LB 32-34
> Kijk naar afbeelding 1.
3.1 Iedereen op de been
> Lees Hunnen op rooftocht. 1
Welke twee uitspraken over de Hunnen zijn juist? Ze zijn een vreedzaam volk. Ze houden rooftochten. Ze hebben geen leider. Ze willen Rome aanvallen. Ze verplaatsen zich te voet.
2
De leider van de Hunnen heet:
4
Waarmee vervoeren de Romeinen hun spullen? Zet daar een kruisje bij.
5
Waardoor komt er een einde aan het Romeinse Rijk? Vul in.
Waarom wil hij naar Rome?
> Lees Terug naar Rome. 3
De Je bent schrijver in dienst van de keizer. Rome wordt aangevallen! Schrijf de brief die de boodschapper naar het castellum brengt.
en andere volken vallen
het Romeinse Rijk aan. De Romeinse keizers houden meer van dan van De keizers besteden minder aandacht aan hun
> Lees Volken op de vlucht! 6
Zet de zinnen in de juiste volgorde. Schrijf er het juiste cijfer voor. Veel mensen slaan uit angst voor de Hunnen op de vlucht. Ze zoeken nieuwe weidegrond. De Hunnen komen uit Azië. Onderweg plunderen en vernielen ze alles wat ze tegenkomen.
20
218220_WB6_Tijd.indd 20
Hele volken verhuizen van de ene naar de andere plek.
31-07-2006 14:14:52
LB 35-37
> Lees De Germanen. 7
9
10
Teken vijf producten die handelaren in Dorestad verkopen.
12
Ook nu verlaten mensen hun land om ergens anders te gaan wonen. Bedenk twee redenen waarom mensen naar een ander land verhuizen.
Kleur de gebieden. - Friezen: groen - Saksen: oranje - Franken: geel
> Lees De strijd om Dorestad. 8
11
Waarom is koning Radbod kwaad op de Franken? Ze gaan in een gebied wonen waar eerst Friezen woonden. Ze plunderen Friese dorpen. Ze veroveren de Friese handelsstad Dorestad.
Waarom is Dorestad zo belangrijk dat de Franken en de Friezen er om vechten?
Wat betekent Wijk bij Duurstede, denk je? plaats bij Dorestad plaats bij Utrecht veroverd door de Franken
1 2
13
Veel Friezen spreken naast Nederlands ook Fries. Wat betekenen deze woorden? Trek lijnen. Fries
Nederlands
tiid
geschiedenis
skoalle
vader
bern
tijd
pylk
kinderen
heit
oma
skiednis
school
beppe
pijl 21
218220_WB6_Tijd.indd 21
31-07-2006 14:14:54
LB 35-37
3.2 Een nieuw geloof
> Lees Een slimme koning.
> Lees Een aardige god. 1
4
Koning Clovis wordt christen. Wat denkt ieder daarvan? Trek lijnen.
Vul in. Het geloof in de Germaanse goden zal nu wel gauw verdwijnen
Predikers trekken door het land van de Ze vertellen dat er god is. Ze zeggen dat hij zijn
Ik laat me ook dopen.
naar
de aarde heeft gestuurd om de mensen te helpen. En dat deze na zijn
weer
uit zijn graf is
2
Bekijk de tekening.
De mensen vertrouwen me nu.
5
Kruis de reden aan waarom Clovis christen wordt. Hij vindt het een goed geloof. Het komt hem goed van pas. Alle Franken zijn ook christen.
6
Sommige Germaanse gebruiken bestaan nu nog. Schrijf achter elk gebruik bij welk feest het hoort.
Wat doet Willibrord?
Waarom wil Tjerk graag christen worden?
Germanen
3
Tjerk wil als christen leven. Welke zinnen horen daarbij? Hij gelooft in Wodan. Hij brengt dierenoffers. Hij probeert aardig te zijn voor andere mensen. Hij gelooft in één god.
Nu
veel eieren eten veel kaarsjes groene takken lawaai maken voedsel neerleggen stro in huis leggen
22
218220_WB6_Tijd.indd 22
31-07-2006 14:15:01
LB 38-40
3.3 Leven in een klooster
4
Bekijk de tekening.
> Lees Naar de ziekenzaal. 1
Maak de zinnen af. Een vrouw die in een klooster woont, noem je een
Een man die in een klooster
woont, heet een
Mensen
die in een klooster wonen, vinden God heel
> Kijk naar afbeelding 1. 2
Zuster Beatrice haalt het water uit Wat doen deze monniken? Hoe gebeurt dat nu? Waarom doen ze dat?
> Lees Je moet elkaar helpen. 3
Wat doen mensen die in een klooster leven? Kleur de juiste kaartjes groen.
luieren
b i dd e n
5
kruiden plukken
zieken helpen
Wat gebruikt ze als medicijnen?
paardrijden
sieraden dragen
Waar komen die medicijnen vandaan?
trouwen slapen
6 h a r d w er
rijk worden
ke n
eenvoudig leven bier brouwen
Welk werk doet Beatrice?
geld verdienen
Welke uitspraken kunnen van Beatrice zijn? Ik help iedereen die dat vraagt. Ik help alleen goede christenen. Ik help anderen, omdat God dat wil. Ik bid alleen maar. 23
218220_WB6_Tijd.indd 23
31-07-2006 14:15:03
7
De vader van Beatrice en Geert is trots op zijn kinderen. Kun jij bedenken waarom? Schrijf dat in de praatwolk.
> Bekijk de initiaal in je boek. 11
Ontwerp een initiaal van de eerste letter van je naam. Je kunt eerst een schets maken op een kladblaadje.
12
Bekijk de afbeelding.
> Lees De kloosterschool. 8
9
10
Waarom is het zo bijzonder dat veel monniken kunnen lezen en schrijven?
Wat bestuderen sommige kloosterlingen? satellieten wiskunde computerkunde sterrenkunde natuurkunde
Wat klopt er niet in deze tekst? Het is doodstil in de klas. Je hoort alleen het krassen van de veerpunten. Dan barst Lidewij plotseling in snikken uit. Er liggen grote druppels inkt op haar werk. Het dure stuk perkament is verknoeid.
Wat voor een gebouw is het?
Welk woord herinnert aan een klooster?
Wie werken er nu? 24
218220_WB6_Tijd.indd 24
31-07-2006 14:15:10
LB 41-43
3.4 Karel de Grote
> Lees De koning wordt keizer. 1
Bekijk de tijdbalk.
Karel de Grote wordt koning van de Franken.
Karel de Grote wordt keizer.
Verbind de zinnen met de juiste plaats op de tijdbalk. Karel de Grote sterft in 814. Zet daar een kruisje. Kleur de tijd waarin Karel de Grote regeert rood.
2
3
Waarom kroont de paus Karel de Grote tot keizer? De paus wil Karel belonen voor de vele oorlogen die hij voert. De paus is bevriend met Karel. Iedereen moet van Karel christen zijn. Karel heeft dat aan de paus gevraagd.
4
> Lees De gouwgraaf.
5
Vul de juiste woorden in.
Welke drie dingen doet een graaf in naam van de keizer? 1 2 3
Kleur de plaats waar Nederland nu ligt rood. Kleur het rijk van Karel de Grote geel.
Karel de Grote kan zijn grote rijk niet alleen Het is daar veel te voor. Hij verdeelt zijn rijk in
Nu
zouden we zo’n gebied een noemen. Elke door een mensen op tijd hun
wordt bestuurd Die moet zorgen dat betalen.
25
218220_WB6_Tijd.indd 25
31-07-2006 14:15:12
> Lees Wonen in een palts. 6
> Lees Leenman en leenheer. 11
Wat is een palts?
Karel beloont/straft mensen die hem goed helpen. Hij geeft hun grote stukken land in leen/ eigendom. Wie zo’n stuk land krijgt, heet een leenman/ leenheer. Als het oorlog is moet hij voor/tegen Karel vechten.
> Kijk naar afbeelding 3. 7
Waarom brengen de boeren hun producten naar keizer Karel?
> Lees Er verandert veel. 8
Streep door wat niet juist is.
12
Leo maakte deze foto van Karel de Grote in Nijmegen.
Voor welke vier belangrijke verbeteringen zorgt Karel de Grote? Iedereen moet belasting betalen. Er komen goede en veilige wegen. De rechtspraak verandert. Er komen munten. Wetten worden opgeschreven. Meer mensen leren lezen en schrijven. Mensen krijgen meer vrije dagen.
> Lees Meer graan, meer voedsel. 9
10
Kruis drie gevolgen aan van het drieslagstelsel. De graanopbrengst werd hoger. Er kwamen meer boeren. Er was minder hongersnood. De boeren kregen meer land. Er bleven meer mensen in leven.
Waarom staat dit standbeeld in Nijmegen?
Hoe wil de maker van het beeld Karel de Grote voorstellen?
Maak het schema af. Gebruik de woorden: zomergraan – wintergraan - niets veld 1 jaar 1
zomergraan
jaar 2
niets
jaar 3
wintergraan
veld 2
veld 3 niets
zomergraan
26
218220_WB6_Tijd.indd 26
31-07-2006 14:15:18
3 Nieuwe volken 1
samenvatting
Iedereen op de been
3
Vul de juiste namen in. Het volk uit Azië dat op zoek gaat naar
Leven in een klooster Kruis de vier juiste uitspraken aan. Mannen in een klooster heten nonnen. Vrouwen in een klooster heten nonnen. Kloosterlingen zorgen voor zichzelf. Wie in een klooster leeft, hoeft niet te werken. In een klooster is iedereen welkom. Kloosterlingen kunnen niet lezen of schrijven. Monnikenwerk is werk waar je veel geduld voor moet hebben.
nieuw land, heet de De leider van dit volk heet De stad die wordt bedreigd door dit volk, heet Deze volken wonen na de Grote Volksverhuizing in ons land: 1 2
Noem drie dingen die kloosterlingen deden.
3
1 2
2
Een nieuw geloof
3
Nog meer namen. Vul ze in. Twee predikers die vanaf 500 naar ons land trekken, heten Bonifatius.
en
Zij vertellen: er is maar één
en
4
Karel de Grote Streep de foute woorden door. In 800 wordt Karel de Grote koning/keizer. Hij is de baas over een groot deel van Nederland/Europa. Tijdens zijn regering gaat het goed/slecht met het land. Een ander woord voor palts is huis/paleis. Een gouw heet nu provincie/staat. Karel de Grote verbetert de landbouw/ huizenbouw met het drieslagstelsel.
zijn zoon heet Een belangrijke koning uit die tijd heet
Hij is koning van de Als hij christen wordt, worden veel dat ook.
5
Ten slotte Kleur op de tijdbalk: - de tijd van de Grote Volksverhuizing geel - twee predikers komen naar ons land rood
400
218220_WB6_Tijd.indd 27
500
- de eerste kloosters ontstaan groen - Karel de Grote wordt keizer blauw
600
700
800
27
14-11-2006 12:44:20
