Wulangan Klas XI Genap

Wulangan Klas XI Genap

Standar Kompetensi

:8.Mengungkapkan gagasan dan perasaan dalam berbagai bentuk karangan sastra dan budaya Jawa

Kompetensi Dasar

8.1 Menulis karya sastra prosa.

CRITA RAKYAT Jaka Tarub saha Nawang Wulan, cariyos sawijining wiranem utawi jejaka kaliyan pitu widadari ingkang saweg lelumban wonten ing sendhang,sanget misuwur ing Pulo Jawa.Wonten ing Jawa Timur dipunpanggihi cariyos Aryo Menak saha Tunjung Wulan. Mboten naming wonten ing Indonesia,ing Cina saha Jepang ugi wonten cariyos ingkang memper utawi mirip kaliyan cariyos Jaka Tarub saha Nawang Wulan. Cina Ing Cina kisah menika dipunwastani “Jejaka Tukang Angon kaliyan Putri Penenun. Niu Lang tukang angon sapi mboten kanyana ningali pitu widadari ingkang nembe lelumban ing sendhang.Pitu widadari kalawau putrinipun Kaisar Giok.Lembu ingon-ingonipun Niu Lang ngujuk-ujuki Niu Lang supados ndhusta salah satunggal busana kagunganipun salah satungaling widadari kalawau.Busana ingkang dipundhusta inggih menika werni abrit kaleres agemanipun widadari ingkang paling wuragil sesilih Zhi Nu.Cekaking atur Niu Lang palakrami kaliyan Zhi Nu.Wonten versi sanes inggih menika busananipun Zhi Nu kabur kenging angin lajeng Niu Lang saged manggihaken busana kalawau Niu Lang kaliyan Zhi Nu sami-sami tresna lajeng nedya palakrama.Wonten versi sanes bilih Niu Lang naming nyobi mendhet salah satunggal busana,ananging nalika ingkang kagungan busana inggih menika Zhi Nu muwun lajeng Niu Lang mboten mentala lajeng busana dipunkonduraken.Niu Lang.Amargi piyambakan Niu Lang mitulungi Zhi Nu kanthi nyipeng wonten griyanipun Niu Lang.Lajeng kekalihipun mratelaaken raos tresna lajeng palakrami.Ananging Zhi Nu wonten ing khayangan nggadhahi tugas nenun mega werni-werni.Amargi Kaisar Giok mangertosi Zhi Nu nerak paugeran para dewa inggih menika palakrami kaliyan manungsa limrah.Saengga Kaisar Giok nedya misahaken Zhi kaliyan Niu Dipunbiyantu kaliyan lembunipun ingkang sejatosipun malihanipun dewa,Niu ngoyak garwanipun inggih menika Zhi,ananging mboten kanyana-nyana ing madyaning lampah Niu kapisahaken dening samudra ageng.Niu mboten

saged nyebrang samudra salajengipun para peksi rumaos trenyuh ningali lelampahan menika salajengipun damel gugusan memper kreteg ingkang saged dipunangge nyebrang.Kasetyan sarta katulusan Niu andamel para dewa trenyuh saengga marengaken Niu kepanggih Zhi pendhak tanggal pitu wulan pitu ing saben taunipun ing penanggalan Cina,Zhi saged kepanggih Niu. Wonten versi malih sasampunipun palakrami sarta anggadhahi putra kalih Zhi mboten senggaja manggihi busananipun ingkang rumiyin nate dipundhusta Niu.Amargi Zhi kangen kaliyan kaluwarganipun ing khayangan Zhi kondur makayangan.Ananging Kaisar Giok tanggap sasmita sigra damel samudra ageng ingkang saged misahaken Zhi kaliyan Niu.Zhi mboten saged wangsul ing bumi.Niu naming saged ningali Zhi saking katebihan nalika Zhi nembe ngronce mega-mega.Amargi para peksi mesakaken dhumateng Niu saengga pendhak tanggal pitu wulan pitu saben taunipun para peksi damel gugusan memper kreteg kangge margi Niu kepanggih Zhi. Tanggal pitu wulan pitu penanggalan Cina dipunpengeti dados dinten Qi Xi.Para wiranem sami ndonga lajeng ngedalaken ketrampilanipun olah seni supados pikantuk jodho ingkang sae.Kisah menika mujudaken gegambaran lintang Altair (Niu Lang) sahan Vega (Zhi Nu) ingkang kapisah dening gugus bimasakti, ananging pendhak telasing akhir musim panas lintang kekalihipun kepanggih kanthi dipunsranani dening lintang Deneb saking rasi lintang Cygnus. Peksi-peksi ingkang sabiyantu Niu saha Zhi wonten ing basa Inggris dipunsebat Magpie ing basa Jepang dipunsebut Kasasagi.

Jepang Ing Jepang, kisah menika dipunsebat riyaya dinten kaping pitu utawi Tanabata. Ing riyaya menika tiyang Jepang nyerat panyuwunan ing secuwil dluwang lajeng dipuncenthelaken dhateng taneman deling.Sasampunipun ariyaya purna delingipun dipunbesmi utawi dipunlarung ing lepen.. Alkisah Orihime utawi Shokujo, putri Kaisar Langit (Tenkou), saben dintenipun nyulam ing pinggiring lepen khayangan (Amanogawa). Kain-kain rajutanipun saensu edi peni.Ananging Orihime rumaos jeleh nindaaken pakaryan menika.Kaisar Tenkou manggihaken Orihime kaliyan Pangon lembu namanipun Hikoboshi utawi Kengyuu, salajengipun Ori kaliyan Hiko sami-sami tresna nedya palakrami.Kaisar Tenkou duka mriksani Ori kaliyan Hiko nglirwaaken kuwajibanipun sakawit inggih menika nyulam kaliyan angon lembu.Lajeng lepen dipundamel Kaisar Tenkou kangge misahaken Ori kaliyan Hiko.Ori saged kepanggih Hiko pendhak dinten kaping pitu wulan kepitu saben taunipun.Amargi mboten saged nyebrang kekalihipun dipuntulungi para peksi ingkang saged damel gugusan memper kreteg.Ananging menawi dinten kalawau kaleres jawah,para peksi mboten saged biyantu damel gugusan kreteg.Saengga kanthi kapeksa Ori kedah nengga setaun malih kangge kepanggih Hiko.Jawah kalawau dipundamel Kaisar Tenkou kangge ngukum Ori kaliyan Hiko menawi kekalihipun mboten nindaaken kuwajibanipun kanthi sae.

Mikeran manggihaken busana widadari ing kebonipun Mikeran. Tanabata, widadari ingkang kecalan busananipun nyuwun priksa dhumateng Mikeran bab busananipun.Ananging Mikeran tumindak Dora kanthi ndhelikaken busananipun Tanabata.Amargi kekalihipun sami-sami tresna lajeng palakrami .Sasampunipun putra-putranipun sampun ageng,salah satunggal putranipun Tanabata manggihaken busananipun Tanabata.Saengga Tanabata badhe minggah makayangan amargi sampunkuciwa nate dipunapusi dening Mikeran.Salajengipun Tanabata nggadhahi pamundhutan menawi Mikeran saged nganyam sewu pasang sepatu

saking

dami,Tanabata badhe wangsul ing bumi.Ananging Mikeran mboten saged nganyam sewu pasang sepatu saking dami.Saengga Tanabata kaliyan Mikeran naming saged kepanggih pendhak tanggal pitu wulan pitu saben taunipun. Nalikanipun lintang Altair saha Vega sami – sami pepanggihan.Cariyos punika nggadhahi irah-irahan Hagoromo. Legenda sanes saking kitab Kojiki nyariosaken wonten abdi wanita nama Miko utawi Tanabatatsume yang kedah nenun busananipun para dewa ing pinggir lepen,supados wonten dewa ingkang kersa mundhut garwa piyambakipun,sanadyan naming sewengi kemawon palakrami kaliyan dewa kalawau ananging lelabetan Miko saged andamel dhusunipun Miko saged kalis saking bebendu. Korea Ing Korea wonten cariyos kanthi nama para paraganipun inggih menika Kyun-wo kaliyan Chik-nyo utawi,

Pangon kaliyan Penenun. Chik-nyo salah satunggalipun putri ingkang

manggen ing kraton sacelakipun lintang-lintang.Chik remen nenun kanthi sae.Ing sawijining dinten Chik nenun kanthi pola pasuryanipun priya.Lajeng tiyang sepuhipun Chik ndhaupaken Chik pikantuk Kyun.Chik kaliyan Kyun gesang bebrayan kanthi kebak kabagyan saengga kekalihipun kesupen dhumateng kuwajibanipun inggih menika nenun kaliyan angen lembu.Saengga alat tenun sami teyengen sarta lembu sami kapiran.Tiyang sepuhipun Chik paring paukuman.Paukuman badhe dipunkendelaken manawi Chik kaliyan Kyun purun nyambut damel kanthi sae.Saengga pendhak tanggal pitu wulan pitu saben taunipun Chik nembe saged pinanggih Kyun.Chik kaliyan Kyun sami muwun amargi sungkawa badhe kapisahaken luhipun ngantos damel bumi bena.Para kewan ing bumi sami kentir katerak bena ageng.Para peksi lajeng sabiyantu supados Chik kaliyan Kyun pepanggihan pendhak taunipun,kanthi damel gugusan memper kreteg.Nalika bibar pepanggihan bumi wonten jawah rintik-rintik nggambaraken Kyun kaliyan Chik badhe pepisahan setaun malih nembe kepanggih malih. Eropa Ing Eropa wonten cariyos Swan Maiden inggih menika nyariosaken pitu putri angsa ingkang nembe lelumban wonten ing lepen.Pitu putri angsa kalawau mujudaken putri-putri raja ingkang saged memba-memba memper angsa amargi kagungan jubah angsa.Wonten pemburu ingkang ketarik dhumateng salah satunggal putri angsa ingkang nembe siram dhateng

lepen.Lajeng pemburu kalawau ndhusta salah satunggal jubahipun putri angsa.Putri angsa kalawau lajeng palakrami kaliyan pemburu sarta nggadhahi putra.Ing sawijining dinten salah satunggalipun putranipun putri angsa manggihaken jubah angsa kagunganipun ibunipun inggih menika putri angsa.Putri angsa lajeng kesah ninggalaken pemburu kaliyan putraputranipun sarta maringi piweling menawi pemburu saged nyembadani panyuwunan putri angsa.Putri angsa badhe wangsul manggihi pemburu garwanipun.Ananging pamundhutan putri angsa mboten badhe saged dipunleksanani dening pemburu amargi pamundhutanipun putri angsa sakalangkung awrat .Ananging amargi tresna sarta katulusanipun pemburu,putri angsa saged kepanggih pemburu sanadyan kedah nglampahi pacoban ingkang awrat sanget. Ing Italia, putrid angsa kalawau saged memba-memba dados peksi merpati mboten dados angsa kados cariyos Swan Maiden.. Ing Swedia saha Jerman ugi wonten legenda Putri Angsa kaliyan Pemburu ananging gunggungipun putri angsa naming tiga mboten pitu. Ing Vietnam wonten cariyos ingkang nggadhahi kemiripan kaliyan cariyos Orihime kaliyan Hikoboshi.inggih menika Nguu Lang dan Chuc Nu. Ing di Filipina ugi wonten cariyos kanthi irah-irahan Seven Young Sky Women.. Sumber : http://en.wikipedia.org/ http://id.wikipedia.org/ http://www.answers.com/topic/jade-emperor http://www.advancedpoetx.com/ZHINUWEB/zhibeste7.html

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 1. Wonten nagari pundi cariyos kanthi irah-irahan Seven Young Sky Women inggih punika......... A.cin [*.;%ilipPin [c; %kisTn\ [f;jp=u

E;Itli 2. Ing Swedia saha Jerman ugi wonten legenda Putri Angsa kaliyan Pemburu ananging gunggungipun putri angsa inggih punika.........

A;pitu [*;szi

[c;lim [f;sewels\ E; tig

3.Wonten ing cariyos versi Jepang,nama Niu Lang kasebat Orihime sawijining putri Kaisar langit asmanipun Ten Kou.Salajengipun nama peksi-peksi ingkang sabiyantu Orihime inggih punika…… A.@ssgi [*.;@ssmi [c;@ssri

[f;@ssti E; mgPi 4.Kisah menika mujudaken gegambaran lintang Altair (Niu Lang) saha (Zhi Nu) kagambaraken dening lintang inggih punika…… A.[p+g [*.;[%+g [c; [%+n [f;[p+r E;[pp

5.Wonten ing tanggal pitu wulan pitu penanggalan Cina dipunpengeti dados upacara inggih punika……. A.@iki

[*.;@+iki [c;kki [f;@=+k+ 6 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

E; kik+ 6.

Wonten nagari pundi cariyos kanthi nama para paraganipun inggih menika Kyunwo kaliyan Chik-nyo utawi, Pangon kaliyan Penenun inggih punika……... A.[@o[ry [*.;Itlii [c;jp= [f;cin

E; p+i[ytNm\ 7. Ing Nagari pundi wonten cariyos ingkang nggadhahi kemiripan kaliyan cariyos Orihime kaliyan Hikoboshi.inggih menika Nguu Lang dan Chuc Nu inggih punika….. A.[j/mn\ [*.;Itlii [c;jp= [f;cin

E; p+i[ytNm\ 8. Ing Cina wonten upacara para wiranem sami ndonga lajeng ngedalaken ketrampilanipun olah seni supados pikantuk jodho ingkang sae inggih punika….. . A.t=glPitu [*.;t=glTelu [c;t=glLim 7 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

[f;t=glSz E; t=glSiji 9. Lembu ingon-ingonipun Niu Lang ngujuk-ujuki Niu Lang supados ndhusta salah satunggal busana kagunganipun salah satungaling widadari,tegesipun ndhusta inggih punika…... A.mLyu

*;nzis\ [c;luz

[f;mbu/ E:[vo[l=o 10.

Kapisah dening gugus bimasakti, ananging pendhak telasing akhir musim panas lintang kekalihipun kepanggih kanthi dipunsranani dening lintang Deneb saking rasi lintang inggih punika……. A.cigNus\ *;cikNus\

[c;cinNus\

[f; cgNus\ E:cgNs\

A. REMIDIAL

Teks Pawartos Radio “BAB SARWA-SARWI”

8 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Pata miyarsa panjenengan mangertos bilih  Elar nyamuk sadhetik obahipun kaping 1000  Wonten uler tanah ingkang panjangipun namung sapraselangkung inci.Wonten ingkang panjangipun ngantos kaping 11.Uler lemah mboten gadhah paru-paru amargi piyambakipun ambegan liwat kulitipun.Sawetawis jinis uler tanah wonten ingkang nggadhahi jantung cacah 10.  Cleopatra ngetes keampuhanipun wisa kanthi nyoba wisa puniku dhumateng budhakipun  Elizabeth I saking Inggris kagungan rok cacahipun 3000 iji  Menawi es ing Antartika dados toya,toyanipun bakal ngelebi laut ingkang inggilipun 240 kaki,saha damel kelem seprasekawan donya puniki. Panjebar Semangat No.39 23 Sep 2000 Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 1. Tembung wisa sami tegesipun kaliyan tembung inggih punika………… a. obat b. jamu c. racun d. dhaharan e. unjukan 2. Tembung elar sami tegesipun kaliyan tembung inggih punika………… a. swiwi b. wulu c. kulit d. kuku e. capit 3. Tembung dasanamanipun lemah inggih punika………… a. Bantala,kisma,siti,kumara b. Bantala,kisma,siti,pratiwi c. Bantala,bagaskara,pratiwi d. Bantala,siti,pratiwi,driya e. Bantala,siti,giri,kisma

B. PENGAYAAN Para pamirsa Teladan TV Tiyang Jawi asring ngawonteni pengetan tanggap warsa kanthi petangan menawi yuswa jangkep wolung warsa sinebat windon.Ubarampe upacara windon utawi Sewindunan inggih punika sekul tumpeng kanthi dipunparingi wolung tigan godhok,jenang abang (bubur ngangge gendhis jawi) kaliyan jenang putih (bubur 9 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

pethak.)Pengetan kedah dipuntindakaken sedinten utawi kalih dinten sasampunipun dinten wiyosan ancasipun supados panjang yuswa.Menawi kakung ngawontenaken wiyosan kalih windu,lare wau kasebat jaka amargi swantenipun sampun ngagoragori (swanten ageng).Menawi pengetan sekawan windu namanipun tumbuk alit (32 warsa),menawi wiyosan kaping 62 warsa namanipun tumbuk ageng. Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 1. Ngengingi menapa temanipun teks pawartos Teladan TV ing nginggil punika....... A. Tedhak Siten. B. Jumenengan. C. Bubak Kawah. D. Nyewu. E. Tanggap Warsa. 2. Ingkang mboten kalebet ubarampe ing upacara Windon inggih punika......... A. B. C. D. E. . 3. Ingkang

Gule Menda. Jenang abang. Jenang Putih. Tigan Godhok. Sekul tumpeng mboten kalebet nama upacara wonten ing tanggap warsanipun tiyang

Jawi inggih punika........... A. B. C. D. E. 4. Kenging

Tumbuk Ageng. Kol-kolan. Tumbuk Alit. Windon Rong windonan. punapa pengetan tanggap warsa ’’Windon’’limrahipun dipunlampahi

nglangkungi setunggal utawi kalih dinten tanggal miyosipun tiyang Jawi inggih punika.... A. supados gesang mulya. B. supados enggal pikantuk jodho. C. supados panjang yuswa. D. supados awet enem E. supados wilujeng. 5. Punapa ingkang dipunwastani jenang abang punika...... A. B. C. D. E.

Jenang kacampur gendhis pasir. Jenang kacampur santen. Jenang kacampur susu. Jenang saking tepung ketan Jenang kacampur gendhis Jawi. 10

Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Wulangan 2 Kompetensi Dasar

: 6.1 Menceritakan dan menanggapi s eni pertunjukan tradisional Jawa dari berbagai

media 6.1 Nyariosaken saha ananggepi seni pertunjukan Jawa saking mawarni-warni media.

Kethoprak Kethoprak wiwit bebukanipun awujud dedolanan para priya wonten ing dhusun ingkang nembe ngawontenaken lelipur sinambi nabuh lesung kanthi irama wonten ing wekdal purnama ndadari,kasebut

GEJOG.Sasampunipun

punika

mindhak

dipunregengaken

mawi

tetembangan.Salajengipun wonten tambahan kendhang,terbang kaliyan suling,pramila kasebat KETHOPRAK

LESUNG.,kedadosan

ing

warsa

1887.Rikala

warsa

1909

kawiwitan

dipunwontenaken pagelaran kethoprak kanthi jangkep. Pagelaran Kethoprak kawiwitan ingkang resmi wonten ing ngarsanipun masyarakat inggih menika KETHOPRAK WREKSOTOMO,dipunpandhegani dening Ki Wisangkoro,paraga kethoprak sadaya priyayi kakung.Cariyos ingkang dipungelaraken inggih menika : Warsa-Warsi,KendhanaGendhini,Darma-Darmi lan sapanunggilipun. Wontening gegayutan kaliyan pagelaran “teater” para narapraja,pramila pagelaran kethoprak saged dipunbedaaken kados makatem inggih menika: 1. Kotekan Lesung inggih menika wiwit bukanipun kethorak kaliyan dados winih wonten ing tembe wingking dados pagelaran kethoprak. 2. Kethoprak Lesung Wiwitan inggih menika Kotekan Lesung dipunjangkepi kaliyan beksan saha cariyosipun bab panggesanganipun para tani. 3. Kethoprak Lesung inggih menika mujudaken pagelaran jangkep kanthi ngangge cariyos rakyat saha dipuniringi gamelan kadosta kendhang,suling,terbang lan lesung. 4. Kethoprak Gamelan inggih menika sami kaliyan Kethoprak Lesung,dipunjangkepi kaliyan cariyos Panji kaliyan ageman “Mesiran” ( Baghdad ) 11 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

5. Kethoprak Gamelan Pendhapa inggih menika cariyosipun ngemungaken cariyos babad lajeng pagelaranipun wonten ing salebetipun pendhapa. 6. Kethoprak Panggung inggih menika pagelaran kethoprak wonten ing panggung kanthi cariyos campuran kadosta cariyos rakyat,sejarah,babad ugi cariyos mendhet saking nagari manca kadosta Sampek Eng Tay,Putri Johar Manik,lan sapanunggilipun.Busananipun kethoprak nyelarasaken kaliyan busana para narapraja Jawi rikala rumiyin.Umpami Patih Gajah Mada agemanipun rikala jaman Majapahit.Cariyos Baghdad agemanipun kasebat Mesiran inggih menika ngagem kain sutra.Ingkang dados cirri wancinipun kehoprak inggih tembang,dialog,monolog,waranggana

saha

gamelan

(

kendhang,saron,kethuk,kenong,kempul,gong bumbung , gong kemada saha keprak.

Jathilan Jathilan punika beksan rakyat ingkang sacral amargi kangge ngaturi roh kuda.Roh kuda dipunanggep saged njagi katentreman.Ananging sakmenika Jathilan dipunpentasaken minangka beksan panglipur ing pahargyan supitan,resepsi manten lansapanunggilipun. Beksan dipupentasaken dening enem tiyang kanthi pasangan.Paraganipun inggih menika prajurit,buta,Anoman,Barongan saha Penthul.Busananipun wonten kalih jinisipun inggih menika busana

asli

utawi

realis

kadosta

celana

sadhengkul,jarik

batik,kaos

lengen

panjang,stagen,srempang,sampur,iket,sumping saha kacatingal cemeng.Busana lelakonan utawi nonrealis inggih menika ngagen mustakanipun Panji ing cariyos Panji utawi mustakanipun paraga wayang wong lansapanunggilipun. Instrumen Jathilan inggih menika kendhang,saron,gong,boning,slompret saha ketipung.Pagelaran Jathilan kaperang tiga inggih menika: 1. Sesi Perang.inggih menika prajurit ingkang nembe gladhen perang. 2. Sesi Lawakan inggih menika prajurit sami kendel ngaso anggenipun beksan.Lajeng medal juru

panglipur

inggih

menika

naga,penthul,celeng,tembem,pecet,jeber

lansapanunggilipun. 3. Sesi Trance inggih menika prajurit ingkang sesi sesi perang sampun purna anggenipun ngaso lajeng sami kesurupan roh kuda saengga sami polah ingkang mboten 12 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

kantenan.Prajurit wau ugi saged nyrumbat klapa ngangge waja,ngremus mawa lansapanunggilipun. Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 1. Saking nagari pundi cariyos kethoprak kanthi irah-irahan Sam Pek Eng Tay inggih menika......... A.cin

[*.;%ilipPin [c; %kisTn\ [f;jp=u

E;qailn\ 2.

Inggih menika mujudaken pagelaran jangkep kanthi ngangge cariyos rakyat saha dipuniringi gamelan kadosta kendhang,suling,terbang lan lesung.Kalebet kethoprak inggih menika… A;&e[jog\ [*;%=gu=

[c;%enDp [f;gmelLn\ E;Xsu= 3.

Inggih menika pagelaran kethoprak wonten ing panggung kanthi cariyos campuran kadosta cariyos rakyat,sejarah,babad ugi cariyos mendhet saking nagari manca kadosta Sampek Eng Tay,Putri Johar Manik,lan sapanunggilipun.Kalebet kethoprak inggih menika… A;&e[jog\ 13 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

[*;%=gu= [c;%enDp

[f;gmelLn\ E;gmelLnPenDp 4.

Inggih menika cariyosipun ngemungaken cariyos babad lajeng pagelaranipun wonten ing salebetipun pendhapa.Kalebet kethoprak inggih menika… A;Xsu=wiwitTn\ [*;%=gu=

[c;%enDp [f;gmelLnPenDp E;Xsu= 5.

Inggih menika wiwit bukanipun kethorak kaliyan dados winih wonten ing tembe wingking dados pagelaran kethoprak.Kalebet kethoprak inggih menika… A;Xsu=wiwitTn\

[*;[@o[tkKnLesu== [c;%enDp [f;gmelLnPenDp E;%=gu== B. REMIDIAL Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 14 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

1. Inggih menika Kotekan Lesung dipunjangkepi kaliyan beksan saha cariyosipun bab panggesanganipun para tani.Kalebet kethoprak inggih menika… A;Xsu=wiwitTn\ [*;%=gu=

[c;%enDp

[f;gmelLnPenDp E;Xsu=

2. Inggih menika sami kaliyan Kethoprak Lesung,dipunjangkepi kaliyan cariyos Panji kaliyan ageman “Mesiran” ( Baghdad ).Kalebet kethoprak inggih menika… A;&e[jog\ [*;%=gu=

[c;%enDp

[f;gmelLn\ E;Xsu= 3. Pagelaran Kethoprak kawiwitan ingkang resmi wonten ing ngarsanipun masyarakat inggih menika KETHOPRAK WREKSOTOMO,dipunpandhegani dening inggih menika… A.@iwisNuAfi [*.;@iwis=kr


[c;@iwis=geni [f;@iwis=sua/fi+ E; @iwis=sy

4. Kethoprak wiwit bebukanipun awujud dedolanan para priya wonten ing dhusun ingkang nembe ngawontenaken lelipur sinambi nabuh lesung kanthi irama wonten ing wekdal purnama ndadari.Dipunsebat inggih menika A;&e[jog\ [*;%=gu=

[c;%enDp [f;gmelLn\

E;gmelLnPenDp 5. Ingkang dados ciri wancinipun kehoprak inggih tembang,dialog,monolog,waranggana saha gamelan kendhang,kethuk,kenong,kempul,gong bumbung , gong kemada saha keprak,sarta inggih menika… . A.$[ron\ [*.;femu=

[c;ktipu=

[f;sLenQem\ E; g=mB= 6. Ingkang mboten kalebet ciri-ciri seni pertunjukan Jathilan inggih punika....... 16 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

A. busana realis. B. busana non realis. C. pecut. D. Dhadhak merak. E. pawang. 7. Ingkang mboten kalebet ciri-ciri seni pertunjukan Kethoprak Lesung inggih punika......... A. ndadi. B. alu. C. lesung. D. Lakon pademangan. E. Lakon Darma-darmi 8. Ingkang mboten kalebet ciri-ciri seni pertunjukan Kethoprak Gamelan inggih punika........... A. dhalang. B. dekorasi. C. Busana non realis. D. Naskah skenario E. Lakon babad. 9. Ingkang mboten kalebet ciri-ciri seni pertunjukan Reog inggih punika.... A. pengiring. B. Dhadhak merak. C. Busana realis. D. Kaca tingal cemeng E. Asli Ponorogo. 10. Ingkang mboten kalebet ciri-ciri seni pertunjukan Jathilan inggih punika....... A. B. C. D. E.

busana realis. busana non realis. pecut. Dhadhak merak. pawang.

DODOL DHAWET Salah satunggalipun adicara nalika tiyang Jawi ngayahi gadhah damel mantu, inggih punika dodol dhawet. Dodol dhawet dados salah satunggalipun rerangken budaya kang kedah dipunlampahi. Mliginipun ing pihak penganten putri saderengipun tumapak ing adicara panggih.

Punapa tegesipun makna ingkang sinengker ing upacara dodolan dhawet puniku, mbok menawi dereng kathah ingkang mangertosi. Miturut pangertosan ingkang sampun sumebar, 17 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

adicara dodol dhawet kanthi arta kreweng minangka gegambaran ingkang kagungan kersa gadhah mantu mbage raos bingah dhumateng tiyang sanes. Kanthi kasegeran dhawet ingkang dipunsade ing madyaning raina/siyang wancinipun tiyang ngelak damel seger dhumateng para tamu tanpa pamrih punapa-punapa. Raos legawa wau dipungambar ngagem arta kreweng. Wondene raos manisipun juruh ingkang dipundamel saking gendhis Jawi nggambaraken kautaman, amargi raos legi

minangka pokokipun tiyang bebrayan. Semanten ugi santen saking parutan klapa ingkang raosipun gurih mengku kekajengan mugi-mugi ing bebrayan punika tansah gadhah daya lan mahanani kangge bebrayan agung. C. PENGAYAAN

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 1. Teks siaran pawartos Basa Jawi ing nginggil kapethik saking kalawarti punapa? A. B. C. D. E.

Jaya Baya Panjebar Semangat Sempulur Djaka Lodang Damar Jati.

2. Punapa tegesipun arta kreweng miturut teks ing nginggil punika? A. Arta recehan B. Arta saking dluwang C. Arta saking pecahan gendheng D. Arta saking pecahan kaca E. Arta saking lemah ingkang dicithak bunder. 3. Ingkang mboten kalebet ubarampe adicara “Dodol Dhawet” kanthi paugeran wonten ing teks ing ngggil punika punapa? A. Arta Kreweng B. Pisang Raja C. Santen D. Juruh E. Gendhis Jawi. 18 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

4. Punapa tegesipun raos legawa miturut teks ing nginggil punika? A. Raos bingah B. Raos bombong C. Raos ngelak D. Raos syukur E. Raos ikhlas. 5. Punapa tegesipun juruh ingkang kadamel saking Gendhis Jawi miturut teks ing nginggil punika? A. Kautaman utawi pokok B. kabecikan C. Patuladhan D. Paugeran E. Pasedherekan.


Wulangan 3 : 7.1 Melagukan

Kompetensi Dasar

dan menganalisis struktur tembang macapat

7.1 Nembangaken sarta saged nganalisis struktur tembang macapat.

A. PANGERTOSAN BAB LARAS Ing donyaning Seni Musik, laras (interval) wonten warni kalih inggih punika: 1. Jinis musik Diatonis Ingkang pinanggih ing alat musik: Keyboard, Piano, Guitar lsp 2. Jinis musik Pentatonis Ingkang pinanggih ing alat musik Gamelan Jawa kadosta: Saron, Bonang, Kethuk-Kenong, Kempul/ Gong, Penembung (Slenthem), Gender lsp.

Samber-rapetipun Laras ingkang pinanggih ing alat musik kaliyan Vokal utawi suwantening tetiyang ingkang “menyanyi” ing musik Diatonis utawi “nembang” ing musik Pentatonis, tetiyang wau kedah saged nglarasaken utawi njumbuhaken suwantenipun kaliyan laras alat musik utawi Gamelan, sampun ngantos fals utawi blero. Tembang Macapat bakenipun ngginakaken laras dhasar musik Pentatonis utawi Gamelan, wondene kala mangsanipun ing Langgam Jawi utawi Campursari wonten Bawa Macapat kanthi laras dhasar Diatonis, punika kalebet “ngruda peksa” ing bab laras.

B. LARAS

Ing musik pentatonis utawi Gamelan Jawa Laras kaperang dados kalih inggih punika: 1. Laras Slendro Gamelan Laras Slendro Titilaras saha urut-urutanipun laras ing Instrumen Gender inggih punika: Angka

Katrangan

Kawaos

6

Enem ageng/ andhap

1

Barang = Siji ageng/ andhap

Ji

2

Jangga (gulu) = Loro ageng/ andhap

Ro

3

Dhadha (tengah) = Telu ageng/ andhap

Lu

5

Lima ageng/ andhap = Lima

Ma

Nem


6

Enem ageng/ andhap = Enem

1

Barang = Siji tengahan

Ji

2

Jangga = (gulu) = Loro tengahan

Ro

3

Dhadha (tengah) = Telu tengahan

Lu

5

Lima tengahan = Lima

Ma

6

Enem tengahan = Enem

Nem

1

Barang = Siji alit (inggil)

Ji

2

Jangga = Loro alit (inggil)

Ro

3

Dhadha = Telu alit (inggil)

Lu

Tengahan

Nem

Alit (Andhap)

(Inggil)

Gambar (B) Pelog Barang Gambar Gender Laras Slendro

6 1 2 3 5 6 1 2 3 5 6 1 2 3

Ageng

Tengahan

Alit

(Andhap)

(Inggil)

2. Laras Pelog

Gamelan Laras Pelog kaperang dados kalih inggih punika: a. Laras Pelog Bem (Laras Lima lan Pelog Nem) b. Laras Pelog Barang Cara nabuhipun ing Instrumen Saron utawi Slenthem, yen laras Pelog Bem wilahan Pelog Barang boten katabuh, dene yen nabuh laras Pelog Barang wilahan ingkang Pelog Bem boten dipuntabuh. Gambar Saron/ Slenthem Laras Pelog

6

1

2

3

4

5

6

7

Namaning Titilaras Pelog saha Pamaosipun Angka

Katrangan

Kawaos

1

Bem = Siji

Ji

2

Jangga (gulu) = Loro

Ro 21


3

Dhadha (tengah) = Telu

Lu

4

Pelog = Papat

Pat

5

Lima = Lima

Ma

6

Enem = Enem

Nem

7

Pitu = Pitu

Pi

Titilaras saha urut-urutaning laras ing Instrumen Gender Gambar (A) Pelog Bem

1 2 3 5 6 1 2 3 5 6 1 2 3

Ageng

6 7 2 3 5 6 7 2 3 5 6 7 2 3

Ageng

Tengahan

(Andhap)

Katrangan:

Alit (Inggil)

Wonten ing Instrumen Gender Pelog Bem menapa dene Pelog

Barang kalih-kalihipun boten wonten wilahan 4 utawi Pelog C. PANGERTOSAN BAB

PATHET

Ingkang kawastanan “pathet” inggih punika watesaning suwanten (laras) utawi tibaning suwanten (ambitus) wiwit saking laras ingkang andhap dumugi ingkang inggil piyambak. Ing gamelan Laras Slendro wonten tiga inggih punika: 1. Pathet Nem 2. Pathet Sanga 3. Pathet Manyura Wondene ing gamelan Laras Pelog ugi kaperang dados tiga inggih punika: 1. Pathet/ Pelog Lima 2. Pathet/ Pelog Enem 3. Pathet Barang

Cakepan (syair/ lirik) ing Sekar punika ngewrat pitedah sae inggih punika: Mila kedah makaten wajibing tiyang gesang punika, menawi dereng kasembadan gesang ingkang sekeca namung kedah narimah, nanging ugi kanthi pambudidaya lan 22 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

ndedonga. Samanten ugi boten kenging kabesturon utawi lirwa. Sagedipun kalampahan srana pambudidaya/ usaha. Sadaya tindak-tanduk sageda mranani tiyang sanes. Sabarang tumindak kedah katata amrih prayoga. Tiyang gesang kedah saged “nut ing jaman kalakone” wiwit lair dumugi wekdal sapunika kanthi boten nilar dugi prayogi.

2. Sekar Sinom “WENIKENYA” (Laras Pelog Pathet Nem)

1

2

2

2.

2

Sa- mangsa- ne 1

1

1

2 .

2 1

pa- sa-

mu-

1 .

2

Me- ma- ngun mar- ta 1

2

3 .21

Si- nam6

1

1

bi 1

Ka- la

6

2

1

1

1

2

te- ki 1

3

5

5

ta-

1

1

3

3

te-

ki 1

1 .

2 3

2

yun

2 . 1 . 0

ing

2

2 . 0

ka-

6 . 5 3

1

sa

3 . 0

an- ing

1

3.

mang-

2 . 1. 0

pi 2 .

sapi- nrih3

6 . 5 3

1 . 2 . 1 6. 0

2 1

e- ning-

6 . 5 .0 ni

se-

5

1

Sa- ni- tya

5

1

5

Ka- yung- yun

2

mar-

2

1

Ngga- yuh ge- yong-

6

1.2 1

5 .

1.

2.

Le- la- na

wan

ing saben

1

. 3. 0

3

kala- ne a-

2

2

tyas

2 3

1 . 2 .

a-

tin

2

2

1 6 .0

2 2 3

1 6

1 2. 0

Pu- guh panggah ce- gah dhahar la- wan

nen-

dra

Kapethik saking serat Wedhatama Udani

Cakepan Sekar Sinom punika isi piwucal ingkang sae mliginipun tumrap para pangarsa pangembating praja, supados anuladha lekasing Kanjeng Panembahan Senapati, ingkang tansah mbudidaya amrih kerta raharjaning negari lan kawula. Panjenenganipun asring nilar praja tindak cangkrama ing papan asepi saperlu manengku puja semadi nggemblengaken Cipta-Rasa-Karsa, meminta sihing Gusti Ingkang

Kuwaos

amrih

katentremaning

Praja

lan

Kawula.

Kanthi

makaten

Pamjenenganipun tansah sesirik angirangi dhahar lan sare.

3. Sekar Dhandhanggula “BANJET”


(Laras Pelog Pathet Barang)

3

5

6

7.

7

Sas- mi- ta- ning 3

5

6

7 .

3

5

7

a- u- rip 6

Ma- pan e- wuh 2

7

5

2

2

2

3

2

A- keh kang 7

6

7 6

pu-

ni-

7

6

7 2 . 3 . 2 7. 6 5 .0 ki

5. 6 5

yen du- rung we-

3 . 2 .0

ruh-

a

5 6 7 6 . 7. 6 . 5 . 0

Pan ju- me- neng ing 7

7

u- rip-

2

2 3

nga- ku

5 .0

a-

5 . 6 5

3 . 2

sa-

ne

e

ku 2

3

5 6 7

2 7

u-

da-

2.3.2.7 .

0 Pa- ngra7

7

7

7

sampun

7

7 . 6

Tur du- rung wruh ing 2

2

3

5

Ra- sa kang 2

3

Ra- sa- ne 3

2

1

2

6 . 7

2

rasa 2 .

2 7

2

Ing ka- huKapethik

2 . 3 . 2 . 7 .0 hu

5

6 7

5. 0

pu-

ni-

ka

2

2

2

da- ra- pon

2 3

2 7 . 7. 6

rip-

an-

saking

2

3

sampur-

4 . 32 na

3.0

u- gi

7. 7. 0 i-

serta

5 . 0

sa

tu-

3

U- pa- ya- nen 7

ra-

sa-

5

7 2 3 2 7 . 6 .

ni

ra

Wulangreh,

anggitanipun

Sri

Pakubuwana IV Pratelan

Menawi kagatosaken cakepan ing sekar macapat punika cetha sanget bedanipun yen katanding kaliyan lagu-lagu Langgam, Campursari lan lagu Indonesia Pop lsp. Tembang macapat kathah-kathahipun ngewrat pitutur utami, yen lagu Langgam, Campursari lan Lagu Pop Syair/ Lirik isi bab katresnan, prenesan lan gegujengan. Cakepan ing Sekar Dhandhanggula Banjet punika ngewrat pitutur ingkang utami, inggih punika: tiyang gesang badhe ewuhaya ing pambudi yen dereng nyumerepi jejering gesang. Wekdal punika kathah tiyang ingkang sok mangertos, kuminter, lan kumawasa. Sadaya wau titikanipun tetiyang ingkang kirang olah raos-pangraos. Pramila raospangraos kedah dipungegulang kanthi sampurna ing sauruting gesangipun.

1. Dipunterangaken isinipun Macapat Sinom ing ngandhap menika!.. Kinanthi 24 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Siji-siji yen nyurtanah Telu-telu telung ari Pitu-loro mitung dina Lima-lima matang desi Loro-lima nyatusi Wilujengan nyewu ari Enem-lima cara lampah pangetangnya

A. REMIDIAL

1. Dipunterangaken isinipun Macapat Dhandhanggula ing ngandhap menika!..

Dhandhanggula Lamun ngudi gesang kang utami, Angon ulat klawan angon ilat, Den udi murih becike, Ugi ngen angenipun Manah suci jujuring ati Jumbuh lair batinnya Aywa sasar-susur, Yen ngendika dipun laras, Kedah leres tur jumbuh lair lan batin, Temen tinemu mulya (Kapethik JL 09-08-2008) B. PENGAYAAN 1. Sekar Macapat Dhandhanggula ing nginggil punika dipunripta kanthi ngemot rerengganing basa punapa kemawon? A. Purwakanthi sastra,swara,basa,entar,plutan. B. Sanepa,purwakanthi basa. C. Entar. D. Entar,dwilingga salin swara,purwakanthi sastra,basa,entar,plutan. E. Dwilingga,dasanama,entar,plutan,purwakanthi swara.

Sekar Macapat Sinom Sekar sinom ginupita, dadya peling kita sami, 25 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Setu Wage ri samana tanggal pitulikur Mei, kalih ewu nem warsi kanci ngancik bangun esuk, lindhu gung nrajang mbuncang, reh Ngayogyakarta nagri, miwah nyrambah ing laladan Jawa Tengah. Kapethik saking Djaka Lodang 2. Sekar Macapat Sinom ing nginggil punika suraosipun ngengingi inggih menika…. A. Lelampahan rikala redi Merapi njebluk B. Cariyos ngengingi pagebluk wabah flu burung C. Lelampahan nalikanipun lindhu ageng ing Jawa Tengah D. Lelampahanipun nalikanipun laladan Ngayogyakarta badhe katerak Tsunami ing 27 Mei 2006 E. Lelampahan ingkang nggambaraken nalikanipun dumuginipun lindhu ageng ing Ngayogyakarta saha Jawa Tengah

Sekar Macapat Dhandhanggula Dhandhanggula resep watakneki Pangkur sereng Sinom renyah grapyak, Maskumambang panlangsane, Sembrana watakipun, pun Pocung ingkang andarbeni, Megatruh nglangut rasa, Durma galakipun, dene Mijil prihatinnya, Gambuh genah Kinanthi ing seneng asih, Asmarandana tresna. (Kapethik saking Djaka Lodang) 3. Sekar Macapat Dhandhanggula ing nginggil punika suraosipun ngengingi A. nama-nama sekar macapat B. jinisipun sekar macapat. C. watakipun sekar macapat D. mupangatipun sekar macapat E. urut-urutanipun sekar macapat 4. Ingkang mboten kalebet watakipun sekar macapat inggih punika…. A. Dhandhanggula wonten 10 guru gatra 26 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

B. Dhandhangula resep watakipun C. Kinanthi remen asih D. Pocung sembrana watakipun E. Mijil prihatin Dhandhanggula

Lamun ngudi gesang kang utami, Angon ulat klawan angon ilat, Den udi murih becike, Ugi ngen angenipun Manah suci jujuring ati Jumbuh lair batinnya Aywa sasar-susur, Yen ngendika dipun laras, Kedah leres tur jumbuh lair lan batin, Temen tinemu mulya (Kapethik JL 09-08-2008) 5. Sekar Macapat Dhandhanggula ing nginggil punika dipunripta kanthi ngemot rerengganing basa punapa kemawon? A. Purwakanthi sastra,swara,basa,entar,plutan. B. Sanepa,purwakanthi basa. C. Entar. D. Entar,dwilingga salin swara,purwakanthi sastra,basa,entar,plutan. E. Dwilingga,dasanama,entar,plutan,purwakanthi swara. Sinom Mangkya darajat ingpraja kawuryan wus sunya ruri rurah pangrehing ukara karana tanpa palupi Atilar silastuti Sujana sarjana kelu Kalulun kala tida Tidhem tandhaning dumadi Ardayengrat dene karoban rubeda

6. Sekar Macapat Sinom ing nginggil punika dipunripta kanthi ngemot rerengganing basa punapa kemawon?


A. Purwakanthi sastra,swara,basa,garba,plutan,sandiasma. B. Sanepa,purwakanthi basa,sandiasma. C. Entar,dwilingga,garba,plutan. D. Entar,dwilingga salin swara,purwakanthi sastra,basa,entar,plutan. E. Dwilingga,dasanama,entar,plutan,purwakanthi swara. 7. Ingkang mboten kalebet rerenggan utawi kaendahan tembang wonten ing cipta tembang Megatruh ing nginggil inggih punika..... A.

Kerata basa

B.

Kawi 95%

C.

Sandiasma

D.

Garba

E.

Plutan.

8. Andina-dina tumimbul, purbaning kahanan jati, tuhu haining tyas utama, mamardi murtining ati, tutumanen dimentuman, kataman sarjuningsih,ingkang mboten kalebet rerengganing basa inggih punika…… A. Purwakanthi Basa. B. Dwi Lingga. C. Purwakanthi Sastra D. Garba. E. Purwakanthi Swara. 9.

Kaesthi, waskita musteking bumi. Bumi gung agung jumurung, mring samulkiningrat Jawi, winantua gung agungan marang Hyang murbeng diri, raras ingkang rerasik, sanetyasa sakayune, kayomana ing sakuyun.Ingkang kalebet rerengganing basa inggih punika……. A. Entar B. Garba C. Purwakanthi Sastra. D. Purwakanthi Basa. E. Purwakanthi Swara.

Pangkur Kawastanan Jaman Edan Kathah Jalma Nglampahi Sungsang Balik Kataman Ing Kala Bendu Para Hambek Sarjana Katur Kasingkur Hardaning Angkara Murka Mustaka Candhaning Ati 10. Punapa suraosipun utawi isi sekar macapat Pangkur ing seratan nginggil punika…... A. Jangka utawi ramalan ngengingi jaman edan,kathah tiyang ingkang tumindak nalisir saking bebener,angkara murka,mboten jujur,kejem dhateng sesaminipun. 28 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

B. Ngengingi jaman ing Kala Bendu,kathah tiyang ingkang nengenaken tumindak deksura lan ngangsa bandha. C. Ngengingi panggesangannipun para pemimpin ingkang sami nindaaken tumindak ingkang mboten sae kadosta korupsi. D. Jangka ngengingi jaman ingkang kathah bencana alam utawi pagebluk. E. Jangka ngengingi jaman ingkang risak amargi bangsa-bangsa samiperang.

Dhandhanggula ( Serat Witaradya) Rarasing kang sekar sarkara mrih Den aksama dening sang sudyarsa, Ngawikani wengkuning reh, Beraweng para ratu, Ilanga kang sesangker sarik, Rongas westhining angga, Gagating tyas antuk, Wartaning kang parotama, Sinawung tengran sembah trus sukaning budi, Tataning kang carita

11. Dipunanalisis tembung-tembung endah ingkang wonten ing Serat Witaradya ing nginggil A. Dasanama,garba,purwakanthi sastra lan entar. B. Sandiasma,garba,purwakanthi basa , purwakanthi sastra lan purwakanthi swara.. C. Sandiasma,garba,purwakanthi sastra lan rura basa. D. Sandiasma,garba,purwakanthi sastra lan kerata basa. E. Dasanama,garba,purwakanthi sastra lan camboran.

(Sinom) Serat Witaradya Sageda sabar santosa, mati sajroning aurip, kalis ing reh haruhara, murka angkara sumingkir tarlen meleng malatsih, sumaruna anarawung, badharing sapudhendha, antuk mayar sawatawis, borong angga sawarga mesi martaya 12.

Sandiasma inggih punika nama sawijining pengripta ingkang dipunlebetaken dados sesinglon(rahasia) utawi nama tiyang ingkang dipunpendhet dening pangripta wonten ing seratan tembangipun.Ginanipun kangge titikan sinten ingkang ngripta utawi 29 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

kangge nambahi endahipun tembangipun.Punapa sandiasma tembang Megatruh ing nginggil.. A. B. C. D. E.

Yosodipuro Mangkunagara Rongga Warsita Rangga Warsita Brata Kesawa. Kinanthi Padha gulangen ing kalbu ing sasmita amrih lantip aja pijer mangan nendra ing kaprawiran den kaesthi pesunen sariranira sudanen dhahar lan guling Kapethik saking Serat Wulang Reh Mangkunagara IV

13. Punapa suraosipun utawi isi sekar macapat Pangkur ing seratan nginggil punika…...

A. Gesang kanthi prasaja,laku prihatin,mboten ngumbar hawa nepsu angkara murka supados dados tiyang ingkang asipat prawira, alus lan becik budi pekertinipun B. Gesang menika mboten namung nengenaken dhahar eca,sare,suka parisuka nanging tiyang menika kedah nggadhahi sipat prawira,asring caos tetulung dhateng sesami. C. Gesang menika mboten namung kabungahan kemawon ingkang dipunadhepi nanging kadangkala inggih manggihi sungkawa ingkang saged damel manah kita tetep eling marang Gusti. D. Gesang menika kedah rekaos,tirakat,nyingkiri hawa nepsu supados pikantuk ganjaran saking Gusti E. Gesang menika namung mampir ngombe sampun mangke tembe wingkingipun panjenengan rumaos kuciwa amargi mboten nate nindaaken prihatin. Dhandhanggula Lamun ngudi gesang kang utami, Angon ulat klawan angon ilat, Den udi murih becike, Ugi ngen angenipun Manah suci jujuring ati Jumbuh lair batinnya Aywa sasar-susur, Yen ngendika dipun laras, Kedah leres tur jumbuh lair lan batin, Temen tinemu mulya

(Kapethik JL 09-08-2008) 30 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

14. Tembung ”kang” nggadhahi rerengganing basa inggih punika... A. Purwakanthi sastra B. plutan C. entar D. sanepa. E. keratabasa 15. ”Angon ulat klawan angon ilat” nggadhahi rerengganing basa inggih punika... A. B. C. D. E.

dwilingga dasanama entar sanepa. keratabasa

A. Dipunanalisis Sekar Macapat ing ngandhap punika babagan tema,basa Kawi,rerenggan/kaendahan tembang,paugeran/aturan tembang.

Dhandhanggula. Dora goroh ture werdineki Sembada temen tuhu perentah Sun kabranang nepsu ture Cidra si Dora iku Nulya Prabu Jaka angganggit Anggit pinurwa warna Sastra kalih puluh Kinarya warga lelima Wit Ha-na-ca-ra-ka sak warganeki Pindho Da-ta-sa-wala

Dhandhanggula.

Yeku sawarga ping tiganeki Pa-dha-ja-ya-nya ku suwarganya Ma-ga-ba-tha-nga ping pate Iku sawarganipun Anglelima sawarganeki Ran sastra sarimbangan Iku milanipun Awit ana sastra Jawa Wit sinungan sandhangan sawiji-wiji Weneh-weneh ungelnya Tema:Sejarahipun Dentawyanjana(Aksara Jawa)


Wulangan 4

Kompetensi Dasar

: 7.2 Memahami

ajaran moral dari cerita wayang

7.2 Saged paham ajaran moral saking cariyos wayang

RAMA LAN SINTA

”Rama lan Sinta boyong menyang Ayodya ing negarane Prabu Dasarata.Rama lan Sinta sigra nilar nagari,ngumbara menyang alas,didherekake Lasmana.Ing wana Sinta kacidra Dasamuka.Rama kanthi pitulungan Sugriwa saka Guwakiskendha sarta Anoman nglurug yuda ing Alengka.

PATIH SUWANDA Patih Suwanda inggih Bambang Sumantri dipunwinisuda minangka patih dening Prabu Arjunasasrabahu ing Maespati,awit lelabuhan Risang patih ingkang sampun kasil muter Taman Sriwedari minangka pamundhutan sang prameswari Dewi Citrawati.Patih Suwanda minangka jejering Patih kang sekti Mandraguna,sarta setya ngestoaken dhawuh ratu ugi siaga nglabuhi bumi Maespati.Sanadyan kedah pisah kaliyan keng rayi inggih pun Sukrasana,awit netepi jejibahan kinen nyingkeraken rayinipun piyambak.

a) Dipunpadosi ajaran moral cariyos wayang kanthi irah-irahan ”RAMA LAN SINTA” b) Dipunpadosi ajaran moral cariyos wayang kanthi irah-irahan ”PATIH SUWANDA” c) Dipujangkepi cariyos wayang kanthi irah-irahan ”RAMA LAN SINTA” d) Dipujangkepi cariyos wayang kanthi irah-irahan ”PATIH SUWANDA”


e) Dipundamel cariyos wayang kanthi mendhet babon cariyos”BHARATAYUDHA” C. TUWUH KAWRUH

JENENGE RATU LAN PANDHITA 1Prabu Arjuna Sasrabahu ratu 13. Prabu Pandhu Dewanata ratu ing ing Maespati Ngastina 2.Prabu Baladewa ratu ing Mandura 14. Prabu Puntadewa ratu ing 3. Prabu Basudewa ratu Ngamarta ing Mandura 15. Prabu Ramawijaya ratu ing 4. Prabu Bomanarakasura ratu ing Pancawati Trajutrisna 16. Prabu Salya ratu ing 5.Prabu Drupada ratu ing Cempala Mandraka 6.Prabu Dasarata ratu 17. Prabu Sugriwa ratu ing ing Ngayodya Guwakiskendha 7. Prabu dasamuka ratu 18. Prabu Suyudana ratu ing ing Ngalengka Ngastina 8. Prabu Drestarata ratu 19. Begawan Abiyasa pratapane ing ing Ngastina Saptaarga 9. Prabu Kresna ratu 20. Resi Bima pratapane ing ing Dwarawati Talkandha 10. Prabu Karna ratu ing 21. Pandhita Duma pratapane ing Ngawangga Sokalima 11. Prabu Maswapati ratu 22. Begawan Mintaraga pratapane ing ing Wiratha Indrakila 12. Prabu Niwatakawaca ratu 23. Resi Palasara pratapane ing ing Iman Imantaka Ratawu 24. Resi Subali pratapane ing Guwakiskendha JENENGAN SATRIYA LAN KASATRIYANE 1. Abimanyu: Satriyo ing 9. Jayadrata : Satriyo ing Banakeling Plengkawati 10. Kumbakarana : Satriyo ing Penglebur 2. Anoman : Satriyo ing Gangsa Kendhalisada 11. Lesmana Mandra : Satriyo Saroja 3. Arjuna : Satriyo ing Madukara Binangun 4. Aswatama : Satriyo ing Sokolima 12. Nakula lan Sadewa : Satriyo ing 5. Antarejo : Satriyo ing Sawojajar Jangkarbumi 13. Samba : Satriyo ing Paranggaruda 6. Dresthajumeno : Satriyo ing 14. Setiyaki : Satriyo ing Lesanpura Cempalarejo 15. Sengkuni : Satriyo ing Plasajenar 7. Dursasana : Satriyo ing 16. Werkudara : Satriyo ing Jodhipati Banjarjungut 8. Gatutkaca : Satriyo ing Pringgodani GAMAN LAN AJI-AJI 1.Antareja : upas anta 2.Aswatama :senjata cundhamanik 3. Baladewa :senjata kunta, gada nanggala lan alugara 4. Dasamuka : senjata candrasa, pedhang sokayana aji-aji pancasona 5. Gathutkaca :caping basunandha, kotang antakusuma. Aji-aji narataka

9. Karna : senjata kunta, keris kaladite, panah wijayandanu.aji-aji kalalupa 10. Kresna :senjata cakra. aji-aji wijayakusuma 11. Kumbakarna : aji-aji gedhongmenga, pelakgelak sakethi 12. Puntadewa : aji-aji kalimasada, songsong tunggulnaga 33


6. Indrajit : senjata nagapasa lan wimohanastra 7. Janaka : panah pasopati, soratama, ardhadhedhali, keris pulanggeni, kalanadhah.aji-aji sepiangin 8.Jayadrata : gada rujakbeling http://www.jawapalace.org

13. Ramawijaya : panah gunawijaya 14. Salya : aji-aji candhabirawa 15. Subali : aji-aji pancasona 16. Werkudara : gada rujakpolo, lukitasari, kuku pancanaka

C. PENGAYAAN 1. Rama lan Sinta boyong menyang Ayodya ing negarane Prabu Dasarata.Rama lan Sinta sigra nilar nagari,ngumbara menyang alas,didherekake Lasmana.Ing wana Sinta kacidra Dasamuka.Rama kanthi pitulungan Sugriwa saka Guwakiskendha sarta Anoman nglurug yuda ing Alengka.Punika artikel jinis punapa? A. B. C. D. E.

Artikel ingkang wujud karangan jinis penggalihan (argumentasi) Artikel ingkang wujud karangan jinis paparan (eksposisi) Artikel ingkang wujud karangan jinis gegambaran (deskripsi) Artikel ingkang wujud karangan jinis cariyos (narasi) Artikel ingkang wujud karangan jinis ajakan (persuasi).

2. Prabu Tong-tong Sot nuli andhawuhi keng wakil Prabu Jaya Sentika,patih sarta wadyabala Lojita Tengara kapurih ”Kinepung Wakul Binaya Mangap”methukke Para raja trinagari.Ukara kacetak miring tegesipun. A. Dipunkepung saengga mengsah kawon B. Dipunkepung kanthi mbeta gaman ampuh C. Dipunkepung kanthi sesidheman(rahasia). D. Dipunkepung ing sadaya panjuru/panggenan E. Dipunkepung wonten ing alun-alun 3. ”Garwaku kang ayu menik-menik, ayune jwara langit,yen disawang saka cedhakan marahi mungkuk-mungkuk”Ngendikane Prabu Belgeduwelbeh.Tembung kacetak miring tegesipun A. Sulistya tanpa tandhing B. Sulistya C. Manis pasuryane D. Ayune kados widadari. E. Pasuryane kang awon malih sulistya. 4. ”Jemunak Sari pancen namung abdi nanging nduweni kewasisan bab genep ing budaya,bisa nembang,mbeksa saha reden bisa nduwe turun akeh,tur aku pingin ngangkat drajating kawula alit.”Ngendikane Prabu Tongtong Sot marang Prabu Jaya Sentika. A. Artikel ingkang wujud karangan jinis penggalihan (argumentasi) B. Artikel ingkang wujud karangan jinis paparan (eksposisi) C. Artikel ingkang wujud karangan jinis gegambaran (deskripsi) D. Artikel ingkang wujud karangan jinis cariyos (narasi) E. Artikel ingkang wujud karangan jinis ajakan (persuasi). 5. Prabu Tong-tong Sot nuli andhawuhi Prabu Baladewa kapurih nunggu peksi ing pasabinan.Punapa ancasipun Prabu Tong-tong Sot saengga nggadhahi panyuwunan kados makaten punika? A. Ancasipun supados Prabu Tong-tong Sot saged andamel Prabu Baladewa saged ngraosaken gesang kadosdene kawula tani. B. Ngemutaken Prabu Baladewa kapurih anggulang manahipun supados wening lan sabar. 34 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

C. Damel Prabu Baladewa rekaos saengga saged ngakeni panguwaosipun Prabu Tong-tong Sot ing Lojita Tengara. D. Supados Prabu Baladewa maringaken kraton Mandura dhumateng Prabu Tong-tong Sot. E. Supados Prabu Baladewa mboten wantun malih nantang Prabu Belgeduwelbleh. 6. ”Garwaku kang ayu menik-menik, ayune jwara langit,yen disawang saka cedhakan marahi mungkuk-mungkuk”Ngendikane Prabu Belgeduwelbeh.Tembung kacetak miring tegesipun A. Sulistya kang misuwur tanpa tandhing, B. Sulistya amargi dados ratu. C. Manis pasuryane D. Sulistya kados putri kraton. E. Sulistya F. Pasuryane kang awon malih sulistya.


7. Punapa bentenipun karakter utawi watakipun Prabu Puntadewa bentenipun kaliyan tokoh satriya sanesipun? A. Jujur,wibawa,remen perang. B. Lembah manah,mboten sabaran. C. Jujur,prasaja lan ajrih perang. D. Mboten remen ndherek perang. E. Jujur,sabar,prasaja,kalem,wicak sana, adil lan loma. 8. Punapa sababipun Prabu Baladewa dipun wastani kados “Ula Sawa”dening Prabu Tong-tong Sot? A. Amargi Baladewa remen perang. B. Amargi Baladewa remen ngendikan nanging sipatipun jirih. C. Amargi Baladewa remen bengak-bengok nanging mboten saged perang. D. Amargi Baladewa remen sesumbar nanging kanyatanipun namung swanten kemawon kasektenipun kirang limpad. E. Amargi Baladewa remen ngendikan sora,saengga lathinipun kados ula sawa. 9. Punapa sababaipun Raden Janaka dipunwastani ”klelar-kleler nanging nggregetke” dening Prabu Tong-tong Sot. A. Amargi Janaka kalem nanging sekti mandraguna B. Amargi Janaka menika ketingal ringkih nanging remen perang. C. Amargi Janaka remenanipun mendel supados ketingal kalem. D. Amargi Janaka menika pasuryane Jatmika sarta alus tindak-tandukipiun. E. Amargi Janaka menika satriya Pandhawa ingkang paling sekti tanpa tandhing. 10. “Inggih sinuwun mboten kok kula punika sampun cumantaka“Ature Petruk.Tegesipun cumantaka inggih punika.......... A. Mboten gadhah sopan-santun. B. kendel. C. ngapusi. D. nyolong E. ndhelikake

D. REMIDIAL Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D

Korawa nalikanipun ngrebut Hastina. Adipati Karna dipunwinisuda minangka panglima perang utama, ingkang pilih tandhing sekti mandraguna wonten ing olah kanuragan punapa dene wonten ing strategi perang. Saengga mboten lepat manawi peperangan ingkang dipunpandhegani Adipati Karna minangka panglima perang fihak Korawa saged merjaya senopati ingkang pinunjul ugi,inggih punika Gathotkaca putra Bima, kanthi kenging sipat kandel pusaka kagunganipun Adipati Karna ingkang nama Gendewa sekti “Kunthowijayandanu”. Sanesipun punika Adipati Karna kaloka kagungan watak satriya ingkang setya lan tresna nglabuhi ibu pertiwi.Saengga wonten ing serat”Wedhatama” anggitanipun Mangkunagara IVdipunsebataken satriya pinunjul wonten ing jagading pewayangan ingkang dados tepa palupi para satriya sanesipun inggih punika Patih Suwanda,Kumbakarna kaliyan Adipati Karna.


1. Teks pawartos ing nginggil kalebet seratan... . A. cariyos (narasi) B. gegambaran (deskripsi) C. paparan (eksposisi) D. penggalihan (argumentasi) E. ajakan (persuasi) 2. Teks pawartos ing nginggil saenipun dipunparingi irah-irahan ingkang trep kaliyan cariyosipun inggih punika... . A. Adipati Karna B. Basukarna Lena. C. Karna tandhing D. Satriya pinilih. E. Satriya Utama 3. Sinten asmanipun ibunipun Adipati Karna wonten ing cariyos Mahabharata inggih punika...... A. Dewi Tara B. Dewi Anjani. C. Dewi Uma D. Dewi Sukasalya. E. Dewi Kunthi Talibrata. 4. Ingkang kalebet sadherekipun tunggal yayah wibinipun Raden Kumbakarna wonten cariyos wayang Ramayana inggih punika...... A. Indrajit B. Sugriwa. C. Subali D. Sukesi. E. Sarpakanaka. 5. Ingkang kalebet sadherekipun tunggal yayah wibinipun Patih Suwanda wonten cariyos wayang Ramayana inggih punika...... A. Sukrasana. B. Sugriwa. C. Subali D. Sukesi. E. Sarpakanaka. E. PENGAYAAN Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D 1. Ingkang mboten kalebet paraga utawi tokoh wonten ing lakon wayang kanthi irahirahan Petruk Dadi Ratu inggih punika.......... A. Penthul. B. Puntadewa. C. Kresna. D. Semar E. Petruk 2. “Iya Petruk aku uga nglenggana kaluputanku“Ngendikane Prabu Kresna tegesipun nglenggana inggih punika.......... A. ngakeni. B. nyelaki. C. nyarujuki. D. nekani E. ndukani 37 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

3. “Nyuwun pangapunten sinuwun Prabu Kresna kula punika sampun mundhi jimat Jamus Kalimasada.“Ature Petruk.Punapa tegesipun mundhi inggih punika.......... A. mbeta. B. ngampil. C. nyolong. D. nyuwun E. ngaso 4. “Inggih sinuwun mboten kok kula punika sampun cumantaka“Ature Petruk.Tegesipun cumantaka inggih punika.......... F. Mboten gadhah sopan-santun. G. kendel. H. ngapusi. I. nyolong J. ndhelikake 5. “Negara Lojita Tengara sampun kinepung wakul binaya mangap“Ature Patih Basudhata.Tegesipun kinepung wakul binaya mangap inggih punika.......... A. Dipunkepung ing sadaya panggenan. B. Dipunkroyok dening mengsah. C. Dipuntelukaken mengsah kanthi gampil. D. Sampun ngrumaosi kawon ing paprangan E. Sampun dilepung dening mengsah


Wulangan 5

Kompetensi Dasar

: 7.3 Membaca

geguritan.

7.3 Maosaken geguritan

Gurit Guru Anggitanipun Triwik Damarjati.


Lendhut sagegem kinarya guci wasiat tumuruning satriya tama.Lendhut kagulung saemba lempung.Kareka-reka karakit kanthi tetesing luhing derma.Kacithak luk pitu kanthi rumus ngelmu.Kagulang alusing budi kanthi soraning swara ambengkas bleduging kapur ing kelas. Kapireng bel piwulangan kaya bendhe peperangan, magita guru anjemparing ngelmu ing laladan meja-meja kang sinerat kemalesan. Blabak kalukis mangsi nyawiji,garisan lan jangka mubeng emper dirigen ing paduan swara.Sepatu tuwa dadi seksi kridhaning guru kang lagi makarya. Lendhut sagegem kinarya tunas bangsa.Amrentul tuwuhing dokter,presiden,mentri lan para sarjana. Ewasamana tetembangan siswa ing pasar tiban ngrubuhke ruwangan,sesambatan angeling wulangan harian anggitik siswa bodho dadi mbolosan. Tatakrama,unggah-ungguh,watak satriya dadi barang kang langka.Gemetering asta angrakit biji,kaoyak layangan pedhot kang sinebut rapot.Didondomi klinis,tugas lan remidial.Digondheli kanthi piweling suci,ngger siswaku, gurumu iki uga minangka wong tuwamu,aja digawe muspra lelabuhanku.

A. Geguritan inggih menika saking tembung gurita ingkang kala rumiyin tegesipun gambar utawi seratan ingkang dipunserat wonten ing kulit kajeng.Namung tegesipun geguritan samenika inggih menika puisi Jawa gagrag(enggal) anyar, ingkang mboten kaiket dening guru lagu, guru wilangan lan sapanunggalanipun. Bab ingkang kedah dipungatosaken supados geguritan saged dipunwaos kanthi trep inggih menika:

a. Mangetosi isi lan tegesipun geguritan ingkang dipunwaos.

b. Saged ngraosaken suraosipun geguritan ingkang dipun waos.

c. Gadhah swanten ingkang landhung lan becik.

d. Maos geguritan mbetahaken lagu lan pocapan sarta ening ( kesenyapan ),wedharing raos ingkang trep.

Kawaosaken geguritan-geguritan punika wonten ngajeng kelas.Siswa sanesipun mbiji! 40 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Sungkem Ngarsamu Sungkem ngarsamu, ibu dak cadhong tumetesing pangarsamu jalaran impenmu ngudang rembulan wayah awan… jugar katrajang udan kekejera kaya manuk branjangan utas-utas iki sengara bisa rantas nitik garising tangan gumawang dalan prapatan... sungkem ing ngarsamu ibu dak aras lumahing astamu lumuntura sakehing dasihmu Anggitanipun KRT Sarwito kapethik saking Panjebar Semangat

Kudune Kowe Wis Nangis Kudune kowe wis nangis jalaran winih-winih pinilih kang kokdhedher ing plataran langit mrajake ora jumbuh karo moncere apa kowe isih wani kandha marang awang-awang menawa atose tanganmu isih kuwawa nyencang eseme lintang? apa kowe isih wani crita marang Ajisaka menawa ha-na-ca-ra-ka selawase bakal nyungging lungite budaya Jawa? pancen kudune kowe wis nagis jalaran wis cicir anggonmu milah lan milih endi watese kulon lan wetan endi bedane wengi lan awan banjur apa kang bakal kokkandhakake menawa winih-winih kang sasuwene iki ora kapilih menawa endhog-endhong kang kokbuwang saka tarangan saiki malah dadi barang pethingan? Pancen kudune kowe wis nagis Anggitanipun Sumono Sandy Asmara kapethik saking Panjebar Semangat Keris 41 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

keris sing lair saka garbane guritan banget landhep sedhela maneh bakal nigas janggamu ora bisa ngulu lan keteter miwiri makna sing ana keris luk pira kerise wong Jawa pusaka pamungkas mbentengi budaya satengah-tengahe wirama muni liya lan keris sing lair saben wanci apa sliramu sanggup mundhi dadi barang pengaji? Anggitanipun Irul Es Budianto kapethik saking Panjebar Semangat Buku buku agenda sing daktampa kalane nyantrik ing pawiyatan ing njerone daktulisi crita dawa tanpa irah-irahan,nanging kebak pangentha lan panggantha buku diary sing dakcaosake marang sliramu sing daktulisi nganggo mangsi kali jiwaku apa isih panggah sumimpen ing rak-rake ati lan kok-bukaki kalane rembulan ndadari? buku diary buku memori buku agenda buku asmara buku buku buku buku rerengganing taman biru apa sliramu ora pengin mbukak bukuning ati,o,susetya mumpung guritan isih titis njemparing gupita? Anggitanipun Turiyo Ragilputra kapethik saking Panjebar Semangat Nyinau Jago Kluruk gandheng swarane jago kluruk mecah sepining esuk aja disengguh mung saderma undang-undang si babon angrem jago kluruk wayah esuk nggugah sliramu sing isih katrem kemulan rapet mata merem si jago metu saka kandhange adhuh lae,adhuh lae ebeng-ebeng jembar swiwine sliramu ngerti? si jago siyaga ceceker rikala srengenge lair cenger jago kluruk si jago kate 42 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

wanine cedhak omahe jago kluruk si wiring kuning adoh sabane jembar srawung si kate pa si wiring kuning? coba atimu age ditanting Anggitanipun Peni Kusumawati kapethik saking Panjebar Semangat. B. REMIDIAL

Dipunterangaken punapa suraosipun utawi makna geguritan ing ngandhap punika! IBU Anggitanipun Triwik Damarjati Ibuku ngendika ngger thole putraku……..mangertenana Rheumatik,bludrek,dengkek,asam urat ngendikane sandhangane wong kang kuwat. Uwan,kempot,ompong,kropos nandhakake iya mung yuswa kang iso ndhodhos Ngelu,ndrodhog,kedher,gemeter mujudake menawa donya iki wis suwe nggone muser Nesu,ngamuk,sambat,nangise putra wayah ibarat lelagon kanthi judhul sayah kanggo lelapur ibu ing saben wayah Nyewoki,njumputi,leladi,ngabekti,nuladhani,ngayemngayemi,ngimbuhi,ngopeni,napeni,ngonceki kasengkut nganti jiwa oncat saka bumi. Rangkulen ibu..... mangertenana tetesing luh,tetesing kringet,tetesing ludira,tetesing derma tansah njejegge lakumu Sanadyan saiki uripmu gawe kuciwa,ora guna,ora temanja,rekasa niba tangi awan bengi.Ananging mustika ing netra ibu tansah kembeng-kembeng tumetes asihing tresna. C. PENGAYAAN Pamitane si Cethul Anggitanipun Triwik Damarjati. Kumleyanging kupu cilik mideri ndhok iyik munggah mudhun.Kleper-kleper swiwi ndhok iyik tanpa nyawang kupu cilik.Kali soklat munthuk ireng plonthang-plonthang.Jogeding sekarat cethul nyundhul-nyundhul tumpukaning umpluk sabun.Ndhok iyik ngobatake antenane keranta-ranta nyawang kali ra isa nggo ngilo.Plastik sampah methukake brayat cethul hirit-hiritan,kanthi tetembangan laras pilu megap-megap. Jeriting cethul mekungkung kemambang adus racun.Tangisku ngglulu nguntapke oncating nyawa kancaku cethul. 43 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Pitakenan! 1. Ngengingi menapa isinipun geguritan Pamitane si Cethul punika.... A. Ngengingi tiyang alit kang sangsara gesangipun amargi kenging dampak limbah industri. B. Ngengingi ulam cethul ingkang pejah amargi kenging racun. C. Ngengingi kewan ndhok iyik utawi capung ingkang mboten saged mabur malih amargi swiwinipun pu D. Ngengingi panggesanganipun sato kewan cethul,ndhok iyik kaliyan kupu alit ingkang sangsara. E. Ngengingi tiyang alit ingkang nandhang sangsara amargi indhak-indhakan reginipun bahan tetedhan


Wulangan 6

Kompetensi Dasar

: 8.1 Mengarang wacana dengan aksara Jawa.

8.1 Ngarang wacana ngangge aksara Jawa

A.

B.

Aksara Carakan lan pasanganipun

a …H

n…N

c… C

r…R

k…

ha

na

ca

ra

ka

f… F

t … T s …S w … W

l… L

da

ta

sa

wa

la

K

p …P

d… D

j… J

y… Y

v…V

pa

dha

ja

ya

nya

m… M

g… G

b… B q… Q

z… Z

ma

ga

ba

nga

tha

Sandhangan Sandhangan wonten Aksara Jawi wonten gangsal ( 5), inggih menika :


a. i…

= wulu, kagem nyuwantenaken vokal (i)

b u…

= suku kagem nyuwantenaken vokal (u)

c. […

= taling kagem nyuwantenaken vokal (é)

d. [ …o

= taling tarung kagem nyuwantenaken vokal (o)

e.

e…

= pepet kagem nyuwantenaken vokal (e)

Vokal “e” wonten ing Aksara Jawi sakjatosipun wonten tiga ( 3 ), inggih menika : .

e… = pepet kagem nyuwantenaken vokal (ê) Tuladhanipun : pêpêt, êmoh, gêgêr, lan sak panunggalanipun

Pepet menika saget kagem aksara menapa kemawon kejaba : “la” l kalian “ra” r, rê boten dipunserat re nanging ngangge “pa ceret” x lê boten dipunserat le nanging ngangge “nga lelet” 2

Kaserat dados Aksara Latin!

ÄdnD=gul.

?ankifu=rumekSai=wezi, teguhayuluputTai=lr,


luputTbilaik[bh,

ji[mStnFtnPurun\

pneluhanTnHnwni, miwhp=g[wal,

gunni=[w=oluput\, geniatemhHnTi/t,

mli=a[fohtnHnzrhai=mmi gunfufukPnSi/n.


?*ezwn\[$o[lo.

?musimKemrautkSeb`paai/mu,fimusimHujnHai/meluapS

mPaijauh.mtaai/mufri[$o[lo,te/benT=gunu+$eribu,aai/me zli/smPaijauhakHi/vkelaut\,

?aituperauriwytM|fulu,kaumPedg=sLlunaikHituperau.


?*ezwn\[$o[loriwytM|fulu,sefridulujfipe/atianHin Sni.

mtaai/mufri[$o[lote/bnT=gunu=$eribu.

aai/mezli/smPaijauhakHi/vkelaut\,


ÄpvJene=znHpwisPi/s.

1:Ä@i=[anRi:3:skI=g`is\,[loauais\:16: sk%ervCis

\,ln\![po[l[aon\sk%ervCis\,k[bhnnD=aailu[ro[

pobi[a,yaikug=guanK=anF[fkH[kpvJene=z[nNwefimr=k uci=.

2;I=taun\:1976:swijini+=[sk~trisHi=[los\A=zLsJen=[ zj[n$WipKnQixsMinikhk[rowtusi=[bo[bo[tT:50:[pon\.


aupcraikifise[kSniluwihsk[w=o[ro=puluh,[aoransi= ze/tikenap[d[w[kHnikhk[rowtu.

C. REMIDIAL

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! BATIK

Rum Kuncaraning Bangsa Dumunung Haneng Luhuring Budaya " sabda Ingkang Sinuhun Kangjeng Susuhunan Pakoe Boewono X saking Karaton Surakarta Hadiningrat punika kagungan makna harum,wanginipun nama saha inggilipun derajat sawijining bangsa magepokan kaliyan budayanipun. Ngripta ragam hias batik mboten namung madosi motif ingkang edi peni kemawon ananging wonten tuntunan filsafat ngagesang kanthi pangajab supados ingkang ngagem batik kalawau saged pikantuk margining kabagyan saha kesaenan.Tuladhanipun : a.

b.

Ragam hias slobong, tegesipun radi ageng,longgar,gesang kanthi ancas jisim ingkang seda saged gangsar lumampah ing kasedan jati sarta arwahipun saged katampi dening Gusti Ingkang Maha Agung(limrahipun motif punika dipunagem para pelayat). Ragam hias sida mukti, tegesipun ‘dados bingah’, dipunagem pengantin kakung saha putri kanthi ancas pinanganten tansah gesang kanthi kebak kabagyan.

Ragam hias batik ugi kangge tetenger kadospundi pangkat,derajat ingkang ngagem tuladhanipun motif lereng,motif parang rusak barong naming saged dipunagem dening raja lan kluwarga raja. 1. Seni sungging utawi lukis kanthi bahan:kain mori,canthing lan malam ”sebangsa cairan lilin.”Canthing biasanipun kados mangkuk alit kanthi tangki(cekelan) dipundamel saking kajeng utawi deling menawi moncong setunggal kangge nggambar garis,titik,cerek.Moncong pitu kangge nggambar kempalan titik-titik.Dipunwastani..... A. *tik\


[*.lukisSn\ [c.senisu=gi=

[f.senik]iy E.seniUki/

2. Ingkang kalebet ciri-ciri seni batik inggih punika nggadhahi makna filsafat,nggadhahi makna perlambang utawi symbol,taksih wonten ciri setungal malih inggih punika… A.ptuldn\ [*.pitutu/

[c.Efi[pni [f.ag==u

E.teteze/i 3. Rum Kuncaraning Bangsa Dumunung Haneng Luhuring Budaya,pitutur luhur punika nate dipunwastani " pitutur luhur ngengingi budaya dipunngendikaaken dening..... A.m=ku!gr;4;

[*.m=ku!gr;3;

[c.ame=ku*uwn:1: [f.%ku*uwn:4; E.%ku*uwn:1;

4. Ragam hias Slobong punika motifipun radi ageng sarta longgar kanthi pangajab ingkang seda manawi sowan pangayunaning Gusti saged lumampah ing margi ingkang gangsar.Batik motif Slobong sae dipunagem dening…. A.petni


[*.pelyt\ [c.p]jurit\

[f.pinisepuh E.rj

5. Punapa nama ragam hias ingkang nggadhahi ancas supados pinanganten ingkang ngagem benjing gesangipun tansah lumintu manggihi kabagyan salami-laminipun.... A.$ifmukTi

[*.[sLo[bo=

[c.aufnRiris\ [f.%r=rusk\

E.ce[pLokPiri=

6. Punapa motif batik ingkang dipunagem dening raja sarta santana raja,kangge tetenger bilih ingkang ngagem motif batik punika tedhak turunipun raja? A.%r=b[ro==

[*.[sLo[bo=

[c.aufnRiris\ [f.%r=rusk\

E.ce[pLokPiri=

D. PENGAYAAN

DAMARWULAN

Kaserat dening Triwik Damarjati 51 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Damarwulan sampun katampi magang ngrumat kuda wonten dalem Patih Logender,katulusan tyasing risang bagus wayah Begawan Tunggul Manik ndudut manahipun Dewi Anjasmara,tuwuhing tresna ngrembaka kados kretip-kretiping kartika ing dirgantara.Sanadyan kebak papa awit paekanipun Layang Seta saha Layang Kumitir,Damarwulan kukuh ngabdi keng paman.Kaprawireng Damarwulan sanadyan mlesat gya sunaring lintang jumeneng nata ing Majapahit kanthi kasil nigas mustaka Wurubisma,ananging katresnaning tumraping Sang Putri Kepatihan,datan saged sirna.(wonten candhakipun) 7. Pakaryanipun Damarwulan nalikanipun magang ndherek Patih Logender ing Kepatihan inggih punika........ A.Az)mtKf

[*.jurutmn\ [c.jurumsk\ [f.p=lim E.ptih 8. Damarwulan alit gesang ing Dhusun Paluamba,dipungegulang ngelmu kanuragan dening eyangipun inggih punika……...

A.ly=[st [*.ly=kumiti/ [c.[lohge[nF/ [f.AvJsMr

E.#u=gulMnik\ 9. Damarwulan winisuda jumeneng Nata ing Majapahit awit lelabuhanipun dhumateng Ratu Ayu Kencana Wungu kanthi saged merjaya,mengsah Majapahit inggih punika……...

A;minkJi=g

[*.fyun\ [c.A=ktB|t 52 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

[f.[a=o[kotB|t E.puye=zn\ 10. Ingkang mboten kalebet tiyang-tiyang ingkang sampun sabiyantu Damarwulan nalikanipun prang tandhing kalawan Wurubisma ing Blambangan inggih punika………..

A.A=ktB|t [*.wait

[c.puye=zn\ [f.$[bFop[lon\ E.!ygi=[g=o

Kaserat dados Aksara Latin! [romnFm/wuln\ [fwiAvJsMrput]i%tih[lohge[n/Fs[asTkdau[pFni=s

t]iy%luamBpunFm/wuln\,azvCikS=[fwitinil/g/wai= [%]o[boli=g.tithrtuayukevCnwu=zuki[nneM/jyMinkJi= g.waitsa%uye=znSig]dusTgfwesikuni=ki[nnNigsJ=gW| rubisMke=g/w.wyh*egwnT=gulMnikMimP=p]=,tumuliX=ghn tajejuluk\*]wijy.rtu@evCn,wait,puye=znKg/w nt.


Panganggening basa Jawi ingkang sae kedah sinartanan trap-trapaning paugeran tatakrami, sopansantun, lan unggah-ungguh Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwit pakecapaning tembung, intonasi, pamilih saha pengrimbaging tembung, dumugi pangiketing ukara. Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-sami dipunugemi. Malah boten namung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trep kaliyan undha-usuking basa (variasi) ingkang dipunangge. Inggih wontenipun paugeran punika ingkang njalari basa Jawi karaos boten gampil dipunsinaoni. Langkung-langkung tumrap generasi mudha, basa Jawi menika karaos angel, kekathahan aturan, boten praktis, lan boten demokratis. Para mudha jaman samangke kathah-kathahipun namung saged ngginakaken basa ngoko lan krama madya. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaras kaliyan unggah-ungguh, para mudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawi matur dhateng pak dhe, bu dhe, embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudha saya tebih kaliyan basanipun. Lajeng pundi ingkang dipunkawonaken: basanipun menapa ingkang ngginakaken basa? Menawi basanipun sampun ngantos dipunpejahi,dene menawi ingkang ngginakaken kedah purun nguri-uri basa Jawi amrih lestari. (copy from:http://www.suaramerdeka.com/cybernews/) 1. Panganggening Basa Jawi ingkang sae kedah sinartan trap-trapaning paugeran tata krami,sopan santun saha punapa malih........ A.au=ghau=guh

[*.[solhbw [c.lgkL[gyn\


[f.pt`p\ E.wtk\ 2. Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwit pakecapaning tembung,pamilih,pengrimbaging tembung, dumugi pangiketing ukara saha punapa ….. A.A[sonnSi [*.I[nTonsi [c.rimBg\ [f.gt` E.g/b

3. Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-sami dipunugemi. Malah boten namung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trep kaliyan undha-usuking basa ingkang dipunangge.Undha-usuking basa dipunwastani….. A;rimBg\

[*.prmssT` [c.EnT/

[f.gt` E.p+riasi 4. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaras kaliyan unggah-ungguh, para mudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawi matur dhateng pak dhe, bu dhe, embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudha saya tebih kaliyan basanipun.Para mudha jaman samangke kathah-kathahipun namung saged ngginakaken basa inggih punika… A.k`mai=gil\ [*.k`m 55 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

[c.[zo[ko,k`mmf[f.[zo[ko,k`m E.[zo[ko

5. Seratan wacana ing nginggil saenipun dipunparingi irah-irahan inggih menika….. A;bsjw

[*.pz=[gnNi=bsjw [c.bsjwk=[gkwulmuf [f.bsk`m

E.bsjwa=ipwiytTn\


Wulangan 7 Kompetensi Dasar

: 8.2 Mencipta geguritan. 8.2 Ngripta geguritan

A. Mencipta Geguritan

Geguritan inggih menika puisi Jawa ingkang mboten kaiket dening paugeran kados ing tembang. Pengripta geguritan nggadhahi kamardikan kangge ngrakit tembung-tembung ingkang endah lan damel resep kalbu. Endahing geguritan dumunung wonten ing :

a. Milih tembung ingkang mentes lan mantesi b. Tata rakite ukara ingkang cocok kaliyan isi karanganipun c. Migunaaken ragam literer utawi bentuk tutur ingkang mancaraken raos endah wonten ing unsur fonologi,morfologi,sintaksis,leksikon,gaya ungkap, wirama lan lelewane basa ( tuladha ,metafora,ironi,personifikasi,tembung kawi,purwakanthi lan sapanunggalanipun ). B. BAUSASTRA

Dipunonceki utawi dipunpadosi tegesipun geguritan-geguritan ing ngandhap menika:

GEDHONG KLAWU Anggitanipun Triwik Damarjati 57 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Hayup-ayup……Ssssss….sssss Kekesing bayu wengi nggulung balung ringkihku,ngonceki benang pori-pori ngrajut peksa ototku….nembus gedhong klawu kang nggulung ragaku… Nyes…..nyes…..u hu u hu anyes ther er er er…. Ibu…..aku anyes Ibu paringa tulung…..endi driji sektimu? Gedhong klawumu ora keket mbutel aku Kemul,endi kemul paringane simbah Aja-aja lagi dikumbah Ler-ler-ler pa iki ompol Ngliweri sikil nambahi atis Ibu…..ibu…. Mreneya sikilku biru,dlamakanku krasa kaku Ibu iki bayimu pitheren ngayang-ayang Aku ngleyang munggah angkasa Meruhi ibu kang nembe donga Dongakake putra kareben sentosa Ibu…..ibu Enggal tututana aku Aku sangsara rakira-kira Di bradhat angin kasendhal peksa Ibu…..kencengana gedhong klawuku Angin bengis ndudut gedhongku Ngger-ngger tangis ibu mbujung playuku Mbanda sang bayu kang kajiret gedhong klawu. Ibu dhekepen ibumu balia turu ing gedhong klawu.


Keplok Esemmu njebember kemul lendhut Swara lirih anepasi mawa kang gawe geni kapilut Kik...kik...kik cunguk-cunguk pating cekikik Kedhep netra katon mendelik Ngulati dosa sagenthong ing mata Metani lingsa kang gemandhul muteri rikma Keplok-keplok ngrakit parikan Mundhak sak-ons beras sekilo Ngengudang kanca kanthi nyoro-nyoro Heh para tiyang mancala angrasuk jeksa Resik apa ora dlamakan sikilmu saiki? Awit tembangmu keprungu moyoki Luput liyan aja padha kokkeploki Dening :Triwik Damarjati C. REMIDIAL

Surem (Anggitanipun Triwik Damarjati) Kasuntak lelimengan ing tlapuking mata Wewayangan kumleyang anutup rasa Wektu kaemplok bandha kaboyong Jinangkah gegayuhan tan kendhat ing mangsa Pepadhanging kadonyan kajunjung ngangkasa Nanginga sureming mata ra sirna gebyaring arta Sangsaya peteng anunjeb jiwa Obating surem iki anamung donga Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawi E ingkang trep! 1.

Punapa suraosipun geguritan kanthi irah-irahan “Surem“ A. Ngengingi tiyang ingkang ngoyak bandha saengga kesupen ngibadah. B. Ngengingi tiyang ingkang tansah gesang ngrekaos saengga wekdalipun telas namung kangge pados arta. C. Ngengingi tiyang ingkang gesangipun tansah manggihi kasangsaran. D. Ngengingi tiyang ingkang nengenaken bandha lan donya kangge gesangipun supados mulya. E. Ngengingi raos gela amargi sampun nglirwaaken ibadah. 59 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

Aku Nglukis ing Sayuta Langit Anggitanipun Turiyo Ragilputra Delengen aku nglukis ing sayuta langit Kebak warna abang sing cinipta saka getih jaman luput ngandhut guguran getihe dakwadhahi genthong angen-angen kagelan. dene kuwase dakcipta nganggo rambut gunung njeblug lan warna-warna endah liyane cinipta saka pecahan raga. nasib para gelandhangan sing kasingkir merga impen para pemuja patung adipura. O,kadang-kadangku sing ora nate bosen nyawang lukisan delengen lukisanku ing sayuta langit kae kebak anglirik mata nangis,tangan nyadhong,lan sandhangan pating sranthil! warna-warnane banget naturalis awit dumadi saka nyawa-nyawa sing pecat tanpa dosa. 1. Ngengingi menapa isinipun geguritan Aku Nglukis ing Sayuta Langit.... A. B. C. D. E. 2. A. B. C. D. E.

Ngingingi nasib para pelukis ing jaman modern punika. Ngengingi nasib para gelandhangan ingkang asring dipunkuya-kuya dening panguwasa,sarta rekaos anggenipun pados tetedhan. Ngengingi jaman ingkang sarwa angel pados pangupajiwa. Ngengingi nasibipun rakyat miskin ingkang ngrekaos anggenipun gesang amargi krisis ekonomi. Ngengingi gesangipun para pelukis jalanan ingkang sangsara anggenipun pados pangupajiwa. Ingkang mboten kalebet trik-trik maosaken geguritan inggih punika Kedah nggadhahi bakat alam utawi kewasisan wiwit taksih jabang bayi Kedah saged matur T,TH,D,DH,C,J,R,A,I,U,E,O kanthi trep Kedah saged menjiwai suraosipun teks geguritan Nggadhahi kewasisan bab maos kanthi tempo ingkang trep Nggadhahi kewasisan bab jeda utawi penggalan ukara.

Tak regem gemetering driji astamu Anggitanipun Triwik Damarjati Lathi pucet biru sumer,mratandha sambate mangewu-ewu pori-pori kang pitheren.Instrumen keprungu klethak-klethuk saka barisan waja…Sedhela-sedhela rapet lan melek paningal gentenan kanggo ngeyem-ngeyemi panjeriting raga kang wus rakuwawa. Ambegan kang kaunjal dawa rabisa nutupi jogeding driji-driji asta sing judhule ngewel.Jagad iki pa wis ra ana cahya kang bisa tak nggo tamba?Deloken siji-siji balung rusukku mretheli rebah ing bumi.Kawil-kawil ambeganku nyuwun sewu pitulung.Ampun ing NgarsaMu,capet-capet kepireng “Tak regem gemetering drijimu.”Sang Khalik wis nitahke kubali. Dandani luputku,nuwuhke tobatku kang wus nglirwakke Gustiku. 3. Punapa tegesipun ”jagad iki pa wis ra ana cahya kang bisa tak nggo tamba?” 60 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

A. B. C. D. E.

Kasangsaran manungsa amargi sampun nggegulang dhumateng sadaya wujudipun maksiat saengga pikantuk ganjaran sesakit kang saged nuwuhaken pepejah. Nyuwun pitulungan awujud cahya kang saged damel raga kang katemah kasrepen saged pulih mantun. Donganipun manungsa ingkang sampun sekarat supados dipunparingi Gusti kesarasan,saengga saged pulih saking sesakit. Raga ingkang kasrepen badhe saged mantun menawi wonten cahya srengenge ingkang saged damel angeting salira. Tiyang ingkang nembe nglampahi sakharatul maut.

4. ”Sang Khalik wis nitahke kubali.” punapa tegesipun ukara punika A. B. C. D. E.

Sampun pikantuk surya ingkang saged ngangetaken salira. Sampun pikantuk tamba saengga sakitipun saged mantun Panyuwunipun kasembadan mboten siyos tilar donya lajeng saged gesang malih. Gusti Allah paring gesang dhateng tiyang ingkang nglampahi sakharatul maut punika. Sampun pikantuk pitulungan saengga mboten siyos seda.


5. Punapa ingkang mboten kalebet syarat ngripta geguritan ingkang sae A. B. C. D. E.

Milih tembung ingkang mentes lan mantesi Wonten tembung endah(purwakanthi,dwilingga lsp) Wonten tembung Kawi Isinipun trep kaliyan tema/jejer. Saged dipunanalisis isinipun kanthi gampil.

D. PENGAYAAN Layanganku Temangsang ing Wit Nangka Pinggir Tlaga Anggitanipun Triwik Damarjati Angin cekikikan mbandhul buntut layangan ngalor ngidul genteyongan.Ugel-ugel pang nangka mlinder otot layangan njerit sambat pitulungan.Tlapukan mata busur layangan ndengengek nyawang egoling cethul jumbal-jumbul ngrajut tirta ing sepining tlaga.Kaper,kinjeng,walang,kupu iber-iberan njoged kentrung kanthi ketipung irung garengpung.Kriyak kriyek pring petung keprungu mulet.Nyurung barisan bleduk kang cineker piyik prenjak.Ngawe-awe wit gedhang katon kaya jubah wewe.Cethul,cebong kungkum tlaga katon bathuk nonong rai ndomblong.Suket ,pethetan,kembang trate nyeblak banyu kaya rante.Ndhok Iyik hirit-hiritan ngekum swiwi tanpa nglangi.Kulitku kliwir-kliwir digrawuk angin barat tanpa kendhat.Rangkaku inguk-inguk lambe tlaga ngawe-awe.Tulung-tulung iki tlaga ireng ngemplok ragaku kang wus buntung.Wit Nangka ra nyangka dadi saksi layanganku diemplok tlaga.

1. Punapa tegesipun ”Angin cekikikan mbandhul buntut layangan ngalor ngidul genteyongan.” A. Kasangsaran tiyang mlarat ingkang mboten kwawi nyekapi kabetahan gesangipun. B. Panggesangan ing alam donya pancen awrat saengga kathah tiyang ingkang cupet manahipun lajeng lampus dhiri. C. Panggesangan tiyang ing alam donya ingkang kebak kabagyan amargi sadaya kabetahan gesangipun sampun kacekapan. D. Kasangsaran tiyang mlarat ingkang nglampahi gesang ngrekaos sanget ngantos dumugining seda,kanthi kebak papa cintraka. E. Tiyang ingkang nembe nglampahi sakharatul maut. 62 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

2. ”Tulung-tulung iki tlaga ireng ngemplok ragaku kang wus buntung."Punapa tegesipun ukara punika A. Tiyang ingkang nggadhahi sesakit ingkang mboten wonten tambanipun. B. Tiyang ingkang gesangipun sangsara ngantos dumugining seda,nanging mboten wonten tiyang ingkang paring pitulungan. C. Panyuwunipun pungkasan tiyang ingkang badhe seda,supados jasadipun dipunpendhet saking lebet tlaga. D. Tiyang ingkang dhawah saking wit nangka lajeng kelem ing lebet tlaga. E. Panyuwunan tiyang ingkang kepingin mendhet uwoh nangka ing pinggiring tlaga. 3. Tlapukan mata busur layangan ndengengek nyawang egoling cethul jumbal-jumbul ngrajut tirta ing sepining tlaga.

A. Kadangkala tiyang gesang punika mboten mangertos wonten tiyang sanes sakcelakipun

nembe

nglampahi

kasangsaran,ingkang sanget

mbetahaken

pitulungan. B. Tiyang ingkang gesangipun kinembeng ing kamulyan sarta remen paring pitulungan dhateng sesami C. Tiyang samenika kathah ingkang gesang kanthi menggalihaken kabetahanipun piyambak amargi kabetahan sapunika sangsaya awrat sangganipun. D. Tiyang ingkang nglampahi gesang sangsara amargi kekathahen utang. E. Panyuwunan tiyang ingkang sangsara nyuwun enggal-enggal tumekaning seda.

4. Punapa ingkang mboten kalebet syarat ngripta geguritan ingkang sae A. Milih tembung ingkang mentes lan mantesi B. Wonten tembung endah(purwakanthi,dwilingga lsp) C. Wonten tembung Kawi D. Isinipun trep kaliyan tema/jejer. E. Saged dipunanalisis isinipun kanthi gampil. 5. Punapa ingkang mboten kalebet bedanipun geguritan kaliyan macapat A. Wonten guru lagu 63 Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 2

B. Wonten pilihan tembung (diksi) C. Wonten guru gatra D. Wonten sasmita tembang. E. Wonten guru wilangan .


Wulangan Klas XI Genap

Recommend Documents