'""**' * ! « • ** L '
at**
<S*W
'
i •
1. rapport nr.
2. Serie nr.
3. Ontvanger catalogus nr.
PM-91-50 4. Titel en sub-titel
5. Datum rapport
Denken over risico en veiligheid
juni 1991 6. Kode uitvoerende organisatie
I
,,,
7. Schrijvers
...
.,, i _ |
8. Nr. rapport uitvoerende organisatie
P. de Vos
EE 91.08
R Jorissen P. Struik 9. Naam en adres opdrachtnemer
10. Projektnaam
Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen 11. Kontaktnummer
12. Naam en adres opdrachtgever
13. Type rapport
Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen 14. Kode andere opdrachtgever
15. Opmerkingen
16. Referaat Schade (iv.m. rampen) kan ontstaan door natuurlijke oorzaak of door een risicoverhogende akaviaeit van de mens. Door gerichte investeringen ter beveiliging van risico en de kosten van
mensen, objekten en milieu kan het risico worden gereduceerd Dit onderzoek betreft een literatuuroverzicht over de beleving van veiligheid in de diverse denkbare situaties (waterbouw, industrie, transport, sociologie).
18. Distributie systeem
17. Trefwoorden
19. Classificatie
20. Classificatie deze pagina
21. Aantal blz. 100
22. Prijs
j.o-jib
eindrap/wf
EE 91.08 Denken over risico en veiligheid
pM-31-co
P. de Vos R. Jorissen P. Struik
BI B L I O T H EEK Dienst Weg- en Waterbouwkunde Van der Burghvveg Postbus 5044, 2600 GA Delft Tel. 015-699111 juni 1991
Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen
Voorwoord Het dimensioneren van waterbouwkundige constructies vindt in steeds toenemende mate plaats op basis van probabilistische berekeningen. Hierbij wordt de onzekerheid of de optredenskans van de beschrijvende parameters in de berekening betrokken en is het doel de faalkans van de constuctie te berekenen en aanvaardbaar klein te maken. Hierbij doet de vraag zich voor welke faalkans aanvaardbaar wordt geacht. Hierbij worden zowel de kans op falen als de gevolgen daarvan en de beleving van de potentiële bedreiging door het publiek in de beschouwing betrokken. Deze afwegingen van risico's (kansen en gevolgen) vinden niet alleen op waterbouwkundig gebied plaats. In de gehele samenleving is het een onlosmakelijk element bij het nemen van beslissingen. Het leek derhalve zinvol de risico-beleving en -afweging, zoals die in de waterbouwkunde gebruikt wordt, te vergelijken met die op andere gebieden. Deze studie heeft tot doel de risico-beleving en -afwegingsmethoden op diverse vakgebieden te inventariseren en deze te vergelijken met de in de waterbouw gebruikelijke methoden, Op waterbouwkundig gebied is de werkgroep E "Probabilistische methoden" van de Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen een van de toonaangevende groepen op dit gebied. Als zodanig zal het product van deze studie in deze werkgroep worden ingebracht. De studie is uitgevoerd door ir. P. de Vos en werd begeleid door ir. R. Jorissen (secretaris TAW-E) en ir. P. Struik.
Denken over risico en veiligheid
Schade kan ontstaan door natuurlijke oorzaak of door een risicoverhogende aktiviteit van de mens. Door gerichte investeringen ter beveiliging van mensen, objekten en milieu kan het risico worden gereduceerd. Dit onderzoek betreft de literatuur over de beleving van risico en de kosten van veiligheid in de diverse denkbare situaties.
mei 1991
Inhoud
pagina
Inleiding
1
1
Definities in verband met risico
7
2
Veiligheidsfilosofie
14
3
Risicopresentatie
24
4
Risico-analyse
48
5
risicoaanvaarding
56
6
Cost of saving an extra life
76
7
Risicoreduktie en afweging van investeringen
89
aantal pagina's
B ij 1 a g e n
1
Verdeling van de literatuur over de sektoren
1
en over de jaren 16 2
Literatuurlijst
3
Indeling van de literatuur in rubrieken
4
Verdeling van de nummers van de titels over de hoofdstukken Trefwoorden of omschrijvingen met de Engelse synoniemen
10 1 5 6
Aanlanding van LNG op de Maasvlakte of in de Eemshaven
7
Aanvaarding van risico en communicatie
- 1 -
Inleiding Het onderzoek "Denken over risico en veiligheid" heeft tot doel een overzicht te geven over de veiligheidsfilosofie en de diverse aspekten die zijn te onderscheiden bij beleving van risico en waardering van veiligheid. Het onderzoek betreft risico's en de mate van technische bescherming tegen het gevaar zowel in natuurlijke situaties (natuurrampen) als bij riskante aktiviteiten van de mens (industrie). De desbetreffende sektoren zijn als volgt ingeaeeld: natuurlijke oorzaken
aa ra
aardbevingen rampen
ze lu
zeescheepvaart luchtvaart
menselijke
in
industrie
aktiviteiten
pij
pijpleidingen
ge
gevaarlijke
ke
kerntechniek
al
veel literatuur heeft een algemene strekking
algemeen
stoffen
Voor wat betreft de verzamelde literatuur is in de eerste plaats gezocht buiten de sektor waterkeringen in Nederland. Uiteindelijk zijn twee Nederlandse titels over waterkeringen (13 en 81) in de sektor rampen geplaatst. Er is met name aandacht besteed aan situaties buiten de overheid; het is echter gebleken dat de overheid wegens de eigen verantwoordelijkheid voor de veiligheid vrijwel overal direct of indirect bij betrokken is. Er is ook gezocht naar zaken buiten Nederland in niet-
- 2 Nederlandse situaties, zoals aardbevingen en stuwdammen (sektoren aa en ra). Deze nagestreefde breedte van informatiebronnen is in voldoende mate bereikt. Veiligheidsfilosofie kan vanuit verschillende gezichtshoeken worden beschouwd. De vele aspekten kunnen met diverse trefwoorden of omschrijvingen worden aangeduid. Bijlage 1 geeft een overzicht van een aantal Nederlandse aanduidingen met de Engelse synoniemen. Voor de indeling van dit rapport in hoofdstukken is gekozen voor de verdeling van de informatiebronnen over zeven treffende aanduidingen. Het zal duidelijk zijn dat onder elke hoofdstukaanduiding ook een aantal nauw verwante deelaspekten moesten worden ondergebracht. Voorbeelden daarvan zijn: faalkans (fault-tree) valt onder risico-analyse (hst. 4 ) ; normen, kriteria en beoordeling zijn ondergebracht bij risicoaanvaarding (hst. 5 ) . Vermelding van de literatuur in de tekst van de hoofdstukken is gebeurd naar volgorde van het ingeschatte gewicht en belang van het aspekt. Deze inschatting is ,„D-~ oi^h^oi i *** = zeer belangrijk zeer globaal ! ** = v a n g e w i c h £ *
=
interessant
Bij de literatuurnummers in de verschillende hoofdstukken is steeds de sektor aangegeven die in het stuk wordt behandeld. Hierbij moet worden opgemerkt dat het een zeer globale aanduiding van het hoofdonderwerp van het stuk betreft. Ter toelichting op de hoofdstukken nog het volgende: Hoofdstuk 1 Definities in verband met risico Hier is aangegeven waar bondige en heldere definities zijn te vinden. Het blijkt dat de formulering van een definitie weer sterk afhankelijk is van het doel dat de opsteller voor ogen stond, b.v. kwalitatief of kwantitatief risico.
- 3 Hoofdstuk 2 Veiligheidsfilosofie In dit hoofdstuk komt de eigenlijke filosofische discipline aan de orde. Voor dit hoofdstuk is gezocht naar filosofisch-ethische en sociaal-psychologische beschouwingen. Eén boek (64) is geheel aan dit aspekt gewijd. Risicopresentatie Hoofdstuk 3 Risico wordt gepresenteerd in schema's, figuren of grafieken. Grafische voorstellingen met kans en gevolg komen veel voor. Sommige manieren van voorstellen komen zeer veel voor en kunnen wel standaard genoemd worden. Risico-analyse Hoofdstuk 4 De analyse vormt het fundament van het wetenschappelijke risico-onderzoek. In veel literatuur komt de analyse uitgebreid aan de orde. Aangezien in de mathematische risico-analyse de beleving van risico geen directe rol speelt is de onderhavige studie niet gericht op de analyses. Toch is de risico-analyse - beknopt - in dit hoofdstuk van de verslaggeving ondergebracht. Enkele werken zijn in dit hoofdstuk "standaard boek over risico-analyse" genoemd (22, 29, 39, 46, 47). Risicoaanvaarding Hoofdstuk 5 Risicoaanvaarding wordt in de literatuur dikwijls ook grondig behandeld. Tot dit (verzamel-)aspekt worden ook allerlei maatschappelijke beschouwingen gerekend. Tot dit aspekt behoort het hele besluitvormingsproces van politieke opties, beleidskeuzen, normering, beoordeling, regelgeving tot vergunningverlening. In ruim de helft (49) van alle titels (94) komt dit aspekt voor. Cost of saving an extra life Hoofdstuk 6 In dit hoofdstuk komt aan de orde hoe in verband met risico en veiligheid het menselijk leven, uitgedrukt in geld, wordt gewaardeerd. Het spreken over "de waarde van een mensenleven" roept ethische bezwaren op. Het is beter --
- 4 -- anticiperend op een situatie of met nacalculatie -na te gaan met hoeveel middelen kan worden voorkomen dat mensen als gevolg van risico worden gedood of verwond. Men spreekt dan over "cost of saving an extra life". Hoofdstuk 7
Risicoreduktie en afweging van investeringen
In dit laatste hoofdstuk zal de aandacht worden gevestig op literatuur waarin dieper wordt ingegaan op de wijze va afweging van investeringen ter vermindering van zowel materiële schade als verliezen aan doden en gewonden. Het blijkt niet mogelijk om een vast bedrag te vinden voor de "cost of saving an extra life". Er kunnen redenen zijn waardoor kosten voor het sparen van mensenlevens niet al tijd evenredig moeten zijn met het aantal te sparen levens In die gevallen zullen wel zware ethische afwegingen moe ten worden gemaakt.
- 5 Toelichting op het gebruik van de bijlagen: Bijlage 1
Verdeling van de literatuur over de sektoren en over de jaren Op deze bijlage zijn twee overzichten opgenomen: de sektorindeling en de publikatiejaren. —
Bijlage 2_ Literatuurlijst De literatuurlijst is gerangschikt op alfabet van hoofdwoord van de publikatie (is meestal de eerste auteur). De literatuur betreft boeken, rapporten, adviezen en congres- en symposiumverslagen. Sommige boeken bevatten een bundel stukken van verschillende auteurs. In die gevallen is de werkelijke eerste auteur gekozen voor het hoofdwoord en is daarna de gebundelde uitgave vermeld waarin het stuk voorkomt. Dit laatste is ook mogelijk door middel van verwijzing via een eerder in de lijst vermeld stuk uit dezelfde bundel (In: zie ( ) ; p ). Bijlage 3^
Indeling van de literatuur in rubrieken De in de rubrieken vermelde nummers verwijzen naar de pagina's van het stuk. Hiermede is het gedeelte van het stuk aangegeven waarin het betreffende aspekt wordt behandeld. Deze aanduiding is zeer globaal. Soms loopt een aspekt door het hele stuk heen. In dat geval is naar het volledige stuk verwezen. Bij de tekst van de hoofdstukken van dit studieverslag staan ook verwijzingen naar pagina's. Zij geven de pagina's aan waar de kern van de bespreking van het aspekt plaats vindt en/of waar de weergegeven figuur of het opgenomen citaal in de oorspronkelijke publikatie staat. Bij lage A_
Verdeling van de nummers van de titels over de hoofdstukken Met behulp van deze bijlage kan worden overzien in welke hoofdstukken en op welke pagina's de literatuurnummers zijn opgenomen.
- 6 Bij 1 age 5_
Trefwoorden of omschrijvingen met de Engelse synoniemen
Op deze bijlage zijn de bij het betreffende aspekt veel gebruikte termen en uitdrukkingen
verzameld.
Deze studie biedt de mogelijkheid om de beleving van risico en de waardering van veiligheid in diverse situaties te bestuderen en te vergelijken. De in de uitwerking geïnteresseerde gebruiker van dit studieverslag zal wel zelf nog de hier aangegeven en voor hem/haar van belang zijnde literatuur willen raadplegen .
-
7 -
Hoofdstuk 1 D e f i n i t i e s in verband met r i s i c o 89
Vlek, C.A.J. al *** Persoonlijke beoordeling van r i s i c o ' s ; over r i s i c o ' s , voordeligheid en aanvaardbaarheid van i n d i v i d u e l e , maatschappelijke en i n d u s t r i ë l e a c t i v i t e i t e n . In hoofdstuk 1 van d i t rapport wordt de vraag gesteld: "Wat i s r i s i c o ? " Er zijn veel s i t u a t i e s , waarin sprake i s van de mogelijkheid dat er i e t s mis kan gaan. De termen r i s i c o , gevaar, waagstuk, enz. komen veelvuldig in het alledaagse spraakgebruik voor en wisselen daarin van b e t e k e n i s . In het rapport worden formele d e f i n i t i e s van de g r o o t t e van het r i s i c o besproken. Ter i n l e i d i n g worden zes korte d e f i n i t i e s genoemd (p.8-10).
Als onderdeel of aspect van een r i s k a n t e a c t i v i t e i t kan de g r o o t t e van h e t r i s i c o r e s p e c t i e v e l i j k worden ' g e d e f i n i e e r d a l s : c l ) de kans op een n e g a t i e f gewaardeerde conaoquontie, (2) de e r n s t of omvang van een mogelijk v e r l i e s , (3) het "verwachte verl i e s " a l s (som van de) product(en) van de kans op, en de omvang van mogel i j k e v e r l i e z e n , (4) de v a r i a n t i e van de u t i l i t e l t s - of w a a r d e - d i s t r i b u t i e van a l l e mogelijke c o n s e q u e n t i e s , (5) de s e m i - v a r i a n t i e , g e d e f i n i e e r d a l s f u n c t i e van de mogelijke v e r l i e z e n , en (6) een gewogen l i n e a i r e combinatie van de verwachte waarde en de v a r i a n t i e van de t o t a l e d i s t r i b u t i e van mogelijke c o n s e q u e n t i e s .
88
Vlek, C.A.J. al *** Beslissen over r i s i c o - a c c e p t a t i e ; een psychologischbesliskundige beschouwing over r i s i c o d e f i n i t i e s , r i s i c o vergelijking en b e s l i s s i n g s r e g e l s voor het beoordelen van de aanvaardbaarheid van r i s k a n t e a c t i v i t e i t e n . Dit rapport gaat u i t v o e r i g in op de begrippen r i s i c o / k a n s / e f f e c t . In het hoofdstuk over d e f i n i t i e s van " r i s i c o " en " r i s k a n t h e i d " worden definiëringsproblemen besproken aan de hand van een p u b l i k a t i e van Kaplan en Garrick. (p.39). Het b e t r e f t varianten van kans- en/of e f f e c t d e f i n i t i e s , d i s t r i b u t i e v e d e f i n i t i e s en gewogen-combinatiefuncties.
- 8 -
Als resultaat van een multidisciplinaire inventarisatie worden in Tabel 3.2 van het rapport twintig merendeels kwantitatieve risicodefinities gepresenteerd. In Tabel 1 hieronder wordt een selectie van de meest contrasterende risicodefinities gegeven (de nummering uit het rapport wordt aangehouden). Tabel 1. Selectie van contrasterende risicodefinities (uit Tabel 3.2) 1. 3. 4. 5. 6. 12. 15. 16. 18. 19.
Mogelijkheid van ongewenst gevolg (verlies, schade, letsel, dood) Gebrek aan veronderstelde beheersbaarheid Waarschijnlijkheid van (of: kans op) ongewenst gevolg Ernst van (maximaal) mogelijk ongewenst gevolg Waarschijnlijkheid x ernst van ongewenst gevolg ('verwacht verlies') Variantie van alle mogelijke gevolgen rondom gemiddeld verwacht gevolg Verzameling punten in een grafiek van kans bij omvang van gevolgen Kansgewogen som van mogelijke ongewenste gevolgen (gemiddeld 'verwacht verlies', vgl. def. 6) Gewicht van mogelijke ongewenste gevolgen ('verlies') ten opzichte van vergelijkbare mogelijke gewenste gevolgen ('winst') Multi-attributief gewogen som van componenten of aspecten van mogelijke ongewenste gevolgen ('schadedimensies'; vgl. def. 5)
39
Kuhlmann, A.
al
***
Introduction to safety science. He boek bevat een aantal duidelijke definities
(p.6-8):
—"Danger" may emanate from the utilization of a technical system and means the—often temporarily Iimited—possibility of damage to individuals or property. —"Endangerment" may arise for individuals and property alike whenever a technical system is being utilized and human beings or property are Iocated within the system's effective range. —An accident is an unexpected, temporarily Iimited occurrence entailing damage to life and Iimb or property. —A case of imperilment is an unexpected, temporarily Iimited occurrence entailing the danger of damage to life and limb or property. "Case of imperilment" is an umbrella definition for "accident." —An incident is an unexpected, temporarily Iimited occurrence within a technical system in which it cannot from the outset be excluded that a case of imperilment is actually occurring. —A disturbance is an undesirable, unexpected, and temporarily Iimited event (interrupted service) within a technical system. "Disturbance" is an umbrella definition of "incident." Individual and Global Risk. From a linguistic point of view, the concept of "risk" has practically the same connotation as "venture" or "hazard." In the economie environment, however, it includes the possibility of loss as well as the expectation of gain. He who participates in a game of chance is
-
9 -
"risking" his stake in the hope of winning a larger sum of money. In general, however, there is a consensus of opinion that the word "risk" has something to do with the possibility of loss, damage, injuries, death, etc. Thus, in insurance language, "risk" means a measure of the amount of money which must be set aside from the first moment on in order to be able to provide for recompense—should any loss be sustained—in the way of repair, replacement, or indemnity. Consequently it will be safe to regard "risk"—in its more general usage within the terminology of safety science—as a "certain level of danger" relating to a group of possibly affected people and to a period of time in the course of which such a loss or damage constitutes a distinct possibility.
Omgaan
al
***
Omgaan met risico's: de risicobenadering in het milieubeleid . In dit milieurapport wordt een aantal definities gegeven (p.12-13) :
Onder het begrip risico wordt verstaan ongewenste gevolgen van een bepaalde aktiviteit verbonden met de kans dat deze zich zullen voordoen.
Het individueel risico is de kans dat een persoon een bepaald nadelig effekt ondervindt als gevolg van blootstelling aan een agens (uitgedrukt in kanseenheden per jaar of gerelateerd aan een gemiddelde concentratie per jaar).
Het groepsrisico is de kans per jaar dat in één keer een groep van tenminste een bepaalde grootte het slachtoffer is van een ongeval.
Het collectief risico voor ecosystemen is de kans per jaar dat een ecosysteem een bepaald nadelig effekt ondervindt ten gevolge van een blootstelling aan een agens.
Meyna, Arno Einführung in die Sicherheitstheorie nische Analyseverfahren.
al
***
: sicherheitstech-
- 10 Na het noemen van bestaande omschrijvingen wordt de volgende nieuwe definitie gegeven: "Sicherheit ist die Wahrscheinlichkeit, dasz von einer Betrachtungseinheit wahrend einer bestimmten Zeitdauer keine Gefahrdungen ausgehen"
(p.10-11).
DIN 31004 (Vornorm) "Sicherheit und Schutz im Arbeitssystem Begriffe, Wertzusammensetzungen"
VDI/VDE-GMR-AusschuB "Sicherheitstechn. Begriffe für Automatisierungssysteme"
Schaden
Schaden ist eine materielle oder funktionelle Beeintrachtigung einer Person und/oder einer Sache
Schaden ist eine nachteilige Auswirkung einer materiellen oder funktionellen Beeintrachtigung einer Person und/oder einer Sache
Gefahr
Gefahr ist ein Zustand, Umstand oder Vorgang, aus dem ein Schaden entstehen kann
keine Definition, weil der Begriff "Gefahr" bereits im Synonym "Gefahrdung" enthalten und definiert ist
Gefahrdung
Gefahrdung ist eine raumlich und zeitlich sowie nach Art, Gröfie und Richtung bestimmte Gefahr für eine Person, eine Sache oder eine Funktion
Zustand, aus dem ein ünfall entstehen kann
Risiko
Risiko ist das Mafi der Eintrittswahrscheinlichkeit eines Schadens bestimmter Art und GrcBe
Das Mafl für eine Gefahrdung duren einen Schaden bestimmter Art, bestimmten Umfangs und bestimmter Eintrittshaufigkeit
Schutz
Schutz ist die Einschrankung einer Gefahrdung oder die Abwehr eines Schadens
keine Definition
Unfail1'
keine Definition
soll als allgemein gebrauchter und verstandener Begriff nicht besonders definiert werden
Begriff
Nach / 3 / versteht man unter Unfail ein "Plötzliches, ungewolltes, einen Personenschaden bewirkendes Ereignis. Dieses erfolgt durch Aufeinanderwirken vón Mensen und Gegenstand." Tabelle 2: S i c h e r h e i t s w i s s e n s c h a f t l i c h e
65
Crundbegriffe
Risico-analyse Risico-analyse op v i e r
ze van de g r o o t s c h a l i g e
verschillende
locaties
Het r a p p o r t
geeft
8 bladzijden
die betrekking
Vier
definities
definities
hieruit
zijn
in
aanlanding
*** van LPG
Nederland.
i n een b e g r i p p e n l i j s t
heeft
van
op L P G - a a n l a n d i n g .
(p.6-7):
Faal boom, fouten boom
Een faalboom is een schematische weergave van combinaties v a n oorzaken welke tot
één bepaalde ongewenste
k u n n e n geven.
g e b e u r t e n i s , t o p - g e b e u r t e n i s genoemd, aanleiding
- 11 -
Falen De toestand waarin een component, apparaat of systeem zich bevindt, waarbij een bepaalde functie (of een aantal functies) niet meer op de vereiste wijze wordt (worden) vervuld. Gebeurtenissenboom Een gebeurtenissenboom is een schematische weergave van combinaties van gebeurtenissen waarmee alle mogelijke gevolgen van één gegeven gebeurtenis, begingebeurtenis genoemd, aangegeven kunnen worden. Gevoeligheidsanalyse Een gevoeligheidsanalyse dient voor de bepaling van de relatieve invloed, die variaties in veronderstellingen, gegevens en berekeningswijzen voor delen van een model zullen hebben op het gepresenteerde eindresultaat.
7
Bordas, W. al ** Problems of State and local risk management: an overview. Bij de bespreking van het omgaan met risico worden omschrijvingen gegeven van herkenning, beoordeling, aanvaarding en controle van risico (p.2-3):
Ri5k Identification. Placing a particular hjr.vd on the decision •.Airs c^onda cay co=e about through an accident involving a technolcgy hirctofcra rj^ardeJ *s safe; it may happen through "whistle-blowing" «f.Tci't.3 by 3C33 disgruntlcd esployee who calls attentien to a concealed or d.-r^crovj industrial practtce. Optiraally, risk identification will b» eccc plichrd through nore forcal procedures such as the toxic waste "hotline" cstcbllshed by the EPA, or through the regular monitoring of hazards during the course of which new diaensisns of kneus hazards «re recognizcd or new hazards are uncr»ered. Risk assessaent. After e risk is identified, it =ust still be neasured and defined. Tollcving Lovrance, {21 we aay describe this stage as one designed to: specify the conditions of exposure, identify the adversè effects, relate exposure with effects, and, finally. esti=ate overall risk. The issues involved here are not all that straightforward, however. Factors such as the breadth of definition of the hazard, ar.d the temporal conception of it will shape the nature of risk assesssent. Problen definiticn, therefcre, will depend on quantitatlve analysis, but, also, upon the judgaents as to how the lines of iuquiry will be drawn.
- 12 -
Risk aceeptance. This is the norcative activity of judging whether a hazard is safe enough. Different criteria will, of course, yield different standards of safety. Regardless of which approach is used, decisions regarJing acceptable risk choices re.;uire the specification of objectives, the definition of alternatives and ccnsequences, and the enuaeraticn of values and probabilities. Risk monitoring and intervention. Af ter a hüard is "in place", the final step is to monitor ït to insure cospliance with standards, codes, statutes, e t c , and to intervene vhen they are violated. Konitcring the hazard entails making routine observations of health and safety paraceters, recovering and transoitting data, and collating and integrating the data to detect changes in the health and 3afety of the ispacted population.[3] The objective of risk menitering is the idsntification of either new hazards or the detection of pr<sviously unknovn consequences of existing hazards. Inforra3tion obtair-ed in this stage can then be fed back into the risk management system for decisions on risk assessinent and risk acceptability.
Integrale
ge
Integrale nota LPG. Definitie van risico
(p.5):
Risico is een maat voor (on-)veiligheid en bestaat uit een kans en een gevolg. Het gevolg geeft de schade aan. In de nota worden individuele overlijdensrisico's (ook wel als individueel risico aangeduid) en groepsrisico onderscheiden. Het individueel (overlijdens-) risico is de kans dat iemand in een gedefinieerde situatie om het leven komt ten gevolge van de effecten van een ongeval bij een bepaalde activiteit. Opgemerkt zij dat dit individuele risico dus niet aangeeft dat er 1 slachtoffer valt ten gevolge van een ongeval. Het groepsrisico geeft aan welk aantal personen met welke kans binnen een gedefinieerde groep overlijden ten gevolge van de effecten van een ongeval bij een bepaalde activiteit.
Dooley, James E. ke * The emergence of risk analysis on the international scène. Er worden vier definities gegeven (a)
(p.VIII):
Hazard is a circumstance with a potential for harm to life, limb, property, or social value. (b) Risk is the possibility of the reaiization (occurrence) of a hazard of a particular type of character (Ievel). Thus, risk includes both the consequence and the probability (or possibility) of an accident or release. (c) Individual risk is the risk associated with that part of a hazard that relates to a given individual. Typical measures would be expected monetary loss or probability of death or injury from a given cause. (d) Societal risk is the danger associated with a hazard which relates to society
-
13
-
generally or to a sizable subpopulation, especially where this risk is treated collectively, and where individuais are usually unabie to alter the risk circumstances in which they find themselves. A typical numerical measure would be expected number of deaths following an event, expressed in some probabilistic term.
22
Eckert, Detlef in * Risikostrukturen industrieller Forschung und Entwicklung: theoretische und empirische Ansatzpunkte einer Risikoanalyse technologischer Innovationen. In een paragraaf "Definitionen einer Risikoanalyse" worden de begrippen "onzekerheid, risico en risicoprofiel" behandeld. Het stuk komt niet verder dan ruime omschrijvingen. Korte definities ontbreken (p.34).
29
Hauptmanns, U. in Technische Risiken; Ermittlung und Beurteilung.
*
In de inleiding worden de begrippen onzekerheid, risico en schade besproken. Er staan geen scherp geformuleerde definities in. Risico zou "das Masz für die Grösze von Gefahr" zijn (p.1) .
90
Vrijling, J.K.
al
*
Enkele gedachten aangaande een aanvaardbaar risiconiveau in Nederland. In het begin van het rapport wordt een viertal definities van risico als uitgangspunt voor verdere beschouwingen genomen: risico = kans (1) risico = gevolg (2)
risico = kans x gevolg (3) risico = kans x gevolg (4)
De derde precisering wordt verder gebruikt, tenzij anders vermeld. (p.8) .
- 14 Hoofdstuk 2 Veiligheidsfilosofie Rescher, Nicholas
al
***
Risk: a philosophical introduction to the theory of risk evaluation and management. Dit boek is vanuit de filosofische discipline geschre ven. Het bevat veel filosofisch-ethische en sociaalpsychologische beschouwingen
(p.1):
Human Iife has ever been a risky proposition and continues so today. Not only do we live in the shadow of the atomic sword — of armageddon by calculations or miscalculations far outside the range of one's own control — but we are at the mercy of economie disasters, politica! upheavals, environmental degradation, and the malign actions of our criminal compatriots. The horsemen of the apocalypse remain constantly in the saddle, confronting us with the ravages of war, famine, disease, and disaster. To be sure, the economie and social conditions of everyday life in modern industrial societies have transformed the nature of the risks we face. But the impressivè progress made in this century in reducing injury and death from infectious diseases and industrial accidents has been accompanied by increased vulnerability to stress, violence, political disruption, and the hazards of modern technology. Nuclear power, environmental pollution, proliferating carcinogens, terrorism, airplane crashes, and the carnage produced by the automobile have all helped to keep issues of risk control in the headlines.
Perrow, Charles
in
***
Normal accidents: living with high risk technologies. De veiligheidsfilosofie wordt uitgebreid behandeld en op een levendige manier gebracht
(p.3-4):
Welcome to the world of high-risk technologies. You may have noticed that they seem to be multiplying, and it is true. As our technology expands, as our wars multiply, and as we invade more and more of nature, we create systems—organizations, and the organization of organizations—that increase the risks for the operators, passengers, innocent bystanders, and for future generations. In this book we will review some of these systems—nuclear power plants, chemical plants, aircraft and air traffic control, ships, dams, nuclear weapons, space missions, and genetic 'engineering. Most of these risky enterprises have catastrophic potential, the ability to take the lives of hundreds of people in one blow, or to shorten or cripple the lives of thousands or millions more. Every year there are more such systems. That is the bad news.
- 15 -
The good news is that if we can understand the nature of risky enterprises better, we may be able to reduce or even remove these dangers. I have to present a iot of the bad news here in order to reach the good, but it is the possibility of managing high-risk technologies better than we are doing now that motivates this inquiry. There are many improvements we can make that I will not dweil on, because they are fairly obvious— such as better operator training, safer designs, more quality control, and more effective regulation. Experts are working on these solutions in both government and industry. I am not too sanguine about these efforts, since the risks seem to appear faster than the reduction ofrisks,but that is not the topic of this book. Rather, I will dweil upon characteristics of high-risk technologies that suggest that no matter how effective conventional safety devices are, there is a form of accident that is inevitable. This is not good news for systems that have high catastrophic potential, such as nuclear power plants, nuclear weapons systems, recombinant DNA production, or even ships carrying highly toxic or explosive cargoes. It suggests, for example, that the probability of a nuclear plant meltdown with dispersion of radioactive materials to the atmosphere is not one chance in a million a year, but more like one chance in the next decade. In het laatste hoofdstuk wordt de strekking van het boek op een filosoferende wijze nogmaals breed uitgeme ten. Dit hoofdstuk begint als volgt (p.304-305): A crucial question may have been at the back of your mind as you have read this book: What is to be done? After having looked at all these systems, what do I propose as a solution? I have a most modest proposal, but even though modest and, I think, realistic, it is not likely to be foliowed. I propose using our analysis to partition the high-risk systems into three categories. The first would be systems that are hopeless and should be abandoned because the inevitable risks outweigh any reasonable benefits (nuclear weapons and nuclear power); the second, systems that we are either unlikely to be able to do without but which could be made less risky with considerable effort (some marine transport), or where the expected benefits are so substantial that some risks should be run, but not as many as we are now running (DNA research and production). Finally, the third group includes those systems which, while hardly self-correcting in all respects, are self-correcting to some degree and could be further improved with quite modest efforts (chemical plants, airliners and air traffic control, and a number of systems we have not examined carefully but should mention here, such as mining, fossil fuel power plants, highway and automobile safety). The basis of these recommendations rests not only on the system accident potential for catastrophic accidents, but also on the potential for component failure accidents. I think the recommendations are consistent with public opinions and public values.
- 16 Tenslotte geeft de auteur het volgende beeld
(p.349)
FIGURE 9.3 Policy Recommendations
(lo-l
Nat Cataotrophie PoMntW 2
4
1
1
S
8
10
1
II
1
12
14
IS
11
l 1
1
1
1
20
Nudtar Wiagm
Spaci
\
Marrnf Transport
\
\ \
\.
Kudtar Powm
^
1
1
1
1
X ''«,
1
1
DNA
Dams
-
Minirif
Airways
Cbtffliou
F'yin»
(Hi gt»
20
Douglas, Mary
al
**
Risk acceptability according to the social sciences. Beschouwing van de ethisch-morele aspecten van het bestaan, de beleving en de beoordeling en aanvaarding van risico's. Kritisch verhaal (p.l0,p.l6): The quesüon of acceptability of risk involves freedom as well as justice. Consider the workers' choice: If they are offered danger money lor risky work, are they to be the sole judges of what risks they should take or should they be regulated? The freedom of the individual in liberal democracy is at issue.j Probability has by no means yet claimed its full domain in twenüeth-century thought. At present, probability analysis, though heavily used, plays only an ancillary role: It is treated as a robot-like servant of the social sciences. It provides a method of solving problems by assembling and analyzing the data. It does not yet set the limits of questions or select them as it does in the physical sciences. But it is gradually asserting its own independent basis of authority.
- 17 -
41
Leonard, Herman B.
al
***
Cost-benefit analysis applied to risks: its philosophy and legitamacy. Zeer aansprekende filosofie over de waarde van kostenbaten analyses. Het stuk blijft dicht bij het thema, zodat wel "Ethical foundations of cost-benefit analysis" wordt behandeld, maar niet het proces van de aanvaarding
(p.31).
Cost-benefit analysis, particularly as applied to public decisions involving risks to life and health, has not been notably popular. A number of setbacks—Three Mile Island is perhaps the most memorable—called into question the reliability of analytic approaches to risk issues, as well as the competence of public regulators and decision-makers. The public does not always believe that cost-benefit analyses employ its values, or that analysis is conducted dispassionately on its behalf.
18
Dierkes, Meinolf in Assessing technological risks and benefits.
***
Kritische beschouwing onder het motto "changing views and perceptions". Dit hoofdstuk is een bezinning op de gevolgen van de technologische ontwikkeling
(p.23).
EXPLAINING INCREASED CONCERN ABOUT THE RISKS OF TECHNOLOGICAL PROGRESS: SPECULATIONS AND HYPOTHESES There has not yet been enough in-depth study for anyone to offer more than vague insights, speculations, and hypotheses to explain the change from an almost unanimous welcome of new technologies in the '50s and early '60s to an ever-deeper concern for their inherent risks. An examination of existing literature, however, seems to indicate that the interplay among the following major factors has been instrumental in determining the nature and direction of the shift in attitudes: The large number of unfamiliar technologies The magnified scale of application The increase in available knowledge and the related heightened awareness of possible effects The underlying value changes in society, especially the declining confidence in institutions.
69
Rowe, William D. An anatomy of risk.
al
***
Filosofisch getinte bespreking van veiligheid en risico (p.12):
-
18 -
The "value of life" in many cultures is held low by and for the masses. but high for rulcrs. The ancient Egyptians used to erect monuments to sustain the afterlife of a ruler—but we know that the pyramids cost the lives of innumerable slaves—a good example of a society's dichotomous attitude toward a significant value.
Ravetz, Jerome R.
in
***
Public perceptions of acceptable risks as evidence fo their cognitive, technical and social structure. Filosofie over (niet)-aanvaarding van technologisch risico. Uit de inleiding het volgende (p.45): When considering the variety, confusion, and even inconsistency of public responses to different risks, one is struck by the magnitude of the problem of achieving public acceptance of the risks that seem inherent in the modern technological order. One problem is the apparent inconsistency in the public's classification of risks as either acceptable or unacceptable. Even though the public has something important to say to the experts about the risks that are imposed on it, it would still be false to pretend that there is some instant wisdom available to the general public in its evaluation of risks.
Kuhlmann, A.
al
***
Introduction to safety science. Het hoofdstuk "Functions and goals of safety science" getuigt van een industrie-vriendelijke opstelling
The ultimate goal of the science of safety is to hold to an absolute minimum any damaging effects from handling modern technology, or, at least, to keep them within tolerable limits..
As far as life, health, property, or ideal values (e.g., the beauty of nature) are endangered by undesirable side effects of technology, avoiding such damage as far as possible is a task dictated by ethical considerations. In many cases, however, it will be realistic economical considerations which prompt us to aspire to the same goal. It is certainly not within the province of the science of safety to engage in moralizing about the relative merits of duty and inclination; however, it is necessary to point out that in many cases personal interest and ethical considerations may often coincide.
(p.1
- 19 -
The science of safety must recognize its responsibility of being able to answer the questions raised by the public concerning the safety of technoiogy and the demand voiced by society for protection against the hazards of technoiogy on the basis of its competency. It must thus create a climate of trust in technoiogy and strengthen it whenever possible.
An essential basis and starting point for safety science is constituted by the system-oriented approach. It describes the interaction of man and machine, and of both embedded in the environment as a "man-machine-environment-system" (MMES).
Het hoofdstuk "Risk acceptance; the irrationality of human risk behaviour" bespreekt nogmaals de psychologie, de ideologische lading en het democratische gehalte van de hele veiligheidsfilosofie
(p.420):
The originally intended plan was to obtain a system of guidelines for "ideology-free", "democratie" justification from the empirics of social conditions. If beyond this, on the basis of such a theory-attempt it were attempted to eliminate the irrational in man by means of enlightening him on his "true advantages" and by accustoming or finally compelling him to promote them, the results would be destructive. Rationalized reality leads to dreadful boredom and stimulates within society abnormal desires which serve to destroy the enlightened rational structure. The rapid change of social preferences which creates such confusion for empirical social psychology is then the least of the evils.
82
Thompson, Michael
al
**
Aesthetics of risk: culture or context. Filosofisch verhaal over de aesthetica van risico, waarbij bergklimmen in de Himalaya centraal staat. De belangrijkste vraag in het verhaal is: "Why climb Everest ?"
17
Crouch, Edmund A.C.
al
**
Risk / benefit analysis. Het boek begint onder het motto "het risicoperspectief" met een interessante filosofie (p.1-2): Life is a risky business. We are all continuously facing risks of some sort or another. Sometimes we face risky monetary decisions; sometimes dangers to life and limb. Not only do we face these dangers, we
-
20 -
daily make decisions about them after comparing the risk to the benefit. Each morning one decides to get up, face the world and the boss, forgoing the benefit of a day in bed but avoiding the risk of being fired and the cost of lost salary. One decides when it is safe to cross the road and when it is wiser to wait; one may choose to ride by automobile rather than bicycle or walk, to wear safety glasses while home woodworking, or to quit smoking. In these and all the other everyday choices consciously or unconsciously made, one assesses the risk more or less crudely, assesses the benefits of monetary gain, pleasure, or other objectives, and. makes one's own trade-off. This instant risk/cost/benefit analysis is based on a host of factors including reasoning, guess work, and past experience. In many obvious cases, the actual risks are small, so that- the risk assessment need be done only crudely and perfunctorily to be adequate, but even the crudest analysis can affect decisions. Two individuals may reach different decisions on the timing for crossing the street, because different individuals may not agree on the values they apply to different risks. Moreover, these values may not remain constant in even one person. This book introduces some of the ideas and difficulties associated with attempts to perform formal risk assessments and make risk/ benefit comparisons. The risks discussed are to individual and group human welfare. It is plausible for other species to be of interest, but usually the survival and welfare of the whole population of another species, not individuals or particular groups, are of concern. Although risks to other species may be included in a risk/cost/benefit analysis, in the monetary or nonmonetary analysis of benefits and costs, the concern is usually for the ultimate indirect effects on human beings of direct effects on the other species. The word risk implies uncertainty, so risk analysts do not discuss situations with certain outcomes, although uncertainties can arise in many different ways. One's uncertainty about involvement in automobile accidents does not arise because one does not know whether cars are involved in accidents, but because one does not know whether one's own car will be involved in an accident. In other cases the risks are hypothetical—it is not known whether the event actually occurs; much uncertainty arises this way. Saccharin at high doses causes bladder cancer in rats, but there is no strong direct evidence that it causes cancer in human beings at low doses, although it is prudent to make the hypothetical assumption that it does. Individuals consuming saccharin are faced with an uncertainty of a different kind from that in the automobile example. We shall in most of this book ignore such differences, however, because all such uncertainties may be formally treated in the same way.
1
!
Acceptability al ** The acceptability of risks: the logic and social dynamics of fair decisions and effective controls. Er wordt gesteld dat risico onontkoombaar bij het leven
- 21 hoort, maar dat de overheid de mensen in hun gedrag moet beperken in het belang van anderen (p . 5 , p . 9,p.23): The risk of suflering physical harm is an inescapablc aspect of living. Over recent generations, scientific and technological advanccs have reduced or eliminated many risks which were previously commonplace. But they have also created new ones. Ideas, too, have changed. Children no longer work in coal mines or as chimney sweeps, and we welcomc as liberal and humane the laws which have put a stop to these practices. Yet, paradoxically, all our babies are now exposed to the effects of radioactive stronüum in their milk. Some new risks have bccome more pervasive, and harder to define, as well as to climinate.
The concept of freedom must entail a degree of freedom to risk one's own life and limb. But diis liberty is not a licence to take risks with the lives and limbs of others.
pcople's behaviour must be limited in the interest of others, and this requires sanctions that only the State possesses.
The problem of risk is now an important component of all •' decisions about technological development. Yet the concept is <\. i surprisingly difHcult to grasp. We all incur risks, and we impose them on others in our ordinary lives, often qidte unawares. Popular concern about risks has increased recenüy, as man-made | disasters carry die threat of even worse to come from new or projected technologies. The management of risk involves far more dian the calculation of probabilities of the occurrence of accidents or disasters. Scientific methods for the assessment of risk need to be still further developed and strengthened; but final judgments on the "acceptability" of risks require a multidisciplinary approach.
All analyses aim to reduce hazards so far as possible. But there is only one way to reduce to zero die probability of an accident, and that is to remove its causes. As engineers say, the only perfectly safe aeroplane is the one that stays on the ground, either in still air on a disused airfield or in a locked hanger. Risks may be reduced to a point where they are "acceptable" in some sense or omer; but so long as the causes are present, the effects will, to a degree, be there also.
89
Vlek, C.A.J.
al
Persoonlijke beoordeling van risico's; over risico's, voordeligheid en aanvaardbaarheid van individuele, maatschappelijke en industriële activiteiten.
Hoofdstuk analyse
2 van d i t
rapport
van de p e r s o o n l i j k e
lijke
en u i t g e b r e i d e
waar
vanuit
geeft
analyses
Een g e d e e l t e
zeker
stof
in
dit
psychologische
van r i s i c o . hoofdstuk
invalshoek
voor
van de s a m e n v a t t i n g
illustreren
een
beleving
een p s y c h o l o g i s c h e
maar zij l e v e r e n dit
22 -
De d e g e -
zijn
welis-
behandeld,
de v e i l i g h e i d s f i l o s o f i e . van h o o f d s t u k
2 kan
(p.27):
Kennis over de "persoonlijke b e l e v i n g van r i s i c o ' s " i s r e l e v a n t , voorzover (a) p e r s o o n l i j k e waarden een doorslaggevende r o l s p e l e n in e l k e r i s i c o voordelen-analyse, (b) modellering van r i s k a n t e p r o b l e e m s i t u a t i e s door leken én experts onderhevig i s aan informatieve en c o g n i t i e v e beperkingen, en ( c ) b e s l i s s i n g s t h e o r e t i s c h e v a r i a b e l e n a l s "kans" en " u t i l i t e i t " t e formeel en abstract z i j n voor voldoende genuanceerde d i s c u s s i e s over 'riskante a c t i v i t e i t e n . Het kan maatschappelijk gewenst z i j n om voorwaarden t e scheppen, waaronder de " r i s i c o - b e l e v i n g " van bestuurders en d i e van bestuurden vruchtbaarder met elkaar kunnen worden geconfronteerd.
44
MacLean, D o u g l a s Risk
and c o n s e n t :
al philosophical
issues
for
* centralized
decisions. Filosofie
over
stemming v o o r
achtergronden het
ontstaan
bij de m a a t s c h a p p e l i j k e
van r i s i c o ' s
(p.17).
.
toe?QI-
Some risk analyses try to be sensitive to these important "intangibles" and to factor them into the equations as "psychic costs."16 More often than not, hovvever, the attempt to do so is ad hoc. Most such attempts fail to base their claims successfuily in any established theory of psychology or on any moral or philosophical basis. They appear more to be attempts to save a method of analysis than to demonstrate its explanatory power.
58
Otway, Harry J.
in
*
The perception of technological risks: a psychological perspective. Dit stuk behandelt de psychologie van de waarneming van technologisch risico (p.35-36): One of the areas that needs clarification is that of terminology. Strictly speaking, there is no such thing as risk perception. In the field of psychology, the word "perception" is usually reserved to describe sensory phenomena relating to sight, sound, touch, smell, and taste. Risks, as such, are not really perceived. The term "risk perception" was coined by technologists as a result of the observation that public reactions to new technologies often seemed to be "out of proportion" to
-
23 -
their estimated levels of risk as compared to the (accepted) risks of daily life. The model of human behavior thus implied went something like this: behaviors that reflect opposition tö a technology are determined by (perhaps inaccurate) perceptions of its risks, but perceptions of risk should be determined by "objective" risk data. Further, these perceptions should be amenable to change through rational argument if people could only be provided with the technical facts. This chapter will attempt to redefine this new idea of risk perception within the spectrum of established social science research areas and will then discuss the validity of the technologist's intuitively constructed behavioral model just described.
- 24 Hoofdstuk 3 Risicopresentatie 13
Calle, E.O.F. ra Probabilistisch ontwerpen van waterkeringen.
***
Het interimrapport bevat uitgebreide risicoanalyses voor waterkeringen. Deze studie komt tot een maatstaf voor de beveiliging tegen overstromingen, gebaseerd op een risicoanalyse van alle betrokken factoren. Veel grafische presentaties, onder meer van maatschappelijke veiligheidsnormen (p.155-159).
urrampen
(l/jaar)
Fig. 6 . 3 . 8 . Frequentie van ongevallen met dodelijke afloop a l s gevolg van natuurrampen in de V.S.
17
Crouch, Risk
/
Edmund A . C . benefit
al
analysis
Presentatie van het sterfterisico van de verschillende leeftijdsgroepen in de U.S.A. (p.4):
-
25 -
Figure 1 - 1 . Death Rates at Five Year Intervals from 1900 to 1975 for Various Age Groups: United States.
Age Group
OVER 85
7S-84
In hoofdstuk 7 - Everyday life, a catalogue of risks worden de opstelling en hantering van een risicokatalo gus behandeld (p.165). 33
Inhaber, Herbert Energy risk assessment
in
Vergelijkende studie van de risico's van verschillende energiebronnen. Zowel de centrale energieopwekking als het transport en de verbruikerskant van energie worden
- 26 behandeld. Veel duidelijke figuren en tabellen over de risico 's (p.43) : 1CP
*. W
10*
I
<0
< UJ
O
10'
Ö
-i
<
'Q-
lm
Z O
p < o. 10° O O
o 10"
^V
o°
>
> S ? J
S •'?
rV
J 5^J
# ^
o"
ƒ
-v
Figure 9. Occupational deaths, times 1000, per megawatt-year, asafunction of the energy system. Tlie values refer to 1 megawatt, net output, over the life of the system. For example, coal would have a maximum of 7/1000 = 0.007 deaths per megawatt output per year over the 30-year system life. Tfie tops of the bars indicate the upper end of the range of values; the dotted Unes within the bars, the lower. Where no dotted line is shown, the upper and lower ends of the range are similar. Those bars to the right of the vertical dotted Unes indicate values for technologies less applicable to Canada. This scheme of notation will be foliowed in Figures 10-14.
76
Slovic, Paul al Facts and fears: understanding perceived risk.
***
Het stuk schetst de verschillende beleving van risico's. Het stuk bevat lijsten met vele soorten risico en de mate van dreiging die van dat risico uit gaat (p.181): Subjective judgments. whether by experts or lay people, are a major component in any risk assessment. If such judgments are faulty, efïbrts at public and environmental protection are likely to be misdirected. The present paper begins with an analysis of biases exhibited by iay people and experts when they rnake judgments about risk. Next, the similarities and differences between lay and expert evaluations are examined in the context of a specific set of activities and technologies. Finally, some special issues are discussed, including the difficulty of reconcüing divergent opinions about risk, the possible irreievance of voluntariness as a determinant of acceptable risk, the importance of catastrophic potential in determing percep'.ions and triggering sociai conflict, and the need to facilitate public participation in the management of hazards.
- 27 Er wordt bijvoorbeeld een vergelijking gegeven van het geschatte met het werkelijke aantal doden per jaar door verschillende oorzaken. Bij een juiste beoordeling zouden de punten op een lijn onder 45 graden liggen. Het blijkt dat zeldzame doodsoorzaken als botulisme en tornado's worden overschat, terwijl de meer algemeen voorkomende oorzaken als asthma en kanker worden onderschat Men denkt ook dat ziekten even veel doden veroorzaken als ongelukken, terwijl ziekten in werkelijkheid 15 maal zo veel doden veroorzaken als ongelukken (p.184):
/
TAII All / j AAccidents* cci Disease Motor Veh. Ace, All Ca neer Heart Disease*
10-
10" Estimated Number Of Deaths Per Year 10 3
Pregnancy» Flood Tornado, • Botuiism
Homicide •_ ^ / ^ * S t r o k e • Stomach Cancer Oiabetes
10 J iSmallpox Vaccination 10
10
10 J
10^
10"
10=
10°
Actual Number of Deaths Per Year
Fig. 2. Reiationship between judged frequency and actual number of fatalities per year for 41 causes of death. Source: Licfatenstein et al. [3]. TABLE1 Bias in Judged Frequency of Death Most Overestimated All accidents Motor vehicle accidents Pregnancy, childbirth, and abortion Tomadoes Flood Botuiism All cancer Fire and flames Venomous bite or sting Homicide
Most Underestimated - Smallpox vaccination Diabetes Stomach cancer Lightning Stroke Tuberculosis Asthma Emphysema
- 28 Beoordeling door 4 groepen van de riskantheid van 30 activiteiten en technieken is zeer interessant. L.O.W.V. betekent: League of Women Voters. De groep van 15 deskundigen is breed van samenstelling. De drie lekengroepen oordelen in zekere mate gelijk. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de oordelen over motorrijden en voetballen. Er zijn echter ook grote verschillen. Kernenergie is bijvoorbeeld als gevaarlijkste techniek aangewezen door L.O.W.V. en studenten, maar staat 8 bij de Active Club en is 20 bij de deskundigen (p.191):
TABLE 2 Ordering of Perceived Risk for 30 Activities and Technologies11
Nuciear power Motor vehicles Handguns Smoking Motorcycles Alcoholic beverages General (private) aviation Police work Pesticides Surgery Fire fïghting Large construction Hunting Spray cans Mountain climbing Bicycles Commercial aviation Electric power Swimming Contraceptives Skiing X rays High school & college football Railroads Food preservatives Food coloring Power mowers Prescription antibiotics Home appüances Vaccinations
Group 1 LOWV
Group 2 College Students
Group 3 Active Club Members
Group 4 Experts
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
1 5 2 3 6 7 15 8 4 11 10 14 18 13 22 24 16 19 30 9 25 17 26 23 12 20 28 21 27 29
8 3 1 4 2 5 11 7 15 9 6 13 10 23 12 14 18 19 17 22 16 24 21 20 28 30 25 26 27 29
20 1 4 2 6 3 12 17 8 5 18 13 23 26 29 15 16 9 10 11 30 7 27 19 14 21 28 24 22 25
The ordering is based on the geometrie mean risk ratings within each group. Rank I represents the most risky activity or technology.
- 29 Lawless, Edward W. al Methods for comparing the risks of technologies.
***
In dit stuk worden methoden voor de vergelijking van uiteenlopende risico's besproken. Het bevat een zeer opvallend schema over maatschappelijke risico's (p.174)
Societal Risk Scale
Event
Classification
Hypothetical
Consequences
Makes Earth Uninhabitable
1.0
Kil Is A l l Human Life on Earth 10-1
— Civilization Destroyed
Holocaust
ÏO-2
K ! l l s ~ 2 . 2 x 1 0 8 Persons ( Population of USA )
10-3
Uncontrollable Disease Oestroys a Major Food Crop ( R i c e , Wheat, Corn)
10-4
Kil Is 1 Mi II ion People ( a Metropolitan Areo)
Cataclysm
10"5
— Rampant Alcoholism/Drug Abuse
Kil Is 10,000 People
10-<4 Catastrophe 10-7 Disaster 10-8 Tragedy KT
9
Loss
io- •10
10'r i l
_
Harm
• Kil Is 1,000 People or InjureslO.OOO Causes Extinction of "Important" Endangered Species Kil Is 100 People in World. 10 People in " M y Country," or 1 Person in "My Group" . injures Several People in "My Community" • Range of Severe Personai Injury or Economie Loss • K i l Is 10 People in World or 1 Person in " M y Community" ' Range of Many Personai lllnesses and Economie Setbacks ' Kil Is 1 Person Elsewhere in World or Injures Several Causes Extinction of "Minor" Endangered Species
• Extinction of a Disease or Major Pest
10-^2
F/gure 4.
Comparalive scales of societal risks of various kinds.
- 30 21
Dyer, James S. ke Measuring risk attitudes in risk analysis.
***
Het stuk behandelt hoe de houdingen van mensen ten aanzien van risico's kunnen worden verwerkt in risicoanalyses. Hierbij een grafiek waarin ten aanzien van dodelijke ongevallen met kerncentrales wordt gewerkt met onmiddellijke doden en latere doden (p.223):
Eariy Dvaths Dsloyed Doaths
o O.
I
Criteria proposad by Kinchin
O Al
Fatoliti»s, D
Figure 2. Criteria proposed by Kinchin (1978).
90
Vrijling, J.K. al Enkele gedachten aangaande een aanvaardbaar risiconiveau in Nederland. De uitkomsten van de beschouwingen en berekeningen worden gepresenteerd in duidelijke grafische voorstellingen Een voorbeeld daarvan is de volgende figuur, waarin is te zien dat de Deltacommissie voor het aanvaardbare risiconiveau voor Centraal-Holland heeft gekozen voor 10 _ 4 -10~ 5 (p.56):
- 31 -
maatschappelijk oogpunt
i [1/jaarJ 10- 7
10 -6 i + 5
economisch oogpunt
10" 5
10- 4
10 -3 persoonlijk oogpunt 10' 10
10J
10'
10!
10*
N,-P«f.N,
Fig.
23
3.1 De toepassing Holland.
F i s c h h o f f , Baruch Acceptable r i s k .
van
de
drie
veiligheidseisen
op
Centraal-
al
Drie grafieken die het verband aangeven tussen baten en risico. Figuur 5.1 toont aan dat het aanvaardbare risiconiveau evenredig is met de derde macht van de baten (p.81-85):
-
32 -
COMM£/tCUt
AVERAGE Pf DUE T0
ivewaès
OISEASE
INVOLUNTARY ELECTKIC POWER H '
RISK
S « BENEFIT I
100
500
1000
1
I
5000
t—L.
10000
Average annual beneflt/person involved (dollars) -3
10
(b)
10 10 10
•6
Average P
..
s m o k i n g - r - T C \ \ \ \ VOLUIT •
10, - '
\ \ \Railroads
,-8 10
r io 10
Motor v e h l c l e s
INVOLUNTARY
-9
-10-
„ - lO"11 100 200 500 1000 2000 5000 Average annual beneflt/person involved (dollars)
10000
Figure 5.1. Relationship between statistically measured risk of death and economie benefit, (a) as studied by Starr (1972) and (b) as reanalyzed by Otway and Cohen (1975). In both figures, risk is measured by fatalities per person per hour of exposure. Benefit reflects eilher the average amount of money spent on an activity by an individual participant or the average contribution an activity makes to a participant's annual income. In (a), the best-fitting lines were drawn by eye with error bands to indicate their approximate nature. In (b), regression procedures were used after deleting natural disasters from the category of involuntary risks.
VOLUNTART
100,000
INVOLUNTARY
HANDGUNSo
SUJtCËRY
MOTORCTCLES* X RAVS*
ROAOS
CENERAL AVIATION» BICYCLESX
•LARCE CONSTRUCTION
FIRE F i C H T I N C l / ' • HOME APPHANCES CONTRACEPTIVESX/ ^ Ö L I C E WORK * • COmERCIAL AVIATION •NUCLEAR POWER
POWEJ
IUNTAIN CLIHBING ERS X x FCOTBALL- , »
r
fVACCI.NATIONS l
10
10O
Benefit* (annual exp«nditurest S blttlona) Figure 5.2. One possible assessrhent of current risks and benefits from 25 activities and technologies. Items are marked with an X if voiuntary; with a closed circle if involuntary. Handguns and large construction could not be classified as primarily voiuntary or involuntary. They are marked here with open circles and are not included in the caicuiation of the two regression lines shown in the figure. (Source: Fischhoff, Slovic, & Lichtenstein. 1979, p. 20)
- 33 -
57
Otway, Harry Regulation and risk analysis.
in
Het stuk behandelt de positie van industrie, overheid en maatschappij bij risicoanalyse. Figuren en schema's illustreren het stuk (p.22):
FACTOR ï 'TECHNOLOGICAL RISK'
+ FOOD COLOURING
NUCLEAR POWER
\
PESTICIDES
FOOD PRESERVATIVES SPRAY CANS PRE5CIPTI0N MEDICAL ANTI-BIOTICS X-RAYS SURGERY VACCINATIONS
COMMERCIAL AVIATION
FACTOR II
—
"DREADRISK" RAILROADS ELECTRIC POWER
MOTOR VEHICLES
HOME APPLIANCES
GENERAL AVIATION BICYCLES
SMOKING
SKIING
MOUNTAIN CLIMBING SWIMMING
LOCATION OF RISK ITEMS IN A TWO - FACTOR PSYCHOLOGICAL SPACE
FIGURE 4
+
- 34 35
Kaplan, Stanley al On the quantitative definition of risk.
**
Het stuk handelt over de driehoek: relatief risico, het relativeren van risico en de aanvaardbaarheid van risico. Als voorbeeld een grafische voorstelling van d frequentie van dodelijke ongevallen als gevolg van akti viteiten van de mens (p.15):
10
•
s TOTAL MAN CAUSED V
y
AIR CRASHES TOTAL
\ C
y FMRES
V
\ ^ \
/
V
^ | ^ ^
EXPLOSIONS
1/10
1/100
\ ^
v- DAMFAILURES
-
<
N
\0 ^\
z LU
> > O
1/1000
-
v\ ^
z LU
D
O 1/10,000
— -
\ X.
\V
\
\
\
/ C H L O R I N E RELEASES
\
\
» - ^
* AIR CRASHES PERSONS ONGROUNO
1/100,000 — \ \
1/1,000.000
y S
100NUCLEAR POWER PLANTS
_-
!
1/10,000.003 10
100
I \ 1000
I 10.000
'"
*
I 100.000
FATALITIES
Fig. 2. Frequency of fatalities due to man-caused events.
50
Moore, Peter G. The business of risk
al
1.000.000
- 35 -
In het hoofdstuk "Morbidity and medicine" worden illustraties gegeven van verschillende ziekte- en sterfterisico's (p.171) : Table 11.2. Annual mortality ratesfrom lung cancer Death rate among men smoking a daily average of Age in years
No. of deaths
Nonsmokers
1-14
15-24g
25 g or more
35-54 55-64 65-74 75 and over.
10 24 31 19
0.00 0.00 0.00 0.70
0.09 0.32 1.35 2.78
0.17 0.52 3.34 2.07
0.26 3.10 4.81 4.16
All ages
84
0.07
0.47
0.86
1.66
Death rates are expressed per 1000 man-years of exposure.
45
Margulies, T.S.
ze
**
Cove Point liquefied natural gas operations; a preliminary review of the risk. De studie is in hoofdzaak gericht op de aanlooproute in de Chesapeak Bay
(p.61):
TABLE 9 COVE POINT ACCIDENT SCENARIOS INITIATING EVENT PROBABILITT SUHMARY (Accidents/Year) ACCIDENTS/YEAR
DESCRIPTION
-6
1 in
240,000
-6
1 In
230.000
-6
1 In
120,000
-6
1 in
180,000
Ship Rupture at Doek
4.1x10
Aircraft Penetratlon at Doek
4.3x10
Total at Doek
Ship ColÜBion and Rupture in Transit Aircraft Penetratlon in Transit Total in Transit
Cumulative Rupture Probability at Cove Point
8.4x10
5.5x10
-9
1.7x10
1 in 590.000,000
-6
1 in
180,000
1.4x10-5
1 in
70,000
5.5x10
- 36 31
Hohenemser, C.
al
Methods for analyzing and comparing technological hazards. Uit dit stuk een lijst van 93 gevaren met een code (p.256): Table 3. Descriptor and Factor Codes, for Ninety-Three Hazards* Hazard Energy hazards 1. Appiiances—fire 2. Appiiances—shock 3. Auto—crashes 4. Aviation, commercial—crashes 5. Aviation, commercial—noise 6. Aviation, private—crashes 7. Aviation—SST noise 8. Bicycles—crashes 9. Bridges—collapse 10. Chainsaws—accidents 11. Coal mining—accidents 12. Dams—failure 13. Downhili skiing—falls 14. Dynamite blasts—accidents 15. Elevators—falls 16. Fireworks—accidents 17. Handguns—shootings 18. High construction—falls 19. High voltage wires—electric fields 20. LNG—explosions 21. Medical X rays—radiation 22. Microwave ovens—radiation 23. Motorcycles—accidents 24. Motor vehicles—noise 25. Motor vehicles—racing crashes 26. Nuclear war—Mast 27. Power mowers—accidents 28. Skateboards—falls 29. Skydiving—accidents 30. Skyscrapers—fire 31. Smoking—fires 32. Snowmobiles—collisions 33. Space vehicles—crashes 34. Tractors—accidents 35. Trains—crashes 36. Trampolines—falls Materials hazards 37. Alcohol—accidents 38. Alcohol—chronic effects 39. Antibioücs—bacterial resistance 40. Asbestos insulation—toxic effects 41. Asbestos spray—toxic effects 42. Aspirin—overdose 43. Auto—CO poilution 44. Auto—lead poilution 45. Cadmium—toxic effects 46. Caffeine—chronic effects 47. Coal buming—NOr poilution 48. Coal buming—SO2 poilution 49. Coal mining—black lung 50. Contraceptive lUDs—side effects 51. Contraceptive pills—side effects 52. Darvon—overdose
Descriptor code
Factor code
333-333-12-3-95-2 333-113-21-3-95-1 333-113-11-5-96-2 333-113-63-3-97-4 333-213-11-1-85-5 333-113-32-4-97-4 333-313-41-1-76-5 333-113-11-3-84-2 333-113-53-1-95-3 666-113-11-1-74-2 333-233-53-3-64-3 693-423-74-2-85-5 333-113-21-2-63-1 333-113-32-2-65-3 333-113-52-2-96-2 333-113-31-1-83-2 369-113-41-4-96-1 333-113-71-1-28-2 333-173-11-1-74-3 363-213-85-1-86-5 333-189-11-4-92-2 333-173-11-1-84-2 333-113-11-4-76-2 333-213-11-1-83-3 333-113-52-2-67-2 699-213-87-4-98-6 333-113-21-2-73-2 333-113-11-3-73-1 333-113-51-2-48-1 333-423-53-3-85-4 333-433-32-3-85-1 333-11*41-2-73-2 333-313-84-1-98-5 333-113-41-2-74-2 333-213-53-3-84-3 333-113-51-1-74-2
00000 00000 00010 00100 00000 00010 00000 00000 00000 10000 00000 10100* 00000 00000 00000 00000 10010* 00000 00000 00100 00011* 00000 00010 00000 00000 10110* 00000 00000 00000 00000 00000 00000 00100 00000 00000 00000
333-313-11^-95-2 333-486-11-5-85-1 666-563-11-3-97-1 333-583-11-3-56-3 333-583-11-1-83-3 333-456-11-3-97-1 333-346-11-2-94-4 663-976-11-2-95-5 663-986-11-2-74-6 333-566-11-1-95-1 693-566-11-3-95-7 693-563-11-4-94-7 333-483-11^-64-3 333-763-11-2-67-1 333-586-11-3-74-1 333-556-11-4-77-1
00010 00010 10000 00000 00000 00000 00000 01000 01000 00000 10000 10010* 00010 00000 00000 00010
-
53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93.
DDT—toxic effects Deforestatioo—CO2 release DES, animal feed—human toxicity Femlizer—NO„ pollution Fhiorocarbons—ozone depletion Fossii fiiels—CO2 release Hair dyes—coal tar exposure Hexachlorophene—toxic effects Home pools—drowning Laetrile—toxk effects Lead paint—human toxicity Mercury—toxk effects Mirex pesticide—toxic effects Nerve gas—accidents Nerve gas—war use Nitrite prcservative—toxic effects Nuclear reactor—radiation release Nuclear tests—faiiout Nuclear war—radiation effects Nuclear waste—radiation effects Oil tankers—spills PCBs—toxic effects Pesticides—human toxicity PVC—human toxicity Recombinant DNA—harmful release Recreational boating—drowning Rubber manufacture—toxic exposure Saccharin—cancer Smoking—chronic effects SST—ozone depletion Taconite mining—water pollution Thalidomide—side effects Trichloroethylene—toxic effects 2,4,5-T herbicide—toxic effects Underwater construction—accidents Uranium mining—radiation Vaccines—side effects Valium—misuse Warfarin—human toxicity Water chlorination—toxic effects Water fluoridation—toxic effects
37
-
996-886-32-1-87-5 696-993-11-1-91-9 333-586-11-1-93-1 393-686-11-1-93-9 393-883-11-1-97-9 393-993-11-1-92-9 333-286-11-1-87-1 666-363-11-2-87-1 333-223-41-3-83-1 333-553-11-1-55-1 333-773-11-3-75-2 663-986-13-2-85-5 696-886-22-1-67-5 669-836-73-1-77-5 699-836-87-3-97-7 336-786-11-1-91-1 363-969-86-1-96-7 663-989-73-3-91-9 699-989-88-4-97-9 363-989-15-1-82-6 663-763-61-1-15-6 663-976-13-1-97-6 996-886-12-2-97-5 333-486-11-2-77-4 393-869-97-1-97-9 333-223-51-4-83-2 333-986-11-3-57-4 333^*6-11-1-87-1 333^86-11-6-85-1 393-893-11-1-93-9 663-983-11-1-67-6 333-456-51-1-17-1 333-983-11-1-87-4 696-886-22-1-77-5 333-223-61-1-44-3 333-989-12-2-64-5 696-556-11-2-84-1 333-566-11-3-87-1 666-653-11-1-87-1 666-583-11-1-97-5 333-786-11-1-82-5
11000* 10001* 00001 00001 00000 00001 00000 10000 00000 00000 00000 01000 11000* 10100* 10100* 00001 01100* 01101* 11110* 01001* 00000 01000 11000* 00000 01100* 00010 01000 00000 00010 00001 00000 00000 00000 11000* 00000 01000 10000 00000 10000. 10000 00001
" The descriptor code for each hazard consists of a digit tor each dcscriptor. and icprcsents scores on the scales defined in Table 2. To hetp visualize the factor structure, descripto» have been grouped by factor in the order denned in Table 4. The factor code consists of a single digit for each factor, idennfies extreme scores by 1 and nonextreme scores by 0, and also follows the order denned in Table 4. Hazards with two or more extreme factors are identified win «.
14
Chicken, John C. al The risk ranking technique in decision making.
**
In het boek wordt beschreven hoe technische, economische en socio-politieke factoren kunnen worden verwerkt en hoe zij kunnen worden geïntegreerd voor een uitgebreide beoordeling ten behoeve van de besluitvorming. De grafische voorstelling van de visie op concern, worry en anxiety is opvallend (p.46):
-
38
80
Smoking Nuclear plant • Chemical
60
<0
o
O) co
40
c
0}
o
CD
20
Concern
Anxiety
Worry
Fig 5 Percentage of sample concerned about various risks
Vergelijking van risicobeoordeling van aanlanding van LNG op de Maasvlakte of in de Eemshaven wordt in drie tabellen gepresenteerd: Tabel 20
vergelijking Maasvlakte/Eemshaven
Tabel 21
lokatie Maasvlakte
Tabel 22
lokatie Eemshaven
(p.61) (p.62)
(zie ook de bijlage 6 van dit rapport)
(p.61)
- 39 -
TABLE 20
COMPARISON OF THE OFFICIAL MAASVLAKTE AND EEMSHAVEN RISK DATA MAASVLAKTE
RISK Probability of a major accident. (If other additlonal safety measures were adopted).
3xlO -7 (3xl0 -8 )
EEMSHAVEN
ïo- 7 (5xl0"8)
Maximum consequences Number of deaths Number of casualties
0.5-2x10* 1 - 4xl0 4
0.5-2x10?, 1 - 4xl0 3
Material third party damage (Dutch Guilders)
18xl0 9
not given
Increase in risk of individual death
3xl0 -6
<3xl0" 7
TABLE 21 FACTOR
RANK ING JUSTIFIED FOR THE MAASVLAKTE SITE SCORE
JUSTIFICATION
TECHNICAL
2
Probability of a major accident put at 3xl0 - 8 and the increase in risk of individual death 3x10 . The slightly high score given because some engineering work required.
ECONOMIC
1
The economie need for an LNG terminal was agreed. Maasvlakte is slightly nearer to the point of use for LNG. The third party risk is acceptable.
S0CI0POLITICAL
1
Although the site was rejected by the cabinet and the parliament, the socio-political arguments were marginal.
TOTAL SCORE
4
SO RISK RANK 3 IS JUSTIFIED
TABLE 22 FACTOR
RANKING JUSTIFIED FOR THE EEMSHAVEN SITE SCORE
JUSTIFICATION
TECHNICAL
1
Probability of a major accident put at 5xl0" 8 and the increase of risk of individual death <3xlO"7. The risk of individual death is lower than Maasvlakte so that is why a lower rank ing score is considered to be justified.
ECONOMIC
1
The economie need for an LNG terminal was agreed. Economie benefit of development to the area accepted. Economie acceptability of risks the same as for Maasvlakte.
S0CI0POLITICAL
0
The site was accepted. There was political support for the site and there was Trade Union support for the site.
TOTAL SCORE
2
SO RISK RANK 4 IS JUSTIFIED
- 40 3
Baldewicz, William L. ra Dam failures: insights to nuclear power risks DAM FAILURES: INSIGHTS TO NUCLEAR POWER RISKS
z < £ 3 X u. O O) O)
o -1 X t-
5 co ui
tr 3
£ <
O UI
>
5 3
£ 3 o DAM YEAHS (1000's) WITH HUMAN LIVES AT RISK
Fig. 2. Cumulative number of dam failures with loss of human life in the U.S., 1870 to 1980.
to
SO-
IT 3
< UI
o cc
> p
5 3
£
3 U
50 100 150 LARGE-DAM YEARS (1000*s)
Fig. 3.
Cumulative large-dam failures in the Ü.S., 1870 to 1980.
- 41 Presentatie van stuwdambreuken met verlies van mensenlevens in de U.S.A. De gemiddelde waarschijnlijkheid _5 sinds 1870 is 1,7.10 per dam per jaar (p.85-86). Rowe, William D.
al
**
An anatomy of risk. Presentaties van risico komen voor in tabellen en grafieken, vooral in Appendix A (p.433). Integrale;
Integrale nota LPG.
ge
**
Presentatie van individuele risico's in tabelvorm Tabel 5.3
(p.75):
Overzicht van de (maximale) individuele risico's aan de grens van de woonbebouwing bij de aanvoer van LPG, zonder
risicoreducerende maatregelen
(per 1 min ton
LPG per jaar).
scheepsgrootte
5000 nr
70.000 m
LOCATIE AMSTERDAM - passage IJmuiden/Beverwijk
7.10-5
10~ 6
2.10-6
3.10"6
2.10"6
5.10"6
t/m de sluis - passage IJmuiden/Beverwijk achter de sluis LOCATIE WESTERSCHELDE - passage Vlissingen via Wielingen - passage Vlissingen via Oost
9.10"5
n.v.t.
gat LOCATIE MAASVLAKTE - passage Hoek van Holland
2.10"7
3.10"7
2.10"7
3.10~7
LOCATIE 5E PETROLEUMHAVEN - passage Hoek van Holland LOCATIE SEINEHAVEN - passage Hoek van Holland
2.10"7
n.v.t.
- passage Rozenburg
4.10"8
n.v.t.
LOCATIE 3E PETROLEUMHAVEN - passage Hoek van Holland
10"6
3.10"7
- passage Maassluis/Rozenburg
10"6
2.10"7
- passage Vlaardingen
IQ"6
2.10~7
- 42 84
Veiligheidsstudie pij ** Veiligheidsstudie betreffende het transport per ondergrondse pijpleiding van aardgas en LPG in Nederland: eindrapport TNO, nr. 82-04180. Ten aanzien van de overlijdensfrequentie volgt uit de resultaten dat deze in de onmiddellijke omgeving van de leidingroute ruwweg tienmaal zo groot is voor een LPGleiding (2.10 -5 - 5.10~ 5 jaar - 1 ) als voor een aardgastransportleiding (2.10 - 6 - 8.10~6 jaar -1 ) (p.194).
28
Hartwig, Sylvius
ge
*
Open and controversial topics in heavy gas dispersion and related risk assessment problems. Deze bijdrage aan het 2 Symposium over zware gassen en risicobeoordeling is voorzien van een aantal duidelijke tabellen en grafieken (p.2). 15
Christian, T.
lu
*
Structural risk assessment using damage tolerance analysis and flight usage data. Presentatie van de relatie tussen de faalkans van syste men in vliegtuigen en het aantal vlieguren. Er wordt gepleit voor een goed afgestemd inspektieschema (p.36). 25
Griffiths, Richard F.
al
Problems in the use of risk criteria. Beschouwingen over individueel risico met enkele tabellen, o.a. een tabel met overlijdensrisico (p.55): Tablc 1. Individual risk of death vs agc for UK, all causcs (Grist, 1978) Agc group 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75-84 85 plus
Individual risk per ycar (X 10~ 3 ) 3.3 0.3 0.3 0.6 0.7 0.8 1.8 5.8 14.8 36.7 87.7 205.2
- 43 Anderson, Loren R.
aa
*
Seismic response component in the risk assessment of dams. Bespreking van het aardbevingsgevaar voor stuwdammen. Er zijn geen dambreuken ten gevolge van aardbevingen bekend. Er wordt een rekenmethode gepresenteerd voor de kans op breuk van een aarden dam door vloeiing. Die 8G waarschijnlijkheid is in het gegeven voorbeeld 1,16.10 per dam per jaar (p.259). Kletz, T.A.
al
*
Benefits and risks, their assessment in relation to human needs. Vergelijking van vrijwillige en onvrijwillige risico's in tabelvorm (p.42):
Table 1. Voluntary and invoiuntary risks compared Invoiuntary
Voluntary
Acrivity Smoking (20 cigarettes per day) Drinking (1 bottle wine per day) Football Carracing Rock-cUmbing Car driving Motorcycling Taking contraceptive puls Taking saccharin (average US constunption) Eating peanut butter (4 tablespoonfuls per day) Diagnojtic X-rays (average US exposure) Being in same room as smoker (average US exposure)
Risk of death per person per year (X 10"s) 500 75 4 120 4 17 200 2 0.2 4 1 1
Acrivity Run over by road vehicle (USA) Run over by road vehicle (UK) Floods (USA) Earthquake (California) Tomadoes (Mid-West USA) Storms (USA) Lightning (UK) Falling aireraft (USA) Faüntg aireraft (UK) Explosion of pressure vessel (USA) Release from atomic power-statioc (at site boundary) (USA) (at 1 km) (UK) Flooding of dikes (Holland) BitesJe songs of venomous creatures (UK) Transport of petrol & Chemicals (USA) (UK) Leukemia Influenza Meteorite Cosmic rays from explosion of supernovae
Risk of death per person per year (X 10~7) 500 450 22 17 22 8 1 1 0.2 0.5 1 1 1 1 0.5 0.2 800 2000 6 X 10"" 10"*-10" n
Data mainly from Starr (1969. 1972), Pochin (1973. 1975). Gibson (1976) and Hun (1978). The last four figures on the left-hand side are esrimated by Hutt assuming a Unear response and could be wrong if there is a threshold exposure below which no harmful effects occur.
- 44 10
Brand, D. v.d.
ge
*
Risico's van het vervoer van gevaarlijke stoffen via weg, rail en buisleidingen. Bespreking van risico's van het vervoer van gevaarlijke stoffen. De meeste aandacht wordt besteed aan individueel risico. Voor het toetsen van bestemmingsplannen is —6 uitgangspunt om het 10 individuele risico-niveau niet te overschrijden. Voor nieuwe kwetsbare bestemmingen langs transportroutes kan voorwaardelijk een risico_5 niveau van 10 worden geaccepteerd (p.12). 39
Kuhlmann, A. Introduction to safety science.
al
In het hoofdstuk "The environment as a safety factor" worden enkele tabellen gegeven over catastrofes. De frequentie van aardbevingen is in Europa kleiner dan in Azië. Europa heeft sinds 1900 geen enkele grote aardbeving gekend (p.284):
Table 7.14 Severe earthquakes woridwide since 1900 [7-28] Continent Africa Morocco Asia China
Japan Turkey Pakistan Iran USSR Europe italy North America California Central America Guatemala South America Peru Chile
Date
Frequency
Fatalities
6
21,000 13,000 1.3 Million 665,000 100,000 80,000 77,000 20,000 143,000 33,000 30,000 25,000 20,000 120,000 83,000 30.000 1100 750 40,000 23,000 100,000 52,000 28.000
1960 38 1976 1920 1927 1932 1970 1923 1939 1935 1928 1948
•
10 1908 1915 5 1906 11 1976 8 1970 1939
- 45 -
Table 7.13 Severe earthquakes in Europe since 1900 [7-28) Location
Date
Number of dead
Messina/Italy Avezzano/Italy Naples/Italy Bucharest/Rumania Skopje/Yugoslavia Sicily/Itaty Friuli/Italy Bucharest/Rumania Montenegro/Yugoslavia Southern Italy
Dec. 1908 Jan. 1915 July 1930 Nov. 1940 July 1963 Jan. 1968 May 1976 Maren 1977 April 1979 Nov. 1980
83,000 30,000 1883 980 1070 281 978 1581 130 3200
Damage in millions of dollars (U.S.)
10 300 320 2000 800
In het hoofdstuk "Risk acceptance" staan enkele opvallende figuren en tabellen (p.428): Tabie 9.1 Risk values per person and exposure hour for fatal work accidents, 1977 [9-27]
11
Professional activity
Risk values
Mining Traffic Construct ion Nonmetallic minerals Gas and water Iron and metal Wood and pulp Food and beverages Paper and print Electronics, precision mechanics, opties Chemistry Trade. money, and insurance services Textilc and leather Health service Average value
30-10 - 8 30-10 - 8 20-I0" 8 15-UT 8 4-HT 8 7-10" 8 4-HT 8 6-HT 8 5-HT 8 4-HT 8 3-10" 8 5 -10-» 2-10 - 8 1•10-" 8-10" 8
Brookshire, David S. aa * Methods development for valuing hazards information: Technical Report. Er wordt veel informatie over aardbevingen verstrekt. De plaats van handeling is de San Andreas breuk in California en er wordt "gerefereerd aan de aardbeving te Fort Tejon in 1857 en San Francisco in 1906. De waarschijnlijkheid van nieuwe aardbevingen wordt gepresenteerd Er wordt meer aandacht besteed aan de schade aan gebouwen (p.42) dan aan slachtoffers (p.190). Zelfs in
- 46 tabel 2 wordt slechts de waarschijnlijkheid van een aardbeving vergeleken met de kans op doden en gewonden in andere situaties (p.161):
TABLE 2 EXAHPLES OF RISKS/YEAR
Probabllity of e major «vent on th« San Andreas foult thls year - 1.2* Among all urban dwellers, " ~'' -. •... r- jrprobablttty of serlous Injury from accldents"at home probabllity of death from accldents at home "' ---_v.;:^-" Among all manufacturlng and non-manufacturfng workars, probabllity «f a dlsabllng Injury from accldents at work ._.--._ ;r*.~^^,. i\? probabllity of death from accldents -t work _ ":-^ "-f:S' Among all Callfornla resident*, probabllity of daath In motor vehlcle accldents billty of probabllity of death In other accldents and by vtolenca Among all Itcensed drlver» In the U.S., ' -^-r~~~ï--~--" ,- probabllity of Injury In sotor vehlcle accldents '~'T^' .probabllity of belng In a motor vehlcle,accident /.-?!•> V "•' Involvlng propêrty damage sjri^Sf-"-'~S~ : probabllity of belng killed In a motor vehlcle ^T ' ^• • accident. "3;~!TÏ:-V.''; -'." • •. u.^i^Cj^T?-' i
•"•
•'";'.'••"
.-
m
1.96» .13»
m
2.765» .018»
-
.025»
m
.057»
m
1.8*
-22.7*
.
.0*9»
= # ? . ? • - ; : * :_-
sJ:J\ ••--;' ; -catastroohie_T^gprobabHltv of death _T'-S^L^.- '" ' . - .0002* ISir~'.«-'j-5-;. accldents ^""psgrnrobabirity of Injury '"3^sss*3s-"-r'.r;- > <.000l* ,'vï. = ••'*-'.' -,7 ordlnary Tf-fggsprobabllity of death'3S'^.ju&gAJ; : /" • <.0001» accldents -;sggjrobablHty of Injury .Z'-^diï^^'': " .00U* r<..r.-r: .Among all U.S. resident*; ; •• w - -•'. <. - probabllity of death by dlsease ZKJt" 15-to aqe qroup :!=$45-64 aga group
49
Molag, M. Berekening van transportrisico's.
al
*
Aangegeven wordt hoe risicoberekeningsmethodieken en de wijze van presentatie van het berekende risico aansluiten bij de aard van-het te berekenen risico en de verschillende doelstellingen van een transport-risicoanalyse (p.1) .
-
12
Bützer, Sind von
-
Peter
Risiken
al quantitativ
chemischen
Gepresenteerd kennis,
47
erfassbar
?
:
die
* Bewertung
Risiken. wordt
praktijk
de d r i e h o e k
en r i s i c o
van
het
verband
tussen
(p.326):
Voraussetzung für das Riskmanagement ist nach unserer Ansicht immer eine ausgewogene Paarung von Theorie und Praxis, wie sie in der folgenden Figur dargestellt i s t . (VERSTANDNISLOSER PRÖBLER)
Kenntnis=0
Maximale fheoret. Ausbildung
Praxis=0 (PRAX1SFERNER PHLOSOPH) Fig.7:
Zusammenhang K: Zunahme P: Zunahme R: Abnahme
Risiko=0 (THEORETISCH GENIALER PRAKTKER)
zwischen Kenntnis, Praxis und Risiko 0 3 ) der Kenntnis urn diesen Betrag der Praxis um diesen Betrag des Risikos um diesen Betrag
- 48 Hoofdstuk 4 Risico-analyse 13
Calle, E.O.F. ra Probabilistisch ontwerpen van waterkeringen.
***
Het interimrapport bevat uitgebreide risico-analyses voor waterkeringen. De uitgewerkte analyses omvatten bepaling van de faalkans van de waterkering, de inundatiesnelheid, -diepte en -schade (p.55). 81
Swart, P.F. de ra *** Rapportage aanpassing Afsluitdijk; Deel 5 C: Totale risico-analyse. Het doel van dit rapport is het bepalen van het veilig-
Aan«epaste situatie
bijlage 2
OVERSCHRIJDING REFERENTIEPEIL NAP+2.95M FLEVODIJKEN 2.6E-4 /jaar
5.5E-6/j
of
OVERSCHRIJDING PEIL TEN GEVOLGE VAN DOORBRAAK
().S5
OVERSCHRIJDING PEIL MET BRES IN A'DIJK
en
2.!5E-4/jaar OVERSCHRIJDING PEIL ZONDER DOORBRAAK
LE-5 /j<3ar ONTSTAAN BRES IN AFSLUITDIJK
Norm voor de dijken rond het IJsselmeer is 2.5E-4 /jaar (1/4000)
- 49 heidsniveau van de Afsluitdijk door het uitvoeren van een toetsing. Er wordt een aantal normen voor een probabilistische toetsing opgesteld waarop de veiligheid van de Afsluitdijk wordt beoordeeld. Met deze normen als kriteria wordt een totale risico-analyse gepresenteerd van het systeem Af sluitdijk/spuisluizen/schutsluizen (p.70). 46
Megill, Robert E. An introduction to risk analysis.
al
***
Standaard boek over risico-analyse. Het zwaartepunt ligt bij de waarschijnlijkheidstheorie en de statistische kant van de risico-analyse. 22
Eckert, Detlef in *** Risikostrukturen industrielier Forschung und Entwicklung: Theoretische und empirische Ansatzpunkte einer Risicoanalyse technologischer Innovationen. Standaard boek over risico-analyse. Bijdrage aan de risico-analyse met speciale aandacht voor economisch risico.
29
Hauptmanns, U. in Technische Risiken; Ermittlung und Beurteilung.
***
Standaard boek over risico-analyse. Risicostudies voor chemische industrie en kernenergiecentrales. Vergelijking van verschillende energiebronnen. Toetsing van probabilistische methoden. 47
Meyna, Arno al *** Einführung in die Sicherheitstheorie: sicherheitstechnische Analyseverfahren. Standaard boek over risico-analyse. De auteur besteedt veel aandacht aan ongevallenstatistiek, faalkans en foutenboom, risico-analyse en veiligheidsprogramma's.
- 50 -
19
Dooley, James E.
ke
***
The emergence of risk analysis on the international scène. Beschrijving van de geschiedenis van de risico-analyse en de maatschappelijke beoordeling van de toepassing van kernenergie. Het verhaal bevat een vergelijking van de landen: U.S.A., Canada, Engeland, Zweden en Duitsland (BRD) (p.24): The foregoing discussion demonstrates ciearly that large-scale nuclear risk analysis has increased dramatically since the first limited consequence study performed in the United States in 1957. But the growth has been highly uneven; the United States, Sweden, and West Germany have been the major producers and users of such assessments, whereas Canada and the United Kingdom have been lessconvinced of theiroverall role and value. Even in the United Kingdom, however, the technicai advances in probabilistic risk analysis since 1975 have been dramatic. What is different is that this progress is largely opaque to the public and does not appear in the form of a single, highly visible report.
17
Crouch, Edmund A.C.
al
**
Risk / benefit analysis. In het boek wordt de risico-analyse behandeld aan de hand van 9 case studies. 34
(p.103)
Integrale
ge
**
Integrale nota LPG. Hoofdstuk 4 geeft een samenvatting van de relevante onderzoeken op veiligheidsgebied van de overheid en van het bedrijfsleven
39
(p.44).
Kuhlmann, A.
al
Introduction to safety science. Standaard boek over risico-analyse.
(p.42):
As stated in the preceding chapter, safety analysis of a technicai system is systems analysis governed by safety engineering aspects. lts essential purpose is to ascertain hazards which could result from a technicai system and to deal with questions of possible reduction of such hazards. In this context the analysis will view the technicai system as the sum of all elements in a state of reciprocal action and the conditions resulting from the combined action of these elements.
**
- 51 74
S l a t e r , D.H. in ** Methodologies f o r t h e a n a l y s i s of s a f e t y and r e l i a b i l i t y problems in t h e o f f s h o r e o i l and gas i n d u s t r y . Het stuk p r e s e n t e e r t een aanpak met modellen waarin n a a s t de k w a n t i t a t i e v e r i s i c o - a n a l y s e ook een k w a n t i t a t i e v e verwerking van r i s i c o k r i t e r i a wordt meegenomen (p.113) .
5
B a l l e s t e r o , Thomas P. Flood p r e d i c t i o n with c a u s a l
ra
**
analysis.
Afvoer en o v e r s t r o m i n g kunnen b e t e r worden behandeld a l s de d i v e r s e f y s i s c h e oorzaken worden g e a n a l y s e e r d . Een groot v o o r d e e l van deze methode i s dat r e g i o ' s met e e n z e l f d e h y d r o m e t e o r o l o g i s c h proces van h e e r s l a g en afvoer kunnen worden b e p a a l d , ( p . 6 3 ) : Causal analysis allows the user to identify the o n - s i t e physical process responsible for large magnitude/low probability flood events. This information can then be utilized in s p a t i a l l y and temporally distributing design r a i n f a l l events. The method i s proposed to be used as a tooi which can infuse physically based information into existing flood prediction methodologies. On a large scale, the United States i t s e l f may be mapped with the aid of causal analysis in order to identify regions of common flood producing hydrometeorologic processes. On a more local scale, the theoretical distributions of the d i s aggregated data set may be used in a stochastic simulation model in which storm events would be sampled. A much larger sample could then be analyzed for physical information pertaining to the largest events.
8
Bowles, David S. Design l e v e l r i s k a s s e s s m e n t for dams.
ra
**
Het v e i l i g h e i d s n i v e a u voor stuwdammen wordt behandeld. Bij het ontwerpen van belangrijke dammen wordt in de U.S.A. None of the llrcltatlons te the risk assessment approach which have been ldentlfled to date appear to warrant disnissal of the approach. Further research i s needed to develop loproved approachei for dealIng uith then, but meanwhlle appllcatlon of risk assessment to dams can provlde valuabïe lnslghts into the choices avallable to the declslon aaker. Such research can be e f f e c t l v e l y conducted through collaboration between universltles and experlenced practiclng dam engineers. in the public and private sector. Joint case studies on actual dams can be an effectlve neans for developing lnprovement in the risk assessment approach.
-
52 -
Successful a p p l i c a t l o n of r i s k assessnent and risk management approaches to evaluating daa safety requlres a coablnatlon of the s k i l i s or experienced dan design professionals and risk analysts. At thls tinse pioneering work nas been coopleted or i s currently underway on the a p p l i c a t l o n of design l e v e l risk assessment approach to eraluatlng reaedlal actlon alternatives on several daas. It i s a field ulth both technioal and cooaunioations challenges, but vhen properly used l t can be a valuable tooi, partlcularly for those responslble for deternlnlng reaedlal actlon at existing daas. Risk assessaent can be expected to lead to Improved dan safety and more effective use of United firnd3 avallable for rehabllltatlng existing dans.
naast het risico van hoog water ook het aardbevingsrisico in beschouwing genomen. Bestaande stuwdammen voldoen dikwijls nog niet aan de eisen. Er wordt een methode aangegeven voor het controleren van bestaande dammen met standaard kriteria (p.224). 26
Grutter, Fritz ra ** Probabilistische Sicherheits- und Risikoanalysen für Talsperren. Bespreking van de probabilistische risico-analyse voor stuwdammen. Er wordt voorgesteld om kritische situaties met de probabilistische methode verder te analyseren, waarmee ook de invloed van inspectie, bewaking en alarmering dient te worden verwerkt (p.337):
langerdauernde Überflutung
10' ,-4 10
Überflutung durch Flutwelle
,-5 10
10 -
1Q-7H
IQ3
Bild
4:
Berechnete sperre
10°
10 8
10'
Risikokurven
für
die
103
10 1 0 Fr. Schadenhöhe
Ueberflutung
einer
Tal-
- 53 85
Verkenning pij ** Verkenning inzake risico-analyse van hogedrukleidingen, in het bijzonder voor kruisingen met waterstaatswerken. Het inundatierisico varieert met de inundatiekans, welke afhankelijk is van het ontwerppeil van de waterkering, de stabiliteitsfactor van het dijklichaam en de aanwezigheid van vreemde objecten, zoals hogedrukleidingen, kortom van de dysfunctie-kans van de waterkering als gevolg van stormvloed, afschuiving en lekkende of exploderende hogedrukleidingen. Stormvloed en afschuiving leveren het basis-risico, hogedrukleidingen impliceren een additioneel risico. De beoogde risico-analyse is nu vereenvoudigd tot een kans-analyse, waarbij het gaat om de (additionele) dysf unctie-kans van waterstaatswerken als gevolg van de faalkans van kruisende hogedrukleidingen (p.4).
66
Risico-analyse pij ** Risico-analyse van ondergrondse pijpleidingen voor het transport van gevaarlijke stoffen met betrekking tot de stedebouwkundige aspecten. Verslag van een studie over ondergrondse pijpleidingen. De studie betreft voornamelijk de leidingen welke dienen voor interlocaal transport onder hoge druk. Wel is nagegaan of en in hoeverre de resultaten bruikbaar zijn voor leidingen die werken bij lagere druk. Het rapport bevat analyses van ongevallen en effectberekeningen (p.19)
84
Veiligheidsstudie pij ** Veiligheidsstudie betreffende het transport per ondergrondse pijpleiding van aardgas en LPG in Nederland: eindrapport, nr. 82-04180. Een belangrijk aspect van het transport van aardgas en LPG door ondergrondse pijpleidingen is het risico voor de omgeving van deze leidingen. Het doel van de studie is om inzicht te verkrijgen in de grootte van de mogelijke
effecten,
die
optreden
gen d a a r v a n v o o r met de kans d a t 35
Kaplan,
na l e k k a g e
en de mogelijke
de o m g e v i n g en de b e v o l k i n g , die
gevolgen
zich
zullen
Stanley
Een r i s i c o - a n a l y s e valskans
definition
of
met de n a d r u k
en d e f i n i t i e
op v i e r
locaties
gericht
van LPG van h e t
over
scheepvaart analyses
*
onge-
in
ze
*
aanlanding
van LPG
Nederland.
de a a n l a n d i n g
op de a a n l o o p r o u t e s
van LPG. en de
overslag
s c h i p n a a r de o p s l a g op de w a l t o t
b e g i n van de t r a n s p o r t l e i d i n g opslagtanks.
(p.14)
(p.11).
van de g r o o t s c h a l i g e
V e r s l a g van een s t u d i e is
voordoen
op s c e n a r i o ' s ,
van r i s i c o
verschillende
De s t u d i e
verbonden
risk.
Risico-analyse Risico-analyse
gevol-
al
On t h e q u a n t i t a t i v e
65
54 -
Daarom i s geplaatst.
dit
van de s t e i g e r
rapport
Het r a p p o r t
en b e r e k e n i n g e n
naar
i n de s e k t o r geeft
het de
zee-
uitgebreide
van schade aan de
omgeving
ge
*
(p.104). 53
Nikodem, Risk Dit
H.J.
analysis stuk
for
beschrijft
modellen die
storage
de b e l a n g r i j k s t e
zijn g e b r u i k t
een Zweedse L N G - t e r m i n a l . blijkt 92
grote
Wagner,
and t r a n s p o r t
invloed te
resultaten
for
van en de
v o o r een r i s i c o - a n a l y s e De t o p o g r a f i e
van de
hebben op h e t r i s i c o
D a v i d P.
Methodology
o f LNG.
risk
analysis
for
lokatie
(p.177).
ra flood
van
nuclear
* power
plants. De i n h o u d
van h e t
stuk
is
als
volgt
(p.65):
The methodology for flood r i s k analysis described here addresses the effects of a flood on nuclear power plant safety s y s tems. Combining the r e s u l t s of t h i s method with the probability of a flood allows the e f f e c t s of flooding to be included in a probabili s t i c r i s k assessment.
- 55 15
Christian T. lu * Structural risk assessment using damage tolerance analysis and flight usage data. Analyses om te komen tot een praktisch inspektieschema teneinde het falen van vliegtuigsystemen op te sporen voordat dit leidt tot dure reparaties of ongevallen (p.35) .
- 56 Hoofdstuk 5 Risicoaanvaarding 55
Omgaan
al
***
Omgaan met risico's: de risicobenadering in het milieubeleid . In dit milieurapport worden de grenzen aangegeven voor, in kwantitatieve risicoanalyse berekende, risico's. Risicogrenzen voor de mens in nieuwe situaties zijn (p.15-16) :
Individueel risico per aktiviteit (overlijden, mens) Het maximaal toelaatbaar niveau is 10^/jaar'. Het verwaarloosbaar niveau is 1O'Vjaar.
Groepsrisico per aktiviteit (overlijden in één keer, n of meer personen). Voor beide niveaus geldt dat bij een toename met een faktor n van het aantal doden de kans een faktor n-kwadraat kleiner moet zijn. Het maximaal toelaatbaar niveau bij calamiteiten is 10^/jaar bij n—10 of meer doden en 10"7/jaar bij n—100 of meer doden, enzovoort Het verwaarloosbaar niveau is 10'7/jaar bij n—10 of meer doden en 10"9/jaar bij n—100 of meer doden, enzovoort
individueel risico voor alle aktiviteiten samen voor nieuwe situaties voor externe veiligheid (overlijden, mens). Het maximaal toelaatbaar niveau is 10^/jaar. Het verwaarloosbaar niveau is 10'7/jaar.
Risicogrenzen van bestaande stoffen voor de mens (p.18)
individuele risico per stof (overlijden/mens) Het maximaal toelaatbaar niveau is gelijk aan 10^/jaar. Het verwaarloosbaar niveau is ICVjaar.
Individuele risico voor alle stoffen tezamen (overlijden, mens) Het maximaal toelaatbaar niveau is gelijk aan 1 CVjaar. •^"«-»'"-L^_y-
Het verwaarloosbaar niveau is 10"7/jaar.
- 57 -
88
Vlek, C.A.J. al *** Beslissen over risico-acceptatie; een psychologischbesliskundige beschouwing over risicodefinities, risicovergelijking en beslissingsregels voor het beoordelen van de aanvaardbaarheid van riskante activiteiten. In de samenvatting van het hoofdstuk "Inleiding, voorgeschiedenis en overzicht" worden doel en inhoud van het rapport als volgt verwoord (p.11):
ta's. De te presenteren psychologisch-besliskundige analyse vond zijn aanleiding in het onvoltooid karakter van het Nederlandse (en het internationale) debat over 'aanvaardbaar technologisch risico', in de hernieuwde brochure 'Omgaan met risico's' van het ministerie van VROM (TK89), in het overheidsproject 'Beleidsnotitie Normstelling Straling' (1988-1990; TK90b) en in het advies van de Gezondheidsraad (GR89) omtrent het project 'Herbezinning Kernenergie'. De hoofdvragen zijn: Welke risicodefinities zijn er zoal en hoe kan 'risico' het beste worden gedefinieerd? Hoe kunnen risico's het beste op hun grootte of ernst worden beoordeeld en eventueel vergeleken? -' Hoe kan de persoonlijke en/of maatschappelijke aanvaardbaarheid van riskante activiteiten het beste worden bepaald? Wat zijn dè logische fundamenten van goed veiligheidsmanagement?
89
Vlek, C.A.J. al *** Persoonlijke beoordeling van risico's; over risico's, voordeligheid en aanvaardbaarheid van individuele, maatschappelijke en industriële activiteiten. Deel II van dit rapport omvat een psychometrisch veldonderzoek naar de persoonlijke beleving van risico's voor de bevolking in een geïndustrialiseerd gebied. Het volgende citaat illustreert dit nog (p.65):
In dit onderzoek worden in de eerste plaats vergelijkingen gemaakt tussen oordelen t.a.v. activiteiten behorende tot verschillende inhoudelijke categorieën: persoonlijke levenssfeer, verkeer en vervoer, arbeid en industrie, en maatschappelijke organisatie.
- 58 13
Calle, E.O.F. Probabilistisch ontwerpen van waterkeringen.
N =P . N d dif; P
10 u L_
Fig. 6.3.5. De positie van enkele activiteiten in Nederland; op de verticale as staat de kans op een ongeval per systeem en op de horizontale as het aantal doden dat valt als de kans op een ongeval 1,0 is.
- 59 Het i n t e r i m r a p p o r t b e v a t u i t g e b r e i d e r i s i c o - a n a l y s e s v o o r w a t e r k e r i n g e n . Deze s t u d i e komt t o t een m a a t s t a f v o o r de b e v e i l i g i n g t e g e n o v e r s t r o m i n g e n , g e b a s e e r d op een r i s i c o - a n a l y s e van a l l e b e t r o k k e n f a c t o r e n . H o o f d s t u k 6 i s gewijd aan r i s i c o k r i t e r i a . Daarbij komen zowel h e t p e r s o o n l i j k e a l s h e t m a a t s c h a p p e l i j k e a a n v a a r d b a r e r i s i c o aan de o r d e . Het i n t e r i m r a p p o r t i s h e t model voor de N e d e r l a n d s e b e n a d e r i n g van de v e r e i s t e v e i l i g h e i d t e g e n o v e r s t r o mingsrampen ( p . 1 5 6 ) . 87
Vlek, C.A.J. B e s c h r i j v i n g en b e o o r d e l i n g het gebruik
van r i s i c o ' s
van g e v a a r l i j k e s t o f f e n ,
ge verbonden
deelrapport
*** aan
I.
Het r a p p o r t b e h a n d e l t de b e t e k e n i s en r e l e v a n t i e van t e c h n i s c h e r i s i c o - a n a l y s e s en p s y c h o l o g i s c h e " r i s i c o p e r c e p t i e " - s t u d i e s v o o r de p r a k t i s c h e b e l e i d s - en b e s l u i t v o r m i n g o v e r a c t i v i t e i t e n met g e v a a r l i j k e s t o f f e n . (p.48): Psychologisch risico-onderzoek i s i n de loop der 70-er j a r e n opgekomen a l s r e a c t i e op de eenzijdigheid en beperkingen van technischs t a t i s t i s c h e r i s i c o - a n a l y s e s van grootschalige technische systemen. 2.
90
Psychologisch risico-onderzoek beoogt h e t i n z i c h t t e vergroten in de wijze waarop door v e r s c h i l l e n d e groepen mensen wordt gereageerd op, en geoordeeld over uiteenlopende aspecten van r i s k a n t e a c t i v i t e i t e n . Het begrip " r i s i c o p e r c e p t i e " i s t e o p e r a t i o n a l i s e r e n op v i j f niveaus: (a) onmiddellijke fysiologische r e a c t i e s , (b)- emoties en gevoelens, (c) f e i t e l i j k e gedragskeuzen, (d) waarneming, i n t e r p r e t a t i e en b e oordeling, en (e) langere-termijn effecten van b l o o t s t e l l i n g aan risico's. -
Vrijling, J.K. al E n k e l e g e d a c h t e n a a n g a a n d e een a a n v a a r d b a a r niveau in
*** risico-
Nederland.
I n d i t r a p p o r t w o r d t de a a n v a a r d b a a r h e i d van r i s i c o ' s v a n u i t e n k e l e o o g p u n t e n o n d e r de l o e p genomen. De b e o o r d e l i n g van de m a a t s c h a p p e l i j k e a a n v a a r d b a a r h e i d van r i s k a n t e a c t i v i t e i t e n h e e f t t w e e k a n t e n : e n e r z i j d s de m a a t s t a v e n d i e de b e v o l k i n g a a n l e g t , a n d e r z i j d s de
- 60 objectieve methoden ter bepaling van de gevolgen van ongewenste gebeurtenissen en de kans daarop (p.7). Rowe, William D. An anatomy of risk.
al
***
Het hoofdthema van het boek is de evaluatie, aanvaarding en regeling van risico's (p.361): The necd lo address risk specifically in environmcntal impact statements or olher evaluations of new or existing technological programs, as well as providing a framework for such analysis, has been the motivation for this book. The devclopment of a mcthodological approach for detcrminrng acceplable levcis of risk is u nutural progression from a busie undcrslanding of risk factors.
Smit, W.A. ke Kerncentrale ongevallen: de bronterm discussie.
***
Dit rapport geeft een overzicht van de discussie over de zogeheten "bronterm" voor kerncentrale ongevallen. De "bronterm" is de lozingskarakteristiek van radioaktief materiaal in de omgeving bij een reactorongeval (hoeveelheid, tijdstip en lozingsduur). De grootte van de bronterm in gekozen ongevalsscenario's is bepalend voor de omvang van de gevolgen. Gezien de stand van zaken in de brontermdiscussie is in dit rapport een ongevalsscenario gedefinieerd, dat representatief geacht kan worden voor een ernstig kerncentrale ongeval (p.1). Pijpleidingcode
pij
***
Pijpleidingcode; eisen te stellen aan pijpleidingen voor het transport van gassen en vloeistoffen met betrekking tot de waterstaatkundige veiligheid, Revisie 6. Uitgebreide bundel van aan pijpleidingen te stellen eisen De pijpleidingcode is voorzien van berekeningen, grafieken en tabellen die noodzakelijk zijn voor de toepassing van de voorschriften. Als bundel voorschriften hoort de code thuis in de rubriek risicokriteria en -aanvaarding. Het "Ten geleide" geeft een toelichting op de positie
- 61 van de code en de relatie met TAW (Ten geleide): Pijpleidingen in en nabij waterkeringen zijn vreemde objecten die bijzondere aandacht verdienen teneinde de veiligheid van de waterkering te waarborgen. In het bijzonder de kans op het bezwijken van een leiding en de gevolgen van wegstromende vloeistof of ontsnappend gas dienen zorgvuldig te worden onderzocht De gespecialiseerde kennis hiervoor is de laatste 25 jaar sterk vooruit gegaan en wordt nog steeds verder ontwikkeld. Centraal in deze ontwikkeling staat de studiegroep "Pijpleidingen voor gassen en vloeistoffen'', die door de Provincie Zuid-Holland werd ingesteld. De provincies en waterschappen die het meest met de problematiek te maken hebben, alsook de TAW, zijn in deze groep vertegenwoordigd. Andere provincies en waterschappen kunnen, als zij dit wensen, toetreden. De Pijpleidingcode wordt door de provincie Zuid-Holland onder auspiciën van deze studiegroep uitgegeven. De zesde sterk uitgebreide uitgave, die na een algehele revisie tot stand kwam ligt nu voor u. De TAW heeft in 1971 en 1973 leidraden voor de constructie en het beheer van respectievelijk vloeistof-en gasleidingen in of nabij waterkeringen uitgegeven. Deze leidraden zijn nu verouderd en verdienen op tal van punten aanvulling om de waterkeringbeheerders voldoende steun te kunnen geven voor het beoordelen van de veiligheid van deze constructies. Om te voorkomen dat op dit terrein dubbel werk zou worden verricht, heeft de TAW nagegaan of en in hoeverre de thans herziene Pijpleidingcode een plaats zou kunnen vinden in het systeem van TAW leidraden. De TAW acht de aspecten, die een goed functioneren van een waterkering in geval van de aanwezigheid van een pijpleiding beïnvloeden, voldoende in de Code opgenomen en is van oordeel, dat bij de huidige stand van de techniek de Code voldoende zekerheid biedt om de veiligheid van waterkeringen waarin gas- en vloeistofleidingen Eggen te waarborgen. De TAW ziet daarom op dit moment af van de herziening van eerdergenoemde leidraden en beveelt de Pijpleidingcode aan als leidraad voor de constructie en het beheer van gasen vloeistofieidingen in of nabij waterkeringen. Als zodanig is de Code/leidraad dan ook aan de minister aangeboden. Op verzoek van de TAW is de Dienst Water en Milieu van de provincie Zuid-Holland bereid de waterkeringbeheerders tegen vergoeding van kosten te adviseren bij de toepassing van de Code.
1
Acceptability
al
***
The acceptability of risks: the logic and social dynamics of fair decisions and effective controls. Een sterk pleidooi voor eerlijke besluitvorming. Het oordeel over aanvaardbaarheid van risico kan niet worden overgelaten aan wetenschappelijke experts, maar moet de uitkomst zijn van een maatschappelijk proces van afweging. Eerlijk beslissen is ook een zaak van ethiek. (p.37,p.54): In our discussion of the logic of the judgments whercby the "acceptability" of risks is decided, we have reviewed a series of difficulties in a scientific style of approach. The tasks of securing precise and objective judgments on risks become more difScult as one moves away Trom simple assessments of probabilities into the area of values, perceptions and criteria of acceptability. Indeed, on that last point we observed such a wide variety that the usefulness of die idea of "acceptability". is seriously.reduced. _ We should not conclude from tfiis that diere is no possibiïity of consensus on the fairness of risks. We can see that die ethical problems of risk must be investigated if we are to establish a basis for real fairness of decision and, consequently, effective control of risk.
-
62
-
Fair decisions and efTective controls require a recognition of tlie sociai dynamics of the risk situation. This includes the three interests (those who create, those who control, and those who are exposed to the risk), each wiüi its own values and perceptions. It is unrealistic and detrimental to imagine that diese three interests shouid and do have identical views.; Fairness in risks cannot be achieved by applying abstract principles, either of individual veto or of societal fiat. An approach towards fairness in risks can be defined in terms of the procedures for decisions on risks. This is enhanced by the involvement of those at risk, and provision of information and advice^to thenj^: The problcm of risk management shouid not be seen statically as if it could be solved satisfactorily once and for all by scientific analysis or administrative procedure. Rather, the sociai dynamics of risks extend to the perceptions and evaluations of the risks themselves. Risk management shouid evolve through an interaction of all the diverse interests concerned in each case. The balancing of risks against benefits, especially in the case of a technology not yet in being, is an exercise in which facts are necessarily few and speculations inevitably abound. Any assurances that a particular future technological risk is negligible cannot be based on a scientific proof, but must, in the final analysis, involve a judgment.
23
Fischhoff, Baruch Acceptable risk.
al
***
"How safe is safe enough ?" is de titel van een hoofdstuk die de lading dekt. De besluitvorming aangaande de aanvaardbaarheid van risico wordt kritisch bezien (p.2): We seem to have undergone a revolution in the creation and identification of technological hazards and in our commitment to bringing them under societal control. As a result, thousands of new chemicals, drugs, foods, machines, treatments, and processes have swamped our decision-making capability. Even taken individually, many of these hazards have imponderable features: irreversible consequences, threats to the resilience of sociai units, or impacts on "silent" groups (e.g., future generations, biota) that can be protected only through the largesse of powerful others. Many hazards take us into hazy areas where the facts of the matter, the shape of the problem we shouid be managing, and even the outcomes we want are unclear. Coping with these problems demands a decision-making revolution commensurate with the technological revolution of the last 30 years.
In een hoofdstuk "What have we learned ?" wordt het een en ander over risicoaanvaarding nog eens op een rij gezet (p.134) .
- 63 Cohen, A.V. al The nature of decisions in risk management. Bespreking van het begrip veiligheid
***
(p.22).
Beschouwing van risicoaanvaarding, mede in verband met de mate van vrijwilligheid van het risico. Bespreking van het besluitvormingsproces
(p.24):
Ruk decisions by the individual Tuming now to decisions by the individual as to what he should tolerate as risk, it seems ethical that no imposed risk can be acceptable unless: (a)
Some corresponding benefit occurs to the individual at risk, and (6) Everything reasonable (in whatever sense is applied to the word) is done to reduce it, so that (c) The individual then judges that he has a good bargain. This seems fine in principle, but even at this stage quasilegal concepts like 'reasonable' are inevitable. And the individual may not have perfect knowledge of the nature of the risk: indeed perfect knowledge may not exist anywhere. He needs to know too what benefit he enjoys, and the implication is that a higher level of risk may be tolerable to the individual in the work-place than where exposure is involuntary. Where both risk and benefit are purely personal and voluntary (smoking,
I
dangerous sports), this may seem a matter purely for the individual. But even here, society may have a legitimate voice — the activity may injure or outrage others.
Griffiths, Richard F. al Introduction: the nature of risk assessment.
*
De noodzakelijkheid en de aard van risicobeoordeling worden aan de orde gesteld
(p.1):
(a) The quantitative assessment of risk, consisting of an cngineering/scientific cxcrcise to identify poten tially hazardous , events associatcd with a given project and to estimate the risk in terms of the likelihood of occurrence and the severity of the consequences. (6) The de cision on whether or not the risks are such that the project can be pursiied with or without additional arrangements to mitigate or regulate the risk. (c) The legitimisation of the decision, i.e. is the decision acceptable to society?
Ook wordt de Engelse discussie over grote projekten met risico nagegaan
(p.7).
- 64 77
Slovic, Paul al The psychometrie study of risk perception.
***
Uitgebreide behandeling van de beleving van risico's (p.22): Individual and societal response to hazards is obviously multidetermined. Political, social, economie, psychological, and technical factors interact in complex and as yet incompletely understood ways to produce this response. Nevertheless, research aimed at understanding how people think about risk can play an important roie in guiding policy decisions. Psychometrie techniques seem capable of highlighting the concerns of people at risk and forecasting reactions to hazards and their management. The knowledge provided by these techniques may prove essential to helping people cope with the risks they face in their daily lives and ensuring the success of risk management policies at the societal level.
48
Midden, C.J.H.
ke
***
De beleving van energierisico's: een landelijk onderzoek naar veronderstellingen, attitudes, normen en gedragingen met betrekking tot het opwekken van elektriciteit met kolen, uraan en wind. Het is een onderzoek onder een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking naar de beleving van risico's van de toepassing van kernenergie, kolen en wind voor de opwekking van elektriciteit. Een deel van het rapport bestaat uit een belangwekkende bespreking van de betreffende literatuur (p.12). 39
Kuhlmann, A. Introduction to safety science.
al
**
In het hoofdstuk "social aspects of risk assessment" wordt diep ingegaan op "Technology assessment" (p.403): The phrase "technology assessment" was coined in the United States in the 1960s. It is understood as an analytical procedure designed to estimate the effects of a specific technology on society and the environment in a comprehensive manner. This involves the determination of negative as well as positive effects in the short term and long term within the context of possibilities.
20
al Douglas, Mary Risk acceptability according to the social sciences. Vooral de psychologisch-sociologische kant van de bele-
- 65 ving en aanvaarding of verwerping van technologische risico's wordt
behandeld. Kritisch verhaal (p.29).
Vrijling, J.K.
al
Wat is veiligheid ? Voordracht over veiligheid, ongevallen en het aanvaardbare risiconiveau
(p.3).
Crouch, Edmund A.C.
al
**
Risk / benefit analysis. De "expressed preference method" wordt behandeld: personen wordt gevraagd naar hun voorkeuren met betrekking tot risico. Daarbij speelt een belangrijke rol hoe mensen een risico inschatten. Het blijkt dat de inschatting afwijkt van de werkelijkheid
(p.6):
In accepting [risk] we should bc guided by common sensc and honesty. Wc should not subject others knowingly to risks that we would not accept for ourselves or for our families. The decisions on socially acceptable risks which imply the calculation of costs/benefits should not necessarily be confined to an elite group but rather be established through a consensus of society as a whole and/or its representatives assisted by experts (Higginson 1976: 361). Most people recognize that decisionmaking is not performed by the experts in risk assessment: "Baiancing the benefits against the risks belongs not in the domain of science but to society. The judgment is a value j u d g m e n t - a social rather than a scientifïc decision.,
Moore, Peter G.
al
**
The business of risk. Het hoofdstuk "Physical risk and its perception" opent als volgt (p . 147) : Physical risks to life or health are accepted as part of everyday life since achieving virtually anything involves some element of physical risk, even if it is just travelling to work. It is however, the perception of the risk concerned to which the individual primarily responds. If perceptions are faulty, efforts at personal, public and environmental protection are Hable to be misdirected. For some risks, extensive statistical data is available to guide public perceptions, but in other areas the data are either very scanty or somewhat complex in form so that acceptable risk assessments on an agreed basis become difficult.
- 66 14
Chicken, John C. al The risk ranking technique in decision making.
**
De risicoaanvaarding wordt uitgebreid behandeld door middel van evaluatie van technische, economische en socio-politieke factoren. Daarbij worden ook vijf Europese landen vergeleken. In een tabel wordt een voorstel gedaan voor aanvaardbaarheid van risico (p.30): TABLE 7 PROPOSEO TECHNICAL RISK ACCEPTABILITY CRITERIA
80
RISK RANK SCORE
ACCEPTABILITY
MEAN INOIVIDUAL RISK OF OEATH PER YEAR
COMMENTS
3-4
Unacceptable
Close to or greater than 1 in 1,000
The risk would have to be significantly reduced for it to become acceptable
2-3
Only acceptable under special circumstances
Of the order of: 1 in 10,000
In general the risk would have to be reduced to make it acceptable
1-2
Would require detailed evaluation to justify acceptability
Of the order of: 1 in 100,000
There would be particu1 ar concern if there was a chance of multiple fatalities
0-1
Acceptable without restriction
Close to or less than 1 in 1,000,000
There may be some reservations if there was a chance of multiple fatalities
Stallen,
P.J.M.
Psychological and
al
aspects
of
risk:
the
**
assessment
of
threat
control.
Het a r t i k e l
belicht
s i c o met s p e c i a l e en g e v a a r
de p s y c h o l o g i s c h e
aandacht
a s p e c t e n van
v o o r de e r v a r i n g
en de daarmede v e r b o n d e n s t r e s s
van
ri-
dreiging
(p.274):
From a psychological point of view for both layman and p o l i t i c i a n a l i k e , techno!ogical risk assessment - i . e . , the assessment of" aversive consequences due to a certain degree of exposure to potentially harmful events - most often i s a complex process. 10 ' In this paper we have t r i e d to give some idea of how people assess threatening events and how judgmental, attributional and motivational processes together lead to a (intermediary) response to
- 67 -
threat. This we called stress or, specifically with respect to our research interest, feelings of insecurity concerning technological activities. One frequently raised argument in the debate about "How safe is safe enough?" is that there exists a gap between the factual, actuarial or objective risks and the way in which the public perceives the risks of technology, the so-called subjective risks.
Integrale
ge
**
Integrale nota LPG. Beschrijving van de wijze van beoordelen van de risico's van LPG-activiteiten
(p.92).
Otway, Harry
in
**
Regulation and risk analysis. Het stuk is een bespreking van de regelgeving en de procedures, zowel de Amerikaanse als die in andere landen.
Er is ook aandacht voor risico studies die zijn
gebaseerd op de sociale wetenschappen. De conclusie van het stuk is als volgt
(p.17):
The risks to which society is, in fact, exposed are largely determined by regulations and how effcctively they are implemented and cnforccd. Regulations decide which facilities are constructed and where, how they must be designed, and under what conditions they will be operated. Although the basis of regulating hazardous industrial activities is primarily scientific and technicai, the regulatory process and the parties participating in it are also crucially influenced by non-technical factors.
Otway, H.
in
**
Present status of risk assessment. In dit rapport wordt gepleit voor voldoende
aandacht
voor de sociaal-psychologische factor bij risico-analyse en risicobeoordeling
(p.16):
The proposed framework for risk assessment studies allows an interdisciplinary approach to the formal consideration of social values in decision making. Risk assessment is still in a research stage. At present, the major contribution of such studies is an improvcd understanding of the technicai and social systems being investigated and the acquisition of new insights into their interactions; that is, the interdisciplinary process involved may be more valuable than the numcrical results produced. Risk cstimation methodologies for technicai systems are quite well understood and scveral practical analyses have been carried out in the nuclear energy field. The extensioa of these methodologics to some other technologies may be complicatcd by the
- 68 -
unccrtainties about the biological effects. Mcthodologies suitablc for risk evaluation have been developed within several specialised academie disciplines; t h e i r utility in describiag the social response to technological r i s k s , and the use of t h e s e data in d e cision making, h a s been demonstratcd in pilot applications. A considerable amount of dcvclopmental work is required to bring t h e s e mcthodologies to the point of practical use.
75
Slovic, Paul
ke
**
Images of disaster: perception and acceptance of risks from nuclear power. In dit artikel bespreekt de auteur de beleving en aanvaarding van de risico's van kernenergie. Hij eindigt met te vragen of kernenergie ons dwingt tot een soort geforceerde besluitvorming die in een democratie eigenlijk niet kan plaats vinden. Het artikel is voorzien van een voetnoot met de vermelding dat het is geschreven voordat de ramp met de Three Mile Island kernreactor gebeurde (p.243) : Development and regulation of nuclear power need to be based upon an understanding of the ways in which people think about risk and uncertainty. Our aitn in this paper was not to document public opposition and fear of nuclear power, which are already well known, but to point out that this reaction stems in part from the recognition that there are important unresolved technical issues in the risk assessment process and in part from fundamental mental processes such as the use of imaginability and memorability as the basis for estimates of probability and frequency. Normal modes of thought, coupled with the special qualities of nuclear hazards that make them particularly memorable and imaginable yet hardly amenable to empiricai verification, blur the distinction between the possible and the probable and produce an immense gap between the views of technical experts and a significant portion of the public. This gap must be acknowledged and the difficulty of reducing it by appeal to reason or empiricai demonstrations of safety must be recognized by planners and policy makers. Facing this problem means addressing some hard questions. Does nuclear technology force us to make decisions that cannot be made well (or successfully) in a democratie society? What kind of political institutions are needed to preserve democratie freedorns and insure public participation when decisions involve extreme technical complexity, catastrophic risk, and great uncertainty? 1 'This article was written before the disastrous accident at the Three Mile Island reactor. While it is too eariy to foretell the major consequences of this event, it will undoubtedly aggravate the disagreements about the risks from nuclear power. Some experts will argue that even very improbable events do sometimes happen, and that their occurrence does not necessarily invalidate the provious assessment of their improbabiiity. Others will point to the salety systems that did work as evidence ol the elfectiveness p r o v i d e d by o v e r l a p p i n g s y s t e m s .
Still o t h e r s will a d m i t e r r o r b u t
-
69
-
say that the system can be improved so that such accidents will never again happen. Other experts and most of the public will interpret the Three Mile Island accident as evidence that the previous risk estimates were much too low. We expect the perception gap to increase. The slow path towards acceptance of nuclear power seems even less navigable than before. The need to address the hard questions appears even more urgent.
30
Hettrich, Peter M. ke ** Sicherheitsziele für Kernkraftwerke ? Uberlegungen zur Anwendung probabilistischer Methoden für Untersuchungen und Entscheidungen zur Sicherheit von Kernkraftwerken. Voor de veiligheid van kernenergiecentrales worden de doelstellingen van de Amerikaanse US-NRC genoemd. Beoordelingsmaatstaven voor het treffen van maatregelen voor schadepreventie zijn niet gemakkelijk vast te stellen. De bestaande praktijk van deterministische methoden wordt behandeld, terwijl wordt nagegaan hoe probabilistische methoden die praktijk kunnen aanvullen en verbeteren (p.89).
18
Dierkes, Meinolf in Assessing technological risks and benefits.
*
Korte beschouwing over de aanwezigheid en de aanvaardbaarheid van risico's (p.VIII). 60
Philipson, Lloyd L. al Risk evaluation : a review of the literature.
*
Verhandeling over evaluatie van risico met zwaartepunt bij kriteria voor aanvaarding van risico (p.329). 70
Sass, Hans-Martin al * Technical and cultural aspects of risk perception. Het artikel behandelt risicobeleving en risicoaanvaarding (p.25):
- 70 -
ABSTRACT. This paper discusses the cultural and technioal dimensiona of risk perception. Not differentiating between technical and cultural or moral concepts of risk carries high risks for the regulatory proceas, for the appreciation of the educated citizen as the key figure in risk management, and for the role of governmental technology assessment and management of collective riak.
Kraft, Michael E. al * Risk analysis in regulatory decision-making: perspectives from the agencies and Capitol Hill. Het Amerikaanse systeem van industriële regelgeving kent twee stadia: het Congres en de "agencies", de spe ciale uitvoerende autoriteiten. In dit belangrijke arti kei over de praktijk van de besluitvorming wordt gestel dat de procedure omgekeerd werkt. In de praktijk zorgt het Congres via de wet voor het technische stadium tot en met de "assessment", terwijl de lagere autoriteiten de "evaluation" moeten doen, wat neer komt op politiek keuze. Volgens de auteur zou juist het Congres de poli tieke verantwoordelijkheid moeten dragen. Hij stelt voor om te voorzien in meer wisselwerking tussen politiek e techniek (p.21). Hartwig, Sylvius Open and controversial topics in hea vy gas dispersion and related risk assessment problems Dit gedeelte van het 2 Symposium ov er zware gassen en risicobeoordeling geeft een duidelijk e analyse van het gedrag en het risico van gaswolken ( P-l). Renn, Ortwin
in
*
Risk analysis: scope and limitations. Dit stuk behandelt op een filosoferende, beschrijvende manier de aspecten van het proces van risico-analyse naar aanvaarding en regeling van de risico's (p.112): Any human action dircctcd at changing future condilions of life, or altcring the consequences of natural or man-made events. involves some notion of risk. Such risk-taking has hclped to improve hcaith and overcome natural hazards, but has also led to ncgative consequences. For example. lil'o
- 71
-
expectancy in the USA and Europe has increased by 20 to 3U ycars during the 20th century, largcly due to the ciiminatiun of infectious diseases. hut also because increased attention lias been paid to safety'. At the same time, however, technological innovations have also generaled hazardous, and sometimes disastrous, consequences. These trends have led to au inercasing awareness of, and anxicty about. new industrial risks during a period when technology was also helpin» to reduce other risks. The numbcr of accidents affecting the public is kept down by the adoption of safety standards but the potential extent of damage that can bc causcd by accidents increases as technologies grow in scale. Safety demands for some dangcrous technologies can also impose severe security measures that could even have potential impacts on social behaviour and, in some circumstances. shape the form of govcmment and its institutions.
Hadden, Susan G. al * Introduction : risk policy in American institutions. Het hele Amerikaanse institutionele circuit met betrekking tot de risicopolitiek passeert de revue. Van het Congres worden drie typeringen besproken: 1. het gebruik van reeksen wetten en standaards. 2. het grote aantal commissies die op de naleving van de voorschriften moeten toezien. 3. het vermijden van een eigen rol bij het vaststellen van wat aanvaardbaar is. Naast/onder het Congres zijn er nog veel speciale autoriteiten: OSHA, FDA, EPA, enz. Onderlinge afstemmingen zijn niet ideaal (p.12). Schneider, Th.
in
*
Ein quantitatives Entscheidungsmodell für Sicherheitsprobleme im nicht - nuklearen Bereich. Het stuk presenteert een aanpak met modellen waarin naast de kwantitatieve risico-analyse ook een kwantitatieve verwerking van risicokriteria wordt meegenomen (p.113) . Griffiths, Richard F.
al
*
Problems in the use of risk kriteria. Risicobeoordeling met invoering van de begrippen onmiddellijke doden en latere doden (p.54).
- 72 Rossi, Peter H. ra Are there long-term effects of American natural disasters ?
*
Het rapport is een poging om lange-termijn effecten te ontdekken in gebieden met een groot rampen-risico (p.4): We have attempted to estimate the long-term effects of the major floods, tornadoes, and hurricanes that occurred in the decade 1960 to 1970, a period chosen because of available data. The effects studied are those that manifest themselves in distorted population, housing, and economie decline (or growth) in small areas—census tracts —within urbanized places and in counties throughout the United States. These estimated changes are calculated using data from the 1960 and 1970 U.S. censuses and from several disaster data bases in a unique, powerful research design, to be described in greater detail later in this paper.
Kreps,
Gary A.
ra
The w o r t h o f t h e studies
of
Afweging
NAS-NRC ( 1 9 5 2 - 6 3 )
individual
j j
*
and DRC
(1963-present)
and s o c i a l r e s p o n s e t o
van de v o o r -
j
disasters.
en n a d e l e n van h e t b e l e i d t e n
aan-
z i e n van o n d e r z o e k
van de oude NAS-NRC en de nieuwe DRC
met b e t r e k k i n g t o t
individuele
rampen
reacties
op
(p.114).
Nehnevajsa,
Jiri
in
Low p r o b a b i l i t y
/
credibility
acceptance.
and
high
De g e l o o f w a a r d i g h e i d ongevallen lijkt.
en s o c i a l e
Dit
in
consequence r i s k s :
en de a a n v a a r d i n g
de i n d u s t r i e
blijkt
uit
worden i n
issues
in
van de kans op
het
de v o l g e n d e a l i n e a
*
stuk
verduide-
(p.521):
Low-probability/high-consequence (LP/HC) risks present special policy problems . P o l i c i e s driven by the consideration of low risk proba b i l i t i e s w i l l , on the whole, lead to low investment s t r a t e g i e s to prevent a hazard from being realized or to mitigate the hazard's consequences. By cotnparison, policies driven by the consideration of high consequences, despite low p r o b a b i l i t i e s , w i l l lead to high l e v e l s of public investment.' To b e t t e r understand such policy conf l i c t s i t would be valuable i f research could help determine whether people (1) are primarily and systematically s e n s i t i v e to probabili t i e s , or (2) are mainly affected by images of consequences.
- 73 31
Hohenemser, C. al * Methods for analyzing and comparing technological hazards. Behandeling van de beleving en beoordeling van de dreiging van gevaar. Er bestaan verschillende verschijningsen belevingskarakteristieken van gevaar. De structuur van gevaar wordt besproken (p.251): Tab/e 1. Hazard Characteristics Used in Perception Studies by Slovic, Fischhoff, and Lichtenstein (1980) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Voluntariness of risk Immediacy of effect Knowledge about risk* Knowledge about risk" Gontrol over risk* Newness of the hazard Chronic versus catastrophic Dread Severity of consequences
10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.
Contrei over risk"* Number of people exposed Equitability of exposute Effect on future generarions Degree of personal exposure Global catastrophic character Degree of observability Changing level of risk* Ease of reduction of risk
' Among those exposed to the risk. * Anxng scientists. ' Control in the sense that mishaps can be prevented. ' Control in the sense that the severity of a mishap can be reduced after it occun. ' Degree to which risks are increasing or decreasing.
51
Munera, Hector A.
al
*
A quantitative comparison of natural and technological societal risks. Technologisch risico wordt behandeld aan de hand van grote calamiteiten met veel doden. Het aantal ongevallen en het aantal dodelijke slachtoffers per geval worden met nadruk gescheiden behandeld (p.1089). 67
Risico's
al
*
Risico's schatten: gevaarlijk voor wetenschap en maatschappij ? : Symposium georganiseerd door de Gezondheidsraad . Bundel van voordrachten over de rol van de wetenschap bij het inschatten en aanvaarden van risico's. Onder meer bespreking van het vergelijken van risico's met een risicoschaal. Er is ook aandacht voor "risicobeheer". Het grijze gebied tussen de grens- en streefwaarden biedt ruimte voor optimalisering (p.8).
- 74 6
Banga, J.D. Cardiovasculaire risicofactoren
al
Het leven is vol risico's en gevaren en men weet niet altijd welke factoren aan catastrofes hebben bijgedragen. De risicofactoren die een rol spelen bij hartziekten worden besproken. Hoewel deze voordracht is gehouden bij een symposium over luchtvaart wordt er geen enkele verbinding met luchtvaart gelegd (p.16). 7
Bordas, W. al * Problems of State and local risk management: an overview Het rapport geeft een overzicht van de verschillen die bij grotere en kleinere staten en autoriteiten in de U.S.A. bestaan bij het beoordelen van risico. Grote staten bezitten het vermogen tot het ontwikkelen van eigen beslissingsprocedures. Locale autoriteiten kunnen dat (nog) niet. Er wordt gepleit voor meer samenhangende methoden (p.17).
86
Versteeg, M.F.
in
*
External safety policy in the Netherlands: an approach to risk management. Er wordt een beschrijving gegeven van het gebruik van risicomanagement door de Nederlandse overheid. Aan de orde komen risico-waarneming, -kwantificering, -beoordeling, -reduktie en -controle (p.215). 93
Wolleswinkel, H.N De mens als motor
lu
De luchtvaartontwikkeling kenmerkt zich door een toenemende integratie. Zaken als luchtwaardigheid, onderhoud en operationele aspecten vertonen een steeds grotere onderlinge samenhang. De veiligheidskriteria voor ieder van deze deelgebieden worden meer en meer op elkaar afgestemd. De auteur gaat na of er voldoende aanknopingspunten zijn voor een vergelijking tussen de eisen die aan
- 75 het vliegtuig en die welke aan de vliegers gesteld moeten worden (p.10). 32
Houwen, R.J. in * De effecten van voorlichting over een innovatieve riskante technologie : de invloed van de aard van de risico-informatie en het tijdsperspectief. (p.V): In dit rapport wordt verslag gedaan van een (veld)experimenteel onderzoek bij een grote groep proefpersonen naar het effect van diverse voorlichtingsfolders over de voor- en nadelen van een bedrijfsmatige activiteit met gevaarlijke stoffen op de reacties ten opzichte van technologische en industriële risico's. In dit deelonderzoek stond de volgende vraagstelling centraal: Wat is het effect van verscliillende beschrijvmgen van kansen en gevolgen van risicodragende technologische activiteiten op de risico-perceptie, op de overdradu van informatie en op het omgaan met gevoelens van onveiligheid veroorzaakt door deze risicodragende technologische activiteiten?'
43
MacKenna, Frank P. al * What role should the concept of risk play in theories of accident involvement ? Het stuk behandelt de vraag naar het verband tussen het begrip risico en het gebeuren van ongelukken. Ook de beleving en aanvaarding van risico komen aan de orde (p.478).
83
Valkenburg, H.A. lu * Het relatieve risico op een accident: Hoe groot is dat-? In deze bijdrage bespreekt de auteur het nut van het vaststellen van regels voor medische keuringen ten aanzien van het vliegen en van vliegers in de zin van preventie en reductie van-het risico (p.6).
- 76 Hoofdstuk 6 Cost of saving an extra life THE LIFE YOU SAVE MAY BE YOUR OWN (Thomas Schelling) Het in verband met risico en veiligheid waarderen van het menselijk leven, uitgedrukt in geld, wordt in de literatuur afgeschilderd als een zeer moeilijk terrein. Nog maar 15 jaar geleden was het voor velen onethisch om de vraag te stellen hoeveel geld het mag kosten om een leven te sparen. Men heeft echter al veel langer te maken met het feit dat men voor beslissingen op de gebieden van technologie, gezondheidszorg en verzekeringen wordt geconfronteerd met deze vraag (lit.94). De toenemende wetenschappelijke kennis over risico-analyse, het steeds meer anticiperende denken over in de toekomst te verwachten risico's en de groeiende behoefte aan bewust en volgens plan investeren gaan de noodzaak van het berekenen van de kosten voor het sparen van een leven steeds meerbepalen . Beleidmakers moeten zich wel realiseren dat er geen ondubbelzinnige procedure is voor de waardebepaling van een mensenleven. Wij missen niet alleen een algemene benadering die in alle omstandigheden kan worden gebruikt, maar er is nauwelijks een omstandigheid te vinden die met een algemeen aanvaarde benadering in rekening kan worden gebracht (lit.94) Het lijkt ook niet goed om te proberen voor de waardebepaling van menselijk leven één vaste procedure te ontwerpen en de uitkomsten als harde cijfers te hanteren. Als de resultaten van een berekening in vergelijking met andere cijfers onredelijk lijken dan moeten wij de moed hebben stappen in de procedure bij te stellen (lit.94). Het is ook aan te bevelen om eenmalige uitkomsten niet voor lange tijd te bevriezen, maar voortdurend rekening te houden met nieuwe ontwikkelingen in wetenschap en beleid (lit.94). Het accepteren van het belang van de procedures die worden gevolgd bij het waarderen van menselijk leven kan vreemde consekwenties hebben. Wij vinden bij voorbeeld dat wij in een bepaalde sektor $ 100000 besteden aan het sparen van één
- 77 mensenleven en dat wij in een andere sektor mensenlevens verliezen die voor $ 10000 gespaard hadden kunnen worden. De consekwentie zou zijn dat wij door herschikking van de middelen zowel meer levens als meer geld zouden kunnen over houden. Als echter de beslissingen die in de twee sektoren waren genomen daar goed waren geaccepteerd is het beter om toch niets te veranderen. De levens en het geld werden geofferd teneinde vrede te hebben met de wijze waarop de besluitvorming had plaats gevonden. Overeenstemming over de procedures stelt de samenleving in staat om konflikten over de billijkheid te vermijden. Die overeenstemming moet niet op het spel worden gezet door steeds weer te willen vergelijken uit overwegingen van billijkheid die niet meer als fair worden ervaren (lit.94).
Opvallende uitspraken uit de literatuur Beklimmen van de Himalaya is de meest riskante aktiviteit die je maar kunt bedenken. Het individueel risico voor een dodelijk ongeval is een tiende per expeditie (lit.82). Er zijn risico's in het leven die men blijkbaar aanvaardt als een deel van de cultuur, terwijl die risico's kunnen worden vermeden door verandering van leefstijl of sterk verminderd met 1/20 tot 1/400 van de kosten die worden gemaakt om risico's te vermijden die men verafschuwt (lit.70). Er is geen vaststaand antwoord op de vraag "hoeveel geld is het waard om het individuele sterfterisico te reduceren?" - het antwoord zal variëren met de "soort" dood en risico. Afhankelijk van de doodsoorzaak zal het verlies van een leven zeer verschillend worden aangevoeld. N doden als resultaat van een felle koudeperiode zal heel anders worden ervaren dan N doden ten gevolge van een ongeval in een kerncentrale. Het karakter van de bedreiging van het leven raakt ons nog meer dan het verlies van levens op zich zelf (lit.64).
- 78 Het verlies van een aantal mensenlevens heeft bij mensen niet één bepaald gewicht; het is ook van belang hoeveel mensenlevens te betreuren zijn bij hetzelfde ongeval. Indien de 500 mensen die gedurende een vakantieweekeinde bij autoongelukken om het leven komen (USA!) in plaats daarvan zouden zijn gedood door een ramp in een klein stadje, dan zou dat als veel rampzaliger worden aangevoeld. En als dezelfde ramp met 550 doden ook nog het verlies van een stuk cultuur of taalgebied zou betekenen dan zou dat nog ernstiger zijn. Dit is een voorbeeld van een zeer algemeen verschijnsel (lit.64). Uiteindelijk zal de samenleving wel bepalen hoeveel geld het waard is om een bepaald soort levenbedreigend risico te verminderen (lit.64).
In schema 6.1 zijn 12 manieren voor het benaderen van de waardering van een mensenleven bij elkaar gezet. Hierna volgt een korte bespreking van verschillende benaderingen: 2
SORKIN (lit.78) berekent gespecificeerd de waarde van het leven van een mens als de in het verdere leven nog te verwachten inkomsten. Er wordt een korting toegepast op verder in de toekomst gelegen inkomensjaren. Bij deze "present value of future earnings" wordt ook gerekend met verschil tussen mannen en vrouwen. Een man tussen 30 en 34 jaar oud zou de hoogste waarde hebben: $ 30466 (1949). VRIJLING (lit.90) kiest in verband met de bepaling van een optimale dijkverhoging voor de waarde van een mensenleven gelijk aan de contante waarde van het netto nationaal produkt per inwoner van Nederland: ƒ 100000 in 1954. 0TWAY (lit.57) geeft in een tabel waarden van "human capital" aan van $ 100000-400000. De meeste auteurs geven zelf aan de methode te beperkt en eenzijdig te vinden.
6
BR00KSHIRE (lit.11) geeft twee cijfers van anderen door: $ 260000 (BLUMQUIST) en $ 340000 (THALER) voor de waarde van een mens, afgeleid van premies voor gevaarlijk werk. Hij vermeldt dat de waarderingen te laag zouden zijn omdat de werknemers de risico's onderschat zouden hebben.
- 79 SCHEMA 6.1
Waardering van een mensenleven, benaderd op 12 manieren
Benadering en kosten
Opmerkingen
1
In een mens geïnvesteerd kapitaal
Levert verkeerde trend: hoe jonger het leven, des te minder het waard is; te beperkte methode
2
Nog te verwachten inkomsten max. $ 30000 (1949) lit.78 ƒ 100000 (1954) lit.90 $ 100000-400000 (1977) lit.57
Alleen gebaseerd op inkomen; te beperkte methode
3
Bereidheid premie voor verzekering te betalen $ 2 miljoen (1981) lit.23
Meestal ondoorzichtig door vermengen van risico; te beperkte methode
3
Bereidheid kosten voor veiligheid te betalen $ 180000-1 miljoen (1977) lit.57
Individuele waardering; te beperkte methode
5
Toewijzing schadevergoedingen $ 250000 (1977) lit.57 $ 10000-3 miljoen (1977) lit.69
Alleen gebaseerd op verlies van verwacht inkomen; te beperkte methode
6
Premie voor gevaarlijk werk $ 260000-340000 (1980) lit.11 $ 200000 (1983) lit.64 $ 2 miljoen (1981) lit.23
Te eenzijdige benadering
7
Veiligheidsmaatregelen in het verkeer $ 20000-400000 (1980) lit.17
8
Beveiliging tegen aardbevingen $ 340000-1 miljoen (1980) lit.11
9
Beveiliging in de luchtvaart $ 1,2-2,0 miljoen (1980) lit.17
Zes aktieve benaderingen
10
Beveiliging in de mijnbouw $ 22-34 miljoen (1980) lit.17
CSX - waarden = kosten voor het sparen van één mensenleven
11
Beveiliging tegen ioniserende straling $ 300000-7 miljoen (1980) lit.17
Investeringen in veiligheid
12
Beveiliging radioaktief afval
$ 10-1000 miljoen (1980) l d t . 1 7 Hoewel de eerste zes benaderingen in de literatuur wel worden vermeld -- ook met cijfermateriaal -- worden zij toch meestal te beperkt en te eenzijdig genoemd.
- 80 RESCHER (lit.64) meldt dat een premie van ongeveer $ 200 per jaar voldoende was om werknemers in gevaarlijke beroepen te bewegen een toename van 0,001 van de jaarlijkse kans op een dodelijk ongeval te accepteren. De onderzoeker die dit had gevonden leidde hieruit af dat de werknemers hun leven waardeerden op $ 200000. Een overheid mag voor de waardering van de levens van de burgers zo'n bedrag niet overnemen, maar in plaats daarvan bedenken hoe veel de burger voor de maatschappij - zijn hele omgeving- meer waard is . De kosten voor het sparen van een leven door veiligheidsmaatregelen in het wegverkeer vertonen zeer grote spreiding. CR0UCH (lit.17) vermeldt in een tabel van C0HEN allerlei maatregelen. De kosten variëren van $ 20000 voor beter wegonderhoud tot $ 400000 voor bandeninspektie. Er blijkt dus in het wegverkeer voor weinig geld nog heel wat te verbeteren te zijn. BROOKSHIRE (lit.11) geeft interessante cijfers over beveiliging tegen aardbevingen. Hij geeft waarden aan van $ 340000- 1 miljoen per gespaard leven. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat hij die waarden toerekent aan de batenzijde en pas achteraf vaststelt dat de investeringen voor meer veiligheid over een bepaalde periode zeer globaal gelijk waren. Deze benadering is echter ook bij industriële aktiviteit de enige manier om tot redelijk betrouwbare cijfers te komen. Zie ook hoofdstuk 7. De beveiliging tegen radioaktief afval gaat gepaard met zeer hoge cijfers: zelfs tot $ 1 miljard per gespaard leven. In die cijfers zit zeer grote onzekerheid en een speculatief element in verband met in de toekomst nog te maken kosten. De kosten zijn in deze sektor zeer hoog wegens: xx xx
zeer riskante technologie; moeilijk onschadelijk te maken afval;
xx
zeer langdurig gevaar (eeuwen);
xx xx
onvrijwillige blootstelling; sluipende, eerst onmerkbare, gezondheidsschade.
- 81 Zeckhauser, Principles
-
Richard for
De s t r e k k i n g
al
s a v i n g and v a l u i n g
van h e t
stuk
vang van de i n l e i d i n g
wordt
***
lives.
goed v e r w o o r d i n de aan-
(p.133):
Many of the most pressing decisions of society directly or indirectly involve the saving or expenditure of l i v e s . Energy planning, national health insurance, and occupational health and safety regulation, as wel! as national defense policy, represent major issues that invariably bring us back to the question: Which lives should be saved? Or, to r e f l e c t the process of life-saving more accurately, the question might be rephrased: Where should we spend whose money to undertake what programs to save which lives with what probability? Fifteen years ago, merely asking this question e x p l i c i t l y would have seemed unethical or at least repugnant to many, though i t s central issues were addressed i m p l i c i t l y in a whole range of individual and collective decisions. Today variants of this question are studied by theologians and sociologists, as well as economists and policymakers. The question of how lives should be valued is now an acceptable one for i n t e l lectual inquiry, although i t is true that for some the answer cannot come through academie discovery processes.
Brookshire,
D a v i d S.
Methods d e v e l o p m e n t Technical
Report.
De a u t e u r
wil
--
o v e r de " w a a r d e daarvan
valuing
ten voert
Crouch,
information:
n a v o l g i n g van a n d e r e n - -
van een m e n s " , maar h a n t e e r t
Door l a t e r
(p.117)
aan de f i c t i e v e
in
spreken
plaats
Hij v i n d t
in
batenkant
de
gespaard
deze k o s t e n v o o r
meer
van de b a l a n s t e
Edmund A . C . benefit
al
zet-
(p.78)
***
zijn w e e r g e g e v e n de " k o s t e n v o o r met d o d e l i j k e
b e d r a g e n bij de m e d i s c h e
k e e r beneden de $ 100000 doordat
in
analysis.
afwenden van een o n g e l u k dat vele
niet
de a u t e u r t o c h weer een " w a a r d e van een mens"
I n Table 4 - 1
zaakt
hazard
***
b e d r a g e n van $ 340000 a 1 m i l j o e n p e r
(p.107).
veiligheid
Risk /
for
" d e w a a r d e van meer v e i l i g h e i d " .
literatuur leven
in
aa
het
dus w e i n i g r e l a t i e
afloop".
screening
(goedkoop)
de b e r e i d h e i d
en i n
l i g g e n wordt
meestal n a c a l c u l a t i e s tot
Het
betreft.
om t e
het feit
het
ver-
veroorZij hebben
betalen
(p.76).
-
82
Table 4 - 1 . Cost per Fatality Averted (1975 dollars) Implied by Various Societal Activities. Dollars per Fatality A verted
Item
17
Medical Screening and Care Cervical cancer Breast cancer Lung cancer Colorectal cancer: Fecal blood tests Proctoscopy Multiple screening Hypertension control Kidney dialysis Mobile intensive care units
25,000 80,000 70,000 10,000 30,000 26,000 75,000 200,000 30,000
Traff ie Safety A u t o safety equipment—1966-70 Steering column improvement Air bags (driver only) Tire inspection Rescue helicopters Passive 3-point harness Passive torso belt-knee bar Driver education Highway construc— maint. practice Regulatory and warning signs Guardrail improvements Skid resistance Bridge rails and parapets Wrong way entry avoidance Impact absorbing roadside devices Breakaway sign, lighting posts Median barrier improvement Clear roadside recovery area Miscellaneous
130,000 100,000 320,000 400,000
65,000 250,000 110,000
90,000 20,000 34,000 34,000 42,000 46,000 50,000 108,000 116,000 228,000
284,000
Non-radiation
Expanded immunization in Indonesia Food for overseas relief Sulfur scrubbers in power plants Smoke alarms in homes Higher pay for risky jobs Coal mine safety Other mine safety Coke fume standards Air Force pilot safety Civilian aircraft (France) Radia tion Related
100 5,300
500,000 250,000 260,000 22,000,000 34,000,000 4,500,000 2,000,000 1,200,000
Activities
Radium in drinking water Medical X-ray equipment ICRP recommendations OMB guidelines Rad waste practice— general Rad waste practice—' 31 I Defense high level waste Civilian high level waste No discounting Discounting (1%/year) Source: Cohen (1980).
2,500,000 3,600 320,000 7,000,000 10,000,000 100,000,000 200,000,000 18,000,000 1,000,000,000
- 83 88
Vlek, C.A.J. al *** Beslissen over risico-acceptatie; een psychologischbesliskundige beschouwing over risicodefinities, risicovergelijking en beslissingsregels voor het beoordelen van de aanvaardbaarheid van riskante activiteiten.
In het rapport staat over de waarde van het menselijk leven (p.55): , .De waardering van het menselijk leven is door economen wel beschouwd in het kader van de 'menselijk kapitaal'- en de 'willingness to pay'-benadering (in verband met risicoverkleining), maar deze zijn thans minder gangbaar. De beoordeling van 'levenskwaliteit' is van belang geworden in verband met ingrijpende medische behandelingen en mogelijke levensverlenging, die 'kosten-effectief' zouden moeten zijn. Formeel is 'levenskwaliteit' een multi-attributief nutsbegrip, dat berust op verscheidene kwaliteitsdimensies en mede afgestemd is op tijdsvoorkeuren. Er bestaan diverse standaardinstrumenten voor het beoordelen ervan. Een conclusie is dat het begrip risico, gezien de onderscheiden determinanten ervan, zeer moeilijk is te bepalen als een (uiteindelijk) ééndimensionale grootheid.
14
Chicken, John C. al *** The risk ranking technique in decision making. Beschouwingen over de ethiek van de "waarde van een mensenleven". Deze waarde kan nog wel in verband worden gebracht met het bedrag dat door verzekering wordt gedekt of geclaimde/toegekende vergoedingen na dodelijke ongevallen. In het algemeen kan de "waarde van een mens" beter niet worden gebruikt. In de plaats daarvan is het beter te werken met "cost of saving an extra life" -- CSX-value (p.36). Het boek bevat veel cijfermateriaal. Valuation of lives for various economie purposes has a long history in 1699 Sir William Petty valued an adult l i f e at £160. U • J , In 1864 the valuation of human capital was expressed in the following terms: "The wages of men express the value of their labour 1n gold and from the mean value of these earnings at d i f f e r e n t ages of l i f e , the economie value of man is calculated by taking the interest of money and the contingencies of his l i f e into account. At the age of 25, the present value of the future earnings of an English argrlcultural labourer, a f t e r deducting the
cost of necessary maintenance, is f246.'
i
-
84
-
Valuing H f e is a useful way f o r assessing the order of the potential l i a b i l i t y for compensation associated with a particular a c t i v i t y . A s l i g h t l y different approach which is currently quite widely used is to assess the cost of saving an e x t r a s t a t i s t i c a l l i f e . This term is often r e f e r r e d to as the CSX value. One advantage of t h i s method is that i t avoids the c r i t i c i s m t h a t is sometimes l e v e l l e d at methods that are based on i n t e g r a t i n g l i f e t i r a e e a r n i n g s or l i f e t i m e production, namely that they give misleading results for the value of o 1 der peoj>Ie. An i n d i c a t i o n of t y p i c a l CSX values is given in Table 8
TABLE 8 SAMPLE OF CSX VALUES
90
RISK
CSX
£ 1982 Prices
Skyscrapers
20 x 10 6
General Nuclear Safety
7 x 10 6
Care" and Road Safety Improvements
0 - 2 x 10 9
Sulphur Scrubbers on Fossil Power Plants
0.11 x 10 6 - 5 x 10 6
Civil Aircraft
1.5 x 10 6
Reduced Infant Mortality
0.15 x 10 6
Diagnostic X-Ray Equipment
4 x 10 3
Vrijling, J.K. al ** Enkele gedachten aangaande een aanvaardbaar risiconiveau in Nederland. In verband met de bepaling van een optimale dijkverhoging wordt gekozen voor de waarde van een mensenleven gelijk aan de contante waarde van het netto nationaal produkt per inwoner van Nederland: ƒ 100000 in 1954 (p.30).
64
Rescher, Nicholas
al
**
Risk: a philosophical introduction to the theory of risk evaluation and management. De waarde van een mensenleven wordt behandeld vanuit de filosofische discipline
(p.171).
To be sure, society has one Standard device for putting a price on things — the economists' market. But this instrumentality is unavailable in the present case. With the ending of slavery there is — and shouid be — no market in human lives. One must, of course, assume that an individuai will set the value of his own life very high indeed. To be sure, even for him it will not be infinite. Most or many people would, quite likely, be
-
85 -
prepared to give up Iife for things held dearer yet. And in fact all of us are prepared to put our lives in jeopardy for various objectives. Thus one recent study, which examined salary as a function of occupalional risk, coucludcd that a prcuiiuin ofabout $200 per year was sufficiënt to induce workers in risky occupations to accept an increase of .001 in their annual probability of accidental death, a finding the authors took to indicate a life-valuation of some $200,000." Still, the fundamental issue in the context of public policy is not what value individuals set on their own lives hut what an individual's Iife is worth to "society," to the whole surrounding community or body public.
Sorkin, Allan A.
ra
**
Economie aspects of natural hazards. Dit boek geeft gespecificeerd de waarde van het leven van een mens als de in het verdere leven nog te verwachten inkomsten (p . 69) .
Fischhoff, Baruch
al
**
Acceptable risk. Enkele cijfers over de kosten voor het sparen van één mensenleven (p.82) : A variant of revealed-preferences analysis has been used to answer the question, What is a Iife worth? by rephrasing it as, What is the value placed on . a particular change in survival probability? Thaler and Rosen (1976) observed the "market behavior" of people trading occupational risks for economie benefits and found that a premium of about $200 a year was required to induce workers in risky occupations (e.g., coal mining) to accept an increase of 0.001 in their annual probability of accidental death. Assuming that this tradeoff was acceptable to all concemed, they inferred that society should be willing to pay about $200,000 to prevent a death. Here, too, technical difficulties may be considerable; a replication by Rappaport (1981) using somewhat different data and procedures derived a value of $2 million.
Otway, H.
in
Present status of risk" assessment. De waarde van een mens wordt volgens vijf verschillende benaderingen ingeschat . Alle waarden hebben in zekere zin te maken met de in het verdere leven nog te verwachten inkomsten van een mens (p.28):
- 86 -
LIFE VALUATIO'J FOR PURPOSES OF CQST-BEHEFIT ANALYSIS (AFTER LINNEROOTH)
APPROACHES
$9.000 (1) IMPLICIT VALUE
$9.000.000 $100.000 -
(2) HUMAN CAPITAL
(3) INSURANCE PREMIUMS
W
COURT AHARDS
$400.000
WIDE RANGE
. ASSUMES PAST DECISIONS ARE OPTIONAL
. BASED SOLELY ON LIFETIME INCOME . IGNORES INDIVIDUAL PREFERENCES . DISCRIMINATES AGAINST UNPROOUCTIVE MEMBERS OF SOCIETY . DOES NOT TAKE INTO ACCOUNT INDIVIDUAL'S INTEREST IN PROTECTING HIS OWN LIFE
•-$250.000 $180.000 -
(5) HILLINGNESS TO PAY
LIMITATIONS
VALUES
$1.000.000
BASED ON LOST EARNINGS
. DIFFICULT TO ESTIMATE . DEPENDS ON RISK SITUATION
SUMHARY ALL MEASURES DEPEND TO SOME EXTENT ON THE LIFETIME EARNING POTENTIAL OF THE INDIVIDUALS AT RISK AND IGNORE PERCEPTION OF SERIOUSNESS.
CQNCLUSIQN CANNOT BE RIGOROUSLY DETERMINED. CHOOSE VALUE (SAY $300.000) WEIGHT ACCORDING TO: PERSONAL VARIABLES. THIRD PARTY INTERESTS AND PSYCHOLOGICAL FACTORS.
TABLE
70
IV
Sass, Hans-Martin al * Technical and cultural aspects of risk perception. In dit artikel over risicobeleving komt cijfermateriaal voor over kosten om risico te verminderen (p.28). Er wordt ook ingegaan op het verschillende karakter van uiteenlopende risico's. Er bestaat groot verschil tussen de risicobeleving bij individuele, vrijwillige aktiviteiten en die bij technologische zaken. Juist bij vrijwillige zaken als roken en drinken worden de grootste gezondheidsrisico's gelopen -- blijkbaar omdat voor het genot op korte termijn pas veel later zal moeten worden betaald.
- 8Z 69
Rowe, William D. An anatomy of risk.
al
*
Korte bespreking van het begrip "waarde van een leven' met enkele cijfers (p.365): As dcscribcd in Scclion 5.3, the cost effcctivcncss of risk reduction extends the question of how much risk is acccptabic to how much society is willing to pay to avoid a risk. This is nol the value of a life, bul the cost of avoiding a possible statistical death in society as described in Chapter 13. Linneroolh10 has made an extonsive survey of the mclhods for assigning values to loss of life. A survey by Rausa" indicates the following: 1. Public expenditure for risk aversion varies from $100 for automobile seat beits to $10 million for removal of strontium-90 from milk during fallout. These values are for avcrling a death. 2. Court and insurance compensation ranges from $10,000 to $3 million for loss of life. 3. Willingncss to pay to avert a death ranges from about $20,000 for kidney failurc support to $2 million for radiation risk.*
54
j
j !
Okrent, David aa * Alternative risk management policies for State and local governments. In dit rapport komen passages voor over de "waarde van een mensenleven" en de uitgaven voor meer veiligheid. Er worden ook enkele cijfers uit de literatuur vermeld (p.1-49). Hor* susceptlbla to avaluatioa and practical application ia tha «aount of sociatal resources that ara being (or should ba) expended to raduca by a saall amount tha lUcelihood that aach mambar of society, or a substantial aagicent thareof, wlll dia prematuraly due to aoa* speciflc causa; for example, »uto accident». Interest' isgly» *T axamining aociaty'a allocatloa of rasourcas to raduca «paotflo riska and quantifyini tha axpactad affact of tha maaauraa 'takaa, ooa can dariva an implicit "value of lifa" that aociaty haa », in affact, using, in judglng how ouch to spand. Whan auch studlas ara dona, howavar, ona fiitds a vary wlda disparity In tha raaulta.
42
Linnerooth, Joanne al * The value of human life: a review of the models. Een nogal theoretische behandeling aan de hand van vier denk/rekenmodellen van de waarde van een mensenleven. Er wordt ook gewerkt met de "willingness to pay" (p.52).
- 88 -
Een praktische conclusie is de volgende: If, for example, the average person is willing to pay $200 for a reduction in mortality risk from 10"s to 10"', this does not mean that he is willing to pay $200 to reduce a mortality risk by 10"3 when the risk is originally 10"7, nor that he is willing to pay $200,000 to eliminate certain, immediate death. The $200,000 figure is a measure of the value of life only in the sense that the analyst can justifiably use it as a measure of the benefit from a policy that results in a per-capita mortality risk reduction from 10"6 to 10"' over a population numbering 1,000; here the expectation is the saving of one life.
59
Perrow, Charles in * Normal accidents : living with high-risk technologies. In het laatste hoofdstuk worden enkele bladzijden besteed aan een bespreking van de waarde van een mens (p.306).
72
Shrader-Frechette, Kristin
al
*
Risk-cost-benefit methodology and equal protection. Deze bijdrage bevat cijfers over de kosten voor het sparen van één mensenleven. Het blijkt weer dat deze kosten zeer ver uiteenlopen (p.277). 82
Thompson, Michael al Aesthetics of risk : culture or context.
*
Een duidelijke uitspraak over de waarde van een mensenleven (p.274): THERE WILL BE NO NEED FOR ANYONE T0 SAY HOW MUCH A HUMAN LIFE IS W0RTH.
- 89 Hoofdstuk 7 Risicoreduktie en afweging van investeringen In dit hoofdstuk zal de aandacht worden gevestigd op literatuur waarin dieper wordt ingegaan op de wijze van afweging van investeringen ter vermindering van zowel materiële schade als verliezen aan doden en gewonden. WATERKERINGEN VRIJLING (lit.90) gaat in op de maatschappelijke aanvaardbaarheid van falen van (civiel-technische) werken, installaties en aktiviteiten. Daarnaast spelen economische factoren een rol bij de beoordeling van de aanvaardbaarheid. Voor het bepalen van een maatschappelijk aanvaardbaar risiconiveau worden twee sporen bewandeld, te weten: een mathematisch economische methode, die, met een hoofdaccent op de schadeverwachting, leidt tot een economisch optimum; een op ongevalsstatistieken gebaseerde methode, die, met een hoofdaccent op het verwachte aantal doden, leidt tot een (blijkbaar) geaccepteerde ongevalskans. De twee benaderingen leiden tot soms essentieel verschillende uitkomsten. De studie leidt overigens niet tot een standpunt ten aanzien van aanvaardbare risiconiveaus, omdat dit voorbehouden is aan besluitnemende en wetgevende instanties. TORNADO'S SORKIN (lit.78) analyseert uitgebreid de - materiële en menselijke - schade door overstromingen, hurricanes en tornado's. Hij koos voor behandeling van deze rampen, omdat zij veelvuldig grote schade veroorzaken in de USA en omdat de autoriteiten veel investeren in de voorspelling van de ernst en de plaatsen van optreden van deze rampen. Het voorspellen van de rampen lijkt een passieve wijze van bestrijden te zijn. Toch is het wel zinvol: Een tornado is niet tegen te houden en zal steeds weer langs andere sporen materiële schade aanrichten, maar door een snel en goed waarschuwings-
- 90 systeem kunnen mensen schuilgelegenheden zoeken, zodat het aantal slachtoffers wordt beperkt. De materiële schade kan verder worden beperkt door aanpassingen in de bouw en het leefmilieu. Een conclusie van het rapport is dat er voor research en voorzieningen in de USA nog veel te weinig wordt uitgegeven, AARDBEVINGEN OKRENT (lit.54) behandelt in dit rapport onder meer het aardbevingsrisico in California. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de bereidheid de kosten voor veiligheid te betalen. Het gaat hier om de bereidheid te betalen voor het reduceren van het aantal doden bij een aardbeving. Er is sprake van een "maatschappelijke" bereidheid om te betalen, hetgeen betekent dat via democratische procedures via ondervraging, plannen, inspraak en wetgeving wordt gekomen tot overheidsuitgaven die de bereidheid van burgers om voor hun veiligheid te betalen weerspiegelen. De voorschriften worden in de eerste plaats gericht op verbeteringen van constucties en voorzieningen in nieuwe gebouwen die leiden tot meer veiligheid en hogere bouwkosten. Uit onderzoek is gebleken dat de bereidheid te betalen afhankelijk is van de voorgespiegelde kans door een aardbeving dodelijk te worden getroffen. In het geval van een kans van 0,0005 is die bereidheid $ 500000 en bij een kans van 0,005 is de bereidheid $ 1 miljoen. De bereidheid om te betalen loopt via overeenstemming over door de burger te betalen hogere belastingen, bouwkosten of huren. AARDBEVINGEN BR00KSHIRE (lit.ll) bespreekt in dit rapport de methoden die zijn ontwikkeld om in California het aardbevingsrisico te reduceren. Er wordt veel aandacht besteed aan de resultaten van de verbeteringen van constructies en voorzieningen in nieuwe gebouwen die door middel van de Uniform Building Codes (UBC) of Seismic Building Codes (SBC) worden doorgevoerd. Deze doorvoering is in California een continu gebeuren. Reeds in 1933 hebben veel gemeenten en districten in
- 91 California voorzieningen tegen aardbevingsschade in hun bouwvoorschriften opgenomen. Men is begonnen met invoeren van een extra coëfficiënt bij de sterkteberekening. Voor borstweringen, schoorstenen en aanbouwsels golden grotere coëfficiënten. In 1943 werd voor Los Angeles City een met de hoogte van een gebouw variabele seismische coëfficiënt ingevoerd. In 1957 werd in Los Angeles City na het opheffen van de hoogtelimiet van 13 verdiepingen een seismische belasting voor gebouwen ingevoerd. In 1969 werd - na de ervaringen met de aardbeving in Caracas, Venezuela in 1967 een meer genuanceerde seismische dynamische belasting ingevoerd. In 1975 verscheen er weer een nieuw pakket voorschriften (rekening houdend met zonering, belang van een gebouw, grondsoort, enz.). In het rapport wordt met globale berekeningen aangegeven hoe de verhoudingen van kosten en baten zijn in het geval er in 1980 een grote aardbeving op de dwars door Los Angeles County lopende San Andreas breuklijnen zou plaats vinden. Hierna volgt een samenvatting van de resultaten: Kosten kosten op jaarbasis
$ 63,8 a 103,7 miljoen
Baten - materieel reduktie gebouwenschade dank zij SBC $ 4,51 miljard op jaarbasis: als de frekw. 1,2 % zou zijn: $ 54 miljoen " " " 5,0 " " $ 226 " Baten - mensenlevens aantal dodelijke slachtoffers is dank zij SBC gehalveerd tot 3060 waardering per gespaard leven is $ 340000 a 1 miljoen baten door gespaarde levens zijn dus: $ 1,041 a 3,06 miljard op jaarbasis: als de frekw. 1,2 %: $ 12,5 a 37 miljoen "
"
"
5,0 %:
Baten - totaal - op jaarbasis aardbevingsfrekw. 1,2 % minimaal 1,2 % maximaal 5,0 % 5,0 %
minimaal maximaal
$ 52 a 154
54 + 54 +
13 = $ 37 = $
Bl_ miljoen 9J.
226 + 52 = $ 27_8 226 + 154 = $ 380
- 92 De conclusie in het rapport luidt: "Een vergelijking tussen de benaderingen van de verwachte waarde op jaarbasis van de totale baten van de seismische gebouwencodes in geval van een aardbeving in 1980 en de jaarlijkse kosten van het toepassen van de codes toont aan dat - afhankelijk van de aannamen - de baten de kosten evenaren, maar in de meeste gevallen de baten veel groter zijn dan de kosten". Nabeschouwing bij Brookshire (lit.11) De controle van een te voren ingevoerde vaste CSX-waarde is alleen zuiver als de kosten gelijk zijn aan de baten. dus: kosten = materiële baten + CSX-totaal voorbeeld: $ 50 miljoen = $ 100 miljoen + 5 levens gespaard 5 levens gespaard = $ 50 miljoen CSX = $ 10 miljoen Indien de baten de kosten overtreffen kan de CSX-waarde niet als een vast gegeven worden ingevoerd, maar zal als enige onbekende uit de vergelijking moeten worden opgelost: De berekeningen voor twee aannamen uit het Brookshirerapport zijn dan als volgt: a
aardbevingsfrekw. 1,2 %, kosten $ 103,7 miljoen per jaar kosten per aardbeving 103,7 x 100 : 1,2 = $ 8,64 miljard reduktie van gebouwenschade = $ 4,51 miljard 3060 gespaarde levens ten koste van $ 4,13 miljard 4130 CSX = miljoen $ 1,35 miljoen 3060
b
aardbevingsfrekw. 5,0 %, kosten $ 103,7 miljoen per jaar kosten per aardbeving 103,7 x 100 : 5,0 = $ 2,07 miljard reduktie van gebouwenschade = $ 4,51 miljard de baten door minder gebouwenschade overtreffen de kosten.
In geval a zijn de baten en de kosten van dezelfde grootteorde; de CSX-waarde uit het rapport behoeft slechts een correctie. In geval b zijn de kosten alleen al door minder gebouwen-
- 93 schade terugverdiend. Het sparen van 3060 levens heeft niets gekost. In geval b (veel zware aardbevingen) verdient het m.i. aanbeveling veel meer in de schadepreventie te investeren. Dit is te meer gewenst omdat in het aangenomen geval slechts de helft van het aantal dodelijke slachtoffers was gespaard. Deze aanbeveling zou moeten worden afgezwakt als zou blijken dat het verder verminderen van aantallen dodelijke slachtoffers op grenzen zou stuiten (bijvoorbeeld door menselijk gedrag in de noodsituatie) . N.B.
Bij aardbevingsrisico's in California lijkt de CSX-waarde te liggen tussen $ 0,5 en 1,5 miljoen.
EVENREDIGHEIDSBEGINSEL KRISTIN SHRADER-FRECHETTE (lit.72) besteedt haar hele publikatie aan bespreking van de kosten-baten-analyse en al of niet gelijke bescherming tegen risico's. Zij stelt dat het evenredigheidsbeginsel van steeds gelijke mate van beveiliging tegen diverse soorten risico's niet altijd kan worden gevolgd. Er zijn sterke argumenten voor het verwerpen van absolute aanvaarding van het evenredigheidsbeginsel en de typische redenen die worden gebruikt om het te ondersteunen.. Situaties die levens kosten vallen eerder uiteen in twee klassen, één die meer geschikt is om uit te gaan van dit beginsel en één die daarvoor minder geschikt is. Een hele groep van situaties is meer geschikt om dit beginsel toe te passen omdat de betreffende beveiligingsprogramma's dezelfde bestanddelen, doelstellingen, risico's, baten en consekwenties hebben. De andere groep is daarvoor minder geschikt omdat de programma's ongelijke bestanddelen, doelstellingen, risico's, baten en consekwenties hebben. Het beginsel van gelijke behandeling vestigt het verlangen om dezelfde (mate van) bescherming te geven aan potentiële slachtoffers en vergt een bewijslast van de persoon die niet dezelfde bescherming wenst te geven. Als er redenen worden aangevoerd waardoor kosten voor het sparen van mensenlevens
- 94 -
SCHEMA 7.1
Spreiding van CSX-waarden
kosten CSX in ƒ 1CT
10
10'
10'
10'
10'
vrijwillig half vrijwillig (verkeer) onvrijwillig
sport grondverkeer luchtvaart overstromingen, tornado's en aardbevingen
technologie
10'
10
10 J
kosten CSX in ƒ
10
10'
10
95 niet altijd evenredig zouden moeten zijn dan moet de afweging toch vanuit een ethisch beginsel gebeuren. Dit laatste moet gepaard gaan met uitgebreide ethische studie.
Nabeschouwing bij hoofdstuk (6 en) 7 In het geval van rampen met een oorzaak in de grillige natuur (zoals overstromingen, tornado's en aardbevingen) zouden de CSX-waarden dezelfde spreiding moeten vertonen. Hoe deze spreiding -- ƒ 1 a 5 miljoen -- ligt ten opzichte van de spreiding van andere soorten risico is aangegeven in schema 7.1.
90
Vrijling, J.K. al *** Enkele gedachten aangaande een aanvaardbaar risiconiveau in Nederland. Het rapport bevat economische beschouwingen over de mate waarin risicoreduktie moet worden doorgevoerd. De volgende figuur is een voorbeeld van het bepalen van een optimum (p.28) :
C+l punt van minimale kosten
•In {P,
)
In (Pf)
opt
Fig. 2.5
De bepaling van de optimale dijkhoogte.
- 96 Brookshire, David S.
aa
***
Methods development for valuing hazards information: Technical Report. Reduktie van risico door aardbevingen is sinds 1933 in California geleidelijk ingevoerd en verbeterd door speciale bouwvoorschriften, de Seismic Building Codes (p.14). De jaarlijkse kosten voor het hanteren van de SBC's bedragen voor Los Angeles County $ 63,8 a 103,7 miljoen (p.120) : * cccparlscn batwsen tha approximatlons of expected value of total o e n e f i t s
!
rfuc » c:rt!^7— i e r c s t s t l v a coda» t h l s year and the «nnual c o s t s assoclatcd with • P ? ' » T T J c c i c ï to building construct ion c o s t s reveals that tienefits tend to overlap but «csilv txzszi
c o s t s In Los Angeles County:
LosctcJ Vales of B-neflts this yeir - $67 railllon to $91 mllllon for a 1.2t j r c i ^ i t k y zr.d $27d a l l I ion to $320 ml 11 ion for a 5* probablllty of in event C r s t s / y ^ r • SS3.8 o l l l t c n to SI03.7 «ilUlon t t is trportcnt to nota here that benefits are biased downward for saveral re»Kjrs-
Sona trportant ccoiponents of benefits hava not been Included due to
diffici'Cr of e s t l m t t o n :
T"
ï f c s a f re» ths p o s s l b l l l t y of a San Fernando ar Long Beach type event; tfs
tssscnlr.j In ecarjency operatïons requlreuents;
t^s iz~.r::z?3
e c c r ~ i l c dlsruptlon that occurs due to l e s s t l a * requlred
es r ^ ; ; : r Czr^r-i
«rf
:?"•••-•- •
buildings;
„':_.-...' '
t * s dr:::::;-} Injuries that result whcn buildings are safer *=rV- ,~-J'I r c s l s t l v a building codes.
due to
Het andere instrument voor het reduceren van het risico door aardbevingen is de Alquist-Priolo Special Studies Zones Act. In deze wet is bepaald dat risicozones zullen worden ingesteld voor de vele bekende en de nog op te sporen seismische breuken. De wet schrijft binnen de zones strengere SBC's voor dan er buiten. Verder staat de wet borg voor bestuurlijke regelingen en de lokale implementatie van de voorschriften (p.5). Sorkin, Allan A. Economie aspects of natural hazards
ra
Dit boek geeft een uitgebreide behandeling van de economische aspecten van overstromingen, hurricanes en tornado's (p.4):
- 97 -
This book focuses primarily on three types of hazards—floods, hurricanes, and tornadoes. These disasters were selected because of their frequency of occurrence, the destruction of both human and physical capital associated with their passage, and the extensive efforts made by the National Oceanographic and Atmospheric Administration (NOAA) to forecast the severity and location of these storms. In addition, more information is avaiiabie for analysis pertaining to these hazards than to others, and much federal disaster legislation has been stimulated by the occurrence of these phenomena.
54
Okrent, David aa *** Alternative risk management policies for State and local governments. Een groot deel van dit rapport behandelt de aardbevingen in de U.S.A. Het geeft een uitgebreide analyse van de bereidheid van individuele personen te betalen voor meer veiligheid in hun woning (p.4-18):
Willingness-to-pay curve FIGURE
1000
4.2
2.
II
;3 3 soo
?so 200
10 '
10
10
10
Probability of Death
72
Shrader-Frechette, Kristin al *** Risk-cost-benefit methodology and equal protection De titel van deze bijdrage geeft al aan dat het handelt over gelijkwaardige bescherming van de mens in verschillende situaties. De conclusie luidt echter dat dit meestal niet mogelijk (wenselijk) is (p.292):
-
98 -
All these arguments suggest that there are strong reasons for believing that the marginal costs of saving lives need not always be the same, across opportunities, and that there is at least one ethica! principle according to which people may receive unequal "protection" with respect to this marginal cost. Employment of this principle requires, however, extensive ethical analysis and evaluation of numerous causal inferences, in order to determine what courses of action, in fact, will contribute to the goodness of people's lives or to their advantage. This means that the whole issue of the marginal cost of saving lives, across opportunities, is not so much a matter of economie consistency as of ethical analysis.
9
Bowles, David S.
ra
Risk assessment in dam safety decision making. De veiligheid van stuwdammen wordt behandeld. Drie case studies worden speciaal belicht. Over Oneida Dam worden meer uitkomsten vermeld. De "cost-to-save-a-life" van maatregelen lopen uiteen van $ 107 miljoen tot 2,7 miljard. (p.H): The existing concrete and embankment sections of the Oneida Dam have been found to satisfy FERC criteria with respect to their internal condition. Also,. the embankment section is considered to meet the MCE Standard. Cost-to-Save-a-Life: The cost of increasing human safety can be expressed on a "per statistical life saved" basis (i.e. cost-to-save-a-life). This isthe cost of providing safety and not in any sense of value for human life. Since no life loss could be attributed to the Oneida Dam under f lood loading, it follows that upgrading of the dam would not be predicted to save any lives. Therefore, the cost-to-save-a-life for remedial upgrading of the flood performance of the dam is infinitely large. The cost-to-save-a-life for installing anchors in the concrete section of the Oneida Dam to withstand the maximum credible earthquake is calculated to be approximately $2.7 billion per life saved. A dam break/flood warning system was considered for reducing the hazard to human life in the event of an earthquake or internal failure of Oneida Dam. It was calculated that the cost-to-save-a-life for this system is approximately $107 million per life saved. However, this system is not expected to reduce life loss at the Oneida Hydro Facility itself since it is located immediately below the dam. If the Oneida Dam is decommissioned, the cost-to-save-a-life is calculated to be approximately $1.6 billion per life saved. These costs can be compared with regulated areas such as nuclear power environmental protection ($4 million) and million and $300. million for 0SHA Benzene
costs-to-save-a-life calculated for plant design ($4 - $10 million), occupational health and safety ($4.5 regulations) (see Figure 5 ) .
Probability of Dam Failure; The chance of a breach failure of Oneida Dam, from f loods, earthquakes and internal causes (see Figure 7), is estimated to be 1 in 6,500 (1.6 x 10"4) per year. This is lower than the historical probability of dam failure in the United States due to all causes. The chances of failure of either the concrete or embankment dam are projected to be approximately equal (see Figure 8 ) .
- 99 50
Moore, Peter G. The business of risk,
al
De paragrafen "Total safety" en "The cost of safety" geven een inzicht in de mogelijkheid om de kosten voor de reduktie van risico te optimaliseren (p.184). Figure 12.2. Benefit/risk pattern of involuntary exposure 10-' Disease mortality rate
I0"2
ïo-' io-« io-'
73
10'
IO1
10* 104 Beneflts (relative value)
10*
10*
Siddal, Ernest in Safety in relation to risk and benefit.
*
In dit artikel komt de auteur tot de conclusie dat in de moderne industrie in het algemeen veel meer in veiligheid wordt geïnvesteerd dan het werkelijke risico rechtvaardigt De uitspraken van de auteur zijn nogal hard en eenzijdig geformuleerd (p.86):
9.2
I t seems l i k e l y that the correct global p o l i c y , i n respect both to good
l i v i n g and to society which forms an important part of i t , should be to expand the production of wealth as aggressively as possible, even i f t h i s meant an increase i n the small risks associated with the heavy i n d u s t r i e s .
This
conclusion should not corae as a s u r p r i s e ; such a policy was followed during most of the period of rapid advance i n those countries which are now most advanced, and i t is s t i l l strongly supported i n the have-not parts of the world.
- 100 4
Balkey, K.R.
in
Probabilistically-based
*
inspection guidelines.
Het reduceren van risico in de industrie kan onder meer worden bereikt door systematische inspectie. Aanbevolen wordt te zoeken naar de qua kosten/baten optimale inspec tie-frekwentie
(p.24):
Probabilistically-based technologies, such as PRA and PSM, can be employed to establish cost-effective inspection guidelines where they currently do not exist. These methods can be applied to prioritize what components need to be inspected, how often the inspection should occur, and what NDE techniques and exarainers are best suited for the inspection based upon the risk and consequences of component failure. The current economie situation in the electric power and the petroleum and chemical processing industries, as well as others, provides a considerable incentive to make cost-effective inspections part of residual life or life extension assessments. These probabilistically-based methods must be more extensively considered in the development of inspection guidelines in codes and standards for improved protection of the public and to make the guidelines cost-effective. It is rapidly becoming more apparent that our society is detoanding actions and certainties in safety and economics that may only be addressed by the increased use of these technologies in the future.
17
Crouch, Edmund A.C.
al
*
Risk / benefit analysis. Aansporingen om risico te aanvaarden of te verminderen worden gevormd door premies en heffingen
(p.201):
Another aiternative is to provide incentives. In capitalist society the obvious incentive is money, perhaps in the form of a risk fee—or pollution charge—on any risk in society. This might be at a level of $1 to $10 million per life saved or $1 to $10 for a risk of one in a million. Then there would be continuous financiai incentive to reduce the fee by reducing the risk. Such financiai incentives do not guarantee that methods of risk reduction will be discovered but may help. Financial incentives, although attractive to most economists, are unattractive politically. Nonetheless, we suggest that risk fee be calculated as a useful guide to the regulator to see if his other regulation methods make sense or not.
Bijlage 1
De 94 titels van de literatuur zijn verdeeld over de in de inleiding genoemde negen sektoren. Deze verdeling is als volgt vastgesteld:
aa ra
aardbevingen rampen
3 11
ze lu in
zeescheepvaart luchtvaart industrie
2 3 17
pij
pijpleidingen
4
ge ke
gevaarlijke stoffen kerntechniek
5 6
al
algemeen
43 totaal
94
De jaren van publikatie van de 94 titels zijn gespreid van 1977 tot en met 1990. Deze verdeling is als volgt:
1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983
1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990
4 1 3 9 8 7 6 totaal
94
9 14 11 5 9 6 2
1
Bijlage 2
2-1
Literatuurlijst
1
Acceptability The acceptability of risks : the logic and social dynamics of fair decisions and effective controls / Council for Science and Society - Chichester : Barry Rosé, 1977
2
Anderson, Loren R. Seismic response component in the risk assessment of dams / L.R. Anderson, D.S. Bowles; In: Proceedings of the Session on Seismic Considerations in Risk Analysis of Dams, Structures Division, Specialty Conference, ASCE, Orlando, Florida, August 17-20, 1987; p. 241-260
3
Baldewicz, William L. Dam failures: insights to nuclear power risks / W.L. Baldewicz. In: Low-probability / high consequence risk analysis : International workshop, Washington, DC. June 1982 / Editors R.A. Waller, V.T. Covello - New York : Plenum, 1984 ; p. 81-89
4
Balkey, K.R. Probabilistically-based inspection guidelines / K.R. Balkey, D.J. Colburn, T.A. Meyer. In: Engineering applications of risk analysis : Winter Annual Meeting of the American Society of Mechanical Engineers, Boston, Ma. December 1987 / Editors F.A. Elia, A. Moghissi - New York:ASME, 1988 ; p. 19-25
5
Ballestero, Thomas P.Flood prediction with causal analysis / T.P. Ballestero, D.B. Simons, Ruh-Ming Li. In: zie (3) ; p. 55-64
Bijlage 2
2-2
6
Banga, J.D. Cardiovasculaire risicofactoren / J.D. Banga. In: Menselijke risicofactoren in de civiele luchtvaart : Symposiumverslag, Zeist, 28 augustus 1987 / red. J.R. Krol - Soesterberg : Stichting Nationaal Lucht- en Ruimtevaartgeneeskundig Centrum, 1988 ; p. 16-19
7
Bordas, W. Problems of State and local risk management : an overview / W. Bordas, D. Okrent; UCLA School of Engineering and Applied Science - Los Angeles : UCLA, 1982
8
Bowles, David S. Design level risk assessment for dams / D.S. Bowles, L.R. Anderson, T F. Glover; In: zie (2) ; p. 210-225
9
Bowles, David S. Risk assessment in dam safety decision making / D.S. Bowles; In: Proceedings of an Engineering Conference on RiskBased Decision Making in Water Resources, Santa Barbara, California, October 1989, 29 p.
10
Brand, D. v.d. Risico's van het vervoer van gevaarlijke stoffen via weg, rail en buisleidingen / D. v.d. Brand. In: Risico's van verkeer en vervoer : Symposium, Rotterdam, 16 maart 1989 - Ned. Instituut voor Navigatie, Kon. Instituut voor Ingenieurs, 1989 ; p. 1-14
11
Brookshire, David S. Methods development for valuing hazards information: Technical Report / D.S. Brookshire, W.D. Schulze; Institute for Policy Research - Laramie : University of Wyoming, 1980
Bijlage 2
2-3
12
Bützer, Peter Sind Risiken quantitativ erfassbar ? : die Bewertung von chemischen Risiken / P. Bützer. In: Risikountersuchungen als Entscheidungsinstrument / Red. G. Yadigaroglu, S. Chakraborty - Köln : TÜV Rheinland, 1985 ; p. 310-327
13
Calle, E.O.F. Probabilistisch ontwerpen van waterkeringen / E.O.F. Calle, D. Dillingh, W. Meermans, A.W.C.M. Vrouwenvelder, J.K. Vrijling, L. de Quelerij, A.J. Wubs; Technische Advies commissie voor de Waterkeringen, voorz. werkgroep 10 J.F. Agema; Interimrapport TAW 10 - TAW, 1985
14
Chicken, John C. The risk ranking technique in decision making / J.C. Chicken, M.R. Hayns - Oxford : Pergamon Press, 1989
15
Christian, T. Structural risk assessment using damage tolerance analysis and flight usage data / T. Christian, H. Smith, C. Saff. In: zie (4) ; p. 35-38
16
Cohen, A.V. The nature of decisions in risk management / A.V. Cohen. In: Dealing with risk : the planning, management and acceptability of technological risk / editor Richard F. Griffiths - Manchester : Manchester University Press, 1981 ; p. 21.35
17
Crouch, Edmund A.C. Risk / benefit analysis / E.A.C. Crouch, R. Wilson Cambridge, Ma. : Ballinger Publ. Co., 1982
Bijlage 2
2-4
18
Dierkes, Meinolf Assessing technological risks and benefits / M. Dierkes. In: Technological risk : its perception and handling in the European Community : International conference, Berlin, April 1979 / editors M. Dierkes, S, Edwards, R. Coppock - Cambridge, Ma. : Oelgeschlager, Gunn and Hain, 1980 ; p. 21-30
19
Dooley, James E. The emergence of risk analysis on the international scène / J.E. Dooley, B. Hansson, J.X. Kasperson. In: Nuclear risk analysis in comparative perspective : the impacts of large-scale risk assessment in five countries ; a study by the Beijer Institute, the Royal Swedish Academy of Science / editors R.E. Kasperson, J.X. Kasperson - Boston : Allen and Unwin, 1987 ; p. 1-25
20
Douglas, Mary Risk acceptability according to the social sciences / M. Douglas - New York : Russell Sage Foundation, 1985
21
Dyer, James, S. Measuring risk attitudes in risk analysis / J.S. Dyer, R.K. Sarin. In: Risk evaluation and management / editors V.T. Covello J. Menkes, J. Mumpower - New York : Plenum Press, 1986 ; p. 221-231
22
Eckert, Detlef Risikostrukturen industrielier Forschung und Entwicklung theoretische und empirische Ansatzpunkte einer Risikoanalyse technologischer Innovationen / D. Eckert - Berlin : Erich Schmidt Verlag, 1985
23
Fischhoff, Baruch Acceptable risk / B. Fishhoff, S. Lichtenstein, P. Slovic Cambridge : Cambridge University Press, 1981
Bijlage 2
24
Griffiths, Richard F. Introduction: the nature of risk assessment / R.F. Griffiths. In: zie (16) ; p. 1-20
25
Griffiths, Richard F.
2-5
Problems in the use of risk criteria / R.F. Griffiths. In: zie (16) ; p. 54-76 26
Grutter, Fritz Probabilistische Sicherheits- und Risikoanalysen für Talsperren / F. Grutter. In: zie (12) ; p. 328-339
27
Hadden, Susan G. Introduction: risk policy in American institutions / S.G. Hadden. In: Risk analysis, institutions and public policy : a policy studies organization series publication / editor S.G. Hadden - Port Washington, N.Y. : Ass. Faculty Press, 1984 ; p. 3-18
28
Hartwig, Sylvius Open and controversial topics in heavy gas dispersion and related risk assessment problems / S. Hartwig. In: Heavy gas and risk assessment - II : Proceedings of the Second Symposium on Heavy Gases and Risk Assess ment, Frankfurt am Main, May 25-26, 1982 / editor S. Hartwig - Dordrecht : D. Reidel, 1983 ; p. 1-25
29
Hauptmanns, U. Technische Risiken; Ermittlung und Beurteilung / U. Hauptmanns - Berlin : Springer Verlag, 1987
30
Hettrich, Peter M. Sicherheitsziele für Kernkraftwerke ? : überlegungen zur Anwendung probabilistischer Methoden für Unter-
Bijlage 2
2-6
suchungen und Entscheidungen zur Sicherheit von Kernkraftwerken / P.M. Hettrich. In: zie (12) ; p. 89-112 31
Hohenemser, C. Methods for analyzing and comparing technological hazards / C. Hohenemser, R. Goble, J.X. Kasperson. In: zie (21) ; p. 249-274
32
Houwen, R.J. De effecten van voorlichting over een innovatieve riskante technologie : de invloed van de aard van de risico-informatie en het tijdsperspectief / R.J. Houwen, H. Boer, J.M. Gutteling - Enschede : Universiteit Twente, Vakgroep Psychologie, 1988
33
Inhaber, Herbert Energy risk assessment / H. Inhaber - New York : Gordon and Breach Science Publishers, 1982
34
Integrale Integrale nota LPG. / Ministerie van VROM, Ministerie van EZ, Ministerie van V. en W. - Den Haag, Ministerie van VROM, 1984
35
Kaplan, Stanley On the quantitative definition of risk / S. Kaplan, B.J. Garrick; In: Risk Analysis, Vol 1, No 1 / Society for Risk Analysis, 1981; p. 11-27
36
Kletz, T.A. Benefits and risks, their assessment in relation to human needs / T.A. Kletz. In: zie (16) ; p. 36-53
Bijlage 2
2-7
37
Kraft, Michael E. Risk analysis in regulatory decision-making: perspectives frora the agencies and Capitol Hill / M.E. Kraft. In: zie (27) ; p. 21-38
38
Kreps, Gary A. The worth of the NAS-NRC (1952-63) and DRC (1963-present) studies of individual and social response to disasters / G . A . Kreps. In: Social science and natural hazards : Proceedings of a conference held in Washington, D C , May 1979 / editors J.D. Wright, P.H. Rossi - Cambridge, Ma. : Abt Books, 1981 ; p. 91-121
39
Kuhlmann, A. Introduction to safety science / A. Kuhlmann Springer Verlag, 1986
Berlin
40
Lawless, Edward W. Methods for comparing the risks of technologies / E.W. Lawless, M.V. Jones, R.M. Jones. In: zie (21) ; p. 157-182
41
Leonard, Herman B. Cost-benefit analysis applied to risks : its philosophy and legitimacy / H.B. Leonard, R.J. Zeckhauser. In: Values at risk ; Maryland Studies in Public Philosophy / editor D. MacLean ; University of Maryland, College Park - Totowa, N.J. : Rowman and Allanheld, 1986 ; p. 31-48
42
Linnerooth, Joanne The value of human life: a review of the models / J. Linnerooth; In: Economie Inquiry, No 17, 1979; p. 52-74
Bijlage 2
43
MacKenna,
Frank
2-8
P.
What role should the concept of risk play in theories of accident involvement ? / F.P. MacKenna. In: Ergonomics - Jrg. 31, nr. 4 (April 1988) ; p. 469-484 44
MacLean, Douglas Risk and consent: Philosophical issues for centralized decisions / D. MacLean. In: zie (41) ; p. 17-30
45
Margulies, T.S. Cove Point liquefied natural gas operations; a preliminary review of the risk / T.S. Margulies; Johns Hopkins University, Applied Physics Laboratory - Laurel, Md., 1980
46
Megill, Robert E. An introduction to risk analysis / R.E. Megill - Tulsa : Petroleum Publishing Company, 1977
47
Meyna, Arno Einführung in die Sicherheitstheorie : sicherheitstechnische Analyseverfahren / A. Meyna - München : Carl Hanser Verlag, 1982
48
Midden, C.J.H. De beleving van energierisico's : een landelijk onderzoek naar veronderstellingen, attitudes, normen en gedragingen met betrekking tot het opwekken van elektriciteit met kolen, uraan en wind / C.J.H. Midden, D.D.L. Daamen, B. Verplanken ; Werkgroep Energie- en Milieuonderzoek, Rijksuniversiteit Leiden - Petten : Z. Uitg., 1983
49
Molag, M. Berekening van transportrisico's / M. Molag. In: zie (10) ; p. 1-14
Bijlage 2
2-9
50
Moore, Peter G. The business of risk / P.G. Moore - Cambridge : Cambridge University Press, 1983
51
Munera, Hector A. A quantitative comparison of natural and technological societal risks / H.A. Munera. In: Probabilistic safety assessment and risk management PSA '87, Vol 3 / editors Europ. Nuclear Society, Swiss Nuclear Society - Köln : TÜV Rheinland Verlag, 1987 ; p. 1089-1099
52
Nehnevajsa, Jiri Low probability / high consequence risks: issues in credibility and acceptance / J. Nehnevajsa. In: zie (3) ; p. 521-529
53
Nikodem, H.J. Risk analysis for storage and transport of LNG. / H.J. Nikodem. In: zie (28) - Vol I ; p. 177-184
54
Okrent, David Alternative risk management policies for State and local governments / D. Okrent; UCLA School of Engineering and Applied Science - Los Angeles : UCLA, 1982
55
Omgaan Omgaan met risico's: de risicobenadering in het milieubeleid / Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Tweede Kamer, vergaderjaar 1988-1989; 21137, nr. 5 - 's-Gravenhage : VROM, 1989
56
Otway, Harry Regulation and risk analysis / H. Otway. In: Regulating industrial risks : science, hazards and public protection / editors H. Otway, M. Peltu ;
Bijlage 2
2-10
Industrial Risk Programme of the Commission of the European Communities - London : Butterworths, 1985 ; p. 1-19 57
Otway, H. Present status of risk assessment / H. Otway. In: Risk analysis, industry, government and society : lOth International TNO Conference, 24-25 February 1977 / editor A. Verbraeck - Den Haag : TNO, 1977 ; p. 6-28
58
Otway, Harry J. The perception of technological risks: a psychological perspective / H.J. Otway. In: zie (18) ; p. 35-44
59
Perrow, Charles Normal accidents : living with high-risk technologies / C. Perrow - New York : Basic Books, 1984
60
Philipson, Lloyd L. Risk evaluation : a review of the literature / L.L. Philipson. In: zie (21) ; p. 319-333
61
Pijpleidingcode Pijpleidingcode; eisen te stellen aan pijpleidingen voor het transport van gassen en vloeistoffen met betrekking tot de waterstaatkundige veiligheid, Revisie 6 / Provincie Zuid-Holland - ' s-Gravenhage : Prov. Uitgeverij, 1990
62
Ravetz, Jerome R. Public perceptions of acceptable risks as evidence for their cognitive, technical and social structure / J.R. Ravetz. In: zie (18) ; p. 45-54
Bijlage 2
2-11
63
Renn, Ortwin Risk analysis: scope and limitations / 0. Renn In: zie (56) ; p. 111-127
64
Rescher, Nicholas Risk: a philosophical introduction to the theory of risk evaluation and management / N. Rescher Lanham, Md. : University Press of America, 1983
65
Risico-analyse Risico-analyse van de grootschalige aanlanding van LPG op vier verschillende locaties in Nederland / Bureau Industriële Veiligheid TNO - Rijswijk : TNO, 1980
66
Risico-analyse Risico-analyse van ondergrondse pijpleidingen voor het transport van gevaarlijke stoffen met betrekking tot de stedebouwkundige aspecten / TNO, Hoofdgroep Maatschappelijke Technologie, Afdeling Industriële Veiligheid Apeldoorn : Z. Uitg., 1980
67
Risico's Risico's schatten: gevaarlijk voor wetenschap en maatschappij ? : symposium georganiseerd door de Gezondheidsraad, Delft, 6 maart 1986 / introductie door C. Ginjaar; voordrachten van B.J.M. Ale, H.A.J. Struyker Boudier, G.W. Barendsen ... et al - 's-Gravenhage : Gezondheidsraad, 1986
68
Rossi, Peter H. Are there long-term effects of American natural disasters ? / P.H. Rossi, J.D. Wright, S.R. Wright. In: zie (38) ; p. 3-23
69
Rowe, William D. An anatomy of risk / W.D. Rowe - New York : John Wiley, 1977
Bijlage 2
2-12
70
Sass, Hans-Martin Technical and cultural aspects of risk perception / H.M. Sass. In: zie (28) - Vol III ; p. 25-34
71
Schneider, Th. Ein quantitatives Entscheidungsmodell für Sicherheitsprobleme im nicht-nuklearen Bereich / Th. Schneider. In: zie (12) ; p. 113-143
72
Shrader-Frechette, Kristin Risk-cost-benefit methodology and equal protection / K. Shrader-Frechette. In: zie (21) ; p. 275-295
73
Siddall. Ernest Safety in relation to risk and benefit / E. Siddall. In: zie (12) ; p. 69-87
74
Slater, D.H. Methodologies for the analysis of safety and reliability problems in the offshore oil and gas industry / D.H. Slater, R.A. Cox. In: Application of risk analysis to offshore oil and gas operations : Proceedings of an international workshop held on March 27 and 28, 1984 / editors F.Y. Yokel, E. Simiu - Washington : U.S. Government Printing Office, 1985 ; p. 99-130
75
Slovic, Paul Images of disaster: perception and acceptance of risks from nuclear power / P. Slovic, S. Lichtenstein, B. Fischhoff. In: Energy risk management : Proceedings of an international review seminar held at the International Institute for Energy and Human Ecology, Stockholm,
Bijlage 2
2-13
Sweden, September 26-29, 1978 / editors G.T. Goodman, W.D. Rowe - London : Academie Press, 1979 ; p. 223-245 76
Slovic, Paul Facts and fears: understanding perceived risk / P. Slovic. In: Societal risk assessment : how safe is safe enough ? Proceedings of the General Motors Symposium on societal risk assessment held in Warren, Michigan, October 7-9, 1979 / editors R.C. Schwing, W.A. Albers, Jr.; General Motors Corp. Research Laboratories - New York : Plenum Press, 1980 ; p. 181-216
77
Slovic, Paul The psychometrie study of risk perception / P. Slovic, B. Fischhoff, S. Lichtenstein. In: zie (21) ; p. 3-24
78
Sorkin, Allan L. Economie aspects of natural hazards / A.L. Sorkin Lexington, Ma. : Lexington Books, 1982
79
Smit, W.A. Kerncentrale ongevallen : de bronterm discussie / W.A. Smit ; Onderzoek en adviesgroep van ingenieurs AVIV, Enschede - Enschede : T.H. Twente, Centrum voor Vraagstukken van Wetenschap en Samenleving "De Boerderij", 1985
80
Stallen, P.J.M. Psychological aspects of risk: the assessment of threat and control / P.J.M. Stallen, A. Tomas. In: Technological risk assessment : Proceedings of the NATO Advanced Study Institute on Technological Risk Assessment, Erice, Sicily, Italy, May 20-31, 1981 / editors P.F. Ricci, L.A. Sagan, C.G. Whipple ; NATO Scientific Affairs Division - The Hague : Martinus Nijhoff Publishers, 1984 ; p. 247-280
Bijlage 2
2-14
81
Swart, P.F. de Rapportage aanpassing Afsluitdijk; Deel 5 C : Totale risico-analyse / P.F. de Swart; Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Directie Sluizen en Stuwen - Utrecht : RWS, SS, 1988
82
Thompson, Michael Aesthetics of risk: culture or context / M. Thompson. In: zie (76) ; p. 273-285
83
Valkenburg, H.A. Het relatieve risico op een accident: Hoe groot is dat ? / H.A. Valkenburg. In: zie (6) ; p. 6-9
84
Veiligheidsstudie Veiligheidsstudie betreffende het transport per ondergrondse pijpleiding van aardgas en LPG in Nederland : eindrapport, nr. 82-04180 / Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek, TNO - ' s-Gravenhage : TNO, 1982
85
Verkenning Verkenning inzake risico-analyse van hogedrukleidingen, in het bijzonder voor kruisingen met waterstaatswerken Z. Uitg., 1978
86
Versteeg, M.F. External safety policy in the Netherlands: an approach to risk management / M.F. Versteeg. In: Journal of hazardous materials. - Vol 17, no. 2 (Feb. 1988) ; p. 215-222
87
Vlek, C.A.J. Beschrijving en beoordeling van risico's verbonden aan het gebruik van gevaarlijke stoffen, deelrapport I / C.A.J. Vlek, S. Stemerding ; Interfacultaire Vakgroep
Bijlage 2
2-15
E n e r g i e en M i l i e u k u n d e , (publ.
van)
Ministerie
Distributiecentrum
Rijksuniversiteit van VROM. -
Groningen
's-Gravenhage
Overheidspublikaties,
;
:
1985
88
Vlek, C.A.J. Beslissen over risico-acceptatie; een psychologischbesliskundige beschouwing over risicodefinities, risicovergelijking en beslissingsregels voor het beoordelen van de aanvaardbaarheid van riskante activiteiten / C.A.J. Vlek - 's-Gravenhage : Gezondheidsraad, 1990
89
Vlek, C.A.J. Persoonlijke beoordeling van risico's; over risico's, voordeligheid en aanvaardbaarheid van individuele, maatschappelijke en industriële activiteiten / C.A.J. Vlek, P.J.M. Stallen; Landelijke Stuurgroep Onderzoek Milieu, TNO, Openbaar Lichaam Rijnmond, Stichting Europoort/Botlek Belangen - Groningen : Instituut voor Experimentele Psychologie Rijksuniversiteit, 1979
90
Vrijling, J.K. Enkele gedachten aangaande een aanvaardbaar risiconiveau in Nederland / J.K. Vrijling; Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen, voorz. werkgroep 10 J.F. Agema - TAW, 1985
91
Vrijling, J.K. Wat i s In:
zie
veiligheid (10)
; p.
? /
J.K.
Vrijling.
1-15
92
Wagner, David P. Methodology for flood risk analysis for nuclear power plants / D.P. Wagner, M.L. Casada, J.B. Fussell. In: zie (3) ; p. 65-80
93
Wolleswinkel, H.N. De mens als motor / H.N. Wolleswinkel. In: zie (6) ; p. 10-15
B ij 1 a g e 2
94
2-16
Zeckhauser, Richard Principles for saving and valuing lives / R. Zeckhauser, D.S. Shephard. In: zie (80) ; p. 133-168
3_1
Bijlage 3 Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur sek-tor
num-mer
al
01
Acceptability
aa
02
Anderson
ra
03
Baldewicz
in
04
Balkey
ra
05
Ballestero
al
06
Banga
al
07
Bordas
ra
08
Bowles
ra
09
Bowles
ge
10
Brand
auteur
rubriek
1
2
hoofdstuk
3
4
5
6
7
25-42 53-55
5-9 23 241-260
81-89
19-24
55-63
16-19
1-22
2-3
210-224
10-15
1-14 1
1
Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra lifa
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
Bijlage 3
3-2
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
rubriek
literatuur
hoofdstuk
1
sek-tor
num-mer
aa
11
Brookshire
al
12
Bützer
ra
13
Calle
al
14
Chicken
46 61-62
lu
15
Christian
35-38
al
16
Cohen
al
17
Croych
in
18
Dierkes
ke
19
Dooley
al
20
Douglas
auteur
1
2
3
4^
5
37-43 159-173 188-193
6
7
106-109
5-26 106-151 188-193
32-36
36-40
76-78
201
326
155-159 26-169 137-169
23-62
35-38
21-35
1-2
103-164 3-4 165-191
6-7 75-89 31-33
21-30
1-24
VIII
29-38
5-18
!
1
1
'
1
Definities i n verband met r i s i c o
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
Bijlage 3
3-3
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur sek-tor
num-mer
ke
21
Dy er
in
22
Eckert
al
23
Fischhoff
al
24
Griffiths
al
25
Griffiths
ra
26
Grutter
al
27
Hadden
ge
28
Hartwig
in
29
Hauptmanns
ke
30
Hettrich
auteur
rubriek
1
2
—
3
hoofdstuk
4
5
6
7
221-231
34-38
1-306
1-3 82-83 134-140
81-85
-
1-19
55-68
54-76
328-339
3-18
2-22
1-4
1-25
1-251
89-111
:
1
Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
Bijlage 3
3-4
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur
rubriek
hoofdstuk
1
sek-tor
num-mer
al
31
Hohenemser
in
32
Houwen
in
33
Inhaber
ge
34
Integrale
al
35
al
auteur
1
2
3
4,
255-257
5
6
7
249-258
V 1-20 36-54 75-89
5
75
44-70
Kaplan
15
11-27
36
Kletz
42
al
37
Kraft
21-38
ra
38
Kreps
91-121
al
39
Kuhlmann
al
40
Lawless
5-11
282-287 1-4 416-420 425-431
92-100
1-434 403-407 416-434
•
172-176
1
Definities in verband met risico -
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
Bijlage 3
3-5
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur
rubriek
hoofdstuk
sek-tor
num-mer
al
41
Leonard
al
42
Linnerooth
al
43
MacKenna
al
44
MacLean
ze
45
Margulies
al
46
Megill
al
47
Meijna
•
ke
48
Midden
•
al
49
Molag
1-14
al
50
Moore
163-177
auteur
1
2
3
4^
5
6
7
31-48
52-74
478-481
17-29
13-31 61 1-198
1-233
8-11
1-315
147-162
184-188
1
Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
Bijlage 3
3-6
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur
.
sek-tor
num-mer
al
51
Munera
in
52
Nehnevajsa
ge
53
Nikodem
aa
54
Okrent
al
55
Omgaan
in
56
Otway
in
57
Otway
in
58
Otway
in
59
Perrow
al
60
Philipson
rubriek
1
auteur
2
hoofdstuk
4
3
5
6
7
1089-1099 521-529
177-184
1-49 tm '4-16 tm tm 1-52 tm 4-23 12-13
14-26
1-19
19-28
1-18
28
•
35-44
3-14 304-352
306-315
319-333
1
Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
Bijlage 3
3-7
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
rubriek
literatuur
hoofdstuk
•
sek-tor
num-mer
auteur
• Pij
61
Pijpleidingcode
in
62
Ravetz
in
63
Renn
. al
64
Rescher
ze
65
Risico-analyse
Pij
66
Risicoanalyse
al
67
Risico's
1-150
ra
68
Rossi
3-23
al
69
Rowe
al
70
Sass
1
2
3
4
5
6
1-357
45-54
111-127
1-17 157-167
134-141 168-181
4-11
.1-165
1-102
11-17
433-446
1-485
364-366
25-34
28-31
1
Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
7
Bijlage 3
3-8
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur sek-tor
num-mer
auteur
, in
71
Schneider
al
72
Shrader-Frech.
in
73
Siddall
in
74
Slater
ke
75
Slovic
al
76
Slovic
al
77
Slovic
ra
78
Sorkin
ke
79
Smit
al
80
Stallen
1 2 3 4
rubriek
1
Definities in verband met risico Veiligheidsfilosofie Risicopresentatie Risico-analyse
2
3
hoofdstuk
4
5
6
7
113-143
276-278 287-292
69-86
99-125
223-244
181-212
1-22
65-72
1-178
1-154
247-280
i
5 Risicoaanvaarding 6 Cost of saving an extra life 7 Risicoreduktie en afweging van investeringen
:''?
,iS
SSJ
Bijlage 3
3_g
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
rubriek
literatuur sek-tor
num-mer
ra
81
Swart
al
82
Thompson
lu
83
Valkenburg
py
84
Veiligheidsstudie
Pij
85
Verkenning
in
86
Versteeg
ge
87
Vlek
auteur
1
2
3
hoofdstuk
4
5
6
7
1-70
274
273-285
6-9
194
9-196
1-64
215-222
1-81 -
al
88
Vlek
39-53
al
89
Vlek
1-26
al
90
Vrijling
1^23§
64-173
27-62
8-9
5S-84
56
1-59
30-31
1_ Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
1-59
Bijlage 3
3-10
Denken over risico en veiligheid Verwijzingen naar de literatuur
literatuur num-mer
al
91
Vrijling
ra
92
Wagner
lu
93
Wolleswinkel
al
94
Zeckhauser
auteur
r-l
sek-tor
rubriek
2
3
hoofdstuk
4
5
6
1-15
65-80
10-15
133-153
•
1
Definities in verband met risico
5
Risicoaanvaarding
2
Veiligheidsfilosofie
6
Cost of saving an extra life
3
Risicopresentatie
7
Risicoreduktie en afweging
4
Risico-analyse
van investeringen
7
B ij 1 a g e 4
Denken
over
risico
V e r d e l i n g van t i t e l s over
en
4-1
veiligheid
de nummers v a n de de h o o f d s t u k k e n
hoofdstuk 1
2
3
4
5
6
7
nr
pag
nr pag
nr pag
nr pag
nr pag
nr pag
nr pag
89 88 39 55 47 65 7 34 19 22 29
7 7 8 9 9 10 11 12 12 13 13
64 59 20 41 18 69 62 39 82 17 1 89 44 58
13 17 33 76 40 21 90 23 57 35 50 45 31 14 3 69 34 84 28 15 25 2 36 10 39 11 49 12
13 81 46 22 29 47 19 17 34 39 74 5 8 26 85 66 84 35 65 53 92 15
55 88 89 13 87 90 69 79 61 1 23 16 24 77 48 39 20 91 17 50 14 80 34 56 57 75 30 18 60 70 37 28 63 27 71 25 68 38 52 31 51 67 6 7 86 93 32 43 83
94 11 17 88 14 90 64 78 23 57 70 69 54 42 59 72 82
90 11 78 54 72 9 50 73 4 17
90 13
14 14 16 17 17 17 18 18 19 19 20 21 22 22
24 24 25 26 29 30 30 31 33 34 34 35 36 37 40 41 41 42 42 42 42 43 43 44 44 45 46 47
48 48 49 49 49 49 50 50 50 50 51 51 51 52 53 53 53 54 54 54 54 55
56 57 57 58 59 59 60 60 60 61 62 63 63 64 64 64 64 65 65 65 66 66 67 67 67 68 69 69 69 69 70 70 70 71 71 71 72 72 72 73 73 73 74 74 74 74 75 75 75
81 81 81 83 83 84 84 85 85 85 86 87 87 87 88 88 88
94 95 95 96 96 97 98 98 99 99
Bijlage 5
5-1
Trefwoorden of omschrijvingen met de Engelse synoniemen
Hoofdstuk 1 Definities in verband met risico risico - risk veiligheid - safety gevaar - danger in gevaar brengen - endangerment definities van gevaar - hazard de belangrijkste voorval - incident begrippen ongeluk - accident ongeluk met dodelijke afloop - fatality verstoring - disturbance Hoofdstuk 2 Veiligheidsfilosofie filosofie - philosophy psychologie - psychology waarneming - perception houding - attitude gevoel - feeling geloofwaardigheid - belief voorlichting - information informatie - information ervaring - experience beleving - experience beleid - policy eerlijk - honest, fair ethiek - ethics sociaal - social voordelen - advantages herkenning - identification Hoofdstuk 3 Risicopresentatie gezondheid - health ziekte - illness gewonden - injuries dodencijfer - death rate verlies van mandagen - man-days-lost schade - loss vermoedelijke levensduur - life - expectancy kosten/baten - cost/benefit waarschijnlijkheid - probability frekwentie - frequency katalogus - catalogue rangschikking - classification
sociale en psychologische achtergronden denkwijzen over risico en veiligheid
grafisch e voorstelling en en tabellen over risico en schade door nat uurlijke oorzaak of door een nsxcoverhogende aktiviteit van de mens
B ij 1 a g e 5
Hoofdstuk 4
Risico-analyse
Hoofdstuk 5 Risicoaanvaarding aanvaardbaarheid - acceptability aanvaarding - acce ptation, acceptance aanvaardbaar risic o - acceptable risk keuze - opt ion represe ntat iviteit - representativeness onderst euni ng - an choring beschik baar heid - availability vrijwillighe id - vo luntariness waardeb epal ing - e valuation besliss ing - decision beoorde ling - assessment, judgment procedu re - proced ure verantw oord e l i j k h e i d - respons-ibility maatsta f - c r i t e r i on norm - crit e r i o n control e - m o n i t o r ing
5-2
geen specificatie
besluitvorming en risicoaanvaarding via maatschappelijke processen, beleid, wet- en regelgeving
Hoofdstuk 6 Cost of saving an extra life waarde van menselijk leven - value of human life verplichte verzekering - compulsary insurance vergoeding door rechtspraak - court compensation vergoeding door verzekering - insurance compensation kosten voor het sparen van èèn mensenleven - cost of saving an extra life CSX-getal - £ost to s_ave an e^tra life value kosten voor het afwenden van een ongeluk met dodelijke afloop - cost per fatality averted Hoofdstuk 7 Risicoreduktie en afweging van investeringen overheidsuitgaven voor afwenden van risico - public expenditure for risk aversion bereidheid te betalen - willingness to pay billijkheidsargument - equity argument aansporingen - incentives
B ij 1 a g e 6
Aanlanding van LNG op de Maasvlakte of in de Eemshaven (Bespreking van 14 maart 1991, punt 3.5) Verwijst Chicken in nummer 14 "The risk ranking technique in decision making" naar nummer 65 "Risico-analyse van de grootschalige aanlanding van LPG op vier verschillende locaties in Nederland" en/of nummer 89 "Persoonlijke beoordeling van risico's; over risico's, enz." ? Antwoord Chicken verwijst voor de aanlanding van LNG op de Maasvlakte of in de Eemshaven niet naar de nummers 65 of 89. Hij verwijst wel naar: Kunreuther, H.C., Linnerooth, J. et al, Risk Analysis and Decision Processes; The Siting of Liquefied Energy Gas Facilities in Four Countries Springer-Verlag, Berlin, 1983. In dit boek wordt een meer uitgebreide bespreking gegeven van de behandeling van het vraagstuk van de aanlanding van LNG in Nederland. In de literatuurlijst van dit laatste boek wordt ook niet verwezen naar nummer 89 en niet rechtstreeks naar nummer 65 (TNO-rapport). Daar wordt wel verwezen naar vele Nederlandse bronnen. De r e l a t i e s
zijn a l s
Chick en
volgt:
Kunreuther en Linnerooth
pag. verwijzing
pag
56 59 60
60
89-90
-^
76-86
60 61 62
93
Literatuurlijst pag. 269-278 Gasunie
2x
Groningen ICONA.
2x 4x
Openb. Lich. Rijnmond Rotterdam
3x 3x
TNO Tweede Kamer Zuid - Holland
3x 3x 2x
B ij 1 a g e 7
7-1
Aanvaarding van risico en communicatie (Bespreking van 14 maart 1991, punt 3.6) Hoe kan communicatie de aanvaarding van risico beïnvloeden ? HOW CAN WE AVOID SAFETY BEING A HIDDEN TAX ON NEW TECHNOLOGY ? Beschouwing De vraag moet eerst nog wat worden aangescherpt: Waar wordt in de literatuur behandeld hoe door communicatie tussen de planners van een riskante aktiviteit en de potentiële slachtoffers (zieken, gewonden, doden) tot een betere kwaliteit van het besluit tot al of niet aanvaarden van het risico wordt gekomen ? Er is gezocht in de 14 nummers van de zeer belangrijke (***) literatuur uit hoofdstuk 5: Risico-aanvaarding. Bij een behandeling van enige diepgang zou er altijd communicatie tussen de planners en de slachtoffers moeten zijn. Dit is in het algemeen ook wel het geval. Communicatie is echter geen middel tot meer aanvaarding van risico. Communicatie kan zowel tot meer als tot minder of zelfs geen aanvaarding leiden, Het feit dat er toch verschillen in het aan de orde stellen van communicatie zijn kan worden veroorzaakt doordat: a een algemene studie louter is gebaseerd op ervaring, zodat de auteur is aangewezen op interpolaties en extrapolaties. b een projektstudie een deelonderzoek is met het accent op analyses en prognoses teneinde met het resultaat de communicatie te beginnen. c de communicatie inderdaad is verwaarloosd.Hoe meer een onderzoeker de aanvaarding van risico of de besluitvorming in de titel voert des te groter is de kans dat ook de communicatie uitgebreid aan de orde komt. Dit is het geval bij 10 van de 14 doorgelichte nummers. Drie nummers (13, 61, 90) vormen algemene studies (situatie a ) . Eén nummer (79) is een vooronderzoek naar kerncentraleongevallen (situatie b ) . In het voorwoord is dan ook vermeld: "De auteurs hopen dat de opdrachtgever van de studie - de Vereniging tot
Bijlage 7
7-2
Behoud van de Waddenzee - hun studie met vrucht kunnen gebruiken in het kader van de lopende inspraakprocedure over de bouw van nieuwe kerncentrales". In geen enkel nummer is de communicatie verwaarloosd (situatie c)
Vindplaatsen in de 14 nummers met nr
auteur
*** (= zeer belangrijk)
titel van publikatie of hoofdstuk of paragraaf
pagina's
88
VLEK
Beslissen over risico-acceptatie; een psychologisch-besliskundige beschouwing
1-236
89
VLEK
Psychometrisch veldonderzoek naar de persoonlijke beleving van risico's voor de bevolking van een geïndustrialiseerd gebied
64-173
13
CALLE
Het p e r s o o n l i j k
138-142
en m a a t s c h a p p e l i j k
aanvaardbare risiconiveau 87
VLEK
Psychologisch onderzoek over de beoordeling van activiteiten met gevaarlijke stoffen
90
VRIJLING
De benadering van het geaccepteerde risiconiveau
69
ROWE
Determination of acceptable levels 361-388 of societal risk (Methodology for risk acceptance)
79
SMIT
Kerncentrale ongevallen; de bronterm discussie
1-154
61
PIJPLEIDINGCODE
Pijpleidingcode
1-357
ACCEPTABILITY
Judgments of acceptability; fair 31-42 decisions on risks (!!! uitstekend stuk: zie mijn tekst in hst. 5: 1, acceptability !!!)
FISCHHOFF
Definition of the acceptable-risk problem General conclusions about acceptable-risk problems
1
23
16
COHEN
The nature of decisions in risk management
24
GRIFFITHS
Milestones in the UK debate on risk
33-56
8-52
1-2 1 134- -140 2 1 - -35 7--11
Bijlage 7
++
7-3
77
SLOVIC
The psychometrie study of risk perception
3-22
48
MIDDEN
De beleving van energierisico's
1-315
kode:
++ = communicatie komt zeer uitgebreid aan de orde + = communicatie komt uitgebreid aan de orde - = communicatie komt niet aan de orde
De Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen werd door de Minister van Verkeer en Waterstaat ingesteld. De commissie adviseert de minister omtrent alle technischwetenschappelijke aspecten die van belang kunnen zijn vooreen doelmatige constructie en het onderhoud van waterkeringen, dan wel voor de veiligheid van door waterkeringen beschermde gebieden. Met vragen omtrent het werk van de TAW kan men a c h wenden tot bet werkorgaan van de commissie, ondergebracht bij de Dienst Weg- en Waterbouwkunde van de Rijkswaterstaat. Postbus 5044,2600 GA Delft. tel. 015-699440.
