WWE Belgica
Ik heb het voorrecht gehad te mogen deelnemen aan de Wet Wheeler Expedition (WWE) Belgica van 23 mei tot 1 juni 2014. Expedition? Volgens Wikipedia is een expeditie (van het Latijnse expeditio; "onderneming, veldtocht") een ontdekkings- of onderzoeksreis die vaak naar vreemde en afgelegen gebieden leidt en daardoor vaak gebonden is aan behoorlijke inspanningen en beperkingen. Het doel van deze expeditie was met een andersvalide (Raf Goetschalckx) een duik te maken naar het historische wrak van de Belgica.
De Belgica is een stuk vaderlandse geschiedenis. Onder leiding van Adrian de Gerlache voer de Belgica uit op 16 augustus 1897 te Antwerpen met een multiculturele bemanning (waaronder Roald Amundsen) naar het terra incognita (de onbekende wereld) Antarctica. De Belgica kwam vast te zitten in het ijs in februari 1898. De bemanning en het schip waren niet voorbereid op een overwintering en hadden te weinig kledij en eten aan boord. Er werd op pinguïns en zeehonden gejaagd om een voedingsbron te hebben. Pas een jaar later (februari 1899) kon het schip een klein kanaal binnen getrokken worden dat de bemanning de weken ervoor had gegraven. Het duurde bijna een maand om ongeveer elf kilometer af te leggen. Op 14 maart lieten ze het ijs achter zich en op 5 november 1899 keerde het schip in Antwerpen terug. De eerste Belgische Antarctische expeditie was een feit.
The Frog – Juli & Augustus 2014
WWE Belgica
Nadien veranderde het schip meerdere malen van eigenaar en naam, ook haar structuur werd meermaals aangepast. Ze ging ten slotte ten onder als drijvend munitiedepot. Het wrak van de Belgica heeft zijn laatste rustplaats in een smalle inham van Brurvik, aan het Gangsasen schiereiland in Noorwegen. Dit is op ongeveer twee kilometer afstand van de stad Harstad. Het wrak bevindt zich op ongeveer 20 meter diepte en ligt maar een kleine 200 meter uit de kust. De voorbereiding startte ruim anderhalf jaar geleden. Er werd een expeditieteam samengesteld rond Raf. Steven (vader van Raf) werd expeditieleider. Jürgen en Ruud (de vaste begeleiders van Raf) kregen Luc en Steve als back-up team. Ondergetekende zou als cameraman heel het gebeuren filmen. Voor onderzoek over de Belgica en de omgevingsfactoren konden we beroep doen op de expertise van de vzw New Belgica (zij bouwen een replica van de Belgica op de New Belgicawerf in Boom), de vzw Belgica Genootschap en de Toeristische Dienst van Harstad, Noorwegen. Er werd een financieringsplan gemaakt en uitgevoerd (dank aan de Froggers die ons gesteund hebben door het kopen van een winterset, windlichten, Belgica jenever, Belgicabier of Belgicapralines). Harstad bevindt zich een kleine 3.000 km noordwaarts, boven de poolcirkel dus. De Noorse levensstandaard ligt een pak hoger dan bij ons (lees alles is er zeer duur). Wie regelmatig duikreizen maakt weet dat er een pak materiaal te vervoeren valt. Doe dat voor een expeditie naar Noorwegen gerust x 2 en voeg daar een compressor, stroomgenerator en proviant voor 9 personen voor 10 dagen bij. Die klus namen Ludo en Staf van de vzw LA Norwegian voor hun rekening. Deze vzw organiseert regelmatig reizen voor vissers en duikers naar Noorwegen.
The Frog – Juli & Augustus 2014
WWE Belgica
Een jaar lang heeft het team zich voorbereid voor hopelijk minstens 1 duik. Gestart in het zwembad van Borgerhout en vanaf oktober tot half mei in domein Muisbroek, Bergse Diepsluis en een generale repetitie in Le Barrage de l’Eau d’Heure (Platte Taille). Door de bewegingsbeperkingen van Raf was onderkoeling in Noorse wateren van 6°C onze grootste vijand. Om te kunnen duiken wordt Raf vastgemaakt aan een begeleider. Omdat die, buiten afdalen en stijgen, op 20 meter diepte voor 2 moet werken (verhoogd risico op decompressieongeval!) is halverwege aflossing voorzien. Het backup team moet ingrijpen wanneer het fout gaat. Dit alles moet veilig, vlot en snel gebeuren, liefst zonder stof te maken. Het is immers wel de bedoeling het wrak te zien! Zaterdagavond 18 mei vertrokken Ludo en Raf met alle materiaal richting Harstad waar ze 3 dagen later zouden arriveren. Het 7 koppige team volgde op vrijdag 23 mei per vliegtuig via Oslo.
The Frog – Juli & Augustus 2014
WWE Belgica
Eerste vaststelling: het wordt niet donker in mei in het hoge noorden! Dat is wel wennen. Zit het team rustig te keuvelen in het zonnetje met een Duveltje en plots blijkt het 02.00 uur te zijn. Een normaal mens gaat pas slapen als het donker wordt. Dat is hier pas binnen 3 maanden. De start loopt niet zoals verhoopt. Bij de eerste verkenning op eigen initiatief (zonder Raf) missen we de Brurvik inham en vinden we uiteraard het wrak niet. Wind, regen en koude tijdens de boottocht maken een eerste slachtoffer. Jürgen wordt ziek en zal minstens 3 dagen niet duiken. De volgende dag een tweede poging met de “Lucky Lady”, een schip met laag platform aan het achterdek om Raf gemakkelijker uit het water te hijsen. Door het slechte weer besluiten we opnieuw tot een verkenningsduik zonder Raf. Terug aan de oppervlakte blijkt de wind dermate aangewakkerd dat ook wij niet meer terug aan boord kunnen. Dan maar 200 meter naar de kant. Gelukkig staan wind en golven in dezelfde richting. Het wordt meteen duidelijk waarom fysieke paraatheid noodzakelijk is bij dit soort duiken. Dag 3 is het weer volledig gekeerd. Blauwe hemel, stralende zon en amper wind. In de beschutting van de fjord doet Raf zijn eerste ”Noorwegenduik”, kwestie van vertrouwd te geraken met de omstandigheden (water inderdaad amper 6°C, zichtbaarheid enkele meters, zandbodem, …). Alles verloopt naar wens. Dinsdag 27 mei 2014: D-day. Vandaag moet het gebeuren. Het blijkt echter dat de kapitein niet vertrouwd is met duikers in zee te gaan. De boei, die de positie van het wrak aangeeft, belandt in de schroef. Jan en Steve kunnen het schip “bevrijden” terwijl Luc met (rebreather) op zoek gaat naar het wrak om er een nieuwe markeringsboei aan te brengen. Met enige vertraging ligt het hele team in het water, klaar voor de opdracht. Langzaam dalen we af langs de ankerlijn. Vanaf 12 meter worden de eerste contouren van het wrak zichtbaar. De houten romp is vrij intact. De bovenbouw is echter helemaal herleid tot schroot, een wirwar van planken, afgebroken masten, touwen, … Omdat de Belgica slechts 37 meter lang is en op een maximale bodemdiepte van 21 meter ligt kunnen we 2 passages rond het schip maken. Waar ooit het roer zat gaapt een The Frog – Juli & Augustus 2014
WWE Belgica
groot zwart gat. Na 70 jaar onderwater is instorting een acuut gevaar. Geen risico’s is het motto, dus blijven we netjes aan de buitenzijde. Aan bakboordzijde zit nog een stuk fel begroeide reling. Van de stuurhut is zo goed als niets meer overgebleven. Bij onze oversteek naar stuurboord is de munitie (ook 70 jaar oud!) nog goed te zien. Afblijven is de boodschap. Een mannetjes snotolf bewaakt zijn kroost aan de voorzijde van het wrak. Na 20 minuten, die er amper 5 leken, starten we de stijging, de moeilijkste klus voor Raf en zijn begeleiders. Ondertussen begint de koude zich te laten voelen. Om hen niet te hinderen bij dit delicate werk neem ik enige afstand, iets te ver zo blijkt want plots hang ik alleen in het water. Even een paar keer rond de as draaien met videolampen op volle capaciteit. Helaas, het team heeft waarschijnlijk de handen vol. Dan maar rustig stijgen en op 5 meter veiligheidsstop maken en decoboei oplaten zodat men aan boord weet dat met de achtergebleven duiker alles OK is. Zodra iedereen veilig en wel terug aan boord is, is de vreugde en ontlading onbeschrijfelijk. De droom van Raf is werkelijkheid geworden. We maken de volgende dag nog een duik op de Belgica. Hierbij bevestigt Raf een foto van Fons Van Dijck aan het wrak als eerbetoon. Fons was duikschoolleider van duikclub Wet Wheels Antwerpen en mentor van Raf. In 2011 kwam hij om het leven bij een duik in de Oosterschelde. We maken nog enkele duiken in Noorse wateren, we gaan vissen, overnachten in open lucht (met vers gerookte heilbot als ontbijt) en bezoeken de historische Adolfkanonnen in Harstad. Op zondag 1 juni zijn we terug thuis met een unieke ervaring rijker. Missie volbracht. Jan Schaut
Op de volgende pagina’s vind je nog enkele foto’s afkomstig van de facebookpagina Wet Wheeler Expedition Belgica.
The Frog – Juli & Augustus 2014
WWE Belgica
The Frog – Juli & Augustus 2014
WWE Belgica
The Frog – Juli & Augustus 2014
