©harry schippers 2007
!
hexagrammen
versie 6
1. Hemel, scheppend
pagina 1
a
Hemel schept, ontwikkelt, leidt tot verwezenlijking en voltooiing. Hemel is krachtig, ofwel sterk en onbedwingbaar. Alle lijnen van dit hexagram zijn oneven1; dit staat voor pure yang. We noemen het hemel. Dit hexagram gaat over het bevorderen van yang, waardoor het scheppen van leven krachtig en standvastig plaatsvindt. Wat kracht aangaat: niets is sterker dan hemel; hemelse tao is een golf van samengebalde energie, continu rondgaand, nooit ophoudend. Er is niets dat hemel niet bestrijkt, er is niets dat hem kan beschadigen. Dit is ultieme stevigheid en kracht. Daarom: dingen2 voortbrengen in de lente is het scheppende van kracht. Scheppen is beginnen, de eerste verschijning van positieve energie. Wanneer positieve energie gewekt is, komen alle dingen er uit voort. Dat is de kracht van scheppen. Dingen ontwikkelen in de zomer is het toenemen van kracht. Ontwikkeling is uitbreiding, expansie van positieve energie. Als positieve energie zich uitbreidt, komt alles tot ontwikkeling en bloei. Dat is de kracht van ontwikkeling. Dingen tot volgroeiing laten komen in de herfst is verwezenlijking van kracht. Verwezenlijking is goedheid, het gepaste voordeel van positieve energie. Wanneer positieve energie zijn gepaste voordeel heeft, komen alle dingen tot verwezenlijking. Dat is de kracht van verwezenlijking. Dingen opslaan in de winter is voltooiing van kracht. Voltooiing is stilte, is positieve energie in rust. Wanneer positieve energie in stilte rust, keren alle dingen terug naar hun wortel. Dat is de kracht van voltooiing. Schepping, ontwikkeling, verwezenlijking en voltooiing, de opeenvolgende bewegingen van de vier seizoenen worden alle ten uitvoer gebracht door één kracht. Die ene is het ‘lichaam’, de vier zijn daar de werking van. Het lichaam voert de werking uit; door de werking wordt het lichaam tot een geheel. Lichaam en werking zijn één. Daarom is de kracht van hemelse tao ononderbroken werkzaam. Wat betreft de mens: zijn eerste vorm ontvangt hij krachtens hemelse energie, zodat de hoedanigheid van hemelse kracht inherent in hem aanwezig is en hij vandaar beschikt over de werking ervan: scheppen, ontwikkelen, verwezenlijken en voltooien. De hoedanigheid van kracht is bij de mens een oorspronkelijke, aangeboren kennis, gezonde, primaire energie. Dit wordt echte yang genoemd, ook wel de waarlijk verenigde vitaliteit, of de waarlijk verenigde energie. Confucianisten spreken van eenheid van geest, taoïsten van het omhelzen van het ene, boeddhisten van terugkeer tot het ene - alledrie leren ze de mens eenvoudigweg deze sterke, betrouwbare, gezonde energie te cultiveren. Deze energie is geworteld in het oorspronkelijke, en in het tijdelijke verborgen. De wijze heeft er niet meer van dan gewone mensen. Bij de geboorte is ze onzuiver noch zuiver, geboren noch gestorven, stoffelijk noch leeg. Ze is rustig Dit is van oorsprong een notie uit het aloude “duizendbladorakel”, maar heeft een vervolg in het vandaag de daag veel toegepaste “muntorakel”. Zie de appendix “Uitleg van het muntorakel”. 2 ‘Dingen’ staat in het taoïstische teksten voor fenomenen, dood of levend. ‘Tienduizend dingen’ of ‘ontelbare dingen’ hebben betrekking op ‘alle’ dingen, op het hele universum. 1
©harry schippers 2007
hexagrammen
versie 6
pagina 2
en stil en toch invoelend en doeltreffend. Midden tussen ontelbare dingen wordt ze daar niet door beperkt of geremd. Scheppen, ontwikkelen, verwezenlijken en voltooien: in wezen doet ze dit alles spontaan; alles vindt plaats in een gedachtenloze daad, zonder inspanning. Van nature komt ze spontaan, zonder inspanning en toch sterk, sterk maar zonder inspanning. Kracht zonder waarneembare vorm of spoor is een verwijzing naar de hemelse mens. Zodra deze zich met aangeleerd, tijdelijk gedrag vermengt, verschijnt temperament en wordt hij door dingen verleid. Essentiële intimiteit tussen hemel en menszijn raakt dan door gewoonte vervreemd; de mens verruilt het echte voor het kunstmatige, waardoor aangeboren kennis wordt verduisterd. In dit stadium is schepping niet scheppend, ontwikkeling niet ontwikkelend, verwezenlijking niet verwezenlijkend en komt voltooiing niet tot stand: kracht ontbreekt al, waardoor zijn werkingen niet meer zijn wat ze waren. De geest is dof, energie in het verderf gestort, essentie verstoord, het leven aan het wankelen gebracht; hoewel het lichaam beweegt, vervliegt positieve energie en is de dood onvermijdelijk. Daarom heeft de wijze de kennis over hoe het leven vorm te geven, om het oorspronkelijke midden in het tijdelijke te herstellen, waardoor het mogelijk wordt de oorspronkelijke hoedanigheden van hemel te steunen en zo nooit meer in verval te raken. De methode van cultivering en beoefening is niets anders dan deze werking van scheppen, ontwikkelen, verwezenlijken en voltooien. Als mensen door alles heen kunnen zien, diep in zichzelf kijken, zich omkeren om hun geest af te stemmen op de essentie van leven, dan zal er midden in de vervoering een punt van potentieel leven zijn dat subtiel tevoorschijn komt - dit is de schepping van kracht. Kunnen mensen dat vastberaden cultiveren en voeden, dit direct in praktijk brengen, moeiteloos volhouden, zó te werk gaan dat ze hun doel bereiken, dan is dat ontwikkeling van kracht. Kunnen mensen hun vitale geest cultiveren en krachtig doorgaan zodat sterke energie gestabiliseerd wordt, dan zal niets hen in de weg staan, en zullen leven en dood hetzelfde zijn - dit is de verwezenlijking van kracht. Kunnen mensen dingen onderzoeken en kennis opbouwen, onderscheiden of iets zus is of zo, wat verkeerd is en wat juist, en blijven bij wat passend is en daar niet van afwijken, dan is dat voltooiing van kracht. Schepping brengt die kracht ter wereld; door ontwikkeling breidt kracht zich uit; door verwezenlijking komt kracht tot vervulling; door voltooiing wordt kracht verstevigd. Schepping, ontwikkeling, verwezenlijking en voltooiing zijn werkingen van één energie. Ingespannen beginnend, spontaan eindigend integreer je helemaal met het natuurlijke principe: want zo ziet oorspronkelijke kennis er uit, waardoor je kunt delen in de werkingen van de hemel en in zijn eeuwigheid. Deze kennis betreft ook geneeskrachtige essenties, een stookproces, een werkmethode, intensivering en ontspanning, en weten te stoppen als het genoeg is3: in deze wonderen boek je alleen vooruitgang als je ze beoefent overeenkomstig hun wetten, en ze ontwikkelt op het passende moment. Bij de minste afwijking zul je compleet mislukken4. Als één van de vier aspecten schepping, ontwikkeling, verwezenlijking of voltooiing- ontbreekt, zal kracht niet Hier beperkt Liu I-ming zich tot een opsomming van enkele spirituele alchemimistische termen. Liu I-ming neemt met zijn waarschuwingen aan de leerling (i.e. de lezer) her en der geen blad voor de mond om ook te waarschuwen voor het ‘ergste’ dat hem/haar kan overkomen als de dingen niet gedaan worden zoals ze behoren gedaan te worden. 3 4
©harry schippers 2007
hexagrammen
versie 6
pagina 3
compleet zijn, en zal het leven niet je eigen leven zijn. Dus moet je dit stookproces ter bevordering van yang kennen.
Yang on der aa n: Verborgen draak: gebruik hem niet. Bij het begin van kracht, als de hoedanigheid van kracht geactiveerd wordt, is deze als een verborgen draak. Dit is de tijd om gezonde energie te voeden; je moet nog niet op deze kracht vertrouwen of je erop voor laten staan. Daarom staat er: “gebruik hem niet.” 2 yang: Je ziet de draak op het veld: het is voordelig de grote man te zien. Wanneer kracht evenwichter wordt en niet bevooroordeeld of partijdig is, dan doen standvastigheid en meegaandheid niet voor elkaar onder. Dit is alsof je een draak op het veld ziet: de levende energie is er altijd, natuurlijke goedheid wordt niet verduisterd, het spirituele embryo begint vorm te krijgen. De grote man is iemand die de onschuldige geest van een klein kind niet verliest5. Daarom is het “voordelig hem te zien”. 3 yang: Een edele werkt de hele dag ijverig, en is ‘s nachts behoedzaam. Gevaar, maar geen fout. Overvloedig stromende energie loopt praktisch over, krachtig en sterk en toch op het juiste gericht: overdag werk je ijverig, ‘s nachts onderzoek je je fouten. Overdag werkzaam, ‘s nachts behoedzaam, sterke oefening houdt niet op. Daarom kun je zonder fout zijn, ook al dreigt er gevaar. 4 yang: Soms opspringend, of in de afgrond: geen fout. Kracht heeft zich ontwikkeld, het spirituele embryo is heel, en wacht de tijd af om te vervellen, voor de gedaantewisseling. Dit is als een draak die op zou kunnen springen 5
Zie ook hoofdstuk 20 en 28 van de Dao De Jing
©harry schippers 2007
hexagrammen
versie 6
pagina 4
of in de afgrond zou kunnen blijven. Je onderzoekt de sfeer zorgvuldig en neemt voorzorgen tegen gevaar, zodat je vrij kan blijven van fouten. 5 yang: De vliegende draak aan de hemel: het is voordelig de grote man te zien. Standvastige kracht is in juiste balans gebracht, yin en yang gaan in elkaar op en veranderen van gedaante: je hebt een lichaam buiten het lichaam en je bent fysiek en mentaal gesublimeerd. Verenig je je in tao met de werkelijkheid dan vervolmaak je niet alleen jezelf maar ook anderen. Dit is als een vliegende draak aan de hemel, onnavolgbaar verschijnend en verdwijnend, mensen ondersteunend als zich maar de gelegenheid voordoet. De grote man is hier iemand, man of vrouw, die zichzelf corrigeert en ook anderen corrigeert6. Daarom “is het voordelig hem te zien”. Yang b oven aan: Een hoogmoedige draak krijgt spijt. Je brengt kracht buitensporig vooruit, je bent alleen nog maar sterk en niet meegaand; je weet wel vooruit te gaan maar niet hoe je je terug kunt trekken: zo lijk je op een draak ‘op het droge’. Als de draak trots wordt, kan hij geen leven schenken; wanneer kracht excessief wordt, misluk je in de uitvoering van je taken. Als yang culmineert, moet het omslaan naar yin. Het verworven hemelse juweel gaat weer verloren. Dit is natuurlijke een kwestie van logica. Daarom is er in de tekst sprake van een trotse draak, eentje die te hoog stijgt, en spijt krijgt. Het to ep assen van y ang: Draken laten verschijnen zonder hoofd is goed. Dingen doen op het gepaste moment is in het algemeen vereist als je met kracht handelt en bij het gebruiken van standvastigheid. Dan kunnen schepping, ontwikkeling, verwezenlijking en voltooiing overal sterk zijn, en kan kracht nergens worden aangetast. Omdat de wijze vreesde dat mensen niet zouden weten hoe ze met kracht moesten omgaan, schreef hij: “Bij het toepassen van yang is het goed als draken zonder hoofd verschijnen”. Dit is een heel heldere
Een tweede karakterisering van ‘de grote man’ na de omschrijving bij de tweede lijn. Dit is in dit boek een eenmalige toevoeging dat het zowel om een man als om een vrouw kan gaan. 6
©harry schippers 2007
hexagrammen
versie 6
pagina 5
stelling. Yang toepassen betekent kracht toepassen; de draak als het stralend vermogen van bewustzijn, verandert onnavolgbaar, zowel in staat om op te stijgen als om neer te dalen, om groot te zijn of klein, om zich te verbergen of tevoorschijn te komen. Bekijk je hem dan zie je zijn hoofd niet; volg je hem, dan zie je zijn rug niet. Cultiveren van kracht is als het berijden van een draak. Kracht toepassen op het moment dat je in staat bent om met de tijd in harmonie te zijn, is als de transformatie van draken: verdwijnen als het gepast is om te verdwijnen, verschijnen als het gepast is te verschijnen, actief zijn als het gepast is om actief te zijn, opspringen als het gepast is om op te springen, vliegen als het gepast is om te vliegen, sterk zijn zonder te overdrijven, hoog oprijzen zonder trots te worden, uitrusten, zich haasten, rusten als er voldoende is; dit alles in harmonie met de tijd. Dit is kracht “zonder hoofd”. Als je dit toepast, zal het geluk je toelachen. Maar, hoofdloze transformatie vereist echte kennis en helder inzicht. Laat je je in met gissen zonder inzicht, dan zul je, ook al is de hemelse schat in zicht, niet in staat zijn die aan te wenden. Eerst moet je de schat zien, daarna kun je haar aanwenden. Dan is er geen werking binnen de werking die werking heeft, dan span je je in voor de inspanning die geen inspanning vereist. Zijn en niet-zijn houden geen stand, voor of tegen beklijven niet; kennis is overal, ga waar je kunt. Tao is in alles: de bron tref je bij elke verandering. Alleen als je kracht gebruikt zonder er door gebruikt te worden, kun je zuivere, onvervalste vitaliteit ontwikkelen waarin kracht constant en volkomen in balans is. Dan hangt je lot van jou af, niet van de hemel: je bent een gelijke van de hemel.
