LB 52-55
> Lees Eilanden en riffen en Bekende eilanden.
5.1 Het werelddeel Oceanië
1
Op het plaatje zie je een warmwaterbron. Hoe komt het dat zo’n meertje warm is?
4
a Zoek in je boek de zin die past bij dit plaatje.
Sommige eilanden , zoals Hawaï, zijn vulkanen die boven de zeespiegel uitsteken. b Eilanden kunnen ontstaan door een vulkaanuitbarsting. Hoe kunnen eilanden
Het magma zit daar niet diep onder de grond.
nog meer ontstaan?
5 2
De Maori’s waren de eerste bewoners van Nieuw-Zeeland. Sommigen leven nu nog in reservaten. De eerste bewoners van Amerika heten:
indianen
3
Neem de kaart op bladzijde 71. Maak de opdracht.
In het boek worden namen van eilanden in de Grote Oceaan genoemd. Streep de vier namen door. k
d
n
a
l
i
e
s
a
a
p
h
a w a
ï
i
r
i
b
a
t
t
a
t
i
i
i
j
i
f
h
i
Welk woord blijft over?
gebieden waar de oorspronkelijke bewoners van een land op hun eigen manier kunnen leven. Reservaten zijn:
> Lees De andere kant van de aarde.
door koraal
Kiribati
Dit is de naam van een land in Oceanië. Het bestaat uit drie groepen eilanden.
> Lees Nieuw-Zeeland en Bodemgebruik. 6
a Waardoor is de grond in Nieuw-Zeeland zo vruchtbaar?
Nieuw-Zeeland bestaat uit vulkanische eilanden. De as van de vulkanen zorgt voor vruchtbare grond. b Vul de woorden in. In Nieuw-Zeeland zijn veel schapen die voor
vlees
en
wol
De vele bossen zorgen voor
zorgen.
hout
.
De runderen op de grasvlakte zorgen voor
vlees N W
34
227475_WDDW2_AB8.indb 34
0
O Z
2000 km
. In het zonnige en vochtige
druiven en kiwi’s
klimaat groeit veel fruit zoals
,
sinaasappels
.
24-06-2008 10:07:41
> Lees Groot en rustig en Bewoners toen en nu. 7
a In Nederland wonen 16 miljoen mensen. Hoeveel keer meer is dat dan in NieuwZeeland? 2 keer meer 6 keer meer 4 keer meer 8 keer meer b Zet de woorden op de juiste plek. (5% van de Nieuw-Zeelanders zijn Nederlanders!) Kies uit: Maori’s – Engelsen – Nederlanders – anders
9 10
*
Maak opdracht 1 van Kijk mee terug op bladzijde 40.
a Lees het krantenbericht.
Bedreigde diersoorten Door illegale handel dreigen vele diersoorten uit te sterven. Dat meldt het Wereld Natuur Fonds. Bijvoorbeeld: de doornhaai, de haringhaai, de westelijke zaagvis, het rode en roze koraal. Toch staan deze dieren nog steeds niet op een lijst voor beschermde diersoorten. Weinig mensen weten bijvoorbeeld dat koraalsieraden afkomstig zijn van bedreigde dieren. b Schrijf jouw mening over dit artikel op.
eigen antwoord
Nederlanders 15% = anders
Maori’s 70% = Engelsen
5% =
10% =
> Lees Veel te beleven. 8
a Pak de kaart De wereld – natuurkundig. Zoek de werkzame vulkanen op. Teken ze hieronder als rode driehoeken.
Auckland
Manukau Tauranga
an
zee
Hamilton
Ta
sm
*
NIEUW-ZEELAND Wellington
Christchurch
Grote Oceaan
N W Dunedin
O Z
0
500 km
b Pak de kaart Australië en NieuwZeeland. Zoek de drie hoogste bergen op. Teken ze hierboven als plusjes. c Waar liggen de Nieuw-Zeelandse Alpen? Kleur het gebied oranje.
227475_WDDW2_AB8.indb 35
11
Vul de zinnen aan. Zoek de antwoorden in het boek. In Nieuw-Zeeland zijn er:
4 miljoen 45 miljoen
mensen schapen
Reken uit hoeveel schapen er zijn per mens!
4
miljoen mensen
4 mensen
1 mens
45
45
11¼
miljoen schapen
schapen
schapen 35
24-06-2008 10:07:42
LB 56-59
> Lees Tijdsverschil.
5.2 Australië
1
4
In welk land is deze foto gemaakt?
a Gebruik de kaart Australië en NieuwZeeland. Zet de gekleurde letters op de juiste plek. Perth – Melbourne – Brisbane – Adelaide – Sydney – Canberra
Indische Oceaan
Ko
aa
r
lze e
in Australië
15.00
A U S T R A L I Ë
Waarom denk je dat?
Br
13.00
eigen antwoord
Pe
Sy Ad Ind
N
2
W
Noem vijf steden in Australië. 1 2 3 4 5
Sydney Canberra Melbourne Adelaide Brisbane, Perth
0
Z
1000 km
isc
he
14.00
Oc
ea
Me
an
b Gebruik de kaart Poolgebieden en tijdzones – C. Tijdzones. Als het in Perth 13.00 uur is, hoe laat is het dan in Adelaide en Brisbane? Schrijf de tijd bij deze steden.
> Lees Ingepikt door de Engelsen en Vijf klimaten. 3
O
Can
> Lees Bijzondere dieren en Zeer dunbevolkt. 5
a Kijk naar het plaatje. Wat klopt niet?
Kijk naar plaatje 2. Vul de cijfers in: 1 = woestijn-klimaat, 2 = steppeklimaat, 3 = tropisch regenwoudklimaat, 4 = Middellandse Zeeklimaat of 5 = zeeklimaat.
3
Dit gebied ligt in het noorden. Er leven krokodillen.
4
Hier groeien druiven en sinaasappels. Het gebied ligt in het zuidwesten.
1
Hier regent het bijna nooit. Er groeien vetplanten.
5
Dit gebied lijkt op Nederland. Het ligt in het zuidoosten.
2
Dit gebied is erg droog. Er groeien geen bomen, maar wel gras.
36
227475_WDDW2_AB8.indb 36
In Australië leven geen leeuwen in het wild. b Waarom leven er in Australië zoveel bijzondere dieren?
Ze hebben er geen vijanden, dus zijn ze blijven bestaan.
24-06-2008 10:07:45
> Lees Werk genoeg. 6
a Welke producten levert Australië aan de rest van de wereld? wol hout zilver suiker ijzer staal aluminium goud diamant krokodillenleer
8
Maak opdracht 2 van Kijk mee terug op bladzijde 40.
9
Waarom zou jij als toerist naar Australië willen gaan? Schrijf vier redenen op.
*
1
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: bijzondere dieren bekijken
b Waar komt het vandaan? Trek lijnen. wol
bauxiet
suiker
schaap
ijzer
ijzererts
aluminium
suikerriet
> Lees De eerste bewoners. 7
2
het regenwoud bezoeken
3
de steden zien
4
duiken om koraal te bekijken
a Welke zinnen over Aboriginals zijn waar? Kleur die vakjes.
waar niet waar
c
s
e zijn de eerste bewoners Z van Australië.
e
u
e werden door de NederZ landers weggejaagd.
l
z
e moesten leven in de Z slechtste gebieden van Australië.
t n u l
o u e r
Ze spreken een eigen taal. e geloven dat de Engelsen Z de aarde hebben gemaakt. Ze werden gediscrimineerd.
10
*
Hieronder zie je een schilderij. Het is gemaakt door een Aboriginal en het bestaat uit stippen. Maak je eigen Aboriginal-schilderij op een los blad.
e leven gemiddeld veel Z langer dan Australiërs.
b Welk woord lees je in de gekleurde vakjes?
cultuur c Wat heeft dat woord met Aboriginals te maken?
Aboriginals hebben een eigen, bijzondere cultuur. 37
227475_WDDW2_AB8.indb 37
24-06-2008 10:07:46
LB 60-63
> Lees Het landschap.
5.3 Antarctica
1
Bekijk het plaatje.
4
a Vul de verschillen in. Noordpool
Zuidpool
ten noorden van Rusland
ten zuiden van Australië 3 tot 4 kilometer dik ijs land
[afb.WddW2–wb8.5.3.1]
tot 4 meter dik ijs
geen land, alleen ijs en sneeuw
Wat zou jij leuk vinden aan zo’n omgeving?
Inuit
eigen antwoord
geen inwoners
b Welke temperaturen komen voor midden op de Zuidpool? Kleur de grafiek. –80 –70 –60 –50 –40 –30 –20 –10
Wat vind jij minder leuk?
0
10 20 30 40 50
60 70 80 90
eigen antwoord
> Lees Dikke vacht en vetlaag. 2
Wat hoort bij een poolklimaat? koele zomers en lange winters warme zomers en zachte winters in de zomer en in de winter erg koud altijd heet en geen winter
> Lees De ontdekking van Antarctica. 3
5
Welke dieren leven in het Zuidpoolgebied?
X
Het is 1912 en Amundsen is weer thuis. Iemand stelt hem een vraag:
Hoe was uw tocht naar de Zuidpool? Bedenk het antwoord van Amundsen.
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: ‘Het was heel zwaar omdat het zo koud was. Helaas heeft niet iedereen de Zuidpool gehaald.’
X
X
X 38
227475_WDDW2_AB8.indb 38
24-06-2008 10:08:02
> Lees Vakantie op Antarctica. 6
8
a Wat zijn de nadelen van veel toerisme naar de Zuidpool?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: veel afval, te veel lawaai en uitlaatgassen.
Kijk naar plaatje 7 in je boek. Noem vijf landen die het Antarctisch Verdrag getekend hebben. Je mag Alle landen van de wereld uit de atlas gebruiken. 1
b Wat zijn de voordelen?
2
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: als mensen het gebied kennen, worden ze zuiniger op de natuur.
3 4 5
Nederland, Frankrijk België, Rusland Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk Nieuw-Zeeland, Australië
c Zou jij op vakantie willen naar Antarctica? Ja/nee, omdat
eigen antwoord.
9 10
> Lees Op zoek naar..., Niemandsland en
*
Ruimteonderzoek.
7
X X
b Hoe hoog is de hoogste berg, Mount Vision?
X
4897 meter
Ik onderzoek waarom het ijs smelt.
c Welke oceanen grenzen aan Antarctica?
Grote Oceaan, Indische Oceaan en Atlantische Oceaan
Ik wil weten welke stoffen in de grond zitten.
d Amundsen heeft Antarctica ontdekt. Hoe zie je dat op de kaart?
Ik wil weten met hoeveel centimeter het zeewater zal stijgen. Ik wil de cultuur van de eerste bewoners onderzoeken. Ik wil weten wat er met de dieren gebeurt als het zeewater stijgt.
Pak de kaart Poolgebieden en tijdzones – B. Zuidpoolgebied. a Hoeveel kilometer is Antarctica op het breedste deel?
8cm = 5600 kilometer
Wat kunnen onderzoekers op Antarctica onderzoeken?
X
Maak opdracht 3 van Kijk mee terug op bladzijde 40.
Er is een zee naar hem vernoemd: Amundsen-zee. 11
*
Antarctica heeft geen eigen vlag. Ontwerp er een.
Ik wil alle soorten bomen beschrijven.
X
Ik wil weten hoe snel het ijs smelt. 39
227475_WDDW2_AB8.indb 39
24-06-2008 10:08:03
Kijk mee terug
1
Het werelddeel Oceanië a Streep de foute woorden door. Oceanië is het 7e werelddeel/de 7e wereldzee. Het heet zo omdat er meer/minder water is dan land. Er liggen honderden/duizenden eilanden in de Grote Oceaan. Het grootste eiland heet: Australië/Hawaï. Veel eilanden zijn eigenlijk ijsvlaktes/vulkanen. Andere eilanden zijn gevormd door koraal/tufsteen. b Waarom heet Nieuw-Zeeland zo?
Een Nederlander ontdekte Nieuw– Zeeland. Net als Zeeland bestaat Nieuw-Zeeland uit een groep eilanden.
2
Australië a Vul de woorden in. woestijn – wol – noorden – dieren – wereld – Middellandse Zee – Aboriginals – bauxiet – zuidelijk – strafeiland Australië is het grootste eiland van de
strafeiland Australië ligt op het zuidelijk
wereld .
Het was jarenlang een
. halfrond.
In een groot gedeelte van Australië is een
woestijn
-klimaat. In het
noorden
is een tropisch regenwoudklimaat. In het zuidwesten heerst een
Middellandse Zee -klimaat.
dieren in Australië. De eerste bewoners heten Aboriginals . Er leven bijzondere
Australië heeft veel delfstoffen zoals steenkool c Hoe heten de eerste bewoners van Nieuw–Zeeland? Maori’s Aboriginals indianen Inuit
bauxiet wol
en
. Er wordt veel uitgevoerd naar andere landen.
b Welke woorden horen bij Aboriginals? Zet er een rondje om. eerste bewoners rijk
3
Antarctica
weggejaagd
a Welke zinnen over Antarctica zijn waar? Kleur die vakjes.
1,5% van de bewoners
waar
niet waar
pi
ro
ntarctica bestaat alleen uit A ijs.
al
da
ntarctica bestaat uit land A met daarop een dikke laag ijs.
da
ng
Het is er verschrikkelijk koud.
ui
mu
Er leven veel ijsberen.
nd
na
et ijs begint er langzaam te H smelten.
rie
sen
Antarctica is van Australië.
eigen cultuur
islamitisch
reservaten
ongelijkheid
blank discriminatie trompet
werkloosheid minder gezond
b Welke naam vormen de gekleurde vakjes?
Roald Amundsen
c Wat heeft hij met Antarctica te maken?
Roald Amundsen bereikte als eerste het midden van Antarctica, de Zuidpool. d Van wie is Antarctica? van Australië van de Verenigde Staten van de hele wereld van niemand van onderzoekers
40
227475_WDDW2_AB8.indb 40
24-06-2008 10:08:03
Kies wijzer
1
Extra wijzer
2
Rondje topo
3
Maak de opdrachten op herhalingsblad 5.1.
5
Maak de opdrachten op herhalingsblad 5.2, blad 1 en 2.
Plan een reis door Australië Stel, je gaat een reis door Australië maken. Van tevoren maak je een lijst van de dingen die je daar beslist wilt zien of doen. Je zoekt uit wat daarvoor de beste route en het beste reisschema zijn. Je doet de opdracht met zijn tweeën. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 5.3.
Maak een collage over zeedieren Op sommige plaatsen is de oceaan kilometers diep. Het licht van de zon komt niet zo ver. Op elke diepte van de oceaan leven verschillende zeedieren. Jij laat dat zien in een collage. Je doet de opdracht alleen of met zijn tweeën. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 5.1.
6
Maak een schilderij De eerste bewoners van Australië waren de Aboriginals. Zij maken bijzondere schilderijen. Heel bekend zijn de dots (stippen) daarop. Jij gaat zo’n dot-painting maken. Je doet de opdracht alleen. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 5.4.
4
Maak een spel over de polen Tussen de Noordpool en de Zuidpool zijn grote verschillen. Daarover maak je een spel dat je met de hele klas of met een groepje kunt spelen. Je doet de opdracht in een groepje. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 5.2.
41
227475_WDDW2_AB8.indb 41
24-06-2008 10:08:09
LB 64-67
> Lees Oerwouden.
6.1 Dichtbevolkt of dunbevolkt
1
Woon jij in een dichtbevolkt of in een dunbevolkt gebied? dichtbevolkt dunbevolkt
2
Kijk naar het plaatje. Is het een dichtbevolkt of een dunbevolkt gebied? dichtbevolkt dunbevolkt
4
Kijk naar de kaart De wereld – werelddelen, bevolkingsdichtheid – B. bevolkingsdichtheid. Hoeveel inwoners wonen in het Amazonewoud per km²? Kleur twee rondjes. minder dan 1 10–50 1–10 50–100
5
Neem de kaart op bladzijde 72-73. Maak de opdracht.
Waarom is dat zo?
0
In de bergen kun je moeilijk huizen en wegen bouwen.
> Lees Waar kun je wonen? en Te koud of te warm. 3
a Waar letten mensen op als ze ergens willen gaan wonen? op het klimaat of er werk is of er een mooie taal wordt gesproken op het landschap of er interessante dieren leven
5000 km
> Lees Heel veel mensen. 6
Wat kan deze rijke Javaanse boer zeggen over zijn werk?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: Ik haal steeds meer winst uit mijn vruchtbare grond!
b Kruis aan. dichtbevolkt
vlak land berggebied
X
gebied met een woestijnklimaat gebied met vruchtbare grond
X
in de buurt van een rivier
X
gebied met een poolklimaat 42
bij fabrieken
227475_WDDW2_AB8_H6.indd 42
dunbevolkt
X X
Wat zegt deze arme Javaanse boer?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: Ik red het niet meer op het platteland. Ik ga naar de stad.
X X
11-08-2011 16:08:11
7
Welke zin uit het boek legt het beste uit waarom er zoveel Chinezen dicht op elkaar wonen? Op plekken waar de grond heel vruchtbaar is, wonen vaak veel mensen. Veel arme boeren trekken daarom naar de hoofdstad Jakarta. Het grootste deel van China bestaat uit bergen.
10
China is overbevolkt. b Waardoor vergrijzen veel westerse landen?
Door goede ziekenzorg wordt de bevolking veel ouder en er worden te weinig kinderen geboren.
> Lees Oplossingen zoeken en Toeristen en werk. 8
a Waarom wil de Chinese regering dat er minder kinderen komen?
a Vul in. De Indonesische regering wil dat er meer mensen gaan wonen op de
dunbevolkte
eilanden. De regering doet dat door gratis
grond
zaden Maar ook door hotels en
boeren
Maak opdracht 1 van Kijk mee terug op bladzijde 48.
12
Bekijk de kaart De wereld – werelddelen, bevolkingsdichtheid – B. Bevolkingsdichtheid. Schrijf vijf dichtbevolkte steden of landen op.
te geven. te bouwen op
dunbevolkte eilanden. Zo komen op die eilanden meer
11
én meer
*
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: 2 New York 3 Rio de Janeiro 4 Java, China 5 Nederland 1
beroepen in het toerisme. b Sommige boeren keren van hun nieuwe eiland terug naar het drukke Java, omdat de grond niet vruchtbaar genoeg is. ze ontzettende heimwee kregen. ze niet tegen het klimaat kunnen. ze ruzie kregen met de eilandbewoners.
Schrijf vijf dunbevolkte landen op.
> Lees Minder kinderen of meer kinderen? 9
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: 2 Canada 3 Groenland 4 Libië, Bolivia 5 Australië 1
Dit reclamebord hangt in de straten van China. Wat wil de regering?
Dat Chinese gezinnen maar één kind krijgen.
13
*
Nederland vergrijst. Wat kan de Nederlandse regering daar tegen doen?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: meer kinderbijslag, 2 langer zwangerschapsverlof 1
43
227475_WDDW2_AB8.indb 43
24-06-2008 10:08:15
LB 68-71
6.2 Te veel of te weinig water
1
5
2
Op plaatje zie je een vloedgolf. Deze is ontstaan door een orkaan in de VS.
Noem drie dingen waar mensen water voor nodig hebben.
3 Op plaatje 1 Op plaatje
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: 2 koken, drinken, wassen 3 gewassen besproeien, tuin sproeien 1
2
Vul in.
zie je een tsunami in Indonesië. zie je de watersnoodramp van
1953.
Maak de som. 29% van de aarde is land. Hoeveel procent is dan water?
1
100–29=71%
> Lees Water gaat nooit verloren. 3
Schrijf de cijfers op de juiste plek. 1 grondwater – 2 verdamping – 3 wolkenvorming – 4 rivier – 5 regen – 6 sneeuw
3 5
2
2
6
3
> Lees Het zeewater stijgt! 6
4
1
3 4 2 1
> Lees Overstromingen en Water uit zee. 4
Vul de woorden in. rivierbodem – boomwortels – overstroming – modder – grond – gekapt Het regenwater zakt in de
Boomwortels
grond
44
.
gekapt . Daardoor stroomt er veel modder naar de rivier. De modder zakt naar de rivierbodem . Doordat de rivier minder diep wordt, ontstaat er vaker een overstroming .
227475_WDDW2_AB8.indb 44
Het landijs en de gletsjers gaan smelten. Het zeewater stijgt. De aarde wordt daardoor warmer. Er is steeds meer luchtvervuiling.
> Lees Te weinig water en Irrigatie.
houden de grond vast.
Maar nu zijn helaas veel bomen
Zet de zinnen in de juiste volgorde. Zet er 1, 2, 3 of 4 voor.
7
a Ahmed woont in de woestijn van Mali in Noord-Afrika. Hoe komt Ahmed aan water?
Hij pompt grondwater uit de grond. Bijvoorbeeld met een touwpomp. b Hoe noemen we grondwater dat heel lang in de grond heeft gezeten?
fossiel water
24-06-2008 10:08:20
8
Dit is Hanif. Hanif is boer. Hij wil zijn land irrigeren. Schrijf drie manieren op hoe hij dat kan doen.
10
Maak opdracht 2 van Kijk mee terug op bladzijde 48.
11
Kijk op de kaart Nederland – hoog en laag. Stel, er is een watersnoodramp. Welke vijf provincies van Nederland zouden dan (voor een deel) onder water lopen?
*
1 2 3
irrigatiekanaaltjes 2 ondergrondse kanalen 3 druppelsystemen 1
4 5
> Lees Te weinig schoon drinkwater en Van zout naar zoet.
9
a Bekijk de kaart Europa – staatkundig. Welke vier landen werken samen om de Rijn schoner te maken?
Zwitserland 2 Frankrijk
Duitsland 4 Nederland
1
3
b Welke drie landen werken samen om de Maas schoner te maken?
Frankrijk 2 België 3 Nederland 1
c Schrijf A, B, C en D op de juiste plek. A Water verdampt. B Zout en vuil blijven liggen. C Schoon water vormt druppels op de wanden. D Schoon water wordt opgevangen in vaten.
A
C
B
227475_WDDW2_AB8.indb 45
12
*
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: Zeeland Noord-Holland, Zuid-Holland Fryslân Utrecht, Flevoland
Hoe hard het waait, staat aangegeven op de schaal van Beaufort. De schaal loopt van windkracht 0 tot en met 12. Vul de juiste windkracht hieronder in. kracht benaming
4
matig
papier waait op, haar raakt verward
8
stormachtig
jonge takjes breken van bomen, lopen gaat zeer moeilijk
1 11
zwak
rook waait schuin
zeer zware grote schade aan bossen storm
6
krachtig
problemen met paraplu’s, hoeden waaien af
0
stil
rook stijgt recht of bijna recht omhoog
10
zware storm
grote schade aan gebouwen, bomen waaien om
3
matig
opwaaiend stof, vlaggen wapperen
5
vrij krachtig
bladeren van bomen ritselen, golven op meren en kanalen
orkaan
grote verwoestingen
2
zwak
wind voelbaar in gezicht, blad ritselt
7
hard
lastig tegen de wind in te lopen of te fietsen
9
storm
dakpannen waaien weg, takken breken af
12 D
omschrijving
45
24-06-2008 10:08:25
LB 72-75
> Lees Oorlog om land en Ruzie om geloof.
6.3 Oorlog en ruzie
1
a Schrijf in je eigen woorden op wat oorlog is.
4
Op de Westelijke Jordaanoever staan vooral Joodse/Palestijnse steden. De Israëlische en Palestijnse gebieden liggen wel/niet door elkaar. In Jeruzalem/Nabulus wonen Palestijnen en Joden door elkaar. De Westelijke Jordaanoever wordt vooral gecontroleerd door Palestijnen en Joden samen/Israël.
Het is oorlog als grote groepen mensen tegen elkaar vechten. Er kan oorlog zijn tussen landen, of tussen groepen mensen in één land. b Waarom breken er oorlogen uit?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: een land wil meer macht en valt daarom een ander land binnen. Bijvoorbeeld omdat dat land goede landbouwgrond heeft of veel olie of goud, of vanwege verschillen in godsdienst. 2
Welke oorlogen ken je? Noem er drie.
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: 2 Tweede Wereldoorlog 3 Golfoorlog, oorlog in Irak 1
3
Bekijk de kaart Israël – D. De Palestijnse kwestie. Streep de foute woorden door.
b Welke godsdiensten zijn in het MiddenOosten ontstaan? het jodendom het christendom het hindoeïsme het communisme de islam
> Lees Oorlog om olie. 5
Vul de woorden in. duurder – oorlog – haven – uitvoeren – de helft De Verenigde Staten en Europa halen meer dan
de helft
van hun olie uit het
> Lees Oorlog om water.
Midden-Oosten. Daarom letten ze goed op of er
Kijk naar de kaarten Zuidwest-Azië en Turkije. a Schrijf hieronder een E bij de Eufraat. b Teken de Atatürk-dam. c Schrijf de letters op de juiste plek. Turkije (TU), Syrië (SY), Irak (IK) en Iran (IN).
gebied. Als er oorlog uitbreekt, kunnen die
geen
SY
N W 0
E
IK
IN
dreigt in dat
uitvoeren naar de VS en Europa. Want als een haven landen misschien geen olie meer
bezet wordt, kunnen er geen schepen meer varen. Olie wordt dan snel
6
TU
oorlog
duurder
.
Bekijk plaatje 4 in je boek. Waarom brandden veel oliebronnen tijdens gevechten in Irak?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: er werden bommen gegooid op Irak, vanwege de oorlog.
O Z 500 km
46
227475_WDDW2_AB8.indb 46
24-06-2008 10:08:26
2, 3
Hieronder zie je wie vroeger in Afrika de baas zijn geweest.
*
RIO DE ORO
N
TUNESIE
MAROKKO ALGERIJE
W LIBIË
EGYPTE
FRANS WEST-AFRIKA
Afrika nu
LIBERIA
NIGERIA
FRANS EQUATORIAAL AFRIKA KAMEROEN
GOUDKUST
ANGLO EGYPTISCHE SOEDAN ITALIAANS OOST-AFRIKA OEGANDA
1, 4, 5
BELGISCH KONGO
RH
Bekijk plaatje 5 in je boek. Noem vijf Afrikaanse landen met burgeroorlog.
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: 2 Sudan, Somalië 3 Ethiopië, Eritrea 4 Senegal, Sierra Leone 5 Kongo 1
Zelfstandig gebied
ES
IA
PORTUGEES OOSTAFRIKA
ZUIDAFRIKAANSE UNIE
0
1000 km
Frans gebied
Portugees gebied
Italiaans gebied
Brits gebied
Spaans gebied
Belgisch gebied
Vergelijk de kaart met de kaart Afrika – staatkundig in je atlas. Kleur de landen in de juiste kleur. Sierra Leone
> Lees Van wie zijn de polen? 9
NJASSALAND OD
BEETSJOEZUIDWEST- ANALAND AFRIKA PROTECT.
Afrika in 1937
KENIA KOLONIE
TANGANJIKA TERRITORIUM
ANGOLA
8
O Z
KAR
Afrika vroeger
11
GS
Vul de cijfers van de zinnen in het schema in. 1 werelddeel met de meeste oorlogen 2 Europese landen zijn de baas 3 grenzen getrokken om nieuwe landen te maken 4 Afrikaanse koloniën onafhankelijk 5 niet altijd duidelijk wie de baas is
Maak opdracht 3 van Kijk mee terug op bladzijde 48.
DA
7
10
MA
> Lees Oorlog om grenzen en Vechten om macht.
a Van wie is de Noordpool?
van niemand
Kameroen
VK
Gabon
Marokko
Tanzania
Namibië Frans
Mali
Kenia
Madagaskar Belgisch
Democratische Republiek Kongo
b Welke landen willen er de baas worden?
Rusland, Canada, Verenigde Staten, Denemarken (Groenland) c Wat kan er gebeuren als er veel landen de baas willen worden op de Noordpool?
12
Bedenk bij elk plaatje een zin.
*
De landen gaan oorlogvoeren. d Hoe zou jij de ruzie tussen de landen proberen op te lossen? Wat zou je willen zeggen?
Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: Ga samen praten over hoe je de Noordpool eerlijk kunt verdelen.
eigen antwoord
eigen antwoord
47
227475_WDDW2_AB8.indb 47
24-06-2008 10:08:32
Kijk mee terug
1
Dichtbevolkt of dunbevolkt
3
a Vul in.
er wonen veel mensen dicht bij elkaar dunbevolkt = er wonen weinig mensen in een gebied dichtbevolkt =
b Wat hoort bij dichtbevolkt? Kleur de rondjes rood. Wat hoort bij dunbevolkt? Kleur de rondjes groen. hooggebergten poolgebieden in de buurt van rivieren in vruchtbare gebieden in gebieden met veel aardolie of steenkool in gebieden met een gematigd klimaat in kustgebieden tropisch regenwoud woestijnen vlak land
2
Oorlog en ruzie a Zoek vijf oorzaken van oorlogen. Streep ze door. e
i
l
o
n w a
t
e
r
t
s
n
e
i
d
s
d
o
g
o
o
n
e
z
n
e
r
g
r
d
p
o m a
c
h
t
o
l
b Welk woord vormen de overgebleven letters?
Noordpool c Waarom zullen hier misschien ruzies over ontstaan?
Verschillende landen willen daar graag op zoek gaan naar olie.
Te veel of te weinig water Maak de puzzel. 1 In 1953 was er in Nederland een ... 2 De aarde wordt warmer. Daardoor kunnen ... ontstaan. 3 3 Bevloeien van grond die te droog is, heet: ... 5 4 Een ... is een hele hoge golf. 5 Landen werken samen om de Rijn ... te maken. 6 In landen met een woestijnklimaat pompen ze ... op. 7 Door de ... verandert de hoeveelheid water op aarde nooit. 8 Ruim 97% van al het water op aarde is ... 9 Waar te veel bomen zijn gekapt, spoelt ... mee de rivier in.
1
2
w
o
a i
r
r
i
g a t
s c h o n e
i
w a t e
l
g r o n d w a t e
r
r
s
s
t
n
r
o
m
8
d
i
z
r
k
r
i
n g g
m o d d e p
f
e r
a 9
l
e
v
e
o 6
7
o e d g o
4
l
o o p u
r
t
n
48
227475_WDDW2_AB8.indb 48
24-06-2008 10:08:33
Kies wijzer
1
Extra wijzer
2
Rondje topo
3
Maak de opdrachten op herhalingsblad 6.1.
4
Maak de opdrachten op herhalingsblad 6.2, blad 1 en 2.
Maak een grote-steden-kaart In onze tijd woont de helft van de mensen op aarde in een stad. Sommige steden hebben miljoenen inwoners. Je gaat een kaart maken van de 20 grootste steden van de wereld. Je doet de opdracht in een groepje.
Schrijf een brief aan de president Het klimaat verandert. Nederland bereidt zich voor op een toekomst met te veel water. Andere landen kunnen misschien wat van ons leren. Bijvoorbeeld de Verenigde Staten. Jij schrijft een brief aan de president van de VS waarin je vertelt wat Nederland doet. Je doet de opdracht alleen. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 6.2.
5
Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 6.1.
Maak een muurkrant over het nieuws Elke dag is er nieuws van over de hele wereld. Nieuws over oorlogen, over de natuur, of over mensen. Maar wat is er aan de hand? Waar gebeurt het? Dat laat je zien op een grote wereldkaart. Je doet de opdracht met zijn tweeën. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 6.3.
6
Maak een poster over de toekomst In de toekomst zullen er steeds meer mensen op de aarde leven. Daarvoor is niet genoeg plaats. Geleerden zijn nu al bezig oplossingen te bedenken. Daarbij hebben ze hulp nodig! Jullie bedenken ideeën waarmee de geleerden aan de slag kunnen. Je doet de opdracht met de hele klas. Wil je deze opdracht doen? Vraag dan verdiepingsopdracht 6.4.
49
227475_WDDW2_AB8.indb 49
24-06-2008 10:08:36
