Wijngaardbeheer Nascholingscursus Registervinoloog
onderwerpen • druivenaanplant en wijnproductie • cyclus van de wijnstok • stamboom van de wijnstok en nieuwe druivenrassen • ziekten, ongelukken en plagen • biologische en biodynamische wijnbouw • casus: • klimaatzones en invloeden
1 Spanje, 2 Frankrijk, 3 Italië, 4 China, 5 Turkije, 6 USA
ca. 60hl/ ha
ca. 40hl/ ha
7 Australië, 8 Zuid-Afrika, 9 Duitsland, 10 Chili, 11 Portugal, 12 Roemenië
Stamboom van de wijnstok Familie Vitaceae (wijnstokfamilie) Geslacht (14) Vitis Ondergeslacht (2) Euvitis Muscadinia (Mexico, Noord-Amerika)
Noord-Amerika
Soort (65) Vitis riparia Vitis rupestris Vitis Labrusca
Variëteiten (> 5000) (rassen)
Europa Vitis vinifera
Azië Vitis amurensis
Pinot noir, Chasselas, Cabernet-Sauvignon Riesling, Chardonnay, etc.
nieuwe druivenrassen kruisingen tussen V.vinifera onderling en met andere Vitis soorten → betere resistentie tegen ziekten → hogere kwaliteit → hoger rendement
nieuwe druivenrassen voorbeelden van V. vinifera kruisingen: • Müller-Thurgau (Riesling X Madeleine Royal*, 1882) * = (Pinot X Schiava grossa, 1848)
• Ruby Cabernet (Carignan X Cabernet Sauvignon, 1936) • Pinotage (Cinsaut X Pinot noir, 1925)
nieuwe druivenrassen voorbeelden van hybride kruisingen: • Baco blanc (Folle Blanche X Noah*, 1898) * = (Vitis riparia X Vitis Labrusca, 1869)
• Clinton (natuurlijke hybride van V.Labrusca en V.riparia, voor het eerst geplant in 1821)
• 3.306 Couderc (onderstam) (6e plant uit de 33e rij, V.riparia X V. rupestris, 1881)
nieuwe druivenrassen • Solaris (Freiburg 1975) Merzling X (Saperavi severnyi x Muscat Ottonel) basis van Vitis rupestris, V.vinifera en V. Amurensis, ca. 26% hybride, 74% V.vinifera
• Monarch (Freiburg 1988) Solaris X Dornfelder ca.13% hybride, 87% V.vinifera
• Regent (Geilweilerhof, 1967) (Sylvaner X Müller-Thurgau) X Chambourcin basis van Vitis rupestris, V. riparia, V. Lincecumii, V.vinifera, ca.1/3e hybride, 2/3e V.vinifera
onderstammen • Vitis vinifera rassen gevoelig voor druifluis (phylloxera) en nematoden (draadwormen) • Andere Vitis soorten en hybriden (kruisingen van vinifera rassen en Amerikaanse soorten) zijn wel resistent → productie van kruisingen tussen V.rupestris, V.riparia etcetera levert onderstammen op die resistent zijn
overzicht ziekten, ongelukken en plagen • klimatologische invloeden • fysiologische gebreken/ziekten • ziekten die tot verzwakking en afsterven van de stok leiden • ziekten van het blad en de druif/ druiventros • dierlijke parasieten
overzicht klimatologische invloeden
• • • • •
vorst (wintervorst, voorjaarsvorst) hagel verbranding wind bliksem
overzicht fysiologische gebreken/ziekten • • • •
coulure, millerandage chlorose uitdroging van blad (folletage) of de rist roodkleuring (rougeau) en geelkleuring (flavesence)
ziekten die tot verzwakking en afsterven van de stok leiden • dierlijke parasiet: phylloxéra • virusziekten • houtziekten t.g.v. schimmels en overige schimmelziekten • fytoplasmen en bacteriële ziekten
ziekten die tot verzwakking en afsterven van de stok leiden dierlijke parasiet: phylloxéra (druifluis) • schade aan wortels en vorming van knoesten en knollen • zichtbaar op het blad
ziekten die tot verzwakking en afsterven van de stok leiden virusziekten • virus is eiwitachtige stof in levende cellen • veelal beperkte groei, lage opbrengsten • verspreiding door enten; ook door draadwormen (nematoden) • Grapevine fanleaf virus (GFV), court-noué • Grapevine leafroll virus (GLRV), enroulement, bladkrulziekte
ziekten die tot verzwakking en afsterven van de stok leiden ziekten van het hout t.g.v. schimmels • veelal afnemende opbrengsten of plotselinge sterfte (apoplexie) • schimmels vestigen zich op de wortels of in de stok (houtvaten) • binnenkant van de takjes en stam wordt aangetast • Eutypiose, Esca, Black Dead Arm (BDA) • Pourridié (wortelschimmel), Pied noir
ziekten die tot verzwakking en afsterven van de stok leiden fytoplasmen en bacteriële ziekten • een fytoplasma is een bacterie zonder celwand, bevindt zich in het bastweefsel (floëem) • Flavescence dorée, geelkleuring van het blad; overgebracht door een cicade, Scaphoideus titanus • Pierce’s disease, een bacterie overgebracht door insecten; sapstroom bemoeilijkt
ziekten van het blad en de druif • aantasting van blad en druif leidt tot kwaliteits- en productieverlies • kan ook doorwerken in volgend oogstjaar echte meeldauw (oïdium, powdery mildew) valse meeldauw (mildiou, downey mildew) grijze rot (pourriture grise, grey rot / mold) black rot, zure rot (pourriture acide), excoriose, Brenner (rougeot)
OIDIUM (echte meeldauw) • chemische bestrijding in essentie preventief • zwavel in poeder of verpulverde vorm (contactbasis) • overige schimmelwerende stoffen werken op contactbasis of dringen binnen in de plant VALSE MEELDAUW • Plasmopara viticola • resistente rassen aanplanten • chemische bestrijding in essentie preventief • middelen op basis van koper (bouillie bordelaise) • overige middelen contact of binnendringen; preventief of curatief GRIJZE ROT • Botrytis cinerea • tussen 15 en 20°C en luchtvochtigheid van > 85% • preventief door wijze aanplant, geleiding, beperking rendement • sommige bestrijdingsmiddelen tegen meeldauw werken ook tegen Botrytis
dierlijke parasieten • mijten • natuurlijke vijand: eveneens een mijt, typhlodrome • rupsen • cicade-achtigen (steekinsecten) Scaphoideus titanus • de drager en overbrenger van Flavescence dorée (geelkleuring) • een fytoplasmatische ziekte met veel schade aan productie en levensduur van de wijnstok
biologische wijnbouw (in 2010/11) • van biologisch verbouwde permanente gewassen (koffie, cacao, noten, olijven e.d.) betreft 8,2% druiven • meer dan 200.000 ha (2,9%) biologisch verbouwde druiven • meer dan driekwart in Europa (Spanje, Italië en Frankrijk 80% hiervan) • groei van meer dan 200% tussen 2000 en 2009; 14% in 2010
ha (x1000)
ha bio. (x1000)
(bron: OIV e.a. 2010/11)
(bron: IFOAM 2010)
Spanje
1032
57,2
5,5
Italië
776
52,3
6,7
Frankrijk VS Turkije Duitsland
807 405 500 102
50,3 11,4 6,5 5,2
6,2 2,8 1,3 5,1
Griekenland
111
5,0
4,5
Argentinië
218
4,0
1,9
45 202 19 15 0,232
3,9 3,9 0,9 0,4 0,046
8,6 1,9 4,8 2,6 19,8
Oostenrijk Chili Tsjechië Zwitserland Nederland
in %
Einde
