindmap om in beeld te brengen wat zij van opa of oma weten. De volgende stap is het bedenken van vragen. Ter inspiratie is een filmpje gemaakt. Hierin interviewt Nienke de la Rive Box, presentatrice van Klokhuis, haar eigen oma. Ze legt uit hoe zij een interview aanpakt en waar je op moet letten. Aan bod komen: onderzoek doen, open vragen stellen, doorvragen, samenvatten en sfeer beschrijven. Na het gesprek vertellen de kinderen in de klas in één minuut het meest bijzondere verhaal van hun opa of oma. Tot slot werken zij het interview uit op papier.

> presentatie OP HET TONEEL MET OPA en OMA

In elke stad worden de mooiste interviews geselecteerd door een jury van lokale ouderen. De jonge interviewers maken samen met hun opa of oma in één dag een kort stuk in het decor van de voorstelling. Zij spelen hun presentatie voor ouders, familie, vrienden en andere bezoekers. Na de pauze bezoeken zij samen Circus Rouda. Voor een brede betrokkenheid van de gemeenschap, is voor het werven van juryleden samengewerkt met de lokale bibliotheek en ouderenorganisaties.

Ons publiek

Anjo Geluk, Denktank 60+ Noord, oma van 10 kleinkinderen: “Op je tiende begrijp je niet wat het betekent om de oorlog mee te maken of hoe het is om als gezin met 10 kinderen in een piepklein huisje te wonen. Maar je hóórt hoe verschillend de generaties opgroeien en je merkt hoe fijn opa en oma het vinden om over vroeger en over hun leven van nu te vertellen. ‘Opa, waar heb je oma ontmoet?’ of ‘Oma, wat is het mooiste dat je hebt meegemaakt?’ Grootouders en kleinkinderen zijn tegenwoordig meer dan ooit bij elkaar betrokken. Dat is niet zomaar een gegeven. Dat belooft wat VEEL - voor de toekomst!”

> pag 62 > nieuw repertoire

Waakhondje 9 tekst > Peer Wittenbols Regie > Lidwien Roothaan

Zeven vragen wil Wolf stellen voor zijn spreekbeurt over De Dood. Maar Evi en Mara zitten niet te wachten op een nieuwsgierige buurjongen. Ze zijn druk genoeg met de kerij 2010, 2011 maDus zorg voor hun moeder. Sinds de plotselinge dood van hun vader ligtto zijne in el bed. 11 / de 20 , 10 20 rij ke ma el nekiezen haar kleren en houden de voordeur veilig toze / de 2011 de 2010,keurig vouwen de zusjes was, makerij e toneel dicht. Alles om te voorkomen dat ze weer in huilen uitbarst. Totdat moeder ontdekt dat niet de meneer van de meterkast telkens aanklopt, maar een jongen die heerlijk ruikt naar buiten. Ze vindt het wel gezellig, net als Evi. Mara is niet zo gemakkelijk om, de zeven vragen zijn er intussen al wel honderd. Pas als blijkt dat Wolf in kleur over hun vader kan dromen, geeft ook zij zich gewonnen. En is iedereen toe aan de laatste vraag: wat missen jullie het meest van jullie vader?

de makers

Lidwien Roothaan: “Peer en ik delen een liefde voor het tragikomische. Moeilijke dingen in het leven zijn het best te verdragen als je er ook om kunt lachen. Kunst kan de toeschouwer iets bieden wat er niet vanzelfsprekend is in het leven: troost, verlichting, een glimlach of een schaterlach, een traan.” Peer Wittenbols: “Ik heb Waakhondje geschreven vanuit de gedachte: wat had ik vroeger als kind meer willen zien? Het moest een huilbaar stuk worden en het moest gaan over rouw, maar met de relativering en nuchterheid die kinderen eigen is. Een stuk waarin iedereen per ongeluk probeert het de ander een beetje comfortabeler te maken door bepaalde verantwoordelijkheden over te nemen; onbedoeld altruïsme.”

⧖ ⧖

el 2011 Winnaar Zilver Krek tie ta Beste Podiumpres Peer Wittenbols nominatie Taalunie 2011 Toneelschrijfprijs

toneelmakerij 2010, 2011 / de

de pers

“Mooi tijdsbeeld van het gebroken gezin.” (Trouw) “Regisseuse Lidwien Roothaan heeft een fraai oog voor het originele taalspel met onderhuidse emoties, dat altijd in de stukken van Wittenbols verscholen zit. Waakhondje oogt bijna als een vrolijk gechoreografeerd rouwproces, behapbaar voor jonge tieners. Met een originele uitleg van het zo omfloerste woord ‘gecondoleerd’.” (de Volkskrant)

toneelmakerij 2010, 2011 / de

toneelmakerij 2010, 2011

1 / de toneelmakerij

elmakerij 2010,

2010, 2011 / de tone

ons publiek

Loes: “Gisteren ben ik met mijn dochter van 13 naar de voorstelling geweest, in Groningen. Het was onze eerste kennismaking met jullie en die is erg goed bevallen. Het waakhondje zélf was wat moeilijk te ontdekken. ‘Mama, het ging toch ook over een waakhondje?’ De poster was natuurlijk wel weer prachtig. We hebben genoten. Jullie hebben er twee fans bij!”

1 / de toneelmakerij 2010, 201

1 / de toneelmakerij 2010, 201

1 / de toneelmakerij 2010,

> pag 64

educatie waakhondje > inspiratiebox GEZOCHT

Wat doe je als je iemand of iets mist? Dan ga je op zoek. In de voorbereiding op Waakhondje maken de kinderen hun eigen opsporingsbiljet voor een persoon of voorwerp dat ze zijn kwijtgeraakt. Wanneer ze de biljetten ophangen in de school of de wijk, mogen ze elkaar één nieuwsgierige vraag stellen over de vermissing. Als ze de voorstelling hebben bezocht, spelen ze thuis de rol van Wolf door het stellen van drie nieuwsgierige vragen waar ze graag antwoord op willen. Ze krijgen een brief mee naar huis namens de Toneelmakerij, waarin de opdracht wordt toegelicht. Wij vinden het belangrijk dat de kinderen niet alleen op school, maar liefst ook thuis napraten over wat ze hebben gezien en meegemaakt.

> scholenproject de toneelmakerij LAND VAN VERANDERINGEN

Wanneer de kinderen bij ons op bezoek komen voor een theaterproject, doen we meestal eerst de workshop en daarna de voorstelling. Het verhaal van Waakhondje is glashelder en biedt een goed aanknopingspunt om mee aan de slag te gaan, dus draaien we het om. Onder leiding van onze theaterdocenten gaan de kinderen na de voorstelling op zoek naar het land van veranderingen. Dit land heeft zeven provinciën: scheiding, verhuizing, overlijden, ruzie, teleurstelling, ziekte, afscheid. Ze doen spelopdrachten, stellen nieuwsgierige vragen, denken na over hoe je kunt reageren in lastige situaties en ontwikkelen zich zo tot expert op één van de gebieden. Om tot slot elkaar én zichzelf een tip op maat te geven voor wanneer er in de toekomst zoiets moeilijks gebeurt.

ons publiek

Tobiasschool in Amsterdam: “Het educatief materiaal was toepasbaar, herkenbaar en uitnodigend voor de leerlingen. Met elkaar vooraf in gesprek en moeilijke emoties kunnen delen met klasgenootjes, droeg bij aan de beleving van de voorstelling. Jullie verrassen me altijd: houden zo.”

> pag 66 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

heldenbrigade 9 tekst > Roel Adam regie > Liesbeth Coltof muziek > Wiebe Gotink

Een kerstkomedie voor kinderen, opvoeders en politici

Kerstavond op bureau Krommedijk, thuishaven van de Kinderpolitie. Hier scheiden brigadier Koen Verheul, ij 2011, 20 ker keiharde hoofdagente Desiree Koppelstok en Bennie van kerij 2011, 2012 / de toneelma ma eel ton de / 2 201 1, 201 ij Zomeren van de administratie de goede kinderen van de toneelmaker de slechte. Onder het gloedvolle motto ‘Doe normaal!’ dient de jeugd zo snel mogelijk volwassen te worden. Als de agenten zingend rond de kerst-erwtensoep zitten, barst een sneeuwstorm los en klinkt verschrikkelijk babygehuil. Iedereen verstijft, alleen stagiaire Josje Fluitsma komt in actie. De deur vliegt open. Daar staat, met de vondeling in zijn armen, jeugdige topcrimineel Kevin Bolstra vermomd als Mystery Man. Terwijl Bennie zich ontpopt tot zorgzame vader en Desiree in een zachtaardig meisje verandert, houdt Koen wanhopig vast aan functie en uniform. Niemand mag weten dat Kevin, die nepheld, zijn zoon is. Maar deze avond blijft niets bij het oude. Een zelfgekleide Vaderdag-asbak doet de hoop herleven dat het goed komt tussen hen. Een laatste noot uit het kerstboomtrompetje en het uniform maakt plaats voor heldenkostuum. Kinderchampagne en Glühwein komen uit de kast en de baby krijgt zijn naam: Mike van Zomeren. Klinkt heel normaal.

ij 2011, 2012 / de ton

ij 2011, 2012 / de toneelmaker

maker makerij 2011, 2012 / de toneel

de makers

Roel Adam: “Heldenbrigade gaat over uniformen en de hokjesgeest, over deze tijd waarin mensen het van groot belang vinden dat iets binnen de kaders past. Zo’n geüniformeerde borst vol insignes waar een baby tegenaan wordt gedrukt, dat moet pijn doen. Een uniform geeft een functie, maar wat is de functie van een kind?” Liesbeth Coltof: “Een komedie gaat altijd over de kleinheid van mensen. Dicht op de huid van het gewone leven, met zijn misverstanden en knulligheid. Het is een groot goed wanneer je kunt lachen om je eigen kleingeestigheid.”

ons publiek

“Mijn man, onze kleinkinderen van 8 en 11 jaar en ik hebben alle vier van de opvoering genoten! Het gegeven was geestig, absurd en gevoelig tegelijk en spel en zang waren uitstekend. Hartelijk dank voor deze heerlijke avond, met vriendelijke groeten, J.C. Bosch-Van Hinte”

012 / de toneelmakerij 2011,

2 / de toneelmakerij

201 2012 / de toneelmakerij 2011,

de pers

ij 2011, 2012 / d “Discriminatie, normen en waarden, regels ij 2011, 2012 / de toneelmaker ker ma eel ton de / 2 201 1, 201 ij en wetten, PVV en ‘doe normaal’, het komt neelmaker allemaal voorbij. Niet met een opgeheven vingertje, maar in een sprankelende, soms slapstickachtige voorstelling waarin op het eind de goede krachten overwinnen. Met recht, zoals de ondertitel luidt: een komedie voor kinderen, politici en opvoeders.” (Haarlems Dagblad) “Liesbeth Coltof geeft de felle toon alle ruimte: ze laat de acteurs dicht op het publiek spelen. Maar ze maakt er wel hilarisch en swingend muziektheater van, door de vijf acteurs op momenten hartstochtelijk te laten uitpakken in vette soulnummers.” (de Volkskrant)

> pag 68 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

Anne en zef 0 Tekst en Regie > Ad de Bont muziek > Guus Ponsioen

Het is zover. Edi van de Markajs heeft Zef Bunga doodgeschoten. Om de moord op een oom te wreken vermoordde Zefs broer Nikol twee jaar geleden Edi’s broer Afrim. , 2011, 2012 toneelmakerij 2009 de / 12 20 , 11 20 , 2009 Volgens de de eeuwenoude wetten de Kanun is nu de familie Markaj aan zet om recht kerij van toneelma , 2012 / 09, 2011 te spreken. Sindsdien zit Zef met zijn vader thuis gevangen. Zat van het niets doen, besluit hij te vluchten en sterft. Na zijn dood ontmoet hij een lotgenoot: Anne Frank. Samen kijken ze terug op hun leven. Zef speelt zijn geschiedenis, zijn vader die geen wraak wil nemen, zijn moeder die niet anders kan dan gehoorzamen aan de Kanun. Anne vertelt uit haar onbekende dagboek, over het leven in de kampen, van de rust van eindelijk niets meer te vrezen. Hoe hadden ze kunnen bedenken dat iets waarvoor ze zo bang waren, zo zacht kan zijn. Ad de Bont schreef Anne en Zef geïnspireerd op een krantenartikel over de bloedwraak in Albanië. In 2009 zaten zo’n 800 Albanese kinderen thuis ondergedoken omdat hun familie is verwikkeld in een bloedwraakvete.

de maker

Ad de Bont: “De Holocaust was een vernietigingsmachine die met niets is te vergelijken, maar ook in de bloedwraak zit een groot systematisch element. Ik ben op zoek gegaan naar een verpersoonlijking van de gevolgen van die systemen in twee jonge mensen. Een liefdesgeschiedenis als tegenkracht van de vernietiging. Je kunt iets vreselijks meemaken, maar je kunt het doorstaan.”

⧖

ekel 2009 Winnaar Gouden Kr tie Beste Podiumpresta k er rk Ve is Flor

de pers

“In zijn zinderende regie is De Bont ouderwets op dreef. De vier zingende en dansende acteurs leggen een stevige hartenklop onder het drama, met dank aan Guus Ponsioens warmbloedige muziek.” (de Volkskrant)

“Langzaam, met veel gevoel uitgesteld verlangen, laat De Bont Amsterdam de verliefdheid ontrollen. Wereldboekenstad Rappe, spitsvondige 2009 dialogen houden de boel op scherp. Zelf denken, de kracht van het vrije woord. In het hiernamaalskerij 2009 12 / de toneelma , 20 11 een vanzelfsprekende 20 , 09 20 elmakerij ne to de / 12 20 , 11 20 conclusie, bij leven inzet elmakerij 2009, voor discussie.” (NRC Handelsblad)

r

2 / de tone

, 2012 / de toneelma

makerij 2009, 2011

, 2012 / de toneel elmakerij 2009, 2011

ons publiek

“Gister ben ik met zoon (11 jaar) en dochter (9 jaar) naar Anne en Zef geweest. We zijn er nog steeds over aan het praten. Hun vader en mijn man komt uit Bosnië en naast alle drama was de sfeer een feest van herkenning. Bijzonder knap hoe het jullie lukt om net niet al te zwaar dit soort zware thema’s aan te snijden en bereikbaar te maken voor kinderen. 09, 2011, 2012 / rij 20 ke elma toneEn de dat zonder oordeel en / 12 20 , 11 20 , neelmakerij 2009 met behoud van vreugde. 9, 2011, 2012 / de to Mijn dochter is meteen begonnen met het lezen van het dagboek van Anne Frank. Mijn complimenten, Talitha”

> pag 70

educatie anne & zef > inspiratiebox GROETEN UIT HOLLAND

Op een dag ligt er een brief op de deurmat van een meisje zonder naam. Ze vraagt zich af waarom zoveel kinderen nog steeds worden beoordeeld op hun afkomst en geloof. En vraagt de leerlingen haar terug te schrijven, zodat ze zich niet zo alleen voelt. Later blijkt dat de brief van Anne Frank komt. Bijna zeventig jaar geleden zat zij ondergedoken in Amsterdam. In Albanië zijn er nog steeds kinderen die hun huis niet uit kunnen, vanwege de bloedwraak. De leerlingen gaan in gesprek over wat dat is, “eer” en “wraak”, en maken een bericht voor een ondergedoken kind. Zo stuurt elke klas een doosje vol wensen uit Holland naar Albanië. Na de voorstelling is er het onderduikerspel met vragen, stellingen en spelopdrachten rondom Anne en Zef.

> scholenproject De Krakeling EEN OVERVAL IN DE KLAS

We willen de kinderen zelf laten ervaren hoe het is om in een veilige omgeving opeens “gezocht” te worden, zonder dat je er iets aan kan doen. Daartoe overvallen theaterdocenten de klassen die de schoolvoorstellingen in De Krakeling bezoeken. Namens de Beoordelingscommissie Amsterdam komen zij de klas rangschikken. De leerlingen worden ingedeeld op volstrekt willekeurige kenmerken, zoals de kleur van hun sokken of hun haar. Dit alles met strenge blikken en zonder dat er iets mag worden gevraagd. Het ene kind begint een stil protest door te liegen, het andere wordt lacherig en zenuwachtig. Maar over het algemeen worden de instructies van deze strenge volwassenen zonder opstand opgevolgd. Na een half uur stappen de docenten uit hun rol en maken ze duidelijk dat het een spel was. Ze gaan met de kinderen in gesprek over wat er gebeurde en hun reactie daarop.

BRIEVEN AAN ANNE

In samenwerking met de Openbare Bibliotheek Amsterdam is het project Brieven aan Anne ontwikkeld. In zes stadsdelen ontvangen de leerlingen van telkens acht scholen de brief van Anne en schrijven terug. Ook bezoeken ze in de lokale bibliotheek een lesmiddag over Anne en Zef. De Toneelmakerij selecteert per school de twee mooiste brieven. De schrijvers ervan maken in één dag een voorstelling met de brieven als uitgangspunt. Het resultaat presenteren ze aan klasgenoten, familie en bekenden met Annie’s Theefeestje als toetje. Een selectie van alle brieven is gebundeld in het boekje Brieven aan Anne.

> pag 72 > op school > nieuw talent

DE ZOMER VAN AVIYA 0

ij 2009 / de toneelmakerij 2009 / de toneelmakerij 2009 / de

z kers Klassie s a in de Kl

toneelmakerij 2009 / de to

naar het boek Awia’s zomer van Gila Almagor tekst > Pauline Mol Regie > Muriël Besemer

de pers

“Muriël Besemer weet met minimale middelen een scala aan emoties tot leven te brengen. Actrices Rian Gerritsen en Joyce Chamaoun spelen en vertellen het verhaal naturel en ongedwongen met een goed gevoel voor timing.” (Trouw)

Aviya woont in een kindertehuis. Haar vader leeft niet meer. Haar moeder is vaak in de war door wat er in de oorlog is gebeurd en kan niet voor haar zorgen. Maar deze zomer gaat het goed en mag Aviya naar huis. Om haar moeder te helpen, brengt ze de was rond. Bij de familie Abramson klinkt drie keer in de week prachtige muziek. Maar Aviya mag niet naar binnen. Uit frustratie maakt ze ruzie, ze wordt bekogeld en gooit een steen terug. De mooie Maya Abramson raakt gewond en heel het dorp is woedend. Als de storm weer ligt, zoekt Aviya Maya op in het ziekenhuis met zelfgeplukte bloemen en mooie verhalen. Ze worden vriendinnen, echte vriendinnen. Tot Aviya haar geheime lievelingsverhaal vertelt: dat meneer Ganz, de nieuwe buurman, haar vader is. Maya vertelt het haar moeder en de vriendschap is voorgoed voorbij. Aan het eind van de zomer stapt Aviya helemaal alleen op de bus terug. Haar moeder is weer in de war. Dat jaar kwam ze niet meer op bezoek. Niet één enkel keertje.

de maker

Muriël Besemer: “Ik heb geen moeite met zware verhalen maar toen ik het stuk de eerste keer las, vond ik het heel heftig. Waarom wil je dit vertellen? Ik wil dat ene autobiografische verhaal tot een universeel verhaal ons publiek maken over hoe mensen proberen een oplossing te vinden Nancy Meijs, BS Icarus voor de moeilijke dingen in het leven en hoe je ook alleen in Heemstede: “Het was 09 / de toneelmakerij 20 kunt Om het boven het realisme uit te tillen geweldig. Leuk zo in de09 / destevig toneel mazijn. kerij 2009 / de toneelmake rij 2009 Carly Everaert gezocht naar klas. De actrices waren top. heb ik samen met vormgever / de toneel een heel eigen vorm en sfeer. Joyce en Rian vertellen en Wel heftig, maar het ging goed. Volgens de leerlingen bouwen Aviya’s verhaal met een overheadprojector, een laken en een bouwlamp. Met projecties en licht, poppen en was dit het beste dat ze spullen laten ze het voor de ogen van de kinderen in de ooit gezien hadden! En ze klas ontstaan.” zien best veel.”

oneelmakerij 2009 / de toneelmakerij 2009

lmakerij 2009 / de to

neelmakerij 2009 / de toneelmakerij 20

09 / de toneelmakerij

2009

> pag 74 > op locatie > nieuw repertoire > nieuwe muziek

⧖

Winnaar gouden Krekel 2013 Meest indrukwekkende productie

MEHMET 0 DE VEROVERAAR

Theater De Vest 2012 / De Ton

eelmakerij & Theater De Vest

2012 / De Toneelmakerij & Th

tekst > Ad de Bont regie > Liesbeth Coltof vormgeving > Carly Everaert en Guus van Geffen muziek > vincent van warmerdam Met theatermarathon Mehmet De Veroveraar neemt de Toneelmakerij afscheid van artistiek leider Ad de Bont. De voorstelling in drie delen van elk ongeveer een uur is alleen te zien op locatie in Projekt 072 in Alkmaar. Drie maanden lang vestigt de Toneelmakerij zich hier. In samenwerking met Theater De Vest wordt de 2000 m2 grote loods omgebouwd tot een gastvrij theater. Het publiek wordt met alle egards ontvangen, inclusief Turkse hapjes en een heerlijk diner.

DEEL 1 - ONDER DE JUDASBOMEN (1432 - 1437)

30 maart 1432 wordt Mehmet geboren in Edirne. Hij is de derde zoon van sultan Toneelmakerij ij & Theater De Vest 2012 / De maker eelhet / De Ton Murat over Ottomaanse t 201II,2 heerser rij & Theater De Ves Rijk. Maar Murat wil niet nog een jongen. Hij is bang voor de strijd die tussen zijn zoons zal losbarsten, als hij sterft. Dus weigert hij de kleine Mehmet en zijn moeder te zien. Dat doet verdriet, want wie kan er leven zonder liefde? Gelukkig heeft Mehmet zijn voedster Daye Hatun, even streng als liefdevol en altijd daar waar nodig. Dan gebeurt er een ramp, zijn oudste broer sterft. Ontroostbaar spreken Mehmet en zijn broer Ali af dat ze later samen sultan zullen worden. Tegelijk met Mehmet wordt in Rome Christiano geboren. Hij is de zoon van een belangrijk kardinaal, steun en toeverlaat van de paus. Dit keer is het de katholieke kerk die het bestaan van het kind probeert te ontkennen. Een priester dient zijn leven aan God te wijden, niet aan een vrouw en kind.

heater De Vest 2012 / De Toneel ma

kerij & Theater De Vest 2012 /

De Toneelmakerij & Thea

DEEL 2 - VERTROUW OP ALLAH MAAR BIND JE KAMEEL VAST (1437-1446)

De oorlogen die Murat II voert zijn succesvol en het Ottomaanse Rijk groeit. Alleen Constantinopel, hoofdstad van het Byzantijnse Rijk en de orthodoxe kerij & Theater De Vest 2012 / De Toneelmakerij & / De Toneelma r De Vestis201 ate ij & The christenen, nog 2 onafhankelijk. Uit angst bundelt Constantinopel zijn krachten met Rome, hoofdstad van de christenen uit het westen. Dan wordt Murats lievelingszoon Ali vermoord. Het breekt de oude sultan en hij besluit zijn troon over te dragen aan zijn laatste zoon. Bij de plechtigheid ziet Mehmet DEEL 3 - DE BRUG DER ZUCHTEN zijn vader voor het eerst, hij is 11 jaar oud. (1446-1453) Eenmaal sultan zet hij zijn zinnen op de Als sultan gedraagt Mehmet zich eigenwijs verovering van Constantinopel, iets wat zijn en arrogant, hij maakt veel vijanden. Al na vader nooit is gelukt. In Rome is Christiano’s twee jaar zet zijn vader hem af, een diepe moeder gestorven. Met zijn vader reist hij vernedering. Mehmet vindt troost in de af naar Constantinopel voor een ontmoeting zachte handen van het meisje Gulbahar. met de keizer. Daar horen ze dat de paus Ondertussen is Christiano regelmatig te op sterven ligt. De kardinaal moet terug gast aan het hof van de sultan. Ze worden naar Rome waar hij wordt gekozen tot de vrienden en spreken over politiek, kunst, nieuwe paus. Christiano reist naar Edirne wetenschap en wat het geloof voor hen om namens zijn vader de jonge sultan te betekent. Dan sterft Murat II. Mehmet is begroeten. De kennismaking met “de vijand”, 19 jaar en wordt opnieuw sultan. De weg is een jongen net zo oud als hijzelf, maakt een vrij om zijn grootste droom waar te maken: onuitwisbare indruk op Mehmet. de verovering van Constantinopel.

>>

> pag 76 >>

⧖

⧖

⧖

Ad de Bont winnaar Taalunie Toneelschrijfprijs 2012 & nederlands-duitse Kaas & Kappes prijs 2013 Winnaar Zilveren Krekel 2013 Meest indrukwekkende productie & Beste podiumprestatie Carly Everaert

ater De Vest

2012 / De To

neelmakerij

& Theater D

e Vest 2012

makers

/ De Toneelm

est 2012 / Theater De V Ad de Bont: "Wat mij trof, is datlm deagrote & ij er k nee De To 2 /west 201en thema'ses intoost in essentie Theater De V dezelfde zijn: liefde, haat, jaloezie, verraad. Het samenleven van oost en west, van moslims en christenen, is één van de grote onderwerpen van nu. Er wonen een miljoen moslims in Nederland, maar we weten zo weinig van elkaar. Door dit verhaal te spelen, zeggen we eigenlijk: jullie geschiedenis is belangrijk voor ons." Guus van Geffen: "Voor elk deel wilde ik niet alleen een ander beeld maar ook een andere kijkervaring creëren. De voorstelling opent in het 30 meter brede paleis, het publiek zit hier op tribunes. In de woestijn zitten de toeschouwers met hun voeten in het zand rondom een desolate vlakte en in de stad Constantinopel, tot slot, er middenin. Zo worden ze letterlijk deel van het verhaal." Carly Everaert: "We hebben gezocht naar een verbinding tussen wie wij nu zijn en het verhaal van toen. Turkse stoffen combineren we met spreien van Ikea. Historische en hedendaagse elementen scheppen een wereld die je van tevoren nooit had kunnen bedenken."

akerij & Thea te

kerij & The

De Toneelma

de pers

"Een geslaagd waagstuk, dankzij het aandachtige spel van het ensemble en de magistrale enscenering." (de Volkskrant) "Een heerlijke totaalervaring met muziek, geweldig eten, rijke kostuums, indrukwekkende decors en een echt paard. Een prachtige combinatie van geschiedenis en actualiteit, emotie en rede, kunst en spektakel." (Theaterkrant) "Liesbeth Coltof regisseerde Mehmet De Veroveraar tot een subliem meesterwerk. Een geolied ensemble van dertien acteurs vertelt in deze imposante en betoverende setting het complexe en tragische verhaal. Een overweldigend historisch document dat onoverkomelijke tegenstellingen in al hun onmogelijke nuances begrijpelijk en aangrijpend maakt." (NRC Handelsblad)

ons publiek

Kika van Pelt (9): "Een leuke en mooie voorstelling in een mooie omgeving. Ga het tegen al mijn klasgenoten vertellen!" Sarah Warhan (15): "Erg indrukwekkend! De decors en het eten maakten het echt net alsof je in het verhaal zat. Soms moest ik erg lachen en soms was het emotioneel, bijvoorbeeld toen Christiano zijn moeder verloor. En wat kan Meral Polat mooi zingen, zelfs in een zo andere muziekstijl dan anders."

Carien van Opstal (63): "Zo mooi dat t ik niet meer naar huis wilde. Mooi kerij & Thea lmaen ee n To e D er De Vest 2 / 2 201 pijnlijk, die vriendschap t verscheurde 012 / De Ton r De Ves eelm ij & Theatetussen er alm k k a er twee mannen die gevangen zitten ij ee & n Th To ea e ter De Vest 2 t 2012 / D 012zoals in hun visie, allemaal." / Dewij eater De Ves Tomensen, nee

lmakerij & Th

eater D

> pag 78

educatie > mehmet de veroveraar > inspiratiebox

INBURGEREN IN HET OTTOMAANSE RIJK

Ter voorbereiding op het ontwikkelen van het educatief materiaal, lezen we op een school fragmenten uit het script van Mehmet De Veroveraar. Al snel blijkt dat veel kinderen begrippen als “paus” en “kardinaal” niet kennen. We besluiten om terug te grijpen op klassieke educatie: het uitleggen van de context van het verhaal om zo de basisvoorwaarden voor de voorstelling te creëren. We maken een inburgeringscursus: een online filmpje over de geschiedenis van het Ottomaanse en Byzantijnse Rijk met bijbehorend informatiepakket en examen. Voor scholen is het een verplicht onderdeel van de voorstelling. Samenwerkingspartner Theater De Vest besluit de cursus ook naar algemeen publiek te sturen. Ook voor hen is het fijn om alvast in de sfeer te komen en een goede basis te leggen voor een voorstelling waarin zoveel te zien en te beleven is.

> workshop WAT ALS JIJ DE BAAS ZOU ZIJN?

Mehmet was twaalf toen hij sultan werd, ongeveer even oud als de kinderen waarvoor we spelen. Alle kinderen die de voorstelling met school bezoeken, krijgen een spelworkshop over macht en de verantwoordelijkheden die daar bij horen. Verschillende speloefeningen vormen de warming-up. Hoe loopt, rent en zit iemand die de baas is. Hoe geeft iemand die onderdanig is een kopje thee aan en hoe roept hij een taxi. Vervolgens wordt de klas in vieren gedeeld. Elke groep plakt op de grond met tape een land. De inwoners bedenken welke voorzieningen hun land heeft en wat deze waard zijn, welke regels er gelden en hoe het volkslied klinkt. Naarmate het spel vordert, veranderen de groep en het land. Inwoners moeten hun land verlaten, voorzieningen worden vernietigd, slimme samenwerkingsverbanden aangegaan. Het land met de meeste punten wint. Tijdens het spel krijgt telkens een ander de leiding. Dit biedt een concreet aanknopingspunt voor het gesprek na afloop. Want hoe pakte je het aan toen je de baas was? Viel het mee of tegen om de verantwoordelijkheid te hebben?

> extra EEN INTERACTIEF MUSEUM

Steeds vaker ontwikkelen we ook educatie voor algemeen publiek. Ter gelegenheid van Mehmet De Veroveraar is de kijkdoos van Een konijn van Porselein omgebouwd tot interactief museum. 40 luiken, laatjes en doorkijkjes doen de tijdgeest, geur, klanken, muziek en smaken van het oude Turkse Rijk herleven. Het flexibele museum staat telkens tien dagen in drie verschillende wijken van Alkmaar. De locaties zijn openbaar toegankelijk en dus ook te bezoeken door mensen die niet naar de voorstelling gaan. Zo creëren we het gevoel dat er iets bijzonders gebeurt in de stad.

> pag 80 > op school > nieuw repertoire > nieuw talent

Haram 2

akerij 2009 - wederzijds 2007

erzijds 2007 - de toneelmake

- de toneelmakerij 2009 - wed

tekst > Ad de Bont Regie > Paulien Geerlings Muziek > Jonathan Brown

Elke zomer gaan Houari, Aziza en Saïd naar Marokko, het geboorteland van hun ouders. Zij zijn in Nederland geboren, dat is hun thuis. Maar hun ouders vinden Nederlandse kinderen te vrij, waarden als eer en gemeenschapszin betekenen er niets meer. En zo horen ze op de laatste vakantiedag dat vader dit jaar alleen terugreist. Zij blijven in Marokko tot de middelbare school is afgerond. Houari en Aziza zijn woedend en lopen weg. Met de jongste Saïd als bemiddelaar legt hun moeder contact en besluiten de kinderen9het gesprek d kerij 200 - wederzijds 2007 mais toneel de oom 7 200 ijds erz wed aan te gaan. Maar Abbas hen voor. In een lange, 9 200 ij - de toneelmaker wrede nacht ondervinden ze wat de gevolgen zijn als je in Marokko te hard weerwoord biedt. Voor Aziza is het helder: dan liever dood. Haar trotse vader moet de liefde voor zijn dochter voor zijn eer laten gaan, als hij haar niet verliezen wil.

de maker

Paulien Geerlings: “Saïd wordt gespeeld door de Turkse Brabander Erol Struijk, Aziza door de Marokkaanse Khaltoum Boufangacha en Houari door Nederlander Daniël van Klaveren. Ik wilde iets maken waarmee kinderen met allerlei culturele achtergronden zich kunnen identificeren. Zij moeten de realiteit van hun dagelijks leven op het toneel weerspiegeld zien. Ik vind de problemen van het opgroeien in twee culturen heel boeiend, afkomst speelt een grote rol in het bepalen van je identiteit. De diversiteit van de acteurs toont ook de veelheid aan perspectieven binnen het gezin. Het publiek moet zich in elke zienswijze kunnen verplaatsen, hoe verschillend ook.” In 2007 ging Haram in première bij Theatergroep Wederzijds. Vanwege de grote vraag besloot de Toneelmakerij de productie te hernemen.

de pers

“Regisseur Paulien Geerlings weet je direct te grijpen. Ze grijpt je en laat je vervolgens met strak volgehouden spanning afdalen in de peilloze diepte van een cultureel bepaalde generatiekloof: die tussen conservatieve Marokkaanse ouders en hun puberende ‘verhollandste’ kinderen.” (NRC Handelsblad)

eelmakerij 2009 - wederzijds

ton erij 2009 - wederzijds 2007 - de

9 - wederzijds 2007 - de t

ijds 2007 - de toneelmakerij 200

de toneelmakerij 2009 - wederz

ons publiek

“Ik vond het een hele leuke voorstelling, heb echt genoten. Ik vond het ook knap hoe ze het speelden met zijn 3-en. De hele klas was stil toen we er over begonnen. Met vriendelijke groeten Janine Hotzes uit klas 1.7”

2007 - de toneelmakerij

> pag 82 > op school > nieuw repertoire > nieuw talent

no mans land 2 Tekst > Roel Adam Regie > Daniël van Klaveren Beeld en geluid > Bart Visser

kerij 2010

kerij 2010 / de t

rij 2010 / de toneelma

10 / de toneelmake / de toneelmakerij 20

Dit is de dag waarop Maantje besluit haar leven te veranderen. Ze heeft genoeg van al die meningen over wat ze wel of niet moet doen, eten en dragen. Haar ouders staan op het punt van scheiden, op school is ze toch al niet populair, dus wat heeft te verliezen. Samen met hond Flap sluit ze zich op in de slaapkamer. Ze opent haar laptop, klaar om al die zogenaamde vrienden te deleten, klaar voor een nieuw begin. Totdat een onbekend programma opent en de mysterieuze Kisho haar welkom heet. De kamer verandert in een perfecte, digitale wereld. Het enige wat ze hoeft te doen om toe te treden, is net zo worden als hij. Maar waarom is het woord "ik" voor Kisho onuitspreekbaar en moet zelfs Flap worden gewist? Maantje ontdekt dat ze niet alles kwijt wil raken. Want hoe lastig ook, in de echte wereld zijn er mensen die écht van je houden en is er maar één zoals jij. No Mans Land speelde op scholen in een compacte theaterbox voor zestig toeschouwers. Zij zitten middenin Maantjes wereld, gevormd door echte en virtuele acteurs, projecties en muziek.

de makers

Roel Adam: “No Mans Land gaat over identiteit, vrijheid en realiteit. Ik wilde iets met de schijnwerkelijkheid van de nieuwe media. Een wereld waarin wordt geschermd met imago’s en halve waarheden, waarin je voortdurend reclame maakt voor jezelf en jouw standpunt. Als communicatiemiddel is het volkomen ontoereikend, je maakt geen levend contact.” Daniël van Klaveren: “In hoeverre kun je jezelf zijn in een wereld waarin je voortdurend wordt bekeken? Je moet je continu verhouden tot blikken, adviezen, meningen van anderen. Maantje doorprikt ij 2010 / de toneelma kerij 2010 / de tone luchtbellen waarin de elmakerij 2010 /de de toneelmakerij 20 mensen om haar heen 10 / de ton geloven, maar gaat er zelf ook in mee. Als je niet weet wat de essentie is, geloof je graag in de buitenkant.”

toneelmakerij 2010

neelmakerij 2010 /

/

de pers

de toneelmakerij 20

“Roel Adam heeft zich voor de scherpe, manipulatieve dialogen goed verdiept in actuele spellen zoals The Legend of Zelda. Daniël van Klaveren geeft met ontwerper Bart Visser het beeldscherm een even vanzelfsprekende als indringende plek in het multifunctionele decor.” (de Volkskrant)

10 / de toneelmakerij 20publiek 10 / de toneelmake het rij 20 William: “Dit was een hele toffe voorstelling!”

> pag 84 >op school >internationaal repertoire >nieuw talent

mijn moeder medea 2 tekst > Holger Schober regie > Paul Knieriem

Ineens staan ze in de klas. Polyxenos en Eriopis, zus en broer. Zij ogenschijnlijk zelfverzekerd. Wie durft te lachen, krijgt een klap op z'n bek. Hij schuchter, zich excuserend voor de harde woorden van zijn zus. Ze komen uit een land dat hen niet meer wil, naar een land dat hen nog minder wil. Ze vertellen over hun vader Jason, de grote held aan wiens hoge verwachtingen ze nooit zullen voldoen. Over hun moeder Medea, de machtige tovenares, die uit liefde voor hem alles achter liet. Samen proberen ze woorden te geven aan dat ene, dat verschrikkelijke. Toen Jason rij 2011 lmake een nieuwe vrouw en een nieuw gezin vond en hun moeder radeloos achter bleef. /Zode toneelma 1 / de toneelmakerij 2011 / de toneelmakerij 2011 / de tonee radeloos dat zelfs zij haar niet meer konden troosten. Langzaam brokkelt het pantser af en durven ze het te zeggen. Om Jason te raken, heeft Medea zijn vlees geraakt. Polyxenos en Eriopis leven niet meer.

de maker Paul Knieriem: “Het kerij 2011 / de toneelmaker ij 2011aspect / de ton mythische van eelmakerij 20

neelmakerij 2011 / de toneelma

Mijn Moeder Medea sprak me direct aan. Twee vermoorde kinderen, gedoemd om hun verhaal te doen. De zoektocht naar je identiteit, écht durven zeggen wie je bent. Niet alleen je leuke eigenschappen en de goede dingen uit het leven, ook je trauma’s en zwakke plekken. Het gaat over de ander, de vreemdeling. Twee allochtonen uit een land van ruim 3000 jaar geleden, fictieve vluchtelingen uit de cultuurgeschiedenis.”

de pers

“Het zijn de

rij 2009-2011 / / de toneelmake akerij 2011 twistgesprekken die het

‘m doen. De pijn onder hun verbale martiale vechtsport zit in dat eindeloos overleven als vreemde in het eigen pakhuis, als dolende ziel in een mythe waar ze nooit vooreel gekozen hebben. 011 / de ton maker ij 201De 1 / de toneelmakerij 2011 / de toneelmakerij 2009-2011 / mythe wordt verbonden aan een overlevingsstrijd die veel pubers, ook die van wie de ouders nog bij elkaar zijn, kennen. Dus klonken er veel blijken van herkenning en werd er, al dan niet uit schaamte, veel gelachen in die schoolklas in Hoorn. Paul Knieriem heeft de onderneming scherp en puntig geregisseerd, waarbij iPad-beelden en een soms bijna filmische muzikale ondersteuning slim helpen.” (de Groene Amsterdammer)

> pag 86

educatie MIJN MOEDER MEDEA > inspiratiebox WAAR STA JIJ?

In de week voorafgaand aan de voorstelling hangt de school plots vol affiches over Griekenland: "Uitvinder van de democratie." "Uitvinder van het toilet." "Meest bezochte land van Europa." Zo krijgen de leerlingen onbewust een beeld van de eeuwenoude cultuur waarbinnen de mythe geworteld is. De meeste van hen zijn onbekend met het verhaal van Jason, Medea en hun kinderen. Daarom wordt dit voorafgaand aan de voorstelling kort verteld door een theaterdocent.

Na afloop wordt het klaslokaal omgebouwd voor een gezamenlijk spel. In de hoeken van de ruimte worden vier banieren opgesteld met daarop meer dan levensgroot de personages uit de voorstelling: Eriopis, Polyxenos en hun ouders. De theaterdocent stelt vragen, de leerlingen antwoorden door een banier te kiezen. "Met wie zou je het liefst naar een feestje gaan?" "Wie zou jij troosten en hoe zou je dit doen?" "Wie heeft de schuld?" Ook stellingen uit de voorstelling komen voorbij. "Broers en zussen moeten elkaar steunen." "Wat je niet doodt, maakt je sterker." Het spel daagt de leerlingen uit om in gesprek te gaan over wat ze zojuist hebben gezien.

> workshop KLASSIEKERS ANNO NU

Al langere tijd bestaat het idee voor een workshop over de klassiekers in het westerse theater. Mijn Moeder Medea is een goede aanleiding om dit uit te werken. Een korte film met de theatergeschiedenis in vogelvlucht introduceert vijf klassiekers: Medea van Euripides, Romeo en Julia van Shakespeare, De Vrek van Molière, De Kersentuin van Tsjechov en Bedrog van Pinter. De leerlingen werken in kleine groepen aan een scène uit één van de teksten en presenteren die aan elkaar. Na de pauze leggen ze de verbinding met de actualiteit. Met een nieuwsbericht als inspiratiebron maken ze hun eigen moderne versie van de scène. Zo ervaren ze zelf waarom wij teksten van honderden, duizenden jaren geleden nu nog steeds spelen.

> pag 88 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

012 / de toneelmakerij 2010,

ij 2010, 2011, 2012 / de toneel

2011, 2012 / de toneelmaker

Thaibox verdriet d tekst > Ad de Bont regie > Liesbeth Coltof muziek > maarten heijmans e.a. thaibox training > Ropie Adriaan kung fu training > Karel Simons

Welkom in boksschool The Silent Dragon. Waar over vijf dagen wordt gestreden om de National Gym Award, waar nu al wordt gevochten op leven en dood. Met vuisten én in woorden. Want als het hart moet worden geraakt, zijn alleen klappen niet genoeg. Het jonge talent Boris strijdt met zijn ongrijpbare vader Wolf, die hem altijd en overal kleineert. Elja probeert zich een weg te vechten uit haar relatie met Hank, boksschooleigenaar én haar broer. Daarbij geholpen door de smoorverliefde Woody, als manager van oud-bokskampioen Tom Smulders meegetroond naar dit kakkig tinkywinkytown. Tom komt om Boris te zien, zijn broer, die niet eens weet dat hij nog leeft. Zij vechten voor het besef dat het niet nodig is om te zijn zoals de rest. Het is al mooi als je gewoon jezelf bent. Thaibox Verdriet wordt gespeeld in en om een boksring met aan alle vier zijden het publiek. Hoog in een scheidsrechterstoel gezeten, voorziet acteur Maarten Heijmans de scènes van live muziek met niets meer dan zijn stem en een loopstation.

de makers

Liesbeth Coltof: “Veel vrienden van mijn zoon doen aan boksen of kung fu. Dat intrigeerde me. Ik heb me erin verdiept, mensen gesproken, avonden Eurosport Fight Club gekeken. En kwam erachter dat vechten een manier kan zijn om uit te vinden wie je bent en wat je plek is in deze maatschappij. Daarnaast ontwikkel je ook je innerlijk. Je leert je stevig en moedig te voelen. Je wint een thaiboxwedstrijd niet op woede. Als je je kop er niet bijhoudt, ben je bij voorbaat verloren.” Ad de Bont: “De documentaire Boris Rhyzy, over een Russische dichter én bokskampioen, 11, 1012 / de toneelmakerij 201 0, 201 1, 2012 /uitgangspunt. de toneelma was een belangrijk Hetker leekijme geweldig 201 0, 201als 1, 2012 / de t dezelfde mensen die boksen een ogenblik later dichters zijn. Vandaar het idee dat ze allemaal uitbarsten in poëzie.”

eelmakerij 2010, 2011, 2012 /

ton lmakerij 2010, 2011, 2012 / de

de toneelmakerij 2010

de pers

“Het is alsof we bij een heus thaiboksgala aanwezig zijn, waarbij de stadionspeaker het publiek opzweept, en de twee tegenstanders met veel show opkomen en de zaal voor zich proberen te winnen. Daarin slagen ze glorieus.” (NRC Handelsblad) “Regisseur Liesbeth Coltof heeft perfect begrepen dat je voor publiek vanaf 15 jaar voluit moet gaan: in vechtsport, maar ook in levensdrift. Het kan dus wel samen: podiumkunst en vechtsport.” (de Volkskrant)

ons publiek

Bas Buise: “Hey, ik ben naar jullie toe geweest in Podium ‘t Beest. Ik vond het echt geweldig! Staan die gedichten die werden voorgelezen ergens op internet? toneelmakerij 2010, 2011, 201 2 / de toneelmaker Die waren als jullie weer in Goes ij 201zo 0, mooi, 2011, 2012 / de toneelmakerij komen waarschuw me dan even. :-)”

> pag 90

educatie Thaibox verdriet Ik ben van nagelbijten en chillen, van sporten en gymmen van Oost tot Centrum en Suriname tot Amsterdam Van volleyballen en vakantie Van nieuwe kleren en brutaal zijn Van rijk worden maar zonder moeite Van blij zijn en vrij zijn Van gaan en staan waar ik wil en niet gestopt worden Dit alles en meer ben ik

> inspiratiebox & workshop

Ropie Adriaan, die de acteurs tijdens de repetitie trainde, doet in samenwerking met een theaterdocent ook de workshops VOORBEREIDING IN ZES RONDES Ter voorbereiding op de voorstelling gaan op school. Voor scholen zonder workshop bieden we een lesbrief aan met een de leerlingen, net als de personages, vereenvoudigde versie die de gymleraar vechten en dichten. In drie fysieke samen met een docent Nederlands rondes leren ze de thaibox groet en de of CKV zelf kan uitvoeren. Tijdens de basispositie van het boksen. Ze oefenen Theateradviesdag 2011 doen we de de linkse directe en rechtse stoot. Ook workshop met docenten. Zij geven aan dat worden de leerlingen onderwezen in dit goed werkt, beter dan het van papier de mentaliteit van het vechten, in de leren. Daarom geven we bij de reprise van noodzaak van discipline en concentratie Thaibox Verdriet in het voorjaar van 2012 en hoe elke stoot de eerste is. De een speciale docentenworkshop, zodat zij vechtrondes worden afgewisseld met de workshop met vertrouwen op school mentale rondes. Daarin beantwoordt kunnen geven. ieder voor zich de vragen: wie ben ik, waar kom ik vandaan, waar hou ik van en wat wil ik? Met de antwoorden maakt ieder zijn eigen ik-ben-van... gedicht. Wie wil mag het resultaat voordragen. De leerlingen stellen zich daartoe op in rijen. De achterste rij is voor de dichters, zij staan stil. Terwijl de anderen stoten uitvoeren, dragen zij hun gedicht voor.

> pag 92 > nieuw repertoire > nieuw talent

0 / de ij 2010 / de toneelmakerij 201

makerij 2010 / de ton

toneelmakerij 2010 / de toneel

HUMAN CARGO d

concept > Liesbeth Coltof en Giselle Vegter tekst > Nhung Dam, Eva van Manen, Lykele Muus e.a. Tekst en regie > Olivier Diepenhorst, Sanne Nouws, Eva Tijken, Hilde Tuinstra

de pers

“Het gaat over mensen op drift, ontheemding en het kwijtraken van zekerheden. Die thematiek wordt in dertien losse scènes van alle kanten belicht. Een zwaar thema, maar vaak met humor - en in alle gevallen met liefde neergezet.” (NRC Handelsblad) “Human Cargo koppelt talentontwikkeling aan maatschappelijk bewustzijn.” (de Volkskrant) “Het spannendste en

Stel je voor: alles wat je kent, moet je achterlaten. Je zoekt hulp bij de buren, maar hun deur blijft angstvallig dicht. Zo begint je zwerftocht op zoek naar een veiliger leven, een plek om te blijven. Human Cargo is een theatrale reportage over de chaos van de vlucht en de opvangkampen. Het eindeloze wachten om te worden toegelaten, de leugens uit angst niet te worden geloofd. En de verwarring en onveiligheid die deze massale volksverhuizing in onze maatschappij oproept. Voor Human Cargo werd het Rozentheater drie weken lang een toevluchtsoord, een wereld van koffers, bedden en verhalen. Het publiek trekt er in kleine groepjes doorheen, overgeleverd aan de bewoners die hen meenemen, doorgeven aan een ander, achterlaten zonder aanwijzing hoe verder. Aan het einde blijkt dat bezoekers uit andere groepjes een heel andere voorstelling hebben meegemaakt. Geen reis is dezelfde.

de maker

Liesbeth Coltof: “De studenten maken voor het eerst kennis met de theaterpraktijk buiten school en met de kwaliteitseisen die het spelen voor publiek vraagt. Ons bieden deze projecten de ruimte om te experimenteren en plannen uit te proberen. We leren in korte tijd een hele nieuwe generatie theatermakers kennen, en zij ons. Het legt de basis voor een uitgebreid netwerk dat ook na afloop van het project nog lang van waarde is.”

0 / de toneelmakerij 2010 / de

makerij 201 0 / de toneel interessantste toneelstuk kerij 201 wat ik ooit had gezien.” (XXXS)

toneelmakerij 2010 / de

kerij 2010 / de toneelmakerij

neelmakerij 2010 / de toneelma

eelmakerij e toneelmakerij 2010 / de ton

2010 /

samenwerking toneelscholen

Voor Human Cargo werkte de Toneelmakerij samen met studenten van de Regieopleiding en de Toneelschool & Kleinkunstacademie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Een aantal van hen schreef onder leiding van Ad de Bont de teksten. De vormgeving was in handen van studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. De Toneelmakerij leverde regisseurs, spelers, dramaturgen en de begeleiding en leiding van het project.

2010 / de toneelmakerij 2010

/ de toneelmaker

> pag 94 > internationaal repertoire

CLYDE EN BONNIE d

erij 2011 / de toneelmakerij 2011 / de toneelmakerij 2011

/ de toneelmakerij 2011 / de t

Tekst > Holger Schober Regie > Ad de Bont

Ze zijn jong, ze zijn verliefd en ze hebben niets te verliezen. Bonnie heet altijd al Bonnie. Clyde heet eigenlijk Werner, maar Bonnie noemt hem Clyde. Hun leven gaat niet over rozen. De ouders van Clyde scheiden als hij negen is. Zijn moeder sterft een jaar later en vanaf dan wordt het alleen maar slechter. Bonnie had een vader met nogal losse handjes. Maar vanaf het moment dat ze elkaar ontmoeten vliegen de vonken er van af. In een aaneenschakeling van korte scènes spelen en delen ze hun alles verzengende liefde, hun jeugd en het besluit om samen banken te overvallen. Als eerbetoon aan hun naamgenoten, bijna een eeuw geleden, en omdat hen simpelweg niets anders rest. Maar wie in de vuurlinie gaat staan, kan een kogel terug verwachten. Clyde en Bonnie van de Oostenrijkse schrijver Holger Schober werd bekroond met de Oostenrijkse Jeugdtheaterprijs Stella 2009 voor beste jongerenproductie.

de maker

Ad de Bont: “De rollen zijn mooi en uitdagend. De taal is vrij chaotisch en weerbarstig in stijl. De personages spreken een soort flapuit, in zinnen vol uitwijdingen en associaties. Dat maakt het levendig. Clyde en Bonnie hebben veel moois in zich, ook al gaan ze ten onder. Het is zo goed dat het slecht afloopt maar desondanks geestig is. Eén van de belangrijkste processen die een mens in het leven moet ontwikkelen is compassie, mededogen. Een verhaal als dit geeft je de mogelijkheid om mee te leven, mee te lijden, om mens te worden samen met de andere mensen.”

de pers

“In de snelle montage van Ad de Bont heeft Clyde en Bonnie de allure van een gangsterfilm compleet met revolvers en mooi gangsterliefje. Dwars door de dood heen is het de liefde die triomfeert.” (Het Parool)

“Naarmate het stuk vordert realiseer je je hoe speciaal de band tussen Clyde en / de toneelmakerij 2011 / de ton is. Dat geeft je als eelmakerij 2011 / de tonBonnie eelmaker ij 201 bezoeker een bijzonder 1 / de toneelmak gevoel, een gevoel dat je niet mag missen. Absolute topper.” (PlugOut | Noordhollands Dagblad)

toneelmakerij 2009-2011 /

kerij 2011 / de toneelmakerij

2011 / de toneelmakerij 2009-2

011 /

> pag 96 > nieuw repertoire makerij & Det Nors ret 2013 / De Toneel at Te ke > nieuw talent rs No t De & rij 2013 / De Toneelmake eatr>et internationaal

I/IK/EG d tekst > Oscar van Woensel regie > Jonas Corell Petersen

⧖

winnaar Noorse Heddaprisen 2013 Beste jongerenproductie

Welkom in dit glitterend niemandsland, ergens tussen I/Ik/Eg is een coproductie de Griekse godenwereld en het Europa van nu. Drie jonge met Det Norske Teatret mensen zijn hier samen, echte kinderen van hun tijd. uit Oslo. De voorstelling Moeiteloos schakelend tussen Noors, Nederlands en is gemaakt in het kader Engels cirkelen ze om elkaar heen. Op zoek naar liefde van Young Europe, een en bevestiging, tonen ze het ene moment de perfecte initiatief van de European proporties van hun lichaam om meteen daarna hun Theatre Convention (ETC). diepste dromen te delen. Rode draad van hun verhaal is De Toneelmakerij is het de mythe van Narcissus en Echo. De jonge vrouw speelt Nederlandse lid van dit Echo, het meisje dat verliefd is op Narcissus en door een internationale netwerk van vloek alleen nog de woorden van anderen kan herhalen. theaters, gezelschappen en De twee mannen spelen Narcissus, de bloedmooie festivals. jager die verliefd wordt op zichzelf. Doordat haar liefde onbeantwoord blijft, blijft er van Echo niets anders over dan haar stem. Aan de waterkant starend naar zijn 13 / De Toneelmakerij & DeNarcissus spiegelbeeld verwordt gele t Norsketot Tede atbekende ret 2013 De Toneelmakerij & bloem, schitterend als een ster. Wat zal er over 100 /jaar Det Norske Teatre nog herinneren aan deze drie jonge acteurs?

de makers

Jonas Corell Petersen: “Met I/Ik/Eg ben ik op zoek gegaan naar de verbinding tussen mijzelf als dertiger en de generatie na mij. Op een bepaalde manier zijn we één grote generatie van jonge mensen. I/Ik/Eg gaat over identiteit, over het beeld dat je van jezelf hebt en hoe dat wordt beïnvloed door de mensen om je heen. Hoe creëer je jezelf?” Dramaturg Paulien Geerlings: “Het gaat ook over de verbinding tussen liefde en identiteit. Je identiteit wordt gevormd door wat je projecteert op de ander, door wat je leest in de ogen van de ander. Liefde speelt hierin een belangrijke rol.”

ske Teatret 2013

de pers

kerij & Det

t 2013 / De Toneelma

Det Norske Teatre / De Toneelmakerij &

“Het is vooral het naturelle spel van de drie acteurs waardoor de tussenruimte van taal, liefde en identiteit et 2013 / De Toneelma tot een meeslepende kerij & Det Norske Te atret 2013 / De Tone gebeurtenis wordt. De elmakerij & Det Nors ke T Noorse acteur Oddgeir Thune en de Nederlandse Chiem Vreeken en Keja Kwestro acteren zoals de twee mannen in hun groene maillots en blote bovenlijven de door hen beiden gespeelde Narcissus beschrijven: elegant, intelligent, sexy, niet van deze wereld.” (NRC Handelsblad)

> pag 98

educatie I/IK/EG > internationaal JONG EUROPA

Voorwaarde voor deelname aan het ETCproject Young Europe is om jongeren onderdeel te maken van het creatieve proces. Onder leiding van theaterdocent Rosa Fontein, educator Martien Langman en dramaturg Paulien Geerlings worden twintig jongeren uit Noorwegen en Nederland online met elkaar in contact gebracht. Oscar van Woensel laat zich hierdoor inspireren bij het schrijven van de tekst. De jongeren krijgen opdrachten over identiteit, samenleven en de relatie tot de ander. Ze fotograferen bijvoorbeeld al hun schoenen, de woonkamer en hun lievelingsplek om een beeld te geven van wie ze zijn en wat hen bezighoudt. Het resultaat wordt uitgewisseld via Skype en een besloten Facebook pagina. Jaela Arian, namens de deelnemende jongeren: “Door dit project realiseerde ik me dat Europese jongeren veel met elkaar gemeen hebben. Je kijkt dezelfde films, leest dezelfde boeken, hebt dezelfde problemen. Ook al zie je er anders uit, van binnen zijn de overeenkomsten groter dan de verschillen.”

> workshop EEN ONLINE UITWISSELINGSPROGRAMMA

Naar aanleiding van de goede ervaring met de twintig jongeren, brengen we als voorbereiding op de voorstelling zeven Nederlandse en zeven Noorse klassen met elkaar in contact via Facebook. Net als in het voortraject onderzoeken de leerlingen hun identiteit, wensen en dromen. Het materiaal posten ze in een besloten Facebook groep. Ze fotograferen hun omgeving en schrijven een “Ik ben” gedicht aan de hand van de vragen “Wie ben ik, waar kom ik vandaan, waar hou ik van en wat wil ik?” Ook krijgt iedere Nederlandse leerling de naam van een leerling van de Noorse school, en andersom. Via internet zoeken ze informatie en maken ze een persoonsbeschrijving. Tot slot gaan ze online in gesprek om het digitale beeld compleet te maken. Onderdeel van de Facebook groepen is een animatiefilmpje over de mythe van Narcissus en een test waarin jongeren uitzoeken of ze meer op Narcissus of op Echo lijken. De mythe is een wezenlijk deel van I/Ik/Eg, maar is onbekend bij de meerderheid van de jongeren. Het animatiefilmpje en de test zijn een laagdrempelige, uitnodigende manier om de mythe aan hen over te brengen.

HOREN OF ZIEN IN 1 MINUTE OF FAME

Hiernaast ontwikkelen we een spelworkshop met als startpunt het “Ik ben” gedicht. In duo’s krijgen de leerlingen de opdracht de ander te bestuderen en na te doen. Hoe is het als iemand echt naar je kijkt, wat doet dat met je? Word jij liever gezien of gehoord? Of basis van deze keuze gaan de jongeren in duo’s de straat op. De mensen uit de zien-groep krijgen een krukje. 1 van de 2 staat roerloos op de kruk met de beginregels van zijn gedicht op de rug geplakt. De ander vraagt mensen op straat om iets op zijn rug te schrijven. De mensen uit de horen-groep vragen mensen op straat om hen 1 minuut na te doen, terwijl zij hun “Ik ben” gedicht voordragen. Zien en gezien worden.

EDUCATIE OP MAAT

In het kader van I/Ik/Eg zijn diverse projecten en workshops op maat ontwikkeld. Geïnspireerd door de tekst maakten eindexamenleerlingen van het Gerrit van der Veen College een act. Dit kon van alles zijn: theater, zang, cabaret. Het Spinoza Lyceum had een theaterdriedaagse waarin werd gewerkt met het script vanuit toneel, dans of film. De JeugdteJAterschool Amsterdam maakte een eigen 20-minuten versie van I/Ik/Eg. In alle gevallen bezochten de leerlingen gezamenlijk onze voorstelling.

> pag 100 > nieuw repertoire > nieuwe muziek

2009 / de toneelmakerij 20 kerij 2009 / de toneelmakerij ma eel ton de / 9 200 ij ker ma eel

Spinoza e

[ In Exile ]

tekst > Roel Adam regie > Liesbeth Coltof muziek > Wiebe Gotink

Het is Amsterdam 2009, drie acteurs staan in het schemerdonker op het toneel de makers voor een voorstelling over Spinoza. Spin Roel Adam: “Wat mij speelt Spinoza, Gab zijn broer Gabriël en aanspreekt in Spinoza’s Rem speelt Rembrandt van Rijn. Maar gedachtegoed is het idee hoe doe je dat, iets over Spinoza? De man van God of de natuur. Ik die al vier eeuwen geleden vragen stelde ben voortdurend bezig met waar nog steeds niemand een antwoord vragen als wie ik ben, wat op heeft. Wat is God? Wat is een mens? de werkelijkheid is, wie Rem had in dit stuk sowieso liever zelf de we zijn en wat we doen hoofdrol gespeeld. Gab maakt zich zorgen, met elkaar. Maar ik mis in om het dak dat lekt, om de zaak, maar zijn leven de schoonheid, vooral om Spin. Zijn betweterij is irritant de kunst. Je zou kunnen en zijn denkbeelden onaanvaardbaar, hoe zeggen dat hij de slimste logisch ze ook klinken. Als hij niet uitkijkt man van zijn tijd was, maar komt hij keihard in aanvaring met de is hij ook gestorven met autoriteiten. Het is Amsterdam 1656 en de het gevoel dat zijn leven zin joodse gemeenschap verbant Spinoza uit heeft gehad?” de stad. Voortaan zal hij alleen leven en Liesbeth Coltof: “De kracht worden zijn geschriften verboden. En dan van Spinoza nu? We worden / de toneelma is er het meisje, dat hemker in de war brengt geconfronteerd met9vragen eelmakerij 200 ton de / ij 2009 eelma ton de / 9 200 ij ker ma eel ton de en met geen rede te vangen is. Vrolijk als: hoe gaan we om met de als Clara van den Enden, sereen als het vrijheid van meningsuiting? melkmeisje van Vermeer, moeder en engel Wat is de rol van ratio en ineen. Zij blijft en zo sterft Spinoza, in geloof? Hoe verdragen zij deze voorstelling, niet helemaal alleen. elkaar en tot hoe ver gaat die verdraagzaamheid? Spinoza heeft over al deze vraagstukken gedachten m Amsterda geformuleerd die nog niets ad st en ek bo Wereld aan actualiteit hebben 09 20 ingeboet.”

r

kerij 2009 / de eelmakerij 2009 / de toneelma ton de / 9 200 ij ker ma eel ton 009 / de

de pers

“De voorstelling zet in op het moderne belang van het vrije woord. Het mes in de buik van Theo van Gogh, moslimfundamentalisme, het recht op beledigen, het komt allemaal voorbij. Net als de gedachte dat de van oorsprong joods-Portugese Spinoza vandaag een migrantenkind zou zijn. De dialogen volgen zo’n buigzame logica, dat redelijkheid en onredelijkheid elkaar ergens in het midden ontmoeten. Je buigt vanzelf mee.” 2009 / kerij 2009 / de toneelmakerij maHandelsblad) eel ton (NRC de / 9 200 ij ker ma eel ton de / 9 akerij 200

ons publiek

Hilde: “Ik ben afgelopen woensdag met mijn filosofieklas naar Spinoza in De Harmonie in Leeuwarden geweest. Ik vond het erg leuk! Goed geacteerd, mooi decor met veel mogelijkheden en de muziek vond ik ook mooi. Het was totaal anders dan dat ik verwacht had (het was namelijk verplichte kost). Het was geen standaard dit-moetleuk-en-leerzaam-zijn-stuk, maar echt een goed en toegankelijk toneelstuk!”

> pag 102 > nieuw repertoire > nieuw talent

9 / de ij 2009 / de toneelmakerij 200

makerij 2009 / de ton

toneelmakerij 2009 / de toneel

Bang! e concept > Liesbeth Coltof tekst > Joost Adriaansens, Annet Bremen, Maaike Geertsma, Sara van Gennip, Sytze Schalk, Stéphanie Tillieux regie > Roel Adam, Muriël Besemer, Daniël van Klaveren e.a. Steeds meer camera’s op hoeken van straten. Steeds meer regels, wetten en controle. Steeds meer verzekeringen voor wat er zou kunnen gebeuren als. Maar hoe meer we ons voor elk gevaar proberen te behoeden, hoe banger we worden. En hoe minder we durven te leven. Geïnspireerd door deze observaties en het boek Cultuur van Angst van de Engelse socioloog Frank Furedi ontwikkelde Liesbeth Coltof het plan voor Bang! Drie weken lang gingen zes schrijvers, zes vormgevers, zes regisseurs en negen acteurs in het Amsterdamse Rozentheater aan de slag met het thema angst. Het resultaat: een reeks van kleine en grote voorstellingen op zolder, in de kelder, in de kleedkamer, de foyer en de theaterzaal.

de pers

“Bang! is een theatrale trip door de krochten van de ziel: kwetsbaarder dan in de strijd met zijn angst kan een mens niet zijn.” (Het Parool)

“De acteurs zijn niet bang om je van een meter afstand recht in de ogen aan te staren. Hierdoor voel de makers je je enorm betrokken bij Sara van Gennip: “Mijn tekst De Laatste Nacht gaat over het spel. Nog nooit heeft een broer en een zus. Hij zal de volgende dag sterven, een voorstelling mij op zo’n dat weten ze allebei. Wat doe je in die laatste uren? Wat positieve manier aan het heb je elkaar nog te zeggen? Ik heb drie volledige teksten denken gezet.” geschreven, voordat dit eruit kwam. De strenge aanpak ij 200 toneelmakerij 2009 / d 9 / de eelmaker ton de / 9 200 ij ker ma eel ton (PlugOut) van regisseur 9 / de Ad de Bont dwong me ertoe telkens weer akerij 200 terug te gaan naar de basis: wat wil ik hiermee?” Joost Adriaansens: “Regisseur Daniël van Klaveren en ik deelden de vraag: kunnen we de angstgevoelens van het publiek beïnvloeden, zoals onze eigen gevoelens beïnvloed worden? We hebben veel gesproken over waar we bang voor zijn. Uit al die ervaringen samen is het stuk opgebouwd. Startpunt is de steeds herhalende zin: ‘Vanaf nu vergeet ik...’ Het aanwakkeren van angsten door ze als een mantra te bezweren.”

eelmakerij 2

ton 9 / de toneelmakerij 2009 / de

kerij 200 neelmakerij 2009 / de toneelma

samenwerking toneelscholen

Voor BANG! werkte de Toneelmakerij samen met de faculteit Theater van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. De Toneelmakerij leverde regisseurs, spelers, dramaturgen en begeleiding. Studenten van de opleidingen Acting, Writing for Performance, Theatre Design en Theatre and Education tekenden voor de teksten, het spel, vormgeving en educatie. Zij krijgen de ruimte om binnen een groot gezelschap hun ideeën vorm te geven, de Toneelmakerij krijgt de kans om hen te leren kennen en zich door hen te laten inspireren.

eelmakerij 2009

eelmakerij 2009 / de ton de toneelmakerij 2009 / de ton

> pag 104 > Internationaal > nieuw repertoire > nieuw talent

9 / de to

kerij & het lab 200 ij & het lab 2009 / de toneelma

het lab 2009 / de toneelmaker

Man is man e tekst > Bertolt Brecht bewerking en regie > Reza Gouran

de pers

Tijdens de Irakese oorlog vallen drie Amerikaanse soldaten een moskee in Basra binnen. Wanneer ze geld stelen uit de donatiepot komt één van hen klem te zitten. Om op tijd terug te zijn voor het avondappel laten de anderen hun vriend achter. Onderweg ontmoeten ze Galy Gay, een eenvoudige Irakees. Aangezien de straf voor afwezigheid zwaar is, vragen ze hem om hun kameraad te vervangen. Galy Gay gaat akkoord, verkleedt zich als soldaat en doet wat er van hem verwacht wordt. Diezelfde avond keren de twee soldaten terug naar de moskee, maar hun vriend blijkt gegijzeld door een fundamentalistische priester en ze keren zonder hem terug. Er rest hun niets anders dan Galy Gay om te vormen tot een echte Amerikaanse soldaat.

“Tijdens het stuk stappen de acteurs om de beurt uit het verhaal om te vertellen over het maakproces van de voorstelling. Deze de maker humoristische pauzes Regisseur Reza Gouran (1979) is één van de meest scheppen een band tussen veelbelovende jonge Iranese theaterregisseurs van dit publiek en spelers en moment. Hij werkt voor het professionele stadstheater zorgen ervoor dat het in Teheran en zijn regie van Yerma van Federico García & het lab 2009 / de toneelmakerij & het lab 2009 / de toneelmakerij & het lab 2009 / de toneelstuk luchtiger blijft Lorca werd diverse malen onderscheiden. Liesbeth Coltof dan het onderwerp doet ontmoette Reza tijdens het Fadjr-festival in Teheran verwachten. (...) Geen en nodigde hem uit voor Connecting Stories. Onder zijn schokkende beelden, maar leiding werkten Iranese en Nederlandse acteurs aan Man de onmacht en ambiguïteit is Man, de bewerking van het gelijknamige leerstuk van van het leven tijdens de Bertolt Brecht tot een humoristische voorstelling over de oorlog doordringend in invloed van oorlog op het leven van gewone mensen. beeld gebracht.” Man is Man is een coproductie van de Toneelmakerij en (deadline.nl) Het Lab.

9 / de toneelmakerij & he

200 / de toneelmakerij & het lab oneelmakerij & het lab 2009

Connecting Stories

Connecting Stories is een netwerk van theatergezelschappen en regisseurs uit de Verenigde Staten, Iran en e toneelmakerij & het lab 2009 / de toneelmakerij & het lab 2009 / de toneelmakerij & Nederland, opgericht in december 2007. Doel is om elkaar door middel van het maken van theater werkelijk en wezenlijk te ontmoeten, terwijl de politici van deze landen dat niet of nauwelijks kunnen.

> pag 106

Q

innovatieve projecten ?????????? jij & de gouden eeuw °°° De Toneelmakerij & het Rijksmuseum

Beleef met al je zintuigen de verhalen van onze voorvaderen uit de Gouden Eeuw. Ga op expeditie naar het ijskoude Nova Zembla. Ontsnap in de boekenkist van Hugo de Groot. Kruip in het hoofd van Rembrandt. Hoofd educatie Karlien Pijnenborg zit namens De Toneelmakerij in de Rijksmuseumprojectgroep die Jij & de Gouden Eeuw heeft ontwikkeld: een lesstofvervangend onderwijsprogramma voor groep 6, 7 en 8. Het programma heeft vier onderdelen. Het avontuur begint in de klas. Met de online game “Ranking the class” casten de leerlingen elkaar voor de juiste rol. Als Hugo de Groot, Rembrandt van Rijn of één van de andere personages uit de 17de eeuw lees je in drie lessen een theaterscript. De teksten zijn onder leiding van de Toneelmakerij geschreven door Tjeerd Bisschof. Vervolgens bezoek je het Rijksmuseum voor een spannende missie waarbij je oog in oog komt te staan met de kunstwerken uit de verhalen. In de Teekenschool van het museum word je lid van een exclusief genootschap dat onderzoek doet naar de geschiedenis. Objecten uit de Gouden Eeuwcollectie van het Rijksmuseum mag je hier gewoon aanraken. Climax is het uitspelen van jouw verhaal in een theatervoorstelling, naast professionele acteurs van de Toneelmakerij. Gewone bezoekers volgen een eigen versie van het programma. Zij beginnen in de Teekenschool en eindigen in het museum. Jij & de Gouden Eeuw ging in april 2010 van start als anderhalf jaar durende pilot, in het Tuinhuis van het Rijksmuseum. Toen dat werd afgebroken, lag het programma ruim een jaar stil. In die tijd werd een nieuwe versie ontwikkeld. Jij & de Gouden Eeuw speelt zeven dagen per week tot en met 2017.

> pag 108

innovatieve projecten ??????? DE TONEELBANK °°° Theater voor álle kinderen 310.000 kinderen leven in een huishouden met een

inkomen onder het sociaal minimum. Dat is 1 op de 10 kinderen in Nederland. Uit geldnood hebben zij geen uitjes, ze zitten niet op clubs en gaan niet op vakantie. Deelnemen aan cultuur betekent deelnemen aan de maatschappij. Daarom wil de Toneelmakerij deze kinderen laten genieten van een mooie voorstelling en een avond uit.

Daartoe hebben we de Toneelbank opgericht. Bedrijven en personen worden uitgenodigd om kaarten te sponsoren à € 15,00 per bezoeker. De kinderen en hun begeleiders betalen dan nog € 1,50 voor een kaartje. De Toneelbank is gestart met een pilotproject bij de voorstelling Fanny & Alexander. 330 kinderen en ouders in Alkmaar, Amsterdam, Den Haag, Haarlem en Eindhoven bezochten op deze manier het theater. Deelnemende bedrijven en gemeenten > Alkmaar Pas, Barts Amsterdam, Ernst & Young Amsterdam, Evincive Haarlem, Gemeente Haarlem, KPMG, Lions Club Amsterdam Centrum, Probaat Accountants Amsterdam, Rabobank Eindhoven-Veldhoven en Wim Pel Diemen. Intermediairs > Centrum voor de Kunsten Eindhoven, Dienst Werk en Inkomen Amsterdam, Gemeente Eindhoven, Haarlem Effect, MADI Amsterdam ZO, Puur Zuid Amsterdam en Stichting Doras Amsterdam.

?????? MET HET PLEEGGEZIN NAAR HET THEATER °°° De Toneelmakerij & St. Zonnige Jeugd en St. Weeshuizen der Doopsgezinden

Op initiatief van St. Zonnige Jeugd organiseerde de Toneelmakerij in seizoen 2010-2011 voor de eerste keer een bijzonder project voor pleeggezinnen. Op kosten van de particuliere fondsen St. Zonnige Jeugd en St. Weeshuizen der Doopsgezinden konden 562 pleegouders en -kinderen in acht steden gratis naar de voorstelling Fanny & Alexander. 82 van hen bezochten de bijbehorende spelworkshop. De Toneelmakerij werkte hiervoor samen met de plaatselijke pleegzorginstanties Combinatie Jeugdzorg in Eindhoven, Horizon Jeugdzorg in Dordrecht, Leger des Heils in Groningen, Lindenhout in Arnhem, Parlan in Alkmaar en Hoorn, Spalier in Haarlem en Zandbergen in Amsterdam. Zij brachten het project bij de gezinnen onder de aandacht en organiseerden de aanmelding.

ons publiek

Henk Veerman, pleegvader: “Onze pleegdochter had eerst helemaal geen zin, maar ging toch mee. Normaal heeft ze eigenlijk te weinig geduld om een film uit te zitten, maar nu bleef ze twee keer een uur geboeid kijken, ondanks dat het soms wel moeilijk was. Zandbergen, bedankt voor het beschikbaar stellen van de kaarten; het was een onvergetelijk middag.”

> pag 110

innovatieve projecten ?????? Wat doe jij? i like myself °°° De Toneelmakerij & MBO Theater Amsterdam en St. NUT

Wat doe jij? is een theaterproject voor de onderbouw van het VMBO door de afdeling educatie van de Toneelmakerij in samenwerking met MBO Theater Amsterdam en Stichting NUT. Onder leiding van een theaterdocent van de Toneelmakerij wordt de voorstelling gespeeld door acteurs van MBO Theater Amsterdam. Deze jonge spelers zaten een paar geleden zelf nog op het VMBO en zijn voor de leerlingen herkenbaar, geloofwaardig en inspirerend. In de toekomst wordt Wat doe jij? mogelijk ook gespeeld voor kinderen en ouders. Het begint met de ontluikende liefde voor het populairste meisje van de school, maar misverstanden, jaloezie en slechte communicatie zorgen ervoor dat het verhaal een dramatische wending krijgt. I Like Myself van talentvolle schrijver Lykele Muus gaat over status en statusupdates, over liken en geliked worden en over wat je allemaal kunt aanrichten door middel van social media. De schade in het “echte leven” is soms niet te overzien. Na de voorstelling volgt de workshop. De spelbegeleider nodigt het publiek uit de voorstelling te onderbreken en zelf mee te spelen om het verhaal een ander verloop te geven. Zo worden leerlingen aangemoedigd om na te denken over hun eigen gedrag en dat van groepsgenoten. Want het gaat niet alleen om “Wat doe jij?” maar ook om “Wat doen wij?”

???????? binden en boeien °°°

11 Toneelmakerijscholen in Amsterdam en Noord-Holland

In deze tijd van veel keuzes, snelheid en shoppen, vergeten we soms dat een echte verbinding iets kan opleveren. Sinds 2011 werkt de Toneelmakerij daarom intensief samen met elf middelbare scholen in Amsterdam en Noord-Holland in Binden en Boeien. De komende jaren wordt dit aantal uitgebreid. De Toneelmakerij biedt de scholen een exclusief programma, buiten het reguliere educatieaanbod om. Vaste onderdelen zijn onder meer deelname van leerlingen aan theatergroep TM Jong en workshops en cursussen voor leerlingen en docenten. Ook ontwikkelen we op verzoek van de scholen projecten op maat. De activiteiten vinden steeds vaker plaats in ons eigen pand. Toneelmakerijscholen moeten zich welkom voelen en de weg naar de Lauriergracht gemakkelijk weten te vinden. Zo werken wij samen aan een doorlopende leerlijn, talentontwikkeling en het enthousiasmeren en scholen van het hele docententeam op het gebied van kunsteducatie. Binden en Boeien geeft ons en de scholen de mogelijkheid om elkaar te leren kennen, elkaars kwaliteiten te ontdekken en de kunsteducatie te verdiepen. De Toneelmakerijscholen in Amsterdam > Altra College Gerrit van der Veen College IVKO College Montessori Lyceum Amsterdam SG Dalton / Spinoza Lyceum De Toneelmakerijscholen in Noord-Holland > Atlas College / Copernicus in Hoorn Clusius College in Schagen Comenius College in Hilversum Ichthus Lyceum in Driehuis S.G. Huizermaat in Huizen Sancta Maria Lyceum in Haarlem

> pag 112

tm jong 2012-2013 ,>*V¢:/; jagtlust Smagtlust °°° TM Jong geeft talentvolle leerlingen de kans een kijkje te nemen in de keuken van een professioneel theatergezelschap. Onder vakkundige begeleiding maken ze kennis met alle facetten van theater maken met een eigen voorstelling als resultaat. De invulling van het traject is elk seizoen anders. De eerste twee jaar is een voorstelling gemaakt geïnspireerd door de Toneelmakerij-producties No Mans Land en Thaibox Verdriet. In 2012-2013 wordt voor het eerst een tekst op maat geschreven en geregisseerd door talentvolle makers Jorieke Abbing en Roeland Hofman. Deze editie begint met een spelweek onder leiding van Karlien Pijnenborg, hoofd educatie van de Toneelmakerij. Na de kerstvakantie start het maken van de voorstelling. Elke dinsdag komen de jongeren na schooltijd naar ons huis aan de Lauriergracht. Er wordt gezamenlijk gegeten en daarna gerepeteerd. TM Jong zorgt voor intensief contact tussen de Toneelmakerij en haar jongerendoelgroep. Jongeren uit de eerdere groepen komen kijken naar de nieuwe TM Jong-productie en blijven het werk van de Toneelmakerij intensief volgen. In samenwerking met de Toneelmakerijscholen > Altra College, Gerrit van der Veen College, IVKO College, Montessori Lyceum Amsterdam, Sancta Maria Lyceum en Spinoza Lyceum.

Tekst en regie Jorieke Abbing, Roeland Hofman Spel Amber Alkilmish, Ana Balestra, Yenthe Dirks, Suzie Hagens, Lieke Heil, Abbe Hekkert, Narouz Hofmann, Sam Jansen, Rozemarijn de Kruijk, Thor Louwerens, Nynke Nubé, Rose Sarpong, Noa Selles, Rosa Urban, Merel Vorst Zangbegeleiding Wiebe Gotink Kostuumadvies Meta Weyschedé

Blaricum, zoveel juli 1963 Lieve vriend, Ik ben eenzaam.
Kom mij toch opzoeken in Huize Jagtlust.
Neem je zwembroek toch ook mee. En een slaapzak.
Kom gauw! Ik maak kippensoep.
 Jouw Fritzi

Jagtlust Smagtlust is losjes gebaseerd op het verhaal van Fritzi en Heintje Harmsen van Beek, een broer en zus die het fortuin van hun ouders erfden en het geld er samen met vrienden al feestend doorheen joegen. Talentvolle makers Roeland Hofman en Jorieke Abbing werken samen met vijftien jonge spelers aan deze voorstelling rondom een romantisch vervallen huis en haar jonge excentrieke bewoners. Over kunst, liefde, poëzie, dansen, dromen, vrijheid, drinken, jagen en een butler.

de pers

“Jagtlust Smagtlust, een mooie titel als je bedenkt hoezeer de personages ernaar smachten groots en meeslepend te leven. Ze spreken in de associatief verlopende dialogen van dichters en bewegen zich in losse choreografieën over het toneel. De jongeren zijn geen professionele acteurs en het verhaal gaat eigenlijk nergens heen maar dit stoort geen moment. Het past bij het vervallen huis en de verveelde bewoners die van alles willen in het leven maar niet hebben geleerd de handen uit de mouwen te steken.” (Theaterkrant)

a m l e e n o t e d  t s pr⧖zenka > pag 114

INTERNATIONAAL ⧖ Assitej Prijs 2009 voor Ad de Bont

De jury: “Hij is één van de werkelijk groten uit het

ANNE EN ZEF Nederlands-Duitse Kaas & Kappesprijs 2010

⧖ voor Ad de Bont voor de tekst

Europese kinder- en jongerentheater. Afkomstig uit een klein land met grote artistieke invloed. Hij heeft vaak met ons gevierd, gesproken, van gedachten gewisseld, voor ons geschreven en geënsceneerd.

⧖

⧖

Zijn stukken zijn niet meer weg te denken uit het

De jury: “Floris Verkerk laat in het huiveringwekkend

jeugdtheaterrepertoire. Volkstheater voor kinderen

mooi geschreven en geregisseerde Anne en Zef een

dat niemand uitsluit, dat iedereen uitnodigt. Dat alle

onvoorstelbare veelzijdigheid zien. Hij is slachtoffer,

zintuigen aanspreekt - gevoel, hart, handen, ogen,

held, slimmerik en komiek en in al die hoedanigheden

oren, niet alleen de hersenen.”

kunnen de toeschouwers zich met hem identificeren. Zijn spel is vrij en brutaal, waarmee hij de bijna

Nominatie Deutscher Kindertheaterpreis 2010 voor Roel Adam voor de tekst "ALLES WIL HET VUUR"

ondraaglijke beklemming van het verhaal voortstuwt en voelbaar maakt.”

WAAKHONDJE

De jury: “In zijn bewerking van de legende van Tristan en Isolde gaat Roel Adam in op het hoogactuele vraagstuk van zelfbeschikking of berusting in de

⧖ Zilveren Krekel meest indrukwekkende

de kracht van een onvoorwaardelijke beslissing en de

podiumprestatie 2010 voor Peer Wittenbols voor de tekst

waarde van vriendschap en liefde. Het eindigt tragisch.

De jury: “Peer Wittenbols schreef met Waakhondje een

Toch moet het worden verteld omdat het getuigt

prachtig, ontroerend toneelstuk. De tekst is ritmisch,

van de kwaliteit van anders zijn in een tijdperk van

knap geconstrueerd en laat ondanks het loodzware

vervlakking.”

thema van de dood een verbluffende ruimte aan humor.

omstandigheden. Het stuk vertelt een geschiedenis van

⧖

Gouden Krekel meest indrukwekkende podiumprestatie 2009 voor Floris Verkerk voor zijn rol van Zef

Het stuk zit bovendien vol originele taalvondsten die

Jugendtheaterpreis Baden-Württemberg 2012 voor Ad de Bont voor “Der Thaiboxer” ("Thaibox verdriet")

aangenaam verrassen. En kent een grote suggestieve kracht die de toeschouwers aanspreekt op hun verbeelding en de spelers en regisseur uitdaagt en inspireert tot een eigenzinnige uitwerking.”

De jury: “Een familiedrama dat je naar de keel grijpt. (...) Jeugdtheaterliteratuur die brandt en in haar vlammen de jonge toeschouwers de vele facetten toont waarin zich hun leven zal afspelen. Een toneelstuk dat de troostende schouder biedt én de provocatie zoekt, maar het contact met het publiek nergens uit het oog verliest.”

Noorse Heddaprisen 2013 - beste

⧖ jongerenproductie voor "I/Ik/Eg" & genomineerd als beste internationale productie en beste regie.

⧖

nominatie peer wittenbols voor de taalunie toneelschrijfprijs 2011

DE STORM ⧖ Eerste Z@PP Theaterprijs De jury: “De Storm is volgens de Z@PP kinderjury de beste voorstelling van het seizoen. Het was echt goed, vaak heel grappig en ook droevig. De spelers zaten er helemaal in en waren gewoon goed aan het acteren. De winnaar is ook echt de winnaar.”

e d  t s a k n e z ⧖ r p akerij  ⧖

Zilveren Krekel meest indrukwekkende productie 2011

Alkmaar op een kruising van het Ottomaanse Rijk, het Byzantijnse Rijk en het paapse Vaticaan.”

De jury: “Een zelden vertoond monumentaal

begrijpelijk is en weet te raken. Van hilarisch grotesk

Zilveren Krekel Meest indrukwekkende podiumprestatie 2013 voor Carly Everaert voor de kostuums van "Mehmet De Veroveraar" én "Pinokkio".

tot ontroerend integer. De keuze om Peter de Graef

De jury: “De kostuums van Carly Everaert (...) verbinden

als Prospero te casten is weergaloos. Deze Vlaamse

pure esthetiek met complexe inhoudelijkheid. Voor

acteur geeft met zijn typische theaterpersoonlijkheid

Mehmet ontwierp ze tientallen weelderige kostuums

op geheel eigenzinnige wijze vorm aan de rol van de

in de sfeer van oosterse sprookjes en christelijke

wrekende en uiteindelijk vergevingsgezinde tovenaar.”

deugdzaamheid. De gewatteerde stoffen zorgden voor

spektakel. Op unieke wijze is de tekst van Shakespeare bewerkt tot een theatraal avontuur

⧖

dat in al zijn ingewikkelde en gelaagde facetten

⧖

⧖

eenheid binnen een zwierige uitbundigheid. Voor

Wijnberg ScenografiePrijs 2011 voor Rieks Swarte, Jacqueline van Eeden, Carly Everaert en Floriaan Ganzevoort "DE STORM" werd geselecteerd voor het Nederlands TheaterFestival 2011 als één van de tien beste voorstellingen van seizoen 2010-2011.

Pinokkio combineerde ze brutale prints waarmee de even anarchistische als carnavaleske sfeer van het stuk bijna een Felliniaans bizarre proportie kreeg. Ondeugend, grotesk en toch herkenbaar.”

⧖

de boevenkoning ⧖

De Taalunie-vakjury: “Een gelaagd, rijk en verfijnd epos dat zonder uitzondering kleurrijk en rond is, van vlees

Zilveren Krekel Meest indrukwekkende productie 2012

en bloed. De tekst loopt soepel en is bijna achteloos trefzeker, het metrum wordt perfect beheerst. (...) Ad

De jury: “Krankzinnig, mallotig, grotesk, over de

de Bont slaagt er met welhaast Shakespeareaanse allure

top en een geweldige voorstelling die zich aan een

in historische gegevens relevant te maken voor de tijd

dwingende leeftijdsgrens onttrekt. Dit is theater dat

waarin we nu leven, een tijd waarin diversiteit zo’n

de grenzen van het betamelijke voor kinderen aftast -

belangrijk thema is. Perfect verbindt hij geschiedenis en

heerlijk, maar toch ook met een eigentijdse moraal.”

actualiteit in deze monumentale onderneming, die even ambitieus als geslaagd is.”

Mehmet De Veroveraar Zilveren Krekel Meest indrukwekkende productie 2013

⧖

Taalunie Toneelschrijfprijs 2012 Vakjury & Studentenjury en Nederlands-Duitse Kaas & Kappesprijs 2013 voor Ad de Bont voor de tekst

De jury: “De Toneelmakerij ging de uitdaging aan

EN VERDER > nominatie theo nijland voor zijn lied

⧖ “Zonder pyjama aan” uit "KEES DE JONGEN" voor de Willem Wilminkprijs voor het beste kinderlied.

en maakte een waagstuk: een theatermarathon van viereneenhalf uur voor tieners (en ouders) over belangrijke religieuze en culturele tegenstellingen

nominatie Ad de Bont voor De Olifant 2011,

uit de geschiedenis. De locatievoorstelling werd niet minder dan een historische happening (...) magistraal verbeeld door een indrukwekkend tableau aan spelers in een verbluffend decor. Voor even lag

⧖

een regionale kunst- en cultuurprijs van Haarlems Dagblad en IJmuider Courant voor de meest bijzondere bijdrage aan het cultuurklimaat in Kennemerland.

> pag 116

e e n o t e d r l a a n o i t interna Uitwisseling en ontmoeting vormen de kern van het internationale beleid van de Toneelmakerij. We presenteren ons werk veelvuldig in het buitenland, veelal in combinatie met workshops en lezingen. Als lid van verschillende grensoverschrijdende netwerken initiëren we meerjarige projecten, waarin het delen van kennis en expertise centraal staat. Buiten Europa worden verbindingen aangegaan met landen waar vrijheid van uiting geen vanzelfsprekendheid is.

THEATRE CONVENTION ¶ EUROPEAN De Toneelmakerij is het enige Nederlandse lid van de European Theatre Convention (ETC). Dit Europese netwerk van 47 gesubsidieerde theaters, gezelschappen en festivals uit 25 landen richt zich op internationale samenwerking en uitwisseling. De ETC zet zich in voor een sterk Europees theater met tekst als uitgangspunt. Pijlers zijn de ontwikkeling van nieuw repertoire, meertaligheid, publieksontwikkeling, jonge makers en jong publiek. In het kader van het ETCinitiatief Young Europe maakten de Toneelmakerij en Det Norske Teatret uit Oslo de coproductie I/Ik/Eg.

CAFÉ FESTIVAL AMSTERDAM ¶ THEATRE Het Theatre Café Festival is een initiatief van Company of Angels uit Londen. Dit tweejaarlijkse festival selecteert de beste nieuwe Europese teksten voor een jong publiek. Doel is om goed jeugdtheaterrepertoire te delen en verspreiden binnen Europa, door de teksten in spannende theatrale lezingen te presenteren aan internationale theatermakers.

Mede op initiatief van de Toneelmakerij vindt het Theatre Café Festival in 2014 voor

a a n o i t a n r e t n i r elmakerij

het eerst plaats in Engeland, Duitsland, Noorwegen en Nederland. De edities bij het Noorse Imploding Fictions en het Duitse Gribbstheater zijn gericht op de lokale professionals. Aan de festivals in Londen en Amsterdam is een internationaal symposium gekoppeld. Onderdeel hiervan is een tweejarig programma voor opkomende schrijvers, onder leiding van de Toneelmakerij en Company of Angels.

DAY PRODUCTIONS ¶ THEATRE Al 17 jaar wordt er samengewerkt

met Theater Day Productions, een theatergezelschap en opleiding die werkt in Gaza en op de Westbank. Liesbeth Coltof is als docent verbonden aan dit initiatief. Door het geven van workshops werkt zij mee aan de professionalisering van het jeugdtheater in de Palestijnse gebieden. In 2011 werd het project See You gerealiseerd in samenwerking met Het Lab Utrecht. Vier jonge Palestijnse regisseurs maakten samen met vier jonge collega’s uit Nederland voorstellingen voor 170.000 kinderen in de vluchtelingenkampen in Gaza. Ook in 2013 zijn Liesbeth Coltof en twee jonge Nederlandse regisseurs betrokken bij de UNRWA Summercamp voorstellingen. Ditmaal als begeleiders van een nieuwe generatie Palestijnse acteurs en regisseurs.

CONNECTING STORIES

¶

Connecting Stories is een netwerk van theatergezelschappen en regisseurs uit de Verenigde Staten, Iran en Nederland. Doel is om elkaar door middel van het maken van theater werkelijk en wezenlijk te ontmoeten, terwijl de politici van deze landen dat niet of nauwelijks kunnen. In juni 2008 werkten Amerikaanse, Iranese en Nederlandse kunstenaars voor het eerst samen in Nederland. Een jaar later coproduceren de Toneelmakerij en Het Lab Utrecht Man is Man, een regie van de jonge Iranese regisseur Reza Gouran. In 2013 doen Liesbeth Coltof en Dennis Meijer een onderzoek naar samenwerkingsmogelijkheden met theatermakers uit Libanon.

INTERNATIONALE FESTIVALS

Blickfelder Festival in Zürich Festival Halbstark in Münster Spot Festival in Basel Theater der Jugend in München Young Europe Festival in Berlijn Gavrosh Festival in Moskou

¶

> pag 118

english version

¹

On 1 January 2009 Toneelmakerij opened its doors as the first major theatre company in the Netherlands’ to aim exclusively at young audiences. This was the much longed for moment when the differentiation in scale and ambitions that is taken for granted in adult theatre was at last achieved in the field of theatre for young people. Right from the outset, Toneelmakerij (StageWorks) has had a broad artistic scope and performed at theatres and schools up and down the country. It became a catalyst for ideas and a gathering point for artists of all ages and from many fields. This led in turn to the company creating stable networks with the educational sector and with artistic and social organisations. In just four years Toneelmakerij has performed to well over 200,000 children, young people and adults through 1219 performances and 1394 educational projects. The press and fellow professionals have also given a very warm reception to the company’s work. In those first four years, the Toneelmakerij won no less than thirteen national and international awards. No one could have foreseen the cutbacks the company had to deal with in 2012. It was hit disproportionately hard when central government fixed annual funding for theatre for young audiences at €500,000 (a reduction of 69 per cent). And then there was the provincial government’s 50 per cent cutback. However, thanks to extra municipal funding from Amsterdam it was possible to reduce the total impact to a total cutback of 43 per cent. The resulting reorganisation was completed on 1 January 2013, with the regrettable loss of many company employees. In this book Toneelmakerij proudly present’s its achievements from 2009 to 2013. Working with great care and skill it has built up a confident theatre company that stands for high-quality, adventurous theatre for a broad audience. This identity is the expression of the core values at the heart of the company. Undiminished, Toneelmakerij continues to be utterly devoted to introducing theatre to children, young people, young adults, parents and teachers.

DE TONEELMAKERIJ 2009-2010-2011-2012 ¸¸

The idea of merging the theatre groups Huis aan de Amstel and Wederzijds first came up in 2007, when their artistic directors Liesbeth Coltof and Ad de Bont were out for a walk in the woods. At the time they were collaborating on Batte, the play that would open the newly renovated Stadsschouwburg in Haarlem. The Dutch Council for Culture had recently made the case for greater diversity in theatre for young audiences and proposed setting up a large theatre company for this target group. They were enjoying working together, so when the Dutch Ministry of Education, Culture and Science decided to support the formation of a large theatre company making work for children and young people, they decided to take the plunge. Huis aan de Amstel and Wederzijds merged to become Toneelmakerij, and Erica van Eeghen joined as business manager. The company was awarded combined annual funding of 2.7 million euro by the Ministry of Education, Culture and Science, the province of North Holland and the municipality of Amsterdam. This marked a new direction in theatre for young audiences in the Netherlands.

ROOTED IN TODAY’S WORLD

Until the merger, theatre for young audiences had been developing within a well-established framework. Each company had more or less the same budget and each production was approximately the same size. Toneelmakerij broke through this glass ceiling. The differences were immediately tangible, because this new and much larger company had a broader scope and contact with society. This yielded vital connections between art and education, between experienced and young talent, and between creators and the public. Tradition and experiment have always gone hand-in-hand in the company, catalysing innovative ideas and cooperative connections. This applies to the work itself, but equally to education and marketing, where a new approach was born. Toneelmakerij makes the effort to forge strong links with other art institutions, with education and with social organisations. However, the central principles guiding everything Huis aan de Amstel

> pag 120 and Wederzijds did have remained constant: both companies made theatre that rose out of their core involvement with society, and Toneelmakerij is a continuation of this process. Toneelmakerij’s work uses imagination and humour to impose an unexpected perspective on reality. It is poetic, playful and complex theatre that creates space for encounters, poignancy and reflection. It also gives voice to the many answers to the question ‘How should I live?’ The company is continually seeking and finding a balance between its autonomous artistic drive and its active engagement with children and young people. The makers are excited by surprising their audiences with the unfamiliar and seeing them respond with their own creativity and criticism.

QUALITY UP CLOSE

* > A list of the original Dutch titles of all the plays mentioned here can be found on page 127.

Toneelmakerij is all about children making the journey from the classroom to the theatre. This broad aim springs from a desire to bring theatre up close to people. Performing in schools is one of the company’s core tasks and contact between actors and audience is as up-close as can be. They use the magic of theatre to reach out and light up the world of children who might never encounter it in their home environment. The school context opens up new possibilities for theatrical forms, and Toneelmakerij have come up with many fresh approaches. Roel Adam’s No Man’s Land*, for example, takes place in a black-box theatre built smack in the middle of the school, while Pebble is set in an eggshaped mini-theatre, with all sorts of things happening in and around it. Aviya’s Summer, My Mother Medea and Icarus, on the other hand, are performed in among the children in the classroom. The company aims for a similarly intense and direct contact at the other end of the spectrum, in bigger theatres, where the actors can demonstrate their abilities on a larger stage. Here too the audience is varied, with a mix of regular theatregoers and newcomers. Working for large audiences requires specific skills, and the artistic challenge is to balance audience-friendliness with artistic audacity. Toneelmakerij’s first production for a large venue was Young Kees, based on Theo Thijssen’s classic book. The play is a delightful, stylised rendering for a broad audience of an ageless story that has all the strong, basic elements and qualities that this kind of major production requires. In the stage adaptation of Ingmar Bergman’s film Fanny & Alexander, however, they give completely free reign to their unique artistic identity. The play starts with an empty stage, and the actors invite the audience to join in a passionate celebration of theatre itself – even the theatre staff take part. And The Villain King and Pinocchio are musical

spectacles for large audiences that marry adventurous content with bold and compelling acting performances. Toneelmakerij also devises new forms of theatre for its site-specific shows and smaller productions. For Mehmed the Conqueror they transformed Projekt 072’s two thousand square metre hangar in Alkmaar into a bespoke theatre, and proceeded to transport the audience from a palace to the desert, and from the Vatican to Constantinople – with delicious food in between. In Thai Boxing Sorrow by Ad de Bont, martial arts meet poetry in a boxing ring, with the audience seated around it. Liesbeth Coltof and Rieks Swarte’s The Tempest brings Shakespeare’s classic tale to life through an ingenious interplay of actors, puppets, masks and imagery. In Brigade of Heroes written for the company by Roel Adam, the classical Christmas story takes on unexpected and highly topical meaning in a comedy and musical theatre. And Rouda Circus, written and directed by Ad de Bont, uses Romany history and a spirited circus show to bridge the generation gap. Young people aged twelve and older form a somewhat neglected audience, and Toneelmakerij sees this as a permanent, ongoing creative opportunity, because continuity is essential if theatre is to win a lasting place in the hearts of young people. That means there must be moments throughout every child’s school career when they engage with theatre – through watching and through participating. It was with this aim in mind that they developed What Are You Doing? a participatory piece for vocational secondary schools. Toneelmakerij makes theatre that stimulates real-life contact and draws out young people’s inner potential. No matter what the scale of the production, it creates excellent and exciting shows with a compelling narrative for its broad audience. At the same time the company is always looking for that inner quality that the viewer identifies with and is affected by. Parents and teachers are part of the audience because it’s crucial that parents and children experience theatre together. So the plays engage all of them, young and old.

COHESIVE CREATION

The company’s larger scale allows it to create a cohesive oeuvre, in which love of language and music play a major part. New music is written for many plays by both young and more established composers, including Evrim Demirel, Fant de Kanter, Beppe Costa and Wiebe Gotink. As well as performing specially written work by its two longterm resident playwrights Roel Adam and Ad de Bont, Toneelmakerij commissions new work from established authors including Ko van den Bosch, Oscar van Woensel and Peer Wittenbols, and upcoming writers such as Jorieke

> pag 122 Abbing, Roeland Hofman, Enne Koens, Renée van Marissing and Lykele Muus. The company also performs existing and new repertoire originating in the Netherlands and abroad. Clyde and Bonnie and My Mother Medea, for example, are by Austrian playwright Holger Schober. And Toneelmakerij cooperates closely with the Tekstsmederij (TextForge), a meeting place for theatre writers, directors and actors. The UNESCO initiative Amsterdam World Book Capital City inspired Toneelmakerij’s first productions, which explored the lives of three Amsterdammers with a major influence on freedom of expression: Annie by Enne Koens, Anne and Zef by Ad de Bont, and Spinoza [in exile] by Roel Adam. The company also cooperates with art academies around the country in an initiative that sees students participating in intensive projects and becoming acquainted with theatre in practice – outside their academy’s walls. In return, Toneelmakerij gets to know a new generation of creative spirits. In the first of these projects, student directors, writers, players and designers from the Utrecht School of the Arts (HKU) helped make Fear! in just three weeks, working together with our in-house actors Roel Adam, Tjebbo Gerritsma, Peter van Heeringen and Daniël van Klaveren. The play explores how fear – and the fear of fear – is having an increasingly deep influence on society. The following year, students at the Amsterdam School of the Arts (AHK) collaborated in a similar way, but this time the subject was refugees and their effect on the Western world. The resulting performance Human Cargo was a gripping journey through a completely transformed theatre, with the audience encountering all aspects of this issue as it moved around the building, from the cellar to the attic.

DEVELOPING TALENT

Toneelmakerij believes talent expresses itself best in a coherent context, and sees it as its task to train a new generation of makers creating theatre for young audiences. Young people working with us get structured opportunities for self-development, meaning they can draw on the experience at hand to make something driven by their own personal creative urge. The company creates a creative environment that fosters discussion and the exchange of ideas. Toneelmakerij’s repertoire has been enriched by a wide array of young directors, including Muriël Besemer, Tarkan Köroglu, Domenico Mertens, Paul Knieriem and Casper Vandeputte. From 2010 to 2012, Daniël van Klaveren was the artist in residence at Toneelmakerij. As an in-house director he created many plays on a variety of scales and for a variety of age-groups. They include Gone for a While and No Man’s Land. He also collaborated on various productions

as an actor and direction assistant. In a relatively short period Toneelmakerij has become a permanent partner of national theatre schools. Actors-in-training are keen to do their work experience projects within the company because they get opportunities to contribute to the productions in real ways. Some students have even taken leading roles: Chiem Vreeken in Young Kees, Lotte Rischen in Fanny & Alexander and Mira van der Lubbe in The Tempest. Other departments also offer work placements to students in the final phase of their education. Excellent guidance is given to an interesting mix of young dramatists, drama teachers, direction assistants, technicians, designers, production and marketing employees as they take on real responsibility in helping to build the company. Toneelmakerij takes their opinions and contributions seriously, especially because their relatively young age puts them very close to the audience’s experiential world.

LINKS TO THE AUDIENCE

Toneelmakerij works together with schools on almost half of its performances– it’s where many young theatregoers begin their cultural journey. There’s real need here for responsible, attentive audience guidance and education. The aim is to stimulate children and young people to develop their own creativity, to allow them to experience art that lends them a voice so they can express what’s going on in their heads and hearts, and to make them partners in the richness of experience, the pleasure and the sense of connection that art can bring. Huis aan de Amstel and Wederzijds were both well-known for their innovative working methods, and Toneelmakerij is continuing to build on this legacy. For example, a permanent team of drama teachers working within the company develops exciting material that connects with the play and that children and teachers can work with together. They take individual plays as their inspiration and work in consultation with the makers. Workshops and ‘theatre days’ focused on schoolchildren doing and experiencing things for themselves are all part of the work. They might involve wandering through a large-as-life diorama, as for A Porcelain Rabbit, or interviewing grandparents in preparation for watching Rouda Circus. No Man’s Land and I/Ik/Eg include a theatre workshop and an Internet project, while Thai Boxing Sorrow focuses on writing poems and boxing. The projects become an exchange with the children and young people who encounter qualities they would otherwise seldom or never experience in school life. For some of them it sparks a lifelong love of theatre.

> pag 124 LONG-TERM COOPERATION

Toneelmakerij maintains good contacts at city, provincial and national level with schools and centres of expertise. It holds regular meetings with teachers and, where possible, parents to develop a continuous syllabus devoted to theatre. In the 2012-2013 season Toneelmakerij cofounded PIT, an educational partnership with Krakeling and Bellevue. The long-term project Connect and Captivate arose from a wish to intensify relations with schools and pupils. This initiative led to eleven secondary schools in Amsterdam and North Holland becoming ‘Toneelmakerij schools’ that visit performances every year. The company also offers them tailor-made workshops for students and teachers. And then there’s our youth theatre group TM Jong (TM Young) where school pupils themselves make plays. Toneelmakerij also develops educational opportunities separate from the performances. It has embarked on a long-term collaboration with the Rijksmuseum entitled You and the Golden Age. This has produced a syllabus module that combines history and fine art, visits to the Rijksmuseum, and reading and performing scenes from a specially written play. Toneelmakerij is also venturing into innovative forms of marketing and attracting new audiences. The important thing is to match the right audience with the right play. This requires knowledge of one’s audience in general and the ability to find the best way of approaching specific audiences. Besides investing in a new website and social media, Toneelmakerij has developed plans rooted in its engagement with social issues. For example, it set up Toneelbank (Theatre Bank) in 2010, under the slogan ‘participating in culture means participating in society’. Toneelbank invites businesses and private citizens to sponsor theatre tickets, and in cooperation with local authority social institutions Toneelmakerij ensures that these tickets find their way to families living on sub-minimum wages, for whom an evening out is a real treat. As a result 330 children and parents were able to see Fanny & Alexander. Zonnige Jeugd (Sunny Youth) foster care organisation also commissioned a project with us that that connected with this play. It enabled 562 foster parents and foster children to visit the theatre and experience a workshop developed especially for them. This is just one example of how Toneelmakerij is combining new forms of financing with targeting and guiding new audiences.

INTERNATIONAL

Toneelmakerij enters into intensive and meaningful international collaborations – with the aim of achieving a genuine meeting of cultures, yielding new forms and insights – and it is part of three international networks. It co-initiated Connecting Stories, a cooperative partnership between theatre companies and directors from the United States, Iran and the Netherlands. Politicians from these countries might be at odds with one another, but theatre makers continue to work together on plays that transform differences in cultural background into assets and sources of inspiration. There are also long-term collaborations with Theatre Day Productions (TDP) in the Palestinian territories. Toneelmakerij, TDP and Het Lab Utrecht brought together eight young Dutch and Palestinian directors for the two-year See You project, which gave the directors an opportunity to learn about each other’s lives in Gaza and the Netherlands. A period of intensive rehearsal began in Gaza in spring 2011, and in the ensuing seven weeks, Palestinian-Dutch couples and Palestinian actors created four plays that were performed to a total of 170,000 children on squares in front of schools in UNWRA refugee camps. Toneelmakerij has recently become a member of the European Theatre Convention, a European theatre network dedicated to stimulating artistic exchange and cooperation among European countries. The first fruit of this exchange was I/Ik/Eg, a trilingual co-production with Det Norske Teatret in Oslo. The company also presents performances at international festivals: Thai Boxing Sorrow was performed in German at Spot festival in Basle and Blickfelder festival in Zurich, and in 2013 The Tempest opened Gavrosh festival in Moscow.

A FINAL WORD

After a career spanning thirty-five years in the field of theatre for young audiences, Ad de Bont retired on 1 January 2013. The departure of our inspiring colleague and icon of young people’s theatre was marked by performances of his magnum opus Mehmed the Conqueror as well as the publication of his latest plays. The young director Paul Knieriem has joined us and the artistic board. In the coming four years he will direct several productions. Daniël van Klaveren has meanwhile embarked on a successful independent career and he will regularly return as to work as a director and actor.

> pag 126 We can now look back on the past four years with a real sense of achievement, having contributed to a much needed leap forward in Dutch theatre for young audiences. One of the highest compliments ever paid to us was when the Z@PP television children’s jury selected The Tempest as the best performance of the 2010-2011 season. Adults often think that young people only want to see what they already know; something not too challenging or too difficult to understand. In fact, when they get to choose for themselves, children choose Shakespeare. We also feel a great sense of pride when we hear that children and adults have been emotionally moved by our performances. That reciprocity is what it’s all about. We have also received appreciation and praise for our artistic achievements. Floris Verkerk won the prestigious Gouden Krekel (Golden Cricket) award for his role in Anne and Zef and there were Zilveren Krekel (Silver Cricket) awards for The Tempest, The Villain King and Mehmed the Conquerer, as well as for Peer Wittenbols’ script for Watchdog and Carly Everaert’s costume design for Pinocchio and Mehmed the Conquerer. The 2011 Wijnberg Scenography Award went to the designers of The Tempest, Ad de Bont won the 2010 and the 2013 Dutch-German Kaas & Kappes Award, and we were selected for the 2011 Dutch Theatre Festival. Our international coproduction I/Ik/Eg won the prestigious 2013 Norwegian Hedda Award. Ad de Bont and Roel Adam have received numerous nominations and awards for their scripts in Germany. Within a relatively short period, Toneelmakerij has grown into a confident company with its own voice and its own audience. The plays it makes are interesting and challenging precisely because they aren’t simple. All in all, it’s a classic example of a successful merger, and everyone working here, whether onstage or in the wings, has worked as hard as possible. Toneelmakerij continues to be dedicated to creating highly appealing, exciting, high-quality theatre for children, young adults and adults. And we do it because we love our work, our audience and, of course, theatre itself.

PLAYS AND PROJECTS English title

Original Dutch title

A Porcelain Rabbit Een Konijn van Porselein Anne and Zef Anne en Zef Annie Annie Aviya’s Summer De Zomer van Aviya Batte Batte Connect and Captivate Binden & Boeien Brigade of Heroes Heldenbrigade Clyde and Bonnie Clyde en Bonnie Fanny & Alexander Fanny & Alexander Fear! Bang! Gone for a While Ik ben er even niet Human Cargo Human Cargo I/Ik/Eg I/Ik/Eg Icarus Icarus Mehmed the Conqueror Mehmet De Veroveraar My Mother Medea Mijn Moeder Medea No Man’s Land No Mans Land Pebble Kiezel Pinocchio Pinokkio Rouda Circus Circus Rouda Spinoza [in exile] Spinoza [in exile] Thai Boxing Sorrow Thaibox Verdriet The Tempest De Storm The Villain King De Boevenkoning Watchdog Waakhondje What Are You Doing? Wat doe jij? You and the Golden Age Jij & de Gouden Eeuw Young Kees Kees de Jongen

> pag 128

0 2 s t i d e r c  ij toneelmaker ANNIE 4

DE WILDE WILDE WERELD 6

première 22 feb 2009

première 18 juni 2011

Tekst Enne Koens Regie Tarkan Köroglu Spel

Tekst en regie Daniëlle Wagenaar Spel Peter van

Annemaaike Bakker, Tjebbo Gerritsma, Anne-Marie

Heeringen, Niek van der Horst, Manon Nieuweboer,

Jung Dramaturgie Paulien Geerlings Componist en

Eva Zwart Kostuumontwerp Roos Smith Dramaturgie

muzikant Fant de Kanter Decorontwerp Sacha Zwiers

Annemarie Wenzel Beelddramaturgie Hanna Jansen

Kostuumontwerp Carly Everaert Lichtontwerp Guus van Geffen

MIJNHEER BACH! 4

ICARUS 6 première 11 maart 2012 Tekst Benny Lindelauf Regie Muriël Besemer Spel

première 16 mei 2009

Peter van Heeringen, Tijs Huys Artistiek advies

Tekst Toon Tellegen Regie Oscar Siegelaar Spel Audrey

Liesbeth Coltof Dramaturgie Annemarie Wenzel Muziek

Bolder, Peter van Heeringen Dramaturgie Paulien

Wiebe Gotink Vormgeving Marianne Burgers

Geerlings Decor- en kostuumontwerp Sacha Zwiers Poppen Theater FroeFroe

IK BEN ER EVEN NIET 4

ZANKI RAFELOOR 7 première 16 mei 2009 Tekst Rudolf Herfurtner Regie Bram de Sutter Spel

première 18 sep 2011

Anne Gehring, Floris Verkerk Dramaturgie Paulien

Tekst Renée van Marissing Regie Daniël van Klaveren

Geerlings Kostuumontwerp en rekwisieten Lotte Goos

Spel Maurits van den Berg, Lennart Monaster

Kattenbegeleiding en training Catvertise

Klarinet Bart de Kater Saxofoon Lotte Pen Dramaturgie Annemarie Wenzel Muziek Wiebe Gotink

KEES DE JONGEN 8

Decorontwerp Lena Müller Kostuumontwerp Lotte

première 18 dec 2009

Goos Lichtontwerp Casper Leemhuis / Toneelschuur

Naar Theo Thijssen

EEN KONIJN VAN PORSELEIN 5

Bewerking Gerben Hellinga Regie Liesbeth Coltof Spel Roel Adam, Tamar van den Dop, Tjebbo Gerritsma,

première 06 maart 2010

Laura Johannes, Debbie Korper, Steyn de Leeuwe,

Regie Ad de Bont Spel Peter van Heeringen, Daniël van

Maureen Tauwnaar, Rop Verheijen, Chiem Vreeken

Klaveren, Marike van Weelden Dramaturgie Annemarie

Dramaturgie Annemarie Wenzel Muziek Theo Nijland,

Wenzel Muziek Evrim Demirel Uitvoering muziek

Maarten van Roozendaal Decorontwerp Edwin Kolpa

Jellantsje de Vries of Marleen Wester (viool), Claudia

Kostuumontwerp Carly Everaert Lichtontwerp Guus

Hansen of Bart de Vrees (percussie), Hilde Kaizer of

van Geffen

Bart de Kater (klarinet) Decor- en kostuumontwerp Renée Zonnevylle Lichtontwerp Henk Post

DE STORM 8

Tekeningen Rob Dolaard

première 17 dec 2010

KIEZEL 5

Tekst William Shakespeare Bewerking Liesbeth Coltof, Rieks Swarte Regie Liesbeth Coltof Spel

première 14 mei 2011

Tjebbo Gerritsma, Peter de Graef, Rogier in ’t Hout,

Tekst Philippe Dorin Regie Domenico Mertens Spel

Ferdi Janssen, Mira van der Lubbe, Lykele Muus,

Tjebbo Gerritsma, Klavertje Patijn Dramaturgie

Chiem Vreeken Dramaturgie Annemarie Wenzel

Annemarie Wenzel Muziek Marnix Ike Decor- en

Decorontwerp Rieks Swarte Ontwerp en uitvoering

kostuumontwerp Sacha Zwiers

rekwisieten, poppen, maskers Jacqueline van Eeden, Rieks Swarte Kostuumontwerp Carly Everaert Muziek Joost Belinfante Lichtontwerp Floriaan Ganzevoort De Theatermachine

r e k a m l e e n o t e d  009-2013 FANNY & ALEXANDER 8

CIRCUS ROUDA 8

première 05 maart 2011

première 26 januari 2013

Naar Ingmar Bergman

Tekst en regie Ad de Bont Spel Laura de Boer, Peter van

Bewerking Roel Adam Regie Liesbeth Coltof Spel Roel

Heeringen, Rian Gerritsen, Floris Verkerk Dramaturgie

Adam, Aafke Buringh, Beppe Costa, Lukas Dijkema,

Paulien Geerlings Muziek Guus Ponsioen Decor en

Rian Gerritsen, Peter van Heeringen, Antoinette

kostuums Renée Zonnevylle Poppen Max Verstappen

Jelgersma, Daniël van Klaveren, Keja Kwestro, Lotte Rischen Dramaturgie Paulien Geerlings Muziek

WAAKHONDJE 9

Beppe Costa Decor- en lichtontwerp Guus van Geffen

première 06 nov 2010

Kostuumontwerp Carly Everaert

Tekst Peer Wittenbols Regie Lidwien Roothaan Spel

sEE YOU 8

Heidi Arts, Jan-Paul Buijs, Lottie de Bruijn, Eva Marie de Waal Dramaturgie Martine Manten, Annemarie Wenzel

première 18 juni 2011

Decorontwerp Laura Josselin de Jong Kostuumontwerp

Tekst Jackie Lubeck Regie Rafat Al Aydi en Muriël

Bernadette Corstens Lichtontwerp Paul van Laak

Besemer; Mohammed Hissi en Paul Knieriem; Daniël van Klaveren, Murad Maghari en Jan Willems; Ali

HELDENBRIGADE 9

Muhanna en Casper Vandeputte Begeleiding Liesbeth

première 17 dec 2011

Coltof, Dennis Meyer (Het Lab Utrecht) en Jan Willems

Tekst Roel Adam Regie Liesbeth Coltof Spel Roel Adam,

(Theatre Day Productions)

Eva van der Gucht, Maarten Heijmans, Elise Schaap, Rop

de BOEVENKONING 8 première 19 nov 2011 Tekst en regie Ad de Bont Spel Tirza de Boer, Rian

Verheijen Dramaturgie Annemarie Wenzel Muziek Wiebe Gotink Decorontwerp Rieks Swarte Kostuumontwerp Carly Everaert Lichtontwerp Guus van Geffen

Gerritsen, Tjebbo Gerritsma, Peter van Heeringen,

DE ZOMER VAN AVIYA 0

Max Himmelreich, Daniël van Klaveren, Annemarie

première 16 mei 2009

Maas, Rosa Mee Dramaturgie Paulien Geerlings

Tekst Pauline Mol Regie Muriël Besemer Spel Rian

Decorontwerp Andreas Freichels, Katrin Plötzky

Gerritsen, Joyce Chamaoun Dramaturgie Annemarie

Kostuumontwerp Patricia Lim Arrangementen Onno

Wenzel Decor- en kostuumontwerp Carly Everaert

Krijn Geluidsontwerp Sylvester Boers Lichtontwerp Henk van der Geest

PINOKKIO 8

ANNE EN ZEF 0 première 24 jan 2009 Tekst en regie Ad de Bont Spel Laura de Boer, Rian

première 20 okt 2012

Gerritsen, Peter van Heeringen, Floris Verkerk Spel film

Tekst Carlo Collodi Bewerking Ko van den Bosch Regie

Daniël van Klaveren Dramaturgie Annemarie Wenzel

Liesbeth Coltof Spel Roel Adam, Tjebbo Gerritsma,

Muziek Guus Ponsioen Decorontwerp Renée Zonnevylle

Ferdi Janssen, Daniël van Klaveren, Debbie Korper,

Kostuumontwerp Patricia Lim Lichtontwerp Henk van

Keja Kwestro, Chiem Vreeken Dramaturgie Annemarie

der Geest Film Kasper de Bont

Wenzel Muziek Wiebe Gotink Toneelbeeld Rieks Swarte Kostuumontwerp Carly Everaert Lichtontwerp Casper Leemhuis Geluidsontwerp Jorg Schellekens

> pag 130

0 2 s t i d e r c  ij toneelmaker MEHMET DE VEROVERAAR 0

HUMAN CARGO d

première 9 juni 2011

première 25 sept 2010

Tekst Ad de Bont Regie Liesbeth Coltof Spel Roel Adam,

Concept en begeleiding Liesbeth Coltof, Giselle

André Dongelmans, Rian Gerritsen, Tjebbo Gerritsma,

Vegter Schrijvers Roel Adam, Daniël van Klaveren,

Peter van Heeringen, Sadettin Kirmiziyüz,

Huub Oosterhuis, Timen Jan Veenstra e.a. Schrijvers

Daniël van Klaveren, Debbie Korper, Meral Polat, Özlem

studenten AHK Nhung Dam, Eva van Manen, Lykele

Solmaz, Chiem Vreeken Figuratie Amber Arian, Casper

Muus Regie Ad de Bont, Liesbeth Coltof, Joost van

Nusselder Dramaturgie Paulien Geerlings, Annemarie

Hezik, Giselle Vegter Regie en schrijvers studenten

Wenzel Muziek Vincent van Warmerdam Decor- en

AHK Olivier Diepenhorst, Sanne Nouws, Eva Tijken,

lichtontwerp Guus van Geffen Kostuumontwerp Carly

Hilde Tuinstra Spel studenten AHK Tom Afman, Robbie

Everaert Geluidsontwerp Jorg Schellekens

Aldjufri, Yara Alink, Sarah Bannier, Nhung Dam, André

HARAM 2

Dongelmans, Sjoukje Hoogma, Samira Idoudaoud, Stacyian Jackson, Tom van Kalmthout, Doortje

reprise vanaf 14 sept 2009

Kleinrensink, Sanne Langelaar, Bram Leeuwenkamp,

Tekst Ad de Bont Regie Paulien Geerlings Spel Kaltoum

Naomi van der Linden, Sander Plukaard, Pepita Steins

Boufangacha, Daniël van Klaveren, Erol Struijk

Bisschop, Yannick van de Velde Spel Toneelmakerij

Spelbegeleiding Ilja Tammen Muziek Jonathan Brown

Roel Adam, Tjebbo Gerritsma Dramaturgie Paulien

Decor- en kostuumontwerp Catherine Henegan

Geerlings, Annemarie Wenzel Theatervormgeving

NO MANS LAND 2

studenten HKU Joyce de Blaey, Dymph Boss, Laura Groeneveld, Iris Schlagwein, Roos Veenkamp

première 03 nov 2010

Begeleiding studenten HKU en lichtontwerp Guus van

Tekst Roel Adam Regie Daniël van Klaveren Spel Peter

Geffen Kostuumontwerp Esmée Thomassen Productie

van Heeringen, Mijs Heesen, Marieke van Leeuwen

studenten HKU Rick Mouwen, Jorien de Groot

Spel film Phi Nguyen Dramaturgie Paulien Geerlings Vormgeving, video en geluidsontwerp Bart Visser

CLYDE EN BONNIE d

Kostuumontwerp Arlette Muschter

première 07 april 2011

MIJN MOEDER MEDEA 2

Tekst Holger Schober Regie Ad de Bont Spel Laura de Boer, Chiem Vreeken Dramaturgie Paulien Geerlings

première 4 nov 2011

Decor- en kostuumontwerp Renée Zonnevylle

Tekst Holger Schober Regie en vertaling Paul Knieriem

Lichtontwerp Henk van der Geest Vertaling,

Spel Phi Nguyen, Hanne Struyf Dramaturgie en

regieassistentie en muziekkeuze Timen Jan Veenstra

vertaling Paulien Geerlings Kostuumontwerp Jorine van Beek

THAIBOX VERDRIET d

I/IK/EG d première 24 februari 2013 in Oslo Tekst Oscar van Woensel Vertaling Maren E. Bjørseth,

première 08 april 2010

Ola E. Bø Regie Jonas Corell Petersen Spel Keja Klaasje

Regie Liesbeth Coltof Tekst Ad de Bont Spel Laura de

Kwestro, Oddgeir Thune, Chiem Vreeken Dramaturgie

Boer, Tjebbo Gerritsma, Mathieu Güthschmidt, Maarten

Paulien Geerlings Vormgeving Nia Damerell

Heijmans, Albert Klein Kranenburg, Floris Verkerk Dramaturgie Annemarie Wenzel Muziek Maarten Heijmans ea Training thaiboksen Ropie Adriaan Training kung fu Karel Simons Decor- en lichtontwerp Guus van Geffen Kostuumontwerp Carly Everaert

r e k a m l e e n o t e d  009-2013 SPINOZA [in exile] e

REGIEASSISTENTEN

première 06 feb 2009

Jorieke Abbing, Muriël Besemer, Manon Boogerd,

Tekst Roel Adam Regie Liesbeth Coltof Spel Roel Adam,

Shanna Chatterjee, Grietje Evenwel, Noureddin Heidari

Markoesa Hamer, Daniël van Klaveren Spel en gitaar

Maher, Relinde Moors, Daniël van Klaveren, Debbie

Oscar Siegelaar Dramaturgie Paulien Geerlings Muziek

Korper, Lotte Rischen, Loes van der Staak

Wiebe Gotink Fadolerares Maria de Fatima Morão Travassos Decor- en lichtontwerp Guus van Geffen

STAGIAIRES

Kostuumontwerp Annelies de Ridder

Decorontwerp Calle de Hoog, Steffie Lamoen, Bas van

BANG! e

de Stap Dramaturgie Marjolijn van den Berg, Fenna Gerritse, Janneke de Haan, Roos Lambooij, Shirley van

première 09 okt 2009

de Polder, Annemarije Visser, Suzanne Visser Educatie

Concept en projectleiding Liesbeth Coltof Teksten

Wietske Bijl, Manon Boogerd, Eefje Bruggeman, Shanna

studenten schrijversopleiding HKU Joost Adriaansens,

Chatterjee, Melissa Glasbergen, Timo Huijzendveld,

Annet Bremen, Maaike Geertsma, Sara van Gennip,

Jorrit Jansen, Felice van Leth, Leon van der Meij,

Sytze Schalk, Stéphanie Tillieux Regie Roel Adam,

Sarai Sombroek, Floor Zwetsloot, en met regelmaat

Muriël Besemer, Ad de Bont, Liesbeth Coltof, Harm van

snuffelstagiaires van de PABO Kostuums Esmée

Geel, Daniël van Klaveren Spel oud-studenten HKU

Thomassen Kostuums en poppen Anne Dronkers

Kim Berkenhagen, Joost Gimbel, Mik van Goor, Wynn

Productie Lizanne Eveleens, Janneke de Haan, Romy

Heliczer, Anne Stam, Martijn Wever Spel studenten HKU

Rigter, Inger Stam, Minke Zijlmans Marketing &

Djamila Landbrug, Jiska van Duijn Spel Toneelmakerij

Communicatie Lizzy Cristofoli, Sandy Pieterse, Inger

Tjebbo Gerritsma, Roel Adam Dramaturgie Annemarie

Stam, Juliana Tuffour, Shannon Veltman Spel Tirza de

Wenzel Theatervormgeving studenten HKU Anneloes

Boer, André Dongelmans, Max Himmelreich, Mira van

van Assem, Stefanie Bonte, Hugo van Dun, Kimberley

der Lubbe, Lykele Muus, Lotte Rischen, Chiem Vreeken

van Eijk, Lisa Louwers, Dirk Sonneveld Studenten

Techniek Romano Fioraliso, Lars van Ham, Thijs

drama HKU (workshops BANG!) Charlotte Agema, Bengt

Kempers, Martijn van Mierlo, Roel Rijkschroeff, Koen

Kropmans, Denise Lukkenaer, Wim de Vries Begeleiding

de Rooij, Brandon van der Weyden, Fabien de Wit

studenten educatie Wilfred Hermkens Begeleiding studenten schrijversopleiding Don Duyns Begeleiding

Theaterdocenten

studenten theatervormgeving Guus van Geffen

Karlijn Benthem, Eefje Bruggemann, Wieke ten Cate,

Begeleiding uitvoering decors Eddy Vogel Begeleiding

Gideon van Eeden, Rosa Fontein, Birte ten Hoopen,

kostuums en grime Goeleke Naaijkens

Lizet Huizing, Donna Jordans, Lotte Kanters, Gerdien

MAN IS MAN e première 10 dec 2009 Tekst Bertolt Brecht Bewerking en regie Reza Gouran Spel Matteo van der Grijn, Sadettin Kirmiziyüz, Erik Koningsberger, Djamila Landbrug, Sarita Marchesi, Michel Visser Decor- en kostuumontwerp Siamak Ehsaei Advies Liesbeth Coltof, Eric de Vroedt, Dennis Meyer

Lanting, Rocco van Loenen, Relinde Moors, Irene Pol, Simone Roerig, Lara Staal, Noa Verhofstad, Sonja Wiselius, Ilse Verheijen

> pag 132

de toneelmake

ij r e k a m l e e n o t e de td

l e e n o t e d  r u erij  bestu Kathalijne Buitenweg > voorzitter 
 Ernst Groenteman > penningmeester (tot 11 jan 2013)
 Edo Vellenga > penningmeester (va 11 jan 2013) Maria Cuartas Bea van Everdingen Carel Kuyl

d  s r e k r e w e d e m e ij  vast Directie Ad de Bont (tot 1 jan 2013) > artistiek Liesbeth Coltof > artistiek, Erica van Eeghen > zakelijk Huisschrijvers Roel Adam, Ad de Bont (tot 1 jan 2013) Acteurs Roel Adam, Tjebbo Gerritsma, Peter van Heeringen, Daniël van Klaveren (tot 1 jan 2013) Dramaturgie Paulien Geerlings, Annemarie Wenzel (tot 1 jan 2013) Educatie Karlien Pijnenborg > hoofd, Yvette van der Horst, Martien Langman, Rocco van Loenen (tot 1 jan 2013) Productie & Techniek Meta Weyschedé > hoofd, Vera van Baal, Sophie de Hoop, Jos Koedood, Bert Vermijs (tot 1 mei 2013), Terrus Wassenaar (tot 1 mei 2013) Marketing & Communicatie Christiaan Veldhuis > hoofd, Neeltje van Balkom, Marijn Graven (tot 1 jan 2013) Acquisitie & Planning Leonie van Tol Bureaumanager Eva van Kerkhof Boekhouding Jan Arwert

> pag 134 > colofon

Dit is een uitgave van de Toneelmakerij © 2013 Redactie > Liesbeth Coltof, Annemarie Wenzel Eindredactie > Annemarie Wenzel Grafische vormgeving > Es & Zn - Esther de Boer Foto's voorstellingen > Sanne Peper behalve De Storm > Jacqueline van Eeden See You > Jan Willems Thaibox Verdriet - overzichtsfoto linksboven > Attila Gaspar I/Ik/Eg > Dag Jenssen Foto's educatie > Oswald Schwirtz behalve Annie - aardappelmannetje > Paulina Matusiak Een Konijn van Porselein > Kirsten Heshusius en Oswald Schwirtz Kiezel en Anne en Zef > Esther de Boer De Storm > Martien Langman Mehmet De Veroveraar > Steggink & Steggink Mijn Moeder Medea > Meta Weyschedé Beeld / ontwerp affiches > Arjan Benning, Jasper van den Berg - Studio Rooie Jas, Es & Zn - Esther de Boer, Maarten Evenhuis, Reinoud van Hasselt, Sjoerd Kelderman, Corriene Nelissen, Wrik Ontwerp, Steve Zeidler Engelse vertaling 'De Toneelmakerij 2009-2012' > Steve Green en Kate Simms Recensenten > Joukje Akveld, Simon van den Berg, Annette Embrechts, Karlien Engelen, Yara Gomperts, Mariska Gunsing, Elisabeth Heijkoop, Alinde Hoeksma, Sonja de Jong, Sara van der Kooi, Dionne Pekel, Margriet Prinssen, Isabelle Steenbergen, Anita Twaalfhoven, Loek Zonneveld Oplage > 600 Font > Kondolar Titelfont > de Toneelmakerij Drukwerk > Alfaprint Zaandam Met medewerking van > Neeltje van Balkom, Ad de Bont, Erica van Eeghen, Paulien Geerlings, Marijn Graven, Lotte Kanters, Eva van Kerkhof, Martien Langman, Corriene Nelissen, Sanne Peper, Karlien Pijnenborg en Christiaan Veldhuis De Toneelmakerij Lauriergracht 99c 1016 RJ Amsterdam T (020) 5226070 E [email protected] www.toneelmakerij.nl

> pag 136

D