Wet- en regelgeving Bijlage 1 bij ‘‘Zonnestroom en cultureel erfgoed’’ februari 2015
Wet- en regelgeving Bijlage 1 bij ‘‘Zonnestroom en cultureel erfgoed’’ februari 2015
Eerste druk Provincie Fryslân, Leeuwarden, februari 2015 Opdrachtgevers: Provincie Fryslân Secretariaat de Waddeneilanden Gemeente Leeuwarden
Voorwoord De toenemende behoefte aan het opwekken van eigen energie is de aanleiding geweest voor de inventarisatie van de wet- en regelgeving. Wat kan er binnen de huidige kaders en waar verschillen de gemeenten onderling. De gemeente Leeuwarden en de gemeente Ameland hebben geassisteerd in de realisatie van deze bijlage. De centrale vraag van deze bijlage is; wat zijn de wettelijke mogelijkheden anno december 2014 voor zonnepanelen op cultureel erfgoed? Daarbij hebben we de gemeente Leeuwarden vergeleken met de gemeente Ameland en hieruit zijn de verschillen opgemaakt. We hopen met dit rapport een korte en bondige samenvatting te geven als leidraad voor de discussie over de toepassing van zonnepanelen op cultureel erfgoed. De auteurs, Theun ter Velde Nils Treffers
5
Verklarende woordenlijst Beschermd stads- en dorpsgezicht: Een groep van onroerende zaken die van algemeen belang is wegens zijn schoonheid, zijn onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan wel zijn wetenschappelijke en/of cultuurhistorische waarde, waarin zich één of meer monumenten bevinden en welke groep geplaatst is op de gemeentelijke lijst van beschermde stads- en dorpsgezichten. Rijksmonument Een rijksmonument is een onroerend goed dat om haar cultuurhistorische waarde door de rijksoverheid is aangewezen om te worden beschermd en behouden te blijven. Gemeentelijk monument Een onroerend monument dat is vermeld op de gemeentelijke monumentenlijst. Hieronder worden ook begrepen de roerende zaken die kennelijk deel uitmaken van, of behoren tot het onroerende monument; Beeldbepalend pand Pand met een belangrijke cultuurhistorische en/of architectonische waarde.
7
Inhoudsopgave 1.
Inleiding 11
2. Wet- en regelgeving gemeente Ameland 12 2.1 Beschermde gezichten 12 Aan- en afwijzing van beschermde gezichten 12 Wijzigingen aan beschermde gezichten 13 2.2 Monumenten 16 Aan- en afwijzing 16 Bescherming van monumenten 16 Wijzigingen aan monumenten 18 3.
Wet- en regelgeving gemeente Leeuwarden 20
4.
Conclusies 22
5.
Aanbevelingen 23
9
1. Inleiding Aanleiding Wat zijn de mogelijkheden voor PV op monumenten en in beschermde stadsen dorpsgezichten? Wettelijk zijn de mogelijkheden momenteel beperkt, maar wel met grote verschillen per gemeente. Het varieert van een absoluut verbod tot toestaan onder bepaalde voorwaarden. Ook de gemeente Ameland en Leeuwarden verschillen in wet- en regelgeving. Deze bijlage is het resultaat van een onderzoek dat uitgevoerd is als onderdeel van het rapport ‘‘Zonnestroom en cultureel erfgoed’’. Het is een samenvatting van de wet- en regelgeving die van toepassing is op de plaatsing van zonnepanelen op monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten. Het doel van dit rapport is de grootste verschillen tussen de pilot-gemeenten Ameland en Leeuwarden zichtbaar te maken. Deze vergelijking kan interessante inzichten geven bij de discussie over de case-uitwerkingen in het rapport ‘‘Zonnestroom en cultureel erfgoed’’.
10
Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de wet- en regelgeving van de gemeente Ameland besproken met de nadruk op zonnepanelen op monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten. In hoofdstuk 3 wordt een beknopte vergelijking met de wet- en regelgeving van de gemeente Leeuwarden gemaakt. Er wordt afgesloten met in hoofdstuk 4 en 5 de conclusies en de aanbevelingen.
11
2. Wet- en regelgeving gemeente Ameland In dit hoofdstuk wordt een beeld gegeven van de huidige wet- en regelgeving op het gebied van cultureel erfgoed. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen monumenten en beschermde gezichten. De wet- en regelgeving zoals hierin opgenomen heeft betrekking op de gemeente Ameland.
2.1 Beschermde gezichten
Op Ameland bevinden zich drie beschermde dorpsgezichten die hierdoor een wettelijke bescherming hebben. De bescherming is nodig voor het behoud van deze gebieden, het gaat hier om; -- Beschermd dorpsgezicht Ballum -- Beschermd dorpsgezicht Hollum -- Beschermd dorpsgezicht Nes
Aan- en afwijzing van beschermde gezichten 12
Voor het reguleren van het aan- en afwijzen van beschermde gezichten zijn regels opgesteld. Er zijn eisen gesteld aan een beschermd gezicht alvorens het deze status kan krijgen. Rijksbeschermde gezichten De door het Rijk beschermde stads- en dorpsgezichten kunnen worden aangewezen door de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de minister van Infrastructuur en Milieu. Binnen rijksbeschermde stadsen dorpsgezichten moet minimaal één rijksmonument aanwezig zijn. De gezichten worden aangewezen als rijksbeschermd als zij aanmerkelijk zijn op de volgende vlakken; -- Schoonheid -- Onderlinge ruimtelijke samenhang -- Onderlinge structurele samenhang -- Wetenschappelijke waarde -- Cultuurhistorische waarde Voor de gemeentelijke gezichten zijn randvoorwaarden opgesteld vanuit de rijksoverheid, de verantwoordelijkheid hiervan ligt echter bij de gemeente zelf.
Gemeentelijk beschermde gezichten In de gemeentelijke monumentenverordening staat vermeld dat de gemeenteraad delen van de gemeente kan aanwijzen/intrekken als zijnde gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht. Tevens kan de gemeenteraad panden en objecten aanwijzen als gemeentelijk monument. Voordat de gemeente tot een besluit komt moeten zij verplicht de monumentencommissie om advies vragen. Binnen 4 weken na het tot stand komen van het besluit maakt de gemeente het openbaar bekend, vervolgens wordt het gemeentelijk beschermde gezicht toegevoegd aan de lijst met gemeentelijk beschermde stads- en dorpsgezichten. De gemeente Ameland heeft geen gemeentelijk beschermde gezichten. Structureel- en beeldbepalende panden Naast gemeentelijke en rijksmonumenten kunnen er binnen een beschermd gezicht ook structureel- en beeldbepalende panden aanwezig zijn. Deze panden hebben een extra juridische bescherming omdat ze bepalend zijn voor het beschermde gezicht, deze panden worden getoetst aan het welstandsbeleid van de beschermde gezichten.
Juridische bescherming van beschermde gezichten
Om de waarde van de beschermde stads- en dorpsgezichten te kunnen waarborgen zijn er vanuit de Rijksoverheid verscheidende wetten van toepassing. Deze wetten hebben zowel direct als indirect invloed op de bescherming. Wet Ruimtelijke Ordening Deze wet is in het leven geroepen om de totstandkoming en wijziging van ruimtelijke plannen te regelen. De wet regelt de verdeling van de taken van de overheid en de rechten en plichten van instellingen, bedrijven en burgers. Vanuit de Wet ruimtelijke ordening wordt de gemeente Ameland verplicht gesteld om een bestemmingsplan dan wel een beheerverordening op te stellen. Bestemmingsplan Het bestemmingsplan is opgesteld door de gemeente Ameland en legt functies en het grondgebruik vast. Binnen een gemeente kunnen meerdere bestemmingsplannen van kracht zijn. De gemeente Ameland heeft vier dorpen en elk dorp heeft zijn eigen bestemmingsplan: -- Bestemmingplan Hollum
-- Bestemmingplan Ballum -- Bestemmingsplan Nes -- Bestemmingsplan Buren Inpassingsplan De Rijksoverheid en de provincie kunnen een inpassingsplan maken, dit dient tevens als bestemmingsplan en staat boven het gemeentelijke of provinciale bestemmingsplan. Op Ameland is dit niet van toepassing. Verordeningen Binnen de verordeningen die van kracht zijn kan een onderscheid gemaakt worden tussen gemeentelijke-, provinciale- en rijksverordeningen. De rijksverordeningen staan in hiërarchie bovenaan en zullen de verordeningen van de lagere overheden overrulen. Gemeentelijke verordeningen De gemeente stelt verordeningen op om op lokale schaal dingen te kunnen regelen. Een aantal van deze verordeningen moet de gemeente verplicht opstellen en een aantal worden opgesteld omdat de gemeente daar zelf belang bij heeft. Bij de toepassing van zonnecellen op beschermde gezichten zijn de volgende verordeningen van toepassing; Beheersverordening Een beheersverordening in juridische status gelijk aan een bestemmingsplan. De verordening is bedoeld om bestaande situaties vast te leggen en kan in plaats van een bestemmingsplan worden opgesteld. Toepassing kan interessant zijn voor bestaande gebieden waar geen ontwikkelingen zijn voorzien. Na vaststelling van de beheersverordening door de gemeenteraad komen de onderliggende bestemmingsplannen te vervallen. De procedure voor een beheersverordening is eenvoudiger dan een bestemmingsplanprocedure. De gemeente Ameland heeft enkele beheersverordeningen, deze zijn echter niet van toepassing op de beschermde stads- en dorpsgezichten.
Wijzigingen aan beschermde gezichten
Voordat wijzigingen aan een beschermd gezicht doorgevoerd worden, zal een vergunning aangevraagd moeten worden. Afhankelijk van de impact van de werkzaamheden zal wel of geen vergunning worden verleend. De vergunning wordt getoetst aan de welstandsnota en de WABO.
Welstand Om te kunnen toetsen aan redelijke eisen van welstand moet een gemeente het gemeentelijk welstandsbeleid hebben vastgelegd in een welstandsnota. De welstandsnota wordt vastgesteld door de gemeenteraad. Het doel van een welstandsnota is om het welstandstoezicht voor iedereen inzichtelijk en begrijpelijk te maken. Het is de bedoeling dat initiatiefnemers voor een bouwplan, zoals particulieren, opdrachtgevers en architecten, zich in een vroeg stadium op de hoogte kunnen stellen van de redelijke eisen van welstand. Aanvragen worden voorgelegd aan een onafhankelijke welstandscommissie die advies uitbrengt aan de gemeente op basis van de welstandsnota. De gemeente Ameland laat met betrekking tot bouwaanvragen advies uitbrengen door de welstandscommissie Hûs en Hiem. In de welstandsnota 2012 staan verscheidende regels over de toepassing van zonnepanelen in beschermde stads- en dorpsgezichten. Vergunningsvrij bouwen Monumentenwet De monumentenwet is opgesteld door de Rijksoverheid en regelt de bescherming van rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten. De huidige wet is opgesteld in 1988 en zal in 2016 worden vervangen door de Erfgoedwet. In de Monumentenwet wordt de procedure geregeld waarmee de rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten kunnen worden aangewezen en de partijen die betrokken zijn bij het aanwijzen ervan. Daarnaast verwijst de Monumentenwet naar de in de Wet ruimtelijke ordening vastgelegde verplichting van de gemeente om een bestemmingsplan dan wel een beheersverordening op te stellen. WABO Deze Wet regelt alle aspecten voor de omgevingsvergunning. Via het omgevingsloket kan worden gecontroleerd of er wel of geen vergunning nodig is voor de uit te voeren werkzaamheden. Zonnepanelen - Welstand Samenvattend is het alleen toegestaan om zonnepanelen toe te passen als deze geen afbreuk doen aan het beschermde dorpsgezicht. Hierbij wordt in acht genomen dat de compositie goed is, de panelen worden geïntegreerd in het dakvlak, de constructie wordt weggewerkt, het donkergekleurde panelen zijn
13
en ze vanaf de openbare weg c.q. gebieden niet zichtbaar zijn.
14
Zonnepanelen - Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht Voor de toepassing van zonnepanelen binnen een beschermd stads- en dorpsgezicht geldt dat er geen vergunning nodig is wanneer de panelen niet vanaf openbaar gebied zichtbaar zijn en het niet de beschermde gevel(s) van het gebouw betreft. Wanneer de panelen in het zicht vallen dan is het mogelijk zonnepanelen te plaatsen, hiervoor moet dan wel een vergunning aangevraagd worden. Wettelijk gegronde eisen of regels aan het plaatsen van zonnepanelen op panden met een monumentenstatus zijn enkel te vinden in de welstandsnota. In de welstandsnota 2012 is het volgende te vinden; -- In principe is het in het beschermde dorpsgezicht niet toegestaan om zonnepanelen en –collectoren te plaatsen. Met uitzondering van specifieke gevallen, waarbij er geen afbreuk ontstaat aan het beschermde dorpsgezicht. -- Een zonnepaneel of –collector is een ondergeschikte toevoeging aan een hoofdgebouw (Hr). -- Een zonnepaneel of –collector is niet zichtbaar vanaf het openbaar gebied (Iw). -- De plaatsing van een zonnepaneel of –collector op een aanbouw of bijgebouw heeft de voorkeur boven plaatsing op het hoofdgebouw (Iw). -- De plaatsing van zonnepanelen of –collectoren is evenwichtig en is afgestemd op het dakvlak waarop ze worden geplaatst (Hr). -- Op een schuin dakvlak is het zonnepaneel of –collector ondergeschikt binnen dit vlak (Hr). -- Zonnepanelen uitvoeren in de vorm van dakramen ingelegd in de pannen conform een dakraam (Hr). -- Op platte daken mag de hellingshoek maximaal 35 graden zijn en de afstand tot de dakrand moet ten minste gelijk zijn aan de hoogte van het zonnepaneel of de collector (Hr). -- Zonnepanelen of –collectoren worden niet geplaatst op plat afgedekte dakkapellen (Hr). -- Bij schuine daken vormt een zonnepaneel of –collector één geheel met het dak (Hr). -- Bij plat afgedekte daken is de draagconstructie zo onopvallend mogelijk
vormgegeven (Hr). -- Een zonnepaneel of –collector en de draagconstructie zijn als één geheel vorm gegeven (Hr). -- De installatie voor het opslaan van water of voor de opwekking van ele triciteit vindt inpandig plaats (Hr). -- De kleur van een zonnepaneel of –collector is zwart of donkergrijs (geen hoogglans) (Hr).
15
2.2 Monumenten Aan- en afwijzing
Voor het wijzigen van een monumentstatus is wet- en regelgeving in het leven geroepen. Afhankelijk van de status kunnen verschillende partijen deze monumenten aandragen, beoordelen en vastleggen. Rijksmonumenten Het aan- en afwijzen van rijksmonumenten gebeurt door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De aanleiding tot aanwijzing en bijbehorend advies komt van gemeenten. Gemeentelijke monumenten Het aan- en afwijzen van een gemeentelijk monument gebeurd door de gemeenteraad. Het is aan de gemeenten zelf om ervoor te kiezen of ze overgaan tot gemeentelijke monumenten of niet.
16
De gemeente Ameland In het kader van de “Beleidsnota bescherming waardevolle cultuur historische objecten” gaat de gemeente Ameland over tot de aanwijzing en vaststelling van gemeentelijke monumenten. Op basis van de ervaringen tot nu toe, de wettelijke mogelijkheden, de ervaringen elders en wensen van de raad zijn een visie en doelstellingen voor het gemeentelijk monumentenbeleid geformuleerd, de visie luidt als volgt: Cultuurhistorische waarden op het eiland verdienen, mede met het oog op toerisme en de ruimtelijke kwaliteit, beschermd te worden. Waar het Rijk cultuurhistorische waardevolle objecten niet beschermd ziet de gemeente het als haar taak, binnen de door de raad gestelde financiële kaders, voor bescherming zorg te dragen. Hiertoe treft de gemeente zowel regulerende als stimulerende maatregelen. De gemeente Ameland heeft een rijke cultuurhistorie. In totaal zijn er 112 rijksmonumenten daarnaast zijn er objecten aangewezen als beschermingswaardig. Dit zijn onder andere beeldbepalende- en structureelbepalende objecten. De bescherming van deze objecten is onvoldoende. Zo is het in veel gevallen moeilijk om wijzigingen tegen te houden of sloop te voorkomen, de status van een beeldbepalend of structureelbepalend object is niet sterk genoeg. Dit is de reden
dat de gemeente Ameland de meest waardevolle objecten aan wil wijzen als gemeentelijk monument om de bescherming beter te kunnen waarborgen. De doelstellingen van de gemeente zijn als volgt geformuleerd; 1. Het beschermen van cultuurhistorische waarden op het eiland door het aanwijzen van gemeentelijke monumenten (een mix van gebouwen overige bouwwerken, structuren en roerende objecten) welke representatief zijn voor de gemeente. 2. Het waarborgen van goed onderhoud door de eigenaren door het stimuleren van periodiek onderhoud. De selectie van gemeentelijke monumenten dient objectief van aard te zijn waarbij gebruik wordt gemaakt van Hus & Hiem als onafhankelijke partij. De door hun ontwikkelde methodiek geeft aan welke panden c.q. objecten mogelijk gemeentelijke monument kunnen worden. De resultaten uit de rapportage zullen leiden tot een gemotiveerde lijst van gemeentelijke monumenten.
Bescherming van monumenten
Monumenten ontlenen speciale bescherming door een wettelijke ‘’Monumentenstatus’’. Let wel op, de monumentenstatus beschermt het pand en het interieur. Percelen, erven en de omgeving van een monument vallen hier niet onder. Rijksmonumentstatus Alle Rijksmonumenten staan vastgelegd in het Monumentenregister welke zijn juridische grondlegging vindt in Artikel 7 van de Monumentenwet 1988. Gemeentelijke monumentstatus De Gemeentelijke monumenten van Ameland staan vastgelegd op de gemeentelijke monumentenlijst volgens Artikel 7 van de Monumentenverordening gemeente Ameland 2010. Rijksmonumenten De bescherming van rijksmonumenten gebeurt via de WABO (omgevingsvergunning), de Monumentenwet 1988 (monumentenverordening en monumentencommissie). Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht De WABO zorgt er hoofdzakelijk voor dat voor elke wijziging aan een
monument een omgevingsvergunning verplicht is. Het wel of niet verlenen van deze vergunning wordt door de gemeente bepaald die daarbij geadviseerd wordt door de RCE en de welstandscommissie. Monumentenwet 1988 De juridische basis voor de bescherming van monumenten is in de Monumentenwet opgenomen: “Het is verboden om een beschermd monument te beschadigen of te vernielen”. In de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht is een vergunningplicht opgenomen voor het slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen van een monument. Ook het herstellen, gebruiken of laten gebruiken van een beschermd monument is vergunningplichtig als het wordt ontsierd of in gevaar gebracht. Minder omvangrijke activiteiten aan monumenten zijn over het algemeen vrijgesteld van de vergunningplicht. In dat geval blijft het algemene beschermingsartikel van de Monumentenwet (artikel 11, eerste lid) van toepassing: “vergunningvrij is dus niet vogelvrij” Een onafhankelijke monumentencommissie adviseert op het gebied van aanvragen voor omgevingsvergunningen. Een onderhoudsplicht voor eigenaren van monumenten is er niet letterlijk. Maar op grond van de Monumentenwet kan een gemeente een eigenaar wel verplichten tot noodzakelijke onderhouds- of restauratiewerkzaamheden. Provinciale rol De provincie Fryslân heeft geen provinciale monumenten vastgesteld. Provinciale en gemeentelijke cultuurhistorische belangen zijn onder andere door de provincie o.a. vertaald in de Verordening Romte, Friese Archeologische Monumentenkaart Extra en Grutsk op é Romte. Verordening Romte De Verordening Romte stelt regels aan gemeentelijke ruimtelijke plannen om ervoor te zorgen dat provinciale ruimtelijke belangen doorwerken in de gemeentelijke ruimtelijke plannen. Grutsk op ‘e Romte In Grutsk op ‘e Romte stelt de provincie Fryslân dat gemeentelijke ruimtelijke plannen verantwoord moeten worden aan de uitgangspunten van deze thematische structuurvisie. Hierdoor moeten de grensoverschrijdende ruimtelijke- en cultuurhistorische belangen/structuren beschermd blijven.
Gemeentemonumenten Bestemmingsplannen Hollum, Ballum en Nes In de drie bovengenoemde bestemmingsplannen staan eisen voor gebieden met de “dubbelbestemming waarde – Cultureel erfgoed’’. Het houdt in dat het bouwen van bouwwerken zonder omgevingsvergunning niet is toegestaan. Bouwverordening Ameland Staat een overschrijding toe van zowel in voor- en achtergevelrooilijn alsmede in bouwhoogte. Mits dit niet bezwaarlijk is vanuit een historisch/esthetische opzicht gewenste aansluiting bij het karakter van de bestaande omgeving. Monumentenverordening Ameland 2010 De monumentenverordening regelt de bescherming en aanwijzing van gemeentelijke monumenten. Hier staat ook in aangegeven dat de gemeentelijke monumenten op een gemeentelijke monumentenlijst komen te staan. Net zoals de Monumentenwet uit 1988 de rijksmonumenten beschermt, beschermt de monumentenverordening de gemeentelijke monumenten tegen beschadiging of vernieling en dat er geen wijzigingen aan het monument plaats mogen vinden zonder omgevingsvergunning. Ook regelt de verordening dat de gemeente verplicht advies moet vragen aan een onafhankelijke monumentencommissie.
17
Wijzigingen aan monumenten
Welstand De Monumentenwet en de Monumentenverordeningen zorgen ervoor dat elke wijziging/ toevoeging aan een monument (omgeving)vergunning plichtig is. Dit betekent dat de aanvraag komt te liggen bij de gemeente waarin het monument zich bevindt. Ook verplichten de Monumentenverordening en Monumentenwet de gemeenteraad advies in te winnen van een onafhankelijke en deskundige monumentencommissie. De welstandscommissie toetst aanvragen op de redelijke eisen van welstand. Welstandsnota De redelijke eisen van welstand waaraan een welstandscommissie de aanvragen toetst zijn openbaar beschikbaar en worden beschreven in een welstandsnota. Deze nota’s worden vastgesteld door de gemeente ook al worden ze inhoudelijk vaak opgesteld door commissies of bureaus in opdracht van de gemeente. Het doel van de nota is dat burgers, ondernemers, bouwers en dergelijke partijen van tevoren weten aan welke eisen omgevingsvergunningen getoetst gaan worden.
18
Besluit omgevingsrecht Op grond van de WABO kan in een nadere uitwerking: Besluit omgevingsrecht (Bor) bepaald worden dat er voor specifieke activiteiten (dus niet gehele projecten) geen vergunningen nodig zijn. Toetsing op wettelijke eisen gebeurt dan achteraf. Per ingang van 1 Januari 2012 is bepaald dat er voor ‘gewoon onderhoud’ aan rijksmonumenten en bepaalde wijzigingen aan rijksmonumenten geen vergunning meer nodig is. Hetzelfde geldt voor bouwen in, aan, op of bij een rijks-, provinciaal of gemeentelijk monument. Ook is bepaald dat er voor inpandige veranderingen en bepaalde activiteiten op achtererven in rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten geen vergunningen nodig zijn. Deze vergunningsvrije handelingen zijn wel gebonden aan nadere eisen. Zonnepanelen Wettelijk gegronde eisen of regels aan het plaatsen van zonnepanelen op panden met een monumentenstatus zijn enkel te vinden in de welstandsnota. In de welstandsnota 2012 staat het volgende;
-- Een zonnepaneel of –collector is een ondergeschikte toevoeging aan een hoofdgebouw (Hr). -- Een zonnepaneel of –collector is niet zichtbaar vanaf het openbaar gebied (Iw). -- De plaatsing van een zonnepaneel of –collector op een aanbouw of bijgebouw heeft de voorkeur boven plaatsing op het hoofdgebouw (Iw). -- De plaatsing van zonnepanelen of –collectoren is evenwichtig en is afgestemd op het dakvlak waarop ze worden geplaatst (Hr). -- Op een schuin dakvlak is het zonnepaneel of –collector ondergeschikt binnen dit vlak (Hr). -- Voorkeur om zonnepanelen uit te voeren in de vorm van dakramen ingelegd in de pannen conform een dakraam. -- Bij meerdere panelen/collectoren is er een regelmatige rangschikking op horizontale of verticale lijnen met een duidelijke ordening (Hr). -- Op platte daken mag de hellingshoek maximaal 35 graden zijn en de afstand tot de dakrand moet ten minste gelijk zijn aan de hoogte van het zonnepaneel of de collector (Hr). -- Zonnepanelen of –collectoren worden niet geplaatst op plat afgedekte dakkapellen (Hr). -- Bij schuine daken vormt een zonnepaneel of –collector één geheel met het dak (Hr). -- Bij plat afgedekte daken is de draagconstructie zo onopvallend mogelijk vormgegeven (Hr). -- Een zonnepaneel of –collector en de draagconstructie zijn als één geheel vorm gegeven (Hr). -- De installatie voor het opslaan van water of voor de opwekking van elektriciteit vindt inpandig plaats (Hr). -- De kleur van een zonnepaneel of –collector is zwart of donkergrijs (geen hoogglans) (Hr). Hierbij maakt de gemeente Ameland in zijn welstandstnota een onderscheid tussen strikte handhaving van een eis aangeduid met Hr. en eventuele ruimte voor incidentele wijzigingen met Iw..
19
3. Wet- en regelgeving gemeente Leeuwarden
20
Wat betreft het toestaan van zonnepanelen op monumenten en in beschermde stads- en dorpsgezichten gaat iedere gemeente daar anders mee om. Zo zijn er verschillen in deze procedure tussen de gemeente Leeuwarden en de gemeente Ameland. De verschillen zitten vrijwel alleen in de welstandsnota en niet in de wetgeving daaromheen. Om aan te tonen wat de verschillen zijn tussen de gemeenten zal deze paragraaf de welstandscriteria van toepassing op zonnepanelen in de gemeente Leeuwarden benoemen. Naast de verschillen in de welstandsnota heeft de gemeente Leeuwarden als aanvulling nog de ‘’UML’’ Uitvoeringsrichtlijnen Monumentenzorg Leeuwarden. In dit document zijn werkzaamheden (waaronder over dakbedekking) opgenomen met daarbij een vermelding of deze vergunningsvrij of vergunningsplichtig zijn. Welstandsnota: Zonne- en/of pv panelen In de welstandsnota is het volgende te vinden over zonnepanelen op monumenten en in beschermde stads- en doprsgezichten; -- Zonnepanelen of -collectoren bij voorkeur plaatsing op een (bij) gebouw op een achterterrein. -- Zonnepanelen of -collectoren geplaatst op een schuin dakvlak mogen niet nadrukkelijk zichtbaar zijn vanaf openbaar gebied. -- Zonnepanelen of -collectoren in een goede verhouding en ordening tot het schuine (achter)dakvlak, en op ruime afstand van de daknok, schoorstenen, hoek- en kilkepers, kapellen en de dakramen. -- Per pand dient op minimaal 50% van een schuin dakvlak de (historische) dakbedekking zichtbaar te blijven. -- Op platte daken mag de hoogte van het schuinstaande paneel niet meer dan 65 cm boven het dakvlak uitsteken en de afstand tot de dakrand moet tenminste gelijk zijn aan de hoogte van de zonnepaneel of de zonnecollector -- De kleur van een zonnepaneel of –collector op een schuin dakvlak is zwart of donkergrijs (Geldt alléén voor de monumenten)
Welstandsnota: Overige relevante randvoorwaarde voor Monumenten Naast de opgenomen randvoorwaarden is er nog het één en ander terug te vinden over de detaillering, materiaal- en kleurgebruik voor monumenten; -- Behoud gaat voor vernieuwing -- Materialen en kleuren zijn ingetogen, verouderen mooi, harmoniëren met belendingen en passen in het traditionele straatbeeld, tenzij op basis van onderzoek een historische kleurstelling kan worden toegepast. -- Ramen met transparant glas -- Hellende daken dekken met keramische pannen, leien, zink of riet -- Panden vóór 1900 hebben geglazuurde zwarte pannen op het voorschild en deels op het zijschild, terwijl (overwegend) ongeglazuurde oranje pannen liggen op de overige dakdelen. Uitvoeringsrichtlijnen voor Monumenten in Leeuwarden De gemeente Leeuwarden heeft ter verduidelijking een document opgesteld met daarin de werkzaamheden opgenomen die vergunningsvrij danwel vergunningsplichtig zijn. Dit document is opgesteld aan de hand van het Besluit Omgevingsrecht en de erfgoedverordening. UML: Vergunningplichtig -- Het aanbrengen van een nieuwe dakbedekking die afwijkt van de bestaande dakbedekking. Let hierbij ook op kleur, type, fabrikant of natuursteengroeve. -- Het aanbrengen van PV-panelen en zonnecollectoren. -- Het aanbrengen van warmte-isolatie op een plat dak wanneer hierdoor de details van de randaansluitingen van het dak veranderd moeten worden. -- Het helemaal opnieuw dekken met pannen of leien. UML: Vergunningvrij -- Het vervangen van gebroken of zeer slechte pannen. -- Het vervangen of bijsteken van riet. -- Het vervangen van niet meer dan 10% van de leien. -- Bitumineuze dakbedekking: het vervangen van de dakbedekking van een plat dak. -- Het uitvoeren van gewoon onderhoud.
21
22
4. Conclusies
5. Aanbevelingen
Als gekeken wordt naar de wet- en regelgeving voor het toepassen van zonnepanelen op monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten zijn er veel overeenkomsten tussen de gemeenten Ameland en de gemeente Leeuwarden. Om een harde conclusie te kunnen trekken over de verschillen worden eerst de overeenkomsten naast elkaar gelegd. Zowel gemeente Ameland als Leeuwarden schrijven het volgende; -- De zonnepanelen bij voorkeur plaatsen op bijgebouwen. -- De zonnepanelen moeten ondergeschikt zijn aan het hoofdgebouw. -- De zonnepanelen op schuine dakvlakken mogen niet zichtbaar zijn vanaf openbaar gebied. De zonnepanelen alleen toepassen met een goede indeling op het dak. -- De hoogte van schuin opgestelde zonnepanelen op het platte dak moet even groot zijn, dan wel kleiner als de afstand tot aan de dakrand. -- De kleur van een zonnepaneel op een monument is zwart of donkergrijs.
Gemeenten die meer ruimte willen bieden voor het toepassen van PV op cultureel erfgoed kunnen hun beleid vergelijken met die van de gemeente Leeuwarden maar ook met die van de gemeente Ameland. Beide gemeenten zijn actief bezig met het kijken naar de mogelijkheden voor het toestaan van PV op grotere schaal.
Als nu wordt gekeken naar de verschillen tussen de gemeente Ameland en Leeuwarden is zichtbaar dat de gemeente Ameland in zijn aankomende welstandsnota aanvullende eisen stelt over de toepassing van zonnepanelen. Bij de gemeente Ameland komen de volgende aanvullende eisen ten opzichte van de gemeente Leeuwarden naar voren; -- Zonnepanelen mogen niet zichtbaar zijn ook wanneer deze niet op een schuin dakvlak zijn geplaatst. -- Op platte daken mag de hellingshoek maximaal 35° zijn. -- Zonnepanelen zijn niet toegestaan op plat afgedekte dakkapellen. -- Bij schuine daken vormen de zonnepanelen een geheel met het dakvlak. -- De kleuren van de panelen mogen alleen zwart of grijs zijn, waarbij hoogglans niet is toegestaan. Uit de verschillen en overeenkomsten kan geconcludeerd worden dat de gemeente Leeuwarden meer mogelijkheden biedt voor het toepassen van PV op cultureel erfgoed. De reden voor de aanvullende eisen van de gemeente Ameland is niet te achterhalen. Indien de gemeente Ameland uit duurzaamheidsambities zonnepanelen wil toestaan zou gekeken kunnen worden naar versoepeling van de gestelde eisen.
De eisen die door de gemeente Ameland opgesteld zijn, worden niet door de gemeente Leeuwarden erkend en zouden zouden mogelijk versoepeld kunnen worden. Zo blijkt uit het technische onderzoek dat een hoek van 35° niet gedurende het gehele jaar optimaal is. In de zomer is een kleinere hellingshoek optimaler en in de winter zou de hellingshoek groter mogen zijn. Een montagesysteem wat hier op zou inspelen zou binnen de huidige regelgeving dus niet mogelijk zijn. Een andere blokkade in het huidige systeem is het niet toestaan van zichtbare zonnepanelen. Wellicht dat er standaard mogelijkheden zijn die binnen bepaalde gebieden wel kunnen? Probeer als gemeente naar het totaalbeeld te kijken en zo veel mogelijk opties te creëeren voor de inwoners waardoor geen afbreuk wordt gedaan aan de reden waarom het object of gebied beschermd is. Voor deze denkwijze kan gekeken worden naar het bovenliggende rapport.
23
