C.V. ZONNIGE KEMPEN GROTE MARKT 39 2260 WESTERLO
TEL.: 014/54.19.41 FAX: 014/54.19.51 email:
[email protected]
Collectieve energiesystemen in sociale huisvesting ervaringen uit de praktijk. 27 mei 2014 ir. Luc Stijnen
Overzicht
• Voorstelling van C.V. Zonnige Kempen • Duurzaam en energiezuinig bouwen • Nieuwbouw • Renovatie • Belang energiekost in totale budget • Bedenkingen en noodzakelijke voorwaarden
1
Voorstelling van C.V. Zonnige Kempen
• OPGERICHT IN 1963 • REGIO • DOEL • PATRIMONIUM: - Gebouwd 2456 - Verhuurd 2084 - In opbouw 104 - Aanbesteed 37 - In beheer 2
Duurzaam en energiezuinig bouwen
economie
1.
omgeving
2.
energie
3.
water
4.
bouwmaterialen
5.
afval
6.
aanpasbaarheid
7.
toegankelijkheid
ecologie sociaal
tijd
2
Duurzaam en energiezuinig bouwen
6 stappen benadering
Trias Energetica
1 Verminderen verbruik 2 Gebruik niet uitputbare energie met minimum aan overlast 3 Verbetering rendement Noodzakelijke, maar onvoldoende voorwaarden
Toevoegen
4 Afstellen, meten en evalueren: installatie 5 informeren en begeleiden van gebruik 6 verspreiden ervaringen zowel positief als negatief ↓ PRESENTATIE
Duurzaam en energiezuinig bouwen in België en Nederland
- SRE → 20.000 woningen
1.
Planningsingrepen :
2.
- onderzoek 250 sociale woningen in Herenthout
- Zonnige Kempen → 20 – 30 nieuwe woningen - EV = 22796,2 + 129,2 x GC + 2644,7 x TOT - rebound-effect verschuift met energieprijs
increasing EV
EV : Energieverbruik GC : Gebouwconcentratie 1 tenant 3 tenants 5 tenants
TOT : Aantal inwonenden
decreasing GC, more insulation
3. Problemen : verkrijgen gegevens - privacy
3
CEM wiskundig model
Energieverbruik (euro)
EV = C1 + C2*gebouwkenmerken + C3*bewonerskenmerken
Gebouw
Installaties
EPB
C21
C22
EPC
Bewoners
30%
C3
60% 70%
Evolutie naar meer geïsoleerde woningen
40%
Gebouwconstante 2 bewoners
3 bewoners
4 bewoners
Communicatiemodel voor energiekost en integrale woonkwaliteit op maat van huurders.
Nieuwbouw
4
Kloosterland Nijlen-Kessel 29 sociale woongelegenheden
Nieuwbouw : Nijlen Kessel Kloosterland Onderzoek collectief – individueel
KUL - VITO
+ 9 Geen schouw 9 Minder ruimte inname 9 Geen gasaansluiting 9 Lagere gasprijs 9 Goed geisoleerde individuele
9 Leidingen 9 Leidingverlies 9 Individuele regeling 9 Afrekening
woningen met kleine warmtevraag
9 Onderhoud 9 Beheer 9 Optimalisatie 9 Begeleiding Besluit : collectief is goedkoper en efficiënter
5
Nieuwbouw : Nijlen Kessel Kloosterland
Nieuwbouw : Nijlen Kessel Kloosterland
• Eerste toepassing van zonne-energie • Collectieve verwarming → energiebeheerssysteem • Daling vaste kost huurder • Terugverdientijd 7 jaar → 5 jaar • Begeleiding huurders • Bemerkingen en meting door VITO
6
Nijlen Kessel Kloosterland
Waterstraat Hulshout-Houtvenne 23 sociale woongelegenheden
7
Hulshout-Houtvenne, Waterstraat A. PARTNERS • SOCIALE BOUWMAATSCHAPPIJ ZONNIGE KEMPEN • PROVINCIE ANTWERPEN • ONDERZOEKSINSTELLING VITO • KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN B. SUBSIDIE • VLAAMSE GEMEENSCHAP - programma Demonstratieprojecten • EUROPESE GEMEENSCHAP - Thermie programma C. DOELSTELLINGEN • INGREDIENT EN RECEPT: KOOKBOEK • ZOWEL ENERGIEVRAAG ALS ENERGIEAANBOD • GEBRUIKERS - HUURDERS: ECOTEAM
Hulshout-Houtvenne, Waterstraat ENERGETISCH DOEL VAN HET PROJECT • Reductie van het energieverbruik voor verwarming met 77 % 220 kWh/m² per jaar (gemiddeld verbruik in België) compact bouwen, passieve zonne-energie, K55-isolatiepeil
190 kWh/m² per jaar condenserende ketel
162 kWh/m² per jaar doorgedreven isolatie van muren, vloer, dak en beglazing
79 kWh/m² per jaar mechanische ventilatie met warmterecuperatie
50 kWh/m² per jaar • Reductie energieverbruik voor sanitair warm water met 50 % door zonnecollectoren
8
Hulshout-Houtvenne, Waterstraat
GREEN Global Renewable Energy and responsible
Environmentally Neighbourhouds
9
Gebruik andere technologieën
• Nieuwe energiebronnen • toepassing op basis van synergie van systemen - WKK - Biomassa - Warmtepomp - Warmteopslag - Asfaltcollector
E. Vercammenstraat Herenthout 12 sociale woongelegenheden
10
11
Herenthout Nest Vercammenstraat Electrabelprijs Zonnehuis 1997-1998 Zonnecollector combinatie WKK (Zonnecollectoren: 16,48 m²)
Economische evaluatie • Investeringen
: 12.169 €
• Onderhoudskosten
: 241 €/jaar
• Aardgasfactuur
: 1.879 €/jaar
• Besparing elektriciteitsfactuur
: 2.356 €/jaar
• Besparing aardgasfactuur ketel
: 1.296 €/jaar
• Jaarlijkse energiebesparing
: 1.773 €/jaar
• Terugverdientijd zonder subsidie : 7,9 jaar • Terugverdientijd met subsidie
: 3,1 jaar
Afrekening warmtefactuur in CHM op basis van zowel condenserende ketel als WKK
Wijnrankplein Grobbendonk 24 sociale woongelegenheden
12
Hout pellets – Zonnige Kempen
B C
A
Ontwerp
• goed geïsoleerde woningen (k-waarde kleiner dan 35) • collectieve verwarming met goed geïsoleerde leidingen met een tracé binnen het verwarmde volume • verwarming : - combinatie van + biomassa gestookte ketel voor basisvermogen + condenserende gasketel - radiatoren volgens regime 70°-50° - frequentie gestuurde pompen • sanitair warm water - zonnecollectoren
-> 50% energievraag
160 140
warmtevraag (kW)
120 100 80 60 40 20 0 0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
duur (h) warmtevraag woningen
warmtelevering pelletsketel
13
Werking van ketels 160 140
warmtevraag (kW)
120 100 80 60 40 20 0 0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
duur (h) warmtevraag woningen
warmtelevering pelletsketel
Verwachte duurcurve van de warmtevraag in het project Grobbendonk (26 woningen)
Tussen
0 – 30 Kwatt : gasketel 30 – 100 Kwatt : pelletketel 100 – 200 Kwatt : pellet + gasketel
Sint-Antoniuspleintje Zoerle-Parwijs Westerlo demonstratieproject VHM 13 sociale woongelegenheden
14
Gebruik zonneënergie • • •
voeding door asfaltcollector in openbare weg koude-warmte-opslag in de grond buizen 50 m diep in grond
Gebruik zonneënergie
15
Totaal beeld
So
la
rC
ol le
ct or s
DHW distribution Boiler
Photovoltaics Domestic Hot Water Tank
Ventilation
Heat Exchanger Insulation
Ventilation
Passive Solar Energy
Floor heating Heat Pump Asphalt collector Ground Storage
• Overschot zonne-energie naar koude-warmte-opslag • serres verwarmen ventilatielucht voor • canadian wall : aanzuiging van ventilatielucht onder PV-panelen: opwarming van lucht, afkoeling paneel
16
Globale energie balans
Milieu invloed
17
Renovatie
Vorselaar Schransstraat
Renovatie van 5 appartementsblokken
18
Vorselaar Schransstraat • Renovatie op basis Synpack • Probleem: - Woonblokken uit jaren ’60 en ’70 - Slecht geïsoleerd + koude bruggen - Comfortgebrek - Ingrijpende onderhoudswerken binnen korte termijn noodzakelijk • Indeling: - 5 blokken met 9 appartementen gebouwd in 1971 - In 1992 werden 5 x 2 extra appartementen gecreëerd onder het dak
Apt A
Apt B Staircase
Apt C
Apt F
Staircase
Floor 0
Floor 0
Apt G
Apt E
Apt D
Floor 1
Apt H Staircase
Apt J
Apt I
Staircase
Apt K
Floor 0
Floor 2
Floor 3
Vorselaar Schransstraat
• Oplossing: - Sanering door rekening te houden met zon - Benadering vanuit een paketten keuze - Wetenschappelijk gefundeerde besparingsdoel van 60 % - Opstellen van dossier in samenspraak met de huurders - Keuze op basis van de totale woonlast Partners
Project
19
Vorselaar Schransstraat - Simulatietabel TRNSYS type 56 - Ingrepen + isolatie in muren: rotswol + aluminium ramen met thermische onderbreking + dubbel glas + inpakken balkons + garagepoort dichthouden: - automatische poort - afstandsbediening - lift tot op het niveau van de garages + trappenhuis werkt als buffer + plafond van garage geïsoleerd + lift + collectieve ↔ individuele verwarming + zonnecollectoren 25m² dekking 40% + ventilatie met warmterecuperatie
In the individual appartments : 11 gas flow meters 11 flow meters for sanitary hot water 11 thermometers for temperature of sanitary hot water
Retour Heating
Preheated sanitary hot water
Mx
Sanitary hot water
Aller Heating
Tx Individual boiler
Gas T4
Extra meas uring equipment: - Ambient temperature In one room, the gas boiler will be monitored in detail : - 4 thermometers for the water temperatures - 2 flow meters - gas flow meter
T2
M1
T1
M2 T3
PROJECT: SYNPACK - Belgian project
DRAWING: Mon itoring scheme for the individual system REF: BEB002
DATE: 10/04/2002
3E nv - www.3E.be Verenigingsstraat 39 - B1000 Brussel
20
11 Flow meters for sanitary hot water 3 Thermometers for 3 intermediate temperatures
11 Heat meters for space heating demand 11 Thermometers for representif roo m temperature
I
T5 T8 = T10
M5
T6
M3
T4
T9
T3
M2
T2
M1
Extra measuring equipment: - Ambient temperature In one room, the ventilation system will be monitored: - 4 thermometers for the air flow temperatures - pos ition of fan switch
T1
Gas
M4 T7
PROJECT: SYNPACK - Belgian project
DRAWING: Monitoring scheme for the collective system REF: BEB002
DATE: 04/04/2002
3E nv - www.3E.be Verenigingsstraat 39 - B1000 Brussel
21
Achievements and challenges WP3 EAS web portal
Achievements and challenges WP3 EMS web portal
22
Vorselaar Schransstraat
before
after
Vorselaar Schransstraat
23
Kapelaan Franklaan Heist op den Berg 67 sociale woongelegenheden
Variation in energy level: standard energy level Æ passive house Variation in heating system (individual versus collective) Standard energy level house Variation in ventilation system
Kapelaan Francklaan, Booischot
Pilot site
Entity 4A E85 (+K40)
Entity 4B E60 (+K25)
Entity 4C Passive housing
Entity 1A E60 (+K25)
Entity 1B E60 (+K25)
Entity 2 E85 (+K40)
Entity 3A E60 (+K25) Individual heating system
Entity 3B E60 (+K25) Collective heating system
CV ZONNIGE KEMPEN
24
eSESH Result
Belang energiekost in totaal budget a)
Algemeen - stijgende energieprijs - stijgende absolute waarde energiekost in het gezinsbudget - stijgend relatief aandeel t.g.v. gezondheidsindex Æ deze stijging is nog groter bij kansarmen (huurders sociale woning)
- geen bijkomende investering voor energiebesparende maatregelen Reden:
- huur beperkt tot 1/55 inkomen - kost is gekoppeld aan investering
Resultaat:
eens het plafond bereikt is, geen verdere investering
25
Creëren van WIN-WIN situatie voor huurder, investeerder en overheid - investering die energiekosten woning verlagen en die beter zijn dan norm belonen - 50 % van de door deze door investering bekomen winst wordt op maandbasis door huurder betaald aan investeerder, hierdoor ontstaat een stimulans naar de investeerder toe
- Voor de investeerder wordt de terugverdientijd verdubbeld wat zotte dure ideeën ontmoedigt - Het systeem geeft stimulans naar gebruiker om systemen optimaal te gebruiken (controle functie) - Als richtcijfer voor berekening besparing kan k-waarde en EPC gebruikt worden - De overheid krijgt inzicht in de gecreëerde besparing alsook een forum om verbeteringen te optimaliseren - verlagen van CO2 uitstoot en bereiken van KYOTO-doelstellingen
Belang energiekost in totaal budget
b)
gevolg: het niet verder doorbreken en gebruik van 1 verhoogde isolatiegraad 2 collectieve installaties 3 zonnecollectoren 4 noodzakelijk thermische renovatie
c)
Investeringen op het gebied van energie geven het beste rendement als de ingrepen - bij nieuwbouw rechtstreeks geïntegreerd zijn in het ontwerp - bij renovatie deel uitmaken van een totaal pakket
26
BEDENKINGEN EN NOODZAKELIJKE VOORWAARDEN - Tekening is niet af - Kookboek : ingrediënten en recept - Voorwaarden • Beleidsmaatregelen en financiële stimuli • Bijvoorbeeld distributieleidingen voor transport warmte betoelagen zoals dit gebeurt voor gas en water. • Raad van Bestuur en gemeente • Duurzaam is meer dan energie • Duurzaam ontwerpen • Bestaande initiatieven : leren uit voorbeelden • Energie audits en optimalisatie • Voldoende wetenschappelijke ondersteuning • Samenwerking met andere actoren • Sociale huurder
27
