weinig nevenfuncties ambtelijke top

hét magazine voor de overheid

weinig nevenfuncties ambtelijke top Pagina 26 8 februari 2008

nr

2

SPELERS

Meine Henk Klijnsma (BZK) schrijft proefschrift over de VDB pagina 28 Ex-medewerkers: NFI sjoemelt met gegevens pagina 13

Van Nispen tot Sevenaer over de digitale revolutie pagina 20

De werkdag van Marcel van Gastel (DG Jeugd) pagina 14

Zes jaar contraterrorisme: het mag wat kosten pagina 23

vierde jaargang

inhoud

PM nummer 2 8 februari 2008

16 De wereldkampioenen van de corruptie

Soeharto aan kop in top 12 van kleptomane leiders

20 ‘Kabinet kijkt te weinig naar de toekomst’

Eppo van Nispen tot Sevenaer over de digitale revolutie

23 De verloren miljoenen van het antiterrorisme

14

Evaluatie zes jaar terrorismebestrijding

35 De ambtenaar van de toekomst

‘Opvoeders van het publieke domein’ bijeen in Kurhaus

NIEUWS 8 t/m 15

8 Politie en kabinet steeds meer op ramkoers 9 Kamer contra Microsoft 10 Energiepaus Noé van Hulst waarschuwt EU 13 NFI beticht van manipulatie justitieel onderzoek 14 De werkdag van Marcel van Gastel SPELERS 26 t/m 31

20

6 Topambtenaren scoren laag met nevenfuncties 2 27 Kete Kervezee vertrekt naar PO-Raad 28 De Vrijzinnig-Democratische Bond herdacht 31 Bellen met... Maarten Ruys MENINGEN

9 Column Cindy Castricum: Veel dames DG 19 Column Ruben Maes: De nieuwe helden SERVICE

33 Et cetera 34 Kameragenda en evenementen

23

Omslag: Rob Jongbloed

PM 8/2

3

lopende zaken > Algemene Zaken ANTILLEN • Vrijdag 8 februari neemt premier Balkenende een boek in

ontvangst over hardloopster Lorna Kiplagat. Zondag 10 februari vertrekt hij samen met staatssecretaris Bijleveld voor een week naar de Nederlandse Antillen. Hoofdmoot van het programma is de voortgang van het proces naar nieuwe staatkundige verhoudingen. Op Aruba zullen de bewindslieden zeker door het OM geïnformeerd worden over de laatste ontwikkelingen in zaak-Natalee Holloway. De kabinetsdelegatie doet alle zes de eilanden aan. Premier Balkenende geeft ook nog een lezing op de Universiteit van de Antillen over de ‘dynamiek in het koninkrijk’. In de week van 18 februari is de Tweede Kamer op reces. De premier neemt op 19 februari een klimaatrapport in ontvangst in Nieuwspoort.

Behalve de Turkse minister-president Erdogan en de Russische vice­ premier Ivanov hebben ook zijn Amerikaanse counterpart Bob Gates en de Republikeinse presidentskandidaat John McCain hun komst toe­ gezegd. Tijdens de Sicherheitskonferenz wordt de mondiale veiligheids­ situatie doorgenomen. Ook Mohamed ElBaradei, hoofd van het IAEA, zal aanwezig zijn. MATERIEEL • Staatssecretaris Jack de Vries woont woensdag 13 februari een AO bij over investeringen in het materieel. Een aantal keren ontstond het afgelopen jaar discussie over tekort aan of inadequaat materieel waarmee militairen op pad werden gestuurd. Met het Defensie Materieel Proces (DMP) doet het ministerie een voorstel voor verbetering. In het DMP staan regels en aanwijzingen om de ambtelijke en politieke besluitvorming snel te laten plaatsvinden in situaties waarin dat nodig is.

Economische Zaken

BZK RECHTSSTAAT • Omdat het voor burgers niet altijd duidelijk is wat de

kernwaarden van de rechtsstaat inhouden, waarom deze van belang zijn en hoe er in praktijk mee dient te worden omgegaan, stelden minister Ter Horst en haar collega van Justitie Hirsch Ballin een commissie in. Woensdag 13 februari nemen zij een advies hierover in ontvangst van commissievoorzitter Wim van de Donk (WRR). ANTILLEN • Nog maar net terug reist staatssecretaris Ank Bijleveld op maandag 10 februari in het kielzog van de premier opnieuw naar de Antillen. Het bezoek staat wederom in het teken van de nieuwe staatkundige verhoudingen die eind dit jaar een feit moeten zijn.

Buitenlandse Zaken BENELUX • Minister Verhagen houdt op zaterdag 9 februari een korte

toespraak in Den Haag ter gelegenheid van de viering van het Chinese jaar van de Rat. Maandag 11 februari ontvangt hij op het departement zijn collega uit Andorra. De rest van die week staat er een aantal AO’s op het programma, onder meer over de Benelux en over nucleaire brandstof. Ook de vergoedingen aan Nederlanders die werken bij internationale organisaties, zoals Eveline Herfkens, wenst de Kamer met Verhagen te bespreken. Ten slotte is er het Kamerdebat dat voorafgaat aan de vergadering van de EU-ministers van Buitenlandse Zaken (Razeb), waar Verhagen 18 februari naartoe gaat. Op 21 februari ondertekent hij de zetelovereenkomst ten behoeve van het European Space Agency (ESA/ESTEC). AFRIKA • Na zijn bezoek aan Sudan presenteert minister Koenders zijn lang verwachte Afrikanotitie. Om alle Nederlandse inspanningen in sub-Sahara Afrika wat nader onder de aandacht te brengen organiseert het ministerie op13 februari een Afrika Conferentie in Rotterdam. Zowel Verhagen als Koenders zal er spreken. CULTUUR • Vrijdag 8 februari houdt staatssecretaris Timmermans een toespraak bij de Sloveense culturele dag in Den Haag en dinsdag de 12e geeft hij een speech op Clingendael tijdens een seminar over het Europese klimaat- en energiebeleid. De vrijdag daarop gaat de bewindsman naar Boedapest voor het Nederlands-Vlaams Cultuurfestival. Na het weekend is Timmermans vervolgens voor de Razeb in Brussel en doet hij op de terugweg nog even Eindhoven aan om bij Philips het boek Brainport in ontvangst te nemen

Defensie VEILIGHEID • De Sicherheitskonferenz in München, van 8 tot 10 februari,

zou minister Van Middelkoop niet graag aan zich voorbij laten gaan.

4

PM 8/2

FRANKRIJK • Minister Van der Hoeven lijkt volop te profiteren van de voorjaarsvakantie. Voor zover de agenda van de minister bekend is staat daar alleen een reisje naar het zuiden van Frankrijk in. De minister neemt op maandag 18 en dinsdag 19 februari een delegatie van het bedrijfsleven mee naar de experimentele kernreactor van ITER in Cadarache, waar wordt geprobeerd een uiterst geavanceerde manier van kernenergie (via kernfusie) op te wekken. Haar tweedaagse bezoek aan Frankrijk staat in het kader van het Franse EU-voorzitterschap dat in juli begint.

INTERNET • De staatssecretaris heeft het vooral op dinsdag 12 februari

erg druk. Het is dan de Europese Safer Internet Day. In de ochtend is Heemskerk bij de lancering van een website van het CBS, waarop statistische informatie over wijken in Nederland wordt gepubliceerd. Later die dag houdt hij een toespraak in het kader van de Digibewust Campagne, die gezamenlijk door het rijk en bedrijfsleven wordt gevoerd.

Financiën ECOFIN • Maandag 11 en dinsdag 12 februari is minister Bos met zijn Europese collega’s in Brussel voor de Ecofin. Hier zal onder meer het stabiliteitsprogramma van Nederland worden besproken. Woensdagavond gaat Bos naar Hotel Arena in Amsterdam. Met de andere PvdAbewindslieden blikt hij daar terug op het eerste jaar van het kabinet. De regie van de avond is in handen van Wouke van Scherrenburg en Dolf Jansen.

Justitie kernwaarden • Woensdag 13 februari neemt Hirsch Ballin samen met minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken het advies van de commissie Uitdragen Kernwaarden van de Rechtsstaat in ontvangst. Deze commissie is vorig jaar ingesteld met als opdracht voorstellen te doen om burgers ‘bekender’ en ‘vertrouwder’ te maken met de kernwaarden van de rechtsstaat. De leden zijn niet alleen afkomstig uit de overheid, maar ook uit het onderwijs, het bedrijfsleven en de sportwereld. Zo is Richard Krajicek lid van de commissie.

LNV URK • Dinsdag 12 februari brengt minister Verburg een bezoek aan Urk,

waar ze zich op de hoogte zal stellen van de lokale visserijsector. Donderdag 14 februari ondertekent Verburg de intentieverklaring van het

lopende zaken < programma Schoon en Zuinig met het Bosschap en het Platform Hout Nederland over de verdere ontwikkeling van duurzame energie. BRUSSEL • Maandag 18 februari is de minister in Brussel voor de Landbouw- en Visserijraad. Op de agenda staat de herziening van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, genetisch gemodificeerde organismen en visserijcontrole. VARKENS • Op woensdag 20 februari is Verburg aanwezig bij de ingebruikname van het reconstructieproject Beekweide in Renswoude. Dit project komt voort uit de bestrijding van de varkenspest en moet als katalysator fungeren voor de overgang van intensieve varkenshouderij naar extensieve in de Gelderse Vallei en Utrecht-Oost.

OCW STARS • Maandagavond 11 februari is Ronald Plasterk een van de be-

windslieden die aanwezig is bij de Night of the Stars, het jaarlijkse evenement in het Kurhaus waar de vriendschapsbanden tussen Nederland en de Verenigde Staten worden aangehaald. Woensdag de 13e woont hij een internationale expertmeeting bij op zijn eigen departement. Onderwerp: cultuur- en mediaonderzoek. De volgende ochtend opent de minister in De Balie in Amsterdam een conferentie over dezelfde materie. Daarna gaat hij direct door naar Brussel waar om 13.00 uur de OJC Raad van start gaat. Maandag 18 februari opent de bewindsman in Utrecht een studiemiddag over homo-emancipatie. VMBO • De agenda van staatssecretaris Van Bijsterveldt staat bij het ter perse gaan van PM nog vol met reserveringen. Wel is al duidelijk dat ze op 13 februari in de Tweede Kamer is voor een AO over taal – samen met collega Dijksma – en woensdag de 14e een speech houdt op het VMBO Jaarcongres in Ede. WANITA • Tijdens het krokusreces doet ook Sharon Dijksma het, wat de externe optredens betreft, rustig aan. Maandag 18 februari legt ze een werkbezoek af aan het Wanitaproject van de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam. Wanita is een vernieuwend onderwijsconcept waar authentiek leren, kunst en community building centraal staan.

SZW ATHENE • Minister Donner heeft volgende week woensdag een AO over de pensioenen. Donderdag 14 februari geeft hij een lezing in Athene op een conferentie van de Griekse overheid over de hervorming van de sociale zekerheid. Hij zal het met name hebben over de Nederlandse inspanningen om meer mensen tot hun 65e jaar of langer aan het werk te houden en over het Nederlandse pensioenstelsel.

Verkeer en Waterstaat BUNNIK • De Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt maandag 11 februari

overspoeld met aandacht vanuit verschillende departementen. Staatssecretaris Tineke Huizinga gaat samen met de ministers van LNV en OCW en de staatssecretaris van Defensie naar Fort Rijnauwen in Bunnik. Daar ondertekenen ze het uitvoeringscontract dat de cultuurhistorische waarde terug moet brengen in het landschap. INDIA • Nederland zou Nederland niet zijn als het niet zou willen profite-

ren van de groei van de Indiase economie. Van maandag 11 tot vrijdag 16 februari bezoekt minister Eurlings samen met een afvaardiging van 52 bedrijven de steden Delhi, Mumbai en Kolkata. Doel van de missie is onder andere de positie van Nederlandse bedrijven op de Indiase markt te verstevigen, stelt het ministerie. Eurlings zal ook een Memorandum of Understanding (MoU) ondertekenen over samenwerking bij de ontwikkeling van havens en logistiek.

Vrom RANDSTAD • Minister Cramer is vrijdag 8 februari aanwezig bij de

dialoog over de toekomst van de Randstad in 2040. Op haar ministerie staat momenteel een beeldententoonstelling over de toekomst van de Randstad. Zondag 10 februari vertrekt ze naar New York voor een High Level Debate on Climate Change van de VN. Woensdag is ze weer terug voor het AO over asbest. Dinsdag 19 februari vertrekt ze dan naar Monaco voor een Unep-council (van het VN-milieuprogramma) voor het Global Ministerial Environment Forum over de financiering van klimaatmaatregelen. UITVAL • Minister Vogelaar gaat donderdag 14 februari naar de werkconferentie Aanval op de uitval in jongerencentrum Dynamo in Eindhoven. De 27 grote steden ontwikkelden in het kader van het innovatietraject Aanval op de uitval een methodiek om de problemen rond vroegtijdig schoolverlaters aan te pakken. Het eindrapport wordt aan Vogelaar overhandigd.

VWS INSPECTIE • Minister Klink debatteert 12 februari samen met de minister van Justitie plenair in de Eerste Kamer over de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. Op 13 februari staat de stand van zaken van de Inspectie Gezondheidszorg op de agenda. DRUGS • Minister Rouvoet heeft 13 februari een plenair debat in de Kamer over het drugsbeleid. Hij neemt later op de dag de brochure in ontvangst van het Centrum Informatie en Documentatie Israël over tolerantie onder jongeren. Donderdag 14 februari is er een AO over de evaluatie van de Jeugdgezondheidszorg. CHINA • Staatssecretaris Bussemaker ondertekent op 14 februari met

schulden • Staatssecretaris Aboutaleb opent dinsdag 12 februari in

Spijkenisse met staatssecretaris Bussemaker het Werk- en Zorgplein, een zogenoemd Werkgebouw waar instanties die te maken hebben met werk, zorg en inkomen ondergebracht worden. Hij gaat woensdag 13 februari naar Nijkerk voor een symposium over sociale aspecten bij de invordering van belastingschulden en spreekt donderdag 14 februari op de conferentie Offensief tegen de armoede in Rotterdam.

staatssecretaris Aboutaleb het convenant dat is gesloten met gemeenten inzake armoede en sport. Bussemaker vertrekt 16 februari tot 22 februari, vooruitlopend op de Olympische Spelen, met een handels­ delegatie naar China.

PM 8/2

5

roerende zaken > SG’s gezocht ABD-baas Jan Willem Weck heeft het er maar druk mee, al die ­vertrekkende SG’s. Er zijn momenteel drie posten vacant: Buitenlandse Zaken, BZK en onlangs liet ook Maarten Ruys (53) van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid weten het rijk per 1 april te verlaten. Hij neemt een sabbatical van vijf maanden, om nieuwe inspiratie op te doen en zich te bezinnen op een volgende stap in zijn loopbaan, zo schrijft de SG in een e-mail aan zijn ambtenaren op SZW. ‘Welke stap dat zal zijn en of die stap in Den Haag zal zijn? De toekomst zal het leren.’ Het ministerie van Buitenlandse Zaken is al een tijdje op zoek naar een nieuwe SG. Flip de Heer vertrok in oktober onverwacht en sindsdien neemt zijn plaatsvervanger Fons Stoelinga waar. Vorige week meldde Elsevier dat diplomaat Ed Kronenburg de nieuwe SG wordt, maar BZ doet er geen uitspraken over. Een ingewijde kan het bericht niet bevestigen, ‘noch ontkennen trouwens’. BZK is inmiddels de zoektocht gestart naar een opvolger voor Jan Willem Holtslag, wiens afscheidsfeestje vorige week danig werd verstoord doordat de Kamer een spoeddebat hield over zijn nevenfuncties bij ICTU en HEC. Op de website van de Algemene Bestuursdienst staat de vacature: de nieuwe SG van BZK is evenwichtig, zelfbewust en doortastend, maar tegelijkertijd samenwerkingsgericht, zo staat te lezen in de advertentie. ‘Hij (!) is een bindende, stevige persoonlijkheid die weet te motiveren en te enthousiasmeren. Communiceert tactvol, helder en duidelijk en beschikt over relativeringsvermogen.’ Herkent u zich hierin? Reageren kan nog, tot 10 februari.

Lekker zitten Vergaderen op een Eames-stoel (Vrom) en ­loungen op een echte Arne Jacobsen (OCW), dat vindt iedereen tegenwoordig doodnormaal in Den Haag. De salarissen van de ambtelijke top mogen misschien wat achterblijven bij die in het bedrijfsleven, in uitstraling beginnen de Haagse burelen steeds meer op de board room van een internationale bank te lijken. Ook de Raad van State schijnt na de verbouwing voor Eames te kiezen. Een set-back voor de Aeron van Herman Miller en de modellen van Gispen die in Den Haag ook hoge ogen ­gooien.

Lees het interview met Maarten Ruys op pagina 31

“...Quotez...” ‘Je kunt niet in een keer van de plint naar het plafond springen’ Agis-bestuurslid Diana Monissen, vanaf 1 april DG Curatieve Zorg op het ministerie van VWS, reageert in de Volkskrant op de constatering dat consumenten weinig doen met de keuzevrijheid die is ontstaan door marktwerking in de zorg.

‘Ook wij vinden dit allemaal een storm in een glas water, en dan nog een glas water zoals het glas dat nu naast mij staat; je kunt zien dat het water helemaal niet beweegt’ Tweede Kamerlid Pierre Heijen (PvdA) aan het eind van het spoeddebat over de dubbelfuncties van SG Jan Willem Holtslag en Mariëtte van Wieringen (secretaris provincie Zuid-Holland), die beiden lid zijn van zowel ICTU als Het Expertise Centrum (HEC).

‘Rot op! Ik zit hier volstrekt publiekelijk in’ Mariëtte van Wieringen over dezelfde kwestie in Intermediair.

‘De Europese Unie is duidelijk een B-merk geworden, anders had zij niet zo veel reclame nodig’ Harry van Bommel, Tweede Kamerlid voor de SP, tijdens het interpellatiedebat over het Europafonds.

6

PM 8/2

roerende zaken < <

Van Raak in actie

Het Gesprek over Den Haag

Ronald van Raak (SP) timmert aan de weg. Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet was op zijn zachtst gezegd not amused toen de SP’er vorige week in een fluorescerend hesje in de plenaire zaal van de Tweede Kamer verscheen. Het briefje dat Verbeet bij Van Raak liet bezorgen had geen effect. Ze verzocht hem vervolgens hardop ‘zijn openlijke demonstratie te beëindigen’. Waarop Van Raak gevat antwoordde dat er ‘geen kledingvoorschriften bestaan anders dan dat wij uit fatsoen een jasje dragen’. Met zijn kledingkeuze onderstreepte Van Raak zijn sympathie voor de ­stakende politieambtenaren. Op dat moment was nog niet bekend dat Doekle ­Terpstra als bemiddelaar zou worden aangewezen. Van Raak had nog wel een advies voor Ter Horst: ‘Het is nogal belangrijk wie het zal zijn, en of hij voldoende centjes mee krijgt. Als dat laatste niet het geval is, zou ik de minister willen aanraden om Uri Geller te vragen.’

De zender haalt amper duizend kijkers per avond maar denkt nog niet aan opgeven. Het Gesprek probeert het nu met een politiek halfuurtje, iedere avond tussen 21.30 uur en 22.00 uur. Voor wie na Netwerk, Nova, en Buitenhof nog niet voldoende input heeft voor zijn beleidsstukken, zullen we maar zeggen. Sven Kokkelman, Mat Herben, Jaap Jansen en andere interviewers bespreken het nieuws uit Den Haag ‘met politici en insiders’. GroenLinks, de PVV en de SGP waren al te gast. Als u geen zin heeft om te kijken kunt u als ambtenaar natuurlijk ook uw kans grijpen om ‘insider’ te worden. Succes verzekerd, zij het in kleine kring. Een Politiek Gesprek, dagelijks 21.30-22.00

Civil Service Code Integer, proactief, kritisch, loyaal, moedig, op samenwerking gericht, trots en zelfbewust, maatschappelijk betrokken en oplossingsgericht. Dat is volgens minister Ter Horst de ambtenaar van de toekomst ten voeten uit. Maar voelt de ambtenaar zich ook lid van zo’n elitekorps? Misschien niet, denkt Ter Horst en daarom overweegt ze de invoering van een Civil Service Code naar Brits voorbeeld, waarin waarden als integriteit, eerlijkheid, objectiviteit en onpartijdigheid nog eens op een rijtje worden gezet. Zie ook onze fotoreportage over de conferentie Ambtenaar van de toekomst op pagina 35

Op de planken: Pim Fortuyn Het duurt even eer Helmert Woudenberg zijn rol te pakken heeft, maar eenmaal op stoom zet de acteur Pim Fortuyn grandioos neer. Fortuyns jeugd in Velsen-Noord, zijn comingout als homoseksueel en de tijd die hij doorbracht in Groningen, onder meer als wetenschappelijk medewerker, passeren de revue. Natuurlijk ontbreekt de anekdote over de breuk met Leefbaar Nederland niet, evenmin als het debat na afloop van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2002 waar Ad Melkert nog wel eens wakker van moet schrikken. Hoewel iedereen weet hoe het Fortuyn is verlopen, komt ­Woudenberg met een mooi en toch nog onverwacht einde op de proppen. Een aanrader, deze monoloog, die nog tot eind april te zien is. Helaas niet meer in Den Haag (de voorstelling stond in april 2007 al in het Theater aan het Spui), maar zaterdag 9 februari doet Woudenberg Warmond aan. Voor de volledige speellijst: www.grunfeld.nl. PM 8/2

7

nieuws > Vakbonden vinden eisen kabinet te zwaar

CAO-crisis bij politie loopt hoger op

De politiebonden en minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken steggelen al maanden over een nieuwe cao. Ter Horst wil niet ingaan op de looneisen van de bonden. Ondertussen moet de politie van haar wel harder werken. Volgens vakbondvoorzitter Van de Kamp is de ­verhouding tussen de verantwoordelijkheden en het salaris zoek.

ministers en de politiekorpsen, kent een roerige geschiedenis. Vooral de eerste prestatiecontracten, die dateren van 2003, riepen veel weerstand r­ egeerakkoord is vastgelegd dat de samenwerking tussen de politieop. ‘De discussie spitste zich toe op nodeloze bonnetjesschrijverij,’ zegt korpsen moet verbeteren. Zo wordt een landelijke informatiehuishouding Jaap Timmer, universitair hoofddocent politie en veiligheidsstudies aan opgetuigd, die de belemmeringen in de informatieoverdracht tussen de Vrije Universiteit. ‘In het begin leek het er ook inderdaad op dat de korpsen onderling moet doen verdwijnen. Ook op het terrein van cijfertjes an sich het doel waren. Maar gaandeweg heeft men ingezien ­personeel en materieel zijn ‘resultaatafspraken’ gemaakt. Aan het eind dat het niet mag uitlopen op cijferfetisjisme,’ aldus Timmer. Een woordvan dit jaar moeten de korpsen hiermee een heel eind op streek zijn. Bij voerder van de Raad van tegenvallende resultaten gaat de politieorganisatie op de schop. Het Korpsen moeten jaarlijks 250.000 ­verdachten ­Hoofdcommissarissen erkende eind vorig jaar tegenover BN De Stem dat kabinet voert dan alsnog een leveren aan OM door de prestatiesturing meer ­landelijke politieorganisatie in. Het ­bekeuringen waren uitgeschreven wetsvoorstel ter invoering van de dan voorheen. ‘Er was de afgelopen vier jaar sprake van een keurslijf, landelijke organisatie ligt al klaar, maar is op aandringen van de korpschefs opgeschort. de politie moest nu eenmaal voldoen aan haar taakstellingen van het Naast de verbetering van de samenwerking tussen de korpsen zijn in prestatiecontract.’ Sinds dit jaar zijn de bekeuringen geschrapt als ­prioriteit. Toch kennen ook de huidige landelijke prioriteiten, zoals de het kader van de Gezamenlijke landelijke prioriteiten politie 2008 – 2011 prestatiecontracten tegenwoordig worden genoemd, nog wel degelijk nieuwe normen opgesteld voor de reguliere prestaties. Het kabinet wil de criminaliteit terugdringen met 25 procent ten opzichte van 2002. Van aantallen. Zo moeten de korpsen tot en met 2011 jaarlijks gezamenlijk ruim 250.000 verdachten leveren aan het Openbaar Ministerie. de politie wordt een bijdrage verwacht aan de speciale programma’s ter bestrijding van de georganiseerde misdaad, cybercrime en financieelAfgelopen week, ruim een halfjaar nadat de landelijke prioriteiten economische criminaliteit. voor de periode 2008 tot 2011 waren vastgesteld, stuurde minister Ter Volgens Gerrit van de Kamp, voorzitter van politievakbond ACP, is de Horst het rapport Prestatiesturing politie naar de Kamer. Daarin wordt verhouding tussen de verantwoordelijkheden en beloning zoek. ‘De het beleid aangaande de prestatiecontracten in de periode 2003 tot belasting van de politie neemt steeds meer toe. Ook nu heeft de politie 2006 doorgelicht, zoals de Regeling periodiek evaluatieonderzoek en weer een flink aantal extra taken en verantwoordelijkheden gekregen. beleidsinformatie 2006 dat vereist. Maar een bijpassende beloning ontbreekt,’ zegt Van de Kamp. Volgens Volgens de aanbiedingsbrief van de minister worden de uitkomsten de ACP-voorman geldt voor het onderwijs precies hetzelfde. ‘Ook daar van de evaluatie ‘meegenomen’ als eind 2009 een tussenstand van de stelt het kabinet meer eisen zonder de arbeidsvoorwaarden aan te nieuwe doelstellingen wordt opgemaakt. Deze volgorde, waarbij de oude ­passen,’ aldus Van de Kamp. De vier landelijke politievakbonden, ACP, doelstellingen worden geëvalueerd nadat de nieuwe al zijn vastgesteld, ANPV, NPB en VHMF, steggelen al maanden met minister Guusje Ter noemt Van de Kamp ‘niet helemaal logisch’. Volgens BZK-woordvoerder Horst over een nieuwe cao. Inmiddels is voormalig CNV-voorzitter Doekle Frank Wassenaar is de evaluatie ‘laat, maar niet te laat’. ‘Het rapport ziet Terpstra ingeroepen om te bemiddelen in het conflict. De verkennende grotendeels op de procesinrichting. Die aanbevelingen zijn nog steeds gesprekken moeten deze week zijn afgerond. bruikbaar.’ < [Jan Sanders] Het fenomeen ‘prestatiesturing’, het maken van ‘afspraken’ tussen BZK • 2008 wordt voor de politie het jaar van de waarheid. In het

8

PM 8/2

nieuws >

besloten overleg over open source Veel dames DG

EZ/FIN • Staatssecretaris Heemskerk (EZ) moest

worden. De hele Tweede Kamer, inclusief de zijn carnavalsuitje onderbreken voor een spoedbuitenboordmotoren PVV en SP, vond dat de debat over GOUD, het aanbestedingsproject overheid niet de positie van een monopolist, voor de nieuwe standaard basiswerkplek. Hij zoals Microsoft, mag verstevigen. Kees Vendrik is de man achter het actieplan Nederland Open (GroenLinks): ‘Hier zit de devil in the details. in Verbinding, een uitwerking van de motieHoe kan het dat een openbare aanbestedingsVendrik uit 2002, die pleitte voor het gebruik procedure plaatsvindt op basis van een geheim van opensourcesoftware door de overheid. De document, wat helemaal vreemd is nu het ook Kamer wilde weten waarom het actieplan bij nog eens over open source gaat?’ SP’er Ada het project Gezamenlijke Ontwikkeling UniGerkens bleek van alle Kamerleden nog het forme rijksDesktop niet wordt nageleefd. Het best ingevoerd in de materie. ‘Het aanbesteaanbestedingsdocument, zo had Webwereld dingsdocument is tegenstrijdig. Het spreekt onthuld, was helemaal toegeschreven naar over open standaarden, maar stelt vervolgens ­Microsoft. gesloten technische eisen. Dit is niet het docu‘Wij zijn bondgenoten,’ probeerde Heemsment dat voor transitie gaat zorgen.’ kerk, die samen met minister Bos ter verantMartijn van Dam (PvdA) wilde zich best laten woording werd geroepen, de Kamer gerust te overtuigen door de PvdA-bewindslieden, maar stellen. De overheid ook hij kon er niet wil overschakelen Bos: ‘Ik snap er ook geen hout van’ bij dat ‘de nulprijs op open ict-stanniet geoffreerd daarden en opensourcesoftware, maar dat zal mocht worden’. Hierdoor konden aanbieders volgens Heemskerk niet met een big bang van open source zelfs uitgesloten worden, aangaan. De backoffice is nog ‘gesloten’ en daar gezien het kenmerk van die software nu juist is dat hij gratis is. ‘Die vraag is te ingewikkeld, moet de basiswerkplek als onderdeel van de frontoffice goed mee kunnen communiceren. daar kom ik nog op terug,’ mompelde Bos. ­Ingeseind door zijn ambtenaren meldde hij Daarom was gekozen voor een stapsgewijs proces. Een technisch ingewikkeld verhaal, gaf vervolgens dat er op onderdelen van de aande minister van Financiën toe: ‘Ik houd het besteding wel een nulprijs mocht worden graag zo open mogelijk, om dat woord maar ­geboden, maar niet voor het geheel, ‘want dan eens te gebruiken, en ik wil hier best alle apstort de hele aanbestedingsprocedure in ­elkaar’. plicaties voorlezen, maar ik snap er ook geen De Kamerleden worden op korte termijn verhout van.’ trouwelijk gebrieft over de openbare aanbesteResteerde de vraag of de eisen in het docuding, die vooralsnog op 20 februari moet worden afgerond. < [Guikje Roethof] ment niet anders geformuleerd hadden kunnen

Yvonne Kroese

N

adat Elsevier vorige week scoopte dat Ed Kronenburg de nieuwe SG van Buitenlandse Zaken wordt, vond Joan Ferrier van E-Quality, het kenniscentrum voor emancipatie, het tijd een persbericht de wereld in te sturen. Onder de titel ‘Opnieuw geen vrouwelijke secretaris-generaal’ hekelt zij deze benoeming, die overigens nog door het kabinet bekrachtigd moet worden. Reden voor heel wat media-aandacht. Ook belangenclub Women on Top mengde zich in de discussie. Bestuurslid Senay Ozdemir schreef dinsdag op de Forumpagina van de Volkskrant dat er op deze manier niets terechtkomt van het kabinetsvoornemen dat in 2011 een kwart van de ambtelijke top vrouw moet zijn. Toch zit het kabinet op dit punt niet stil. Het is waar dat alle SG-posities momenteel door een man worden bekleed. Maar dat is geen nieuws. Marjanne Sint, destijds hoogste baas van Vrom en enige vrouwelijke SG, verliet de rijksdienst immers eind 2006 al. En ja, op haar allereerste werkdag als minister heeft Guusje ter Horst haar handtekening gezet onder vijf SG-benoemingen, allemaal mannen. Dat neemt niet weg dat er de afgelopen maanden behoorlijk wat dames op topfuncties bij de overheid zijn benoemd. Andrée van Es als DG Bestuur en Koninkrijksrelaties op Binnenlandse Zaken en Balkenendes raadadviseur Annemieke Nijhof begint maandag op VenW als DG Water. Vorige week nog is op VWS een vrouw benoemd: Diana Monissen, afkomstig uit de zorgverzekeringswereld, wordt DG Curatieve Zorg. En op het ministerie van Landbouw heeft SG André van der Zande zijn ‘ideale situatie’, zoals hij eens aan PM vertelde, bereikt: in de Bestuursraad, bestaande uit vier personen, is de m/vverhouding met de komst van Anita Wouters en Annemie Burger fiftyfifty. Zo slecht is het dus helemaal niet gesteld met de emancipatie in de rijksdienst. Van de 45 directeuren-generaal zijn er momenteel 13 van het vrouwelijk geslacht, dat is bijna 30 procent. Daarmee heeft het kabinet zijn doelstelling op dit niveau in elk geval al gehaald. Het zou natuurlijk mooi zijn als er ook weer eens een vrouw bij het SGberaad aanschuift. Ik kan me dan ook nauwelijks voorstellen dat minister Ter Horst er niet alles aan doet om op haar eigen departement een vrouw op deze positie te benoemen. Cindy Castricum [email protected] PM 8/2

9

nieuws > Energiepaus Noé van Hulst:

‘EU moet niet alle eieren in ÈÈn mandje stoppen’ Als kersverse secretaris-generaal van het Internationaal Energie Forum in Riaad leidt Noé van Hulst de dialoog tussen energieproducerende en energieconsumerende landen. De oud-DG Energie maakt zich zorgen over ‘overambitieuze’ Europese en Amerikaanse plannen om op korte termijn massaal meer biobrandstoffen in te zetten. Dit staat haaks op de klemmende vraag van energieconsumerende landen naar meer investeringen en grotere olieproductie om de prijs van bijvoorbeeld benzine te drukken, stelt hij.

VROM/EZ • Een maand geleden verhuisde Noé

van Hulst van Parijs, waar hij directeur Strategie bij het Internationaal Energie Agentschap was, naar Riaad, waar hij aan de slag ging als ­secretaris-generaal van het Internationaal ­Energie Forum (IEF). Dit overlegorgaan komt voort uit de oliecrisis van de jaren zeventig, maar institutionalisering vond pas vier jaar geleden plaats. Niet meer dan logisch dat de zetel van het IEF in Saoedi-Arabië is gevestigd, vindt Van Hulst. ‘In de gebieden waar de ­olievoorraad het grootst is, is men het sterkst geïnteresseerd in stabilisatie.’ Rusland maakt afspraken met Bulgarije, Servië én Nederland over de aanleg van nieuwe pijpleidingen. Daarmee wordt ­Europa steeds afhankelijker van Russisch gas. Komen we daar nog onderuit? ‘De afhankelijkheid zal voor Europa als blok waarschijnlijk blijven bestaan. Er is slechts de mogelijkheid om afhankelijkheid te mitigeren, want je kunt het risico nooit helemaal ­wegnemen. Je moet het risico spreiden; niet al je eieren in één mandje stoppen, onder andere door het inzetten van meerdere energiebronnen en meerdere pijpleidingen. Gas wordt nu ­bijvoorbeeld vooral gebruikt om elektriciteit op te wekken. Maar je zou bijvoorbeeld in veel sterkere mate kernenergie en duurzame energie voor stroomproductie kunnen inzetten. Elke regio kan daarvoor zijn eigen strategie ­ontwikkelen. Het afhankelijkheidsrisico bestaat overigens aan beide kanten: Rusland heeft ook een afzet nodig. Het is een goede zaak als ­projecten zoals de aanleg van pijpleidingen in

10

PM 8/2

samenwerking tussen consumerende en ­producerende landen worden ontwikkeld. Dat stimuleert interdependentie, en dus ­wederzijdse investeringen.’ Moet de privatisering van de energiemarkt in het kader van de voorzieningszekerheid weer ongedaan worden gemaakt? ‘Daar wil ik geen uitspraken over doen, dat staat te ver van mij af. De discussie over “wie bezit wat?” is voor internationale energievraag-

‘EU heeft relatieve rol in de wereld’

stukken nauwelijks van belang. Belangrijk is hoe de markt- en investeringsvoorwaarden zijn, en of er heldere prikkels aan vraag- en ­aanbodkant worden gegeven. Dat wordt ­slechts voor een heel klein deel bepaald door dit soort vragen. Maar ik wil het vraagstuk niet ­kleineren. Het is belangrijk voor de discussies onder aandeelhouders.’ Wat vindt u van het idee om de gas- en ­o lievelden in het Arctische gebied te ­benutten? ‘De vraag naar energie van opkomende ­economieën zoals ontwikkelingslanden, maar ook China en India, groeit enorm. Die zullen de ­komende decennia veel energie nodig hebben. Dat maakt het nodig om ook gas- en olievoorraden in andere gebieden verder tot ­ontwikkeling te brengen. Ontginning van het Arctische gebied zal verdere technische

­ ntwikkeling vergen. De kosten moeten wel o ­opwegen tegen de prijs van olie en gas. De ontginning zal uiteraard onder strenge ­milieurestricties komen te staan. Hoe worden de platforms gebouwd? Hoe wordt alles weer opgeruimd? Enzovoorts. Die restricties zijn er al voor een groot deel, want Noorwegen is al jaren actief in de Barentszzee en het Noorse parlement stelt strenge eisen aan die activiteit. Ze kunnen daar niet zomaar hun gang gaan. Je moet het zien als de discussie over de ­Waddenzee.’ De Europese Commissie presenteerde twee weken geleden ambitieuze beleidsplannen. Wat was uw reactie? ‘Persoonlijk moet ik nog maar zien of het lukt. Ik vraag me af of ze gerealiseerd zullen worden, met deze timing en in deze mate. De plannen hebben aardig wat consequenties voor de olieen gasmarkt. In elk toekomstig energiebeleid spelen de Opec-landen een belangrijke rol. De consumerende landen vragen de producerende landen om een almaar hogere productie. Maar de producerende landen willen zekerheid over het rendement van hun productie. Als alle wetgevingsplannen van de Verenigde Staten en de Europese Unie worden gerealiseerd is het de vraag of het wel verstandig is om de productie zo te willen opjagen. Hoe realistisch is het om op zo’n korte termijn een zo grote omschakeling naar biobrandstoffen en duurzame energiebronnen tot stand te brengen? Deskundigen twijfelen daaraan. Het is moeilijk uit te leggen aan de Opec-landen dat politici aan de ene kant die beleidsplannen

nieuws > Tulpen in zee EZ/VENW • Een boeket tulpen als eiland voor

de Nederlandse kust is technisch haalbaar en financierbaar, zegt het Innovatieplatform dat dit jaar gaat bekijken hoe overheid en marktpartijen zich moeten organiseren om het project van de grond te krijgen. Het IP kreeg bijval van tachtig ‘topspelers’ uit onder meer de water-, milieu- en wetenschappelijke sector tijdens de Kustconferentie op maandag 4 februari. ‘Sinds de Deltawerken zijn er geen bijzondere ontwikkelingen meer geweest waarin Nederland excelleert,’ stellen de leden van het Innovatieplatform. Daarin komt verandering door de ontwikkeling van een multifunctioneel energieeiland op zee. Het eiland moet voorzien in duurzame energieopwekking, recreatie en viskweek. Er moet ook een haven komen.

Meer ruimte voor ondergrondse leidingen neerleggen, terwijl ze aan de andere kant een beroep doen op meer investeringen en ­productie van olie en gas. Die discussie zal levensgroot spelen in de ministersconferentie van het IEF, waar van 20 tot 22 april ministers uit zowel producerende als consumerende landen van over de hele wereld, waaronder de Verenigde Staten, China, India en de Europese Unie, bij elkaar komen.’ Heeft u nog advies aan de Tweede Kamerleden die maandag 11 februari op bezoek gaan bij de commissarissen Neelie Kroes (Mededinging) en Andris Piebalgs ­(Energie)? ‘Ha, ha, die hebben mijn advies niet nodig. Ze zouden er goed aan doen sterk te letten op de

‘Is het verstandig de productie zo op te jagen?’

Noé van Hulst (1957) volgde enkele weken geleden de Noor Arne Wather op als secretarisgeneraal van het Internationaal Energie Forum (IEF). Het overlegplatform van aardolie producerende en consumerende landen organiseert iedere twee jaar een ministeriële bijeenkomst over de internationale energiesituatie. Het IEF streeft naar een stabiele aardoliemarkt. Voor zijn nieuwe functie verhuisde Van Hulst naar Saoedi-Arabië. Hiervoor werkte hij als directeur Strategie bij het Internationaal Energie Agentschap in Parijs. Van Hulst heeft een carrière achter de rug bij het ministerie van Economische Zaken, waar hij tot zijn vertrek in 2003 directeurgeneraal Energie was.

VROM • Het ondergrondse transport van gas,

chemicaliën en mogelijk CO2 zal in de toekomst mogelijk in de knel komen. Dat staat in een brief die minister Cramer deze week aan de Tweede Kamer stuurde. Ze schrijft dat ze een visie voorbereidt waarmee voor 10 tot 20 jaar vast moet staan hoe het ruimtelijk beleid ten aanzien van ondergrondse buizen eruit komt te zien. Er zullen meer stoffen moeten worden getransporteerd, verwacht Cramer. Dat transport vraagt mogelijk om een uitbreiding van het buizennetwerk en zal dus meer ruimte nodig hebben. Waar de leidingen kruisen met andere infrastructuur, bijvoorbeeld in de regio Arnhem-Nijmegen, kunnen knelpunten ontstaan. Cramer verwacht haar visie na de zomer aan de Kamer te kunnen sturen.

Virtuele prijzen relatieve rol van de Europese Unie in de wereld. De EU is een belangrijk project, maar Europa moet verdraaid goed in de gaten houden wat er elders in de wereld gebeurt. Ik zit hier ­natuurlijk nog maar een maand, maar ik zie hoe het Midden-Oosten steeds meer naar de ­Aziatische groeimachten kijkt. Daarop moet Europa zijn strategie afstemmen, niet op ­discussies uit het verleden, toen de rol van ­Europa in de wereldeconomie groter was. De lidstaten moeten één stem naar buiten hebben, die herkenbaar is. Er zijn nog regelmatig individuele lidstaten die her en der eigen zaken doen. Het is zeer de vraag of dat de EU als geheel verder helpt.’ < [Eefje Rammeloo]

BZK • De winnaars van de prijsvraag Virtuele

Werelden en de Overheid van BZK zullen dinsdag 19 februari op het seminar Virtuele werelden: kansen en mogelijkheden op de TU Delft hun plannen presenteren. De eerste ­prijs is gewonnen door Eppo Gutteling, die het idee had om een nieuwbouwwijk virtueel na te bouwen zodat aspirant-kopers en -bewoners al met elkaar kunnen communiceren voordat hun huis gebouwd is. De tweede prijs ging naar Jerome Bertrand en Barbara van den Berg. Zij bedachten het spel Serious city, waarin het erom gaat virtueel burgerschap te koppelen aan overheidsinformatie en -doelen.

PM 8/2

11

nieuws >

ex-medewerker: nfi niet onafhankelijk genoeg Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) ligt zwaar onder vuur. Ex-werknemers ­beschuldigen het agentschap van gesjoemel met onderzoeksresultaten en zetten met eigen ­laboratoria de concurrentie in. JUSTITIE • Het is onrustig in de wereld van het

forensisch onderzoek. Na Richard Eikelenboom, die al enkele jaren zijn eigen, bijzonder ­succesvolle laboratorium runt in een schuur in Hulshorst, opent Ton Broeders binnenkort een forensisch instituut in Maastricht. ­Beiden werkten voorheen bij het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Dat Richard Eikelenboom met ruzie wegging bij het NFI is bekend, maar ook Ton Broeders heeft de nodige kritiek op de werkwijze van zijn voormalige werkgever: ‘Het was verschrikkelijk moeilijk om veranderingen van binnenuit te bewerkstelligen, terwijl kritiek van buiten vaak wel werd aangenomen.’ Tot mei vorig jaar was Broeders als chief scientist verantwoordelijk voor het wetenschappelijk niveau van het ­onderzoek. Hoewel hij benadrukt dat er ‘geen sprake was van een conflict’ tussen hem en zijn oud-werkgever, kon hij zich niet vinden in ­sommige opvattingen binnen het NFI. Een van zijn punten van kritiek betreft de manier waarop het NFI met zijn onderzoeksresultaten naar buiten treedt. Hij vindt dat ­intoxicologische ­bevindingen sterker worden gepresenteerd dan ze zijn. ‘Dan werd gesteld dat een deel van de mensen die dezelfde waarde van een stof in hun bloed hadden, daaraan overleed. Dat we niet weten hoe groot het deel is van die mensen dat nog vrolijk rondloopt, werd er niet bij ­verteld. Dat er in zo’n geval geen onzekerheidsmarge wordt gegeven is onbegrijpelijk.’ NFI-directeur Tjark Tjin-A-Tsoi, die afgelopen zomer aantrad, gaat niet in op eventuele ­meningsverschillen met oud-werknemers van vóór zijn aantreden. Hij is het op veel punten met Broeders eens. Zo stelt hij dat er nog veel onderzoek nodig is om objectivering van ­deskundigenoordelen te vergroten: ‘Om de ­oordelen als het ware onafhankelijk te maken van de deskundigen.’ Waakhond De nuances in de manier van werken van het NFI staan door de komst van concurrerende forensisch onderzoeksinstituten wel ter ­discussie. ‘Het NFI vindt dat het klanten heeft. Ik vind dat de enige klant de waarheid is,’ aldus

­Broeders. Tjark Tjin-A-Tsoi: ‘Het NFI als waakhond van de waarheid is onzin.’ Tjin-A-Tsoi stelt dat de onderzoekers wel interpreteren, maar dat de uitkomst veelal afhangt van de input: het stuk dat moet worden onderzocht, de onderzoeksvraag, en de informatie over de zaak. ‘Deels is het science, deels is het art,’ zegt hij. De afgelopen jaren kwamen regelmatig ­zaken in het nieuws waarbij het forensisch ­onderzoek verkeerd geïnterpreteerd was. ­Broeders: ‘Schiedam [de Schiedammer parkmoord, ER] was een les, maar de signalen ­werden niet opgepikt.’ Inmiddels heeft het NFI de hand in eigen boezem gestoken. Er zouden ­‘concrete stappen’ zijn gezet om de objectiviteit van het onderzoek beter te waarborgen. Gegevens weggelaten Maar de werkwijze van het NFI is niet het grootste punt van kritiek. Doordat het NFI onder de vlag van Justitie vaart, is het geneigd zich te schikken naar de wensen van zijn opdrachtgevers, stellen critici. Zo werden, in de tijd dat Broeders nog bij het NFI werkte, bepaalde ­gegevens weggelaten uit het rapport aan ­Justitie en de rechtbank. Om ‘geen vragen op te roepen’. Broeders: ‘Het NFI vindt sommige onderzoeken zonde van zijn tijd.’ Ook daar is Tjin-A-Tsoi het met Broeders eens. Hij is erover in gesprek met het OM: ‘Dat is een houding van het NFI die ik absoluut niet wil. Het is aan de opdrachtgever om aan te geven of hij bepaald onderzoek belangrijk vindt of niet.’ De afhankelijkheidspositie ten opzichte van Justitie is onder andere bij advocaten onderwerp van gesprek, weet Tjin-A-Tsoi. Hoewel het NFI beweert onafhankelijk te opereren en zich niet te laten beïnvloeden door de wensen van OM of politie, bestaat de perceptie van af-

hankelijkheid wel degelijk. Het NFI is een agentschap en daarom mag het OM het gratis opdrachten geven. Aangezien Justitie niet hoeft te betalen wanneer ze het instituut een onderzoek laat doen, maar wél wanneer ze dat onderzoek aan het IFS van Eikelenboom geeft, wordt een eventuele markt voor forensisch ­onderzoek verstoord. Dat deze situatie niet kan voortduren heeft men ook bij ­Justitie begrepen. Inmiddels wordt de positie van het NFI intern besproken, nu steeds meer marktwerking op het gebied van forensisch onderzoek lijkt te ontstaan. Onder leiding van de nieuwe directeur is een begin gemaakt met ‘het verzakelijken van de relatie met zijn ­opdrachtgevers’. De gratis opdrachten liggen op tafel ter discussie. Omdat Tjin-A-Tsoi eerder directeur ­Concurrentietoezicht bij de NMa was, ligt het voor de hand dat hij b­innenskamers pleit voor privatisering van het agentschap. Hij geeft toe dat dit een van de mogelijkheden is die wordt besproken. ‘Op het moment dat je moet opereren in een markt, ga je je afvragen of je niet meer flexibiliteit nodig hebt. Heeft het NFI voldoende armslag om daarin mee te d ­ raaien?’ Een andere reden om de positie van het NFI onder de loep te nemen, is het feit dat niet zelfstandig uitgebreid kan worden als de vraag naar forensisch onderzoek groter wordt. Het NFI moet in dat geval bij Justitie aankloppen, en heeft daardoor tevens te lijden onder ­bezuinigingen. Ex-NFI-medewerker Broeders denkt dat de 70 ­miljoen euro die het instituut van het ministerie van Justitie krijgt beter verdeeld kan worden, bijvoorbeeld door zijn eigen laboratorium in te schakelen: ‘Ik denk dat ik hetzelfde onderzoek goedkoper kan doen.’ < [Eefje Rammeloo] PM 8/2

13

nieuws >

De werkdag van Tekst chris van de wetering foto welmer keesmaat

Marcel van Gastel is directeur-generaal Maatschappelijke Zorg op VWS en programmadirecteur-generaal Jeugd en Gezin. De hoogste ambtenaar van minister Rouvoet moet samenwerken met vier andere departementen. Vooral de ict werkt nog niet mee. Donderdag 24 januari, 10.00 – 10.45 uur: Eindrapport Risicoanalyse Justitiële Jeugdinrichtingen. Lex Stigterman en Rianne Welvaart van Boer & Croon komen het rapport bespreken dat ze geschreven hebben. Verantwoordelijk directeur Gemma Tielen en afdelingshoofd Jaap Janse schuiven aan. De risico’s die de omvorming van voorlopig nog vijf justitiële jeugdinrichtingen tot instellingen voor gesloten jeugdzorg met zich meebrengen zijn aan de orde. De instellingen vallen straks niet meer onder het regime van Justitie maar onder Jeugd en Gezin. Het grootste risico ligt volgens Boer & Croon in de departementale verschillen in aansturing. ‘Justitie is een departement dat zijn instelling heel strak aanstuurt, terwijl de ambtenaren van VWS traditioneel meer verantwoordelijkheid bij de instellingen leggen,’ licht Van Gastel toe. Hoe gaan de instellingen om met de lossere aansturing? Jeugd en Gezin moet de instellingen niet te snel loslaten, is de conclusie. ‘In het gewenningsproces zal veel tijd en energie gestoken moeten worden,’ verwacht Van Gastel.

de viproom verzamelt zich een heel gezelschap uit de diverse regionen van het programmaministerie over de coördinatie van de zorg. Van Gastel: ‘Omdat bij gezinnen met problemen vaak veel partijen betrokken zijn, moet duidelijk zijn wie de coördinatie van de zorg heeft. En wie krijgt doorzettingsmacht? Wordt dat de wethouder, de burgemeester die de openbare orde bewaakt of een professionele instantie? De machtsvraag duikt in dit dossier al snel op. Natuurlijk, gemeenten hebben de regie gekregen, maar we willen als rijk wel handreikingen bieden, goede voorbeelden verspreiden bijvoorbeeld, via nieuwsbrieven, regio-

10.45 – 11.00 uur: De EKD-brief. ‘Leuk politiek thema,’ zegt Van Gastel. Gerda van de Bosch, projectleider elektronisch kinddossier (EKD), komt met een conceptbrief over het EKD voor de gemeenten en instellingen. ‘Het plan voor één centraal EKD is de mist ingegaan,’ verklaart Van Gastel. De rechter heeft de aanbesteding tegengehouden. ‘We wilden één landelijk systeem, maar om niet weer opnieuw een aanbesteding te hoeven uitschrijven, gaan we het nu anders doen. Dit gaat ons ook tijdwinst opleveren,’ zegt hij. ‘De consultatiebureaus en GGD’s gaan nu zelf systemen bouwen. Later knopen we die aan elkaar.’ In de brief die de instellingen en gemeenten nu krijgen, staan de standaarden en eisen die ze moeten aanhouden. De brief gaat de weekendtas van de minister in. 11.00 – 11.45 uur: Rob Hartings. ‘Dat is een oud-collega van Financiën, nu directeur van jeugdzorginstelling Zandbergen in de regio Utrecht en ‘t Gooi,’ licht Van Gastel toe. ‘Hij wilde langskomen om zijn wederwaardigheden in de jeugdzorg te bespreken. Voor social talk heb ik normaal gesproken weinig tijd, maar verhalen uit de praktijk zijn natuurlijk heel interessant. We willen niet twee jaar lang werken aan iets dat achteraf een illusie blijkt.’ Het gesprek gaat vooral over de wachtlijsten. Van Gastel gaat in februari naar Zandbergen toe om te bespreken hoe de jeugdzorginstelling kan bijdragen aan een oplossing. 11.45 – 12.00 uur: Overleg Cees van de Burg. ‘Mijn directeur Maatschappelijke Ondersteuning. We hebben het over de positie van de thuiszorgwerknemers, waarover op korte termijn een brief naar de Kamer moet,’ zegt Van Gastel. ‘Staatssecretaris Bussemaker wil voorkomen dat thuiszorgwerknemers gedwongen alfahulp worden.’ 12.00 – 13.15 uur: Brainstormsessie over de zorgcoördinatie. In

14

PM 8/2

nale bijeenkomsten, een website en een nieuwsbrief. Eén gezin, één plan is de leus die we nu hanteren. Er mag niet langs elkaar heen gewerkt worden. Bert Prinsen van het Nederlands Jeugd Instituut verzorgt een ­inleiding. We hebben het over professionaliteit, goed en tijdig uitwisselen van informatie, afspraken maken en elkaar daaraan houden en het snel aanwijzen van de verantwoordelijke binnen de gemeente.’

nieuws <

Marcel van Gastel 13.15 – 13.45 uur: Overleg Gemma Tielen, directeur Jeugdbeleid. ‘Dat gaat over een personeelsaangelegenheid, want daar ga ik natuurlijk ook over,’ aldus Van Gastel. 13.45 – 14.45 uur: Gerwin van Dijk, beleidsmedewerker Zorg en Welzijn bij de provincie Friesland. Friesland heeft de jeugdzorg goed geregeld. Waar dat aan ligt? ‘Altijd aan mensen, een enthousiaste gedeputeerde of ambtenaar, of een directeur Jeugdzorg met een goed idee,’ zegt Van Gastel. In Friesland zorgen ze ervoor dat provincies en gemeen-

14.45 – 15.00 uur: Post doorwerken met stafadviseurs Eric Hoogen­ boezem en Liza Cox. Er moeten veel brieven de deur uit (onder andere van een directie bij Justitie die ook voor Jeugd en Gezin werkt). Bij de post zit een nota over de campussen voor probleemjongeren, aangeleverd door projectleider Arnoud Boer die op SZW zit. Het gaat over hoe de pilots van nu uitgebouwd kunnen worden tot een landelijk netwerk. De nota wordt besproken tijdens de wekelijkse bijeenkomst met alle directeuren van JenG. 15.00 – 15.30 uur: Overleg PGB in de Wmo. Cliëntenorganisaties hebben geklaagd dat gemeenten erop aansturen dat mensen een persoonsgebonden budget (PGB) nemen in plaats van zorg in natura, terwijl in de Wet maatschappelijke ondersteuning die keuze vrijgelaten is. ‘Een PGB zou gemeenten minder kosten,’ zegt Van Gastel. ‘We gaan eerst de feiten eens verzamelen. Klopt het verwijt wel? Je ziet wel vaker dat partijen over en weer klachten hebben en de zaak voorleggen aan het rijk. We bespreken dat dan ook weer met de gemeenten. Vaak lossen we de zaak zo op.’ 15.30 – 16.30 uur: Ict-problemen op het programmaministerie (gesprek met vier directeuren van VWS, Justitie, OCW en SZW). Het intranet functioneert niet altijd even goed, vertelt Van Gastel. ­‘Medewerkers worden soms na twintig minuten uit het systeem gegooid, grote documenten komen niet door de firewall. Vooral de verschillende beveiligingsprotocollen van de diverse departementen die bij Jeugd en Gezin betrokken zijn, zorgen voor problemen. Justitie heeft bijvoorbeeld een heel strenge beveiliging.’ De problemen moeten eerst maar eens worden voorgelegd aan de vier betrokken SG’s, zo wordt besloten. Aan de orde is ook de flexplek: ‘Straks de toekomst voor het hele rijk, wij experimenteren er nu al mee,’ aldus Van Gastel. 16.30 – 17.30 uur: Verslag G-4-bespreking probleemjongeren. Met programmadirecteur Katja Mur en andere betrokkenen praat Van Gastel over het gesprek met de burgemeesters van de vier grote steden. Van Gastel: ‘Met Binnenlandse Zaken en de andere betrokken departementen zijn we bezig om de grote steden te ondersteunen bij het aanpakken van overlastgevende jongeren. Wat kan al en wat moet nog? De burgemeesters denken volop mee.’ De afspraken worden verwerkt in een brief aan de Tweede Kamer.

ten hun werk goed afstemmen. De ‘trajectcoördinator’ zorgt dat hulpverleners om het kind van elkaar weten wat ze doen. Precies zoals in de brainstorm besproken is. Van Gastel: ‘Hoe je het beestje noemt maakt niet uit, als die coördinatie maar goed geregeld is.’

17.30 uur: Afscheid Jan van de Kasteele, Sociëteit De Vereniging. ‘Een afdelingshoofd dat met pensioen gaat. Meestal lukt het me niet om bij dit soort gelegenheden aanwezig te zijn. De minister wil me spreken of er moet snel iets de deur uit. En ook vandaag gaat het weer mis. Er moeten nog vier nota’s naar de minister en die wil ik nog wel even ­lezen.’ 18.30 uur: Naar huis. Nog net op tijd om de kinderen naar bed te brengen. <

PM 8/2

15

coverstory >

1

Mohamed ­Soeharto president van Indonesië (1967-1998)

2

Ferdinand ­Marcos president van de Filippijnen (1972-1986) $5–10 miljard*

3

Teodoro Obiang Nguema president van Equatoriaal Guinea (1979-heden) $5-10 miljard***

4

Mobutu Sese Seko president van Zaïre (1965-1997)

$churken met staa $15–35 miljard*

De voormalige Indonesische president Soeharto, jarenlang de ­onbetwiste corruptiekampioen, is dood. Wie waren de andere elf meest corrupte leiders aller tijden en hoe vergaarden ze hun geld?

S

oeharto behoorde al jaren tot de meest corrupte leiders aller tijden. ‘Tante Tien’ werd hij in Indonesië genoemd, omdat hij bij elke economische transactie waarvoor een ambtelijke handeling nodig was, 10 procent opeiste. Buiten de staatsbegroting om beheerde Soeharto een vermogen op eigen naam, dat hij in zeven stichtingen had ondergebracht die hij vulde met inhoudingen op ambtenarensalarissen, heffingen op velerlei transacties en afroming van winsten van het bedrijfsleven. Volgens de lijst van tien meest corrupte leiders van de mensenrechtenorganisaties Transparency International (TI) en Global Witness zou hij zo een ­kapitaal van 35 miljard dollar hebben vergaard. Soeharto kwam aan de macht in de periode van chaos na de ­Japanse capitulatie. Omstandigheden die doorgaans geen democraten aan de macht brengen, zoals ook blijkt uit de lijst van TI. De corrupte leiders konden vooral hun gang gaan in landen die in een periode van ­dekolonisatie zaten of die zich onder het juk van Rusland probeerden uit te wringen. Politieke instabiliteit, gebrek aan politieke controle en een enorme hoeveelheid geld die voor het grijpen ligt, vormen doorgaans een voedingsbodem waarop corrupte machthebbers goed floreren. Veel van de namen op de lijst zijn van staatshoofden die door de westerse wereld beschermd werden in de Koude Oorlog. Soeharto, de nummer 1, gold als tegenwicht tegen het communisme in Azië. Marcos (op nummer 2), die door de VS werd gesteund, stal in twintig jaar tijd 10 miljard.

16

PM 8/2

$5 miljard*

De drieduizend schoenen van zijn vrouw Imelda werden een symbool van de excessieve rijkdom waarin de familie Marcos leefde. In voormalig Zaïre gebruikte Joseph-Desiré Mobutu de dreiging van een invasie door marxistisch Angola om de aandacht af te leiden van de westerse zorgen over zijn roofzuchtig plunderen van de staatsrekening van zijn land, dat rijk aan grondstoffen is. Toen Mobutu in 1997 werd afgezet bleek hij 5 miljard dollar te hebben gestolen, bijna de helft van de hulpgelden die het toenmalige Zaïre – de huidige ­Democratische Republiek Congo – tijdens het bewind van Mobutu had ontvangen. Maar ook zonder westerse steun lag het geld in de betrokken landen voor het grijpen voor politici met voldoende macht. Volgens historicus en Oost-Europadeskundige André Gerrits van de UvA gaat het eigenlijk steeds om machthebbers die opkomen in zwakke staten, waar ­energiebronnen en andere grondstoffen, delfstoffen vooral, wel ruim voorhanden zijn, maar de staatsvorming en politieke controle nog niet ontwikkeld zijn. Ook noodhulp en ontwikkelingshulp zijn ideaal voor corruptie, benadrukt corruptie-expert Michel van Hulten. ‘Grote ­corruptie ligt op de loer zodra het gaat om grote gebeurtenissen of rampen, in complexe situaties waarin veel geld omgaat, veel spelers optreden, massaal aangekocht moet worden en bij technologisch ingewikkelde en alleen voor kenners inzichtelijke aankopen,’ aldus Van Hulten. Sani Abacha, de voormalige president van Nigeria, maakte bijvoorbeeld niet bekend hoeveel geld de staat ontving voor de concessies die verleend werden voor het boren naar olie. Dat gaf hem de ruimte vrijelijk te beschikken over grote sommen geld waarvan niemand wist hoe groot ze waren. In Turkmenistan (waar de megalomane Niyazov 4 miljard geroofd zou hebben), Oekraïne (waar premier Lazarenko het symbool van het

5

Saparmurat Niyazov

6

Sani Abacha

president van Turkmenistan (1991-2006)

president van Nigeria (1993-1998)

$3-4 miljard**

$2–5 miljard*

7

president van Servië/ Joegoslavië (1989-2000) $1 miljard*

a tsmacht graaien onder de regering van president Koetsjma werd) en in Rusland had de corruptie een iets ander karakter, doordat hier na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie grote hoeveelheden geld werden verdiend met de privatisering van staatseigendom. Een klein clubje van zakenlui en politici speelde elkaar de winsten toe van de aan- en verkoop van voormalige staatsfabrieken, -grond, en grondstoffen, vertelt Gerrits. ‘In Rusland zie je dat oligarchen en politici zelfs zijn gaan samenvallen. De mensen die het land regeren, bezitten het land nu ook,’ zegt Gerrits. Poetin zou volgens hem niet misstaan op de lijst. Van Poetin wordt beweerd dat hij 40 miljard dollar in een geheim fonds heeft zitten. Het betreft vooral olie- en gasopbrengsten die naar buitenlandse ­rekeningen zijn gesluisd en belegd in aandelen in buitenlandse bedrijven. Poetin zou dit vermogen samen met anderen controleren, zo berichtte de Guardian onlangs. Dat zou Poetin niet alleen de rijkste man van Rusland of Europa maken, maar het zou hem de meest corrupte politicus ooit maken.

2

Ferdinand Marcos, president van de Filippijnen van 1972 tot 1986, stierf in Haïti.

De jonge Ferdinand Marcos werd al tijdens zijn studententijd ­aangeklaagd voor de moord op een politieke tegenstander van zijn vader. Toen hij later president werd, vergaarde hij vooral bekendheid door zijn schaamteloze graaigedrag. Marcos werd in 1965 ­democratisch tot president gekozen, maar schafte de democratie in 1972 af. De Canadese organisatie Probe International, die de gevolgen van het Canadese ontwikkelingsbeleid onderzoekt, stelt dat de staatsschuld van de Filipijnen sinds het aantreden van Marcos steeg van minder dan één miljard naar

Slobodan Milosevic

8

Jean-Claude Duvalier president van Haïti (1971-1986) $78–80 miljoen*

Tekst CHRIS VAN DE WETERING

Bron: *Transparency International **Global Witness ***Anders

28 miljard dollar. Niet dat hij alles in eigen zak stak. Hij investeerde ook in prestigeprojecten zoals de kerncentrale in Bataan. Waren de kosten aan het begin van de bouw begroot op 500 miljoen dollar voor twee reactoren, het project kostte uiteindelijk 2,8 miljard dollar voor één reactor. De centrale functioneerde nooit. Een onderzoek door de New York Times toonde in 1986 aan dat ­energiebedrijf Westinghouse Corp de president 80 miljoen dollar betaalde om de opdracht voor de centrale te verkrijgen. Tijdens de bouw werd het budget opgedreven door de vele provisies die moesten worden betaald aan de president en zijn ­politieke vrienden. Het vermogen van het presidentiële echtpaar werd aan het eind van het bewind van Marcos geschat op 10 miljard euro. Dit fabuleuze vermogen werd volgens Imelda Marcos wel gebruikt om de schoenenindustrie nieuw leven in de blazen. Het verzet tegen Marcos nam toe na de dood van een oppositieleider in 1983. Drie jaar later ­vluchtte hij naar Haïti. Daar stierf hij in 1989. Slechts een schamele 650 miljoen dollar werd teruggevonden op Zwitserse bankrekeningen.

5

Saparmurat Niyazov, president van Turkmenistan van 1991 tot 2006, liet zich aanbidden als een totalitaire god.

Turkmenistan heeft van de voormalige Sovjetstaten de op een na grootste gasvoorraad. De bevolking profiteerde daar niet van. Niyazov regelde dat zijn onderdanen gratis water, gas en electriciteit kregen, maar dit was niet meer dan een aanvulling op de zeer lage salarissen. Zelf baadde hij in rijkdom. Volgens Global Witness, de Londense mensenrechtenorganisatie, beschikte Niyazov over 3 miljard dollar, waarvan 2 miljard vermoedelijk zit in het zogenaamde Foreign Exchange ­Reserve PM 8/2

17

coverstory <

9

Alberto Fujimori president van Peru (1990-2000)

$600 miljoen*

10

Pavlo Lazarenko premier van Oekraïne (1996-1997)

11

$200 miljoen*

Fund bij Deutsche Bank in Duitsland. Niyazov was een van ‘s werelds meest totalitaire dictators. Vooral de persoonlijkheidscultus die hij creëerde is opmerkelijk. Hij liet de maanden van het jaar hernoemen naar zichzelf en zijn familie. Overal verrezen zijn ­standbeelden. Zelfs een meteoriet werd naar hem vernoemd en hij publiceerde de Ruhnama, een episch verhaal dat gold als het Rode Boekje van Turkmenistan. Ambtenaren werden jaarlijks getest op hun kennis van de Ruhnama. In de hoofdstad Asjchabad verscheen een gouden beeld van hem dat met de zon meedraait. In 2006 stierf hij aan een hartaanval.

Arnoldo Alemán president van Nicaragua (1997-2002)

$100 miljoen*

10

12

Joseph Estrada president van de Filippijnen (1998-2001)

$78–80 miljoen*

Pavlo Lazarenko, premier van Oekraïne (1996-1997), werd als eerste regeringsleider in de VS veroordeeld wegens witwassen van geld, fraude en verduistering. Hij zit vast in Californië.

Pavlo Lazarenko begon zijn carrière als tractorbestuurder op een kolchoz in de regio Dnjkepopetrovsk. Handeltjes en vooral zijn bereidwilligheid de winsten te delen met hooggeplaatsten deden zijn ster snel rijzen. Tijdens zijn proces in de VS gaf hij toe bij elke transactie gemiddeld 10 procent te rekenen. Hij verdiende ruim 8 miljoen bij de aanschaf van vee op de Jean-Claude Duvalier, president van Haïti (1971-1986), kolchoz Naukova, door 64.000 ton staal, veel meer dan benodigd, te veralias Baby Doc, zou aan de Franse Côte d’Azur vertoekopen aan de Nederlandse firma Van der Ploeg & Terpstra bv. De winst ven. sluisde hij via een ABN Amro-bankrekening naar Zwitserse bankrekeningen. Als gouverneur van Dnjkepopetrovsk plunderde hij samen met de huidige premier en ‘gasprinses’ Julia Timosjenko de staat door middel van Toen dr. Francois Duvalier, ook wel bekend onder de naam Papa Doc, een lucratieve handel in gascontracten. Lazarenko gunde Timosjenko’s in 1971 overleed, nam zoon Jean-Claude het presidentschap over. De energiebedrijf Unified Energy Systems (UES) het monopolie op gaslevejonge Baby Doc was nog maar 19 jaar en dacht liever aan snelle auto’s ranties aan staatsbedrijven. UES importeerde gas uit Rusland en Turkmedan aan het regeren van Haïti. Genius in de heerschappij van de Dunistan, dat werd betaald met industriële producten tegen kostprijs. De valiers was moeder Simone, die de administratieve taken op zich nam. handelsfirma’s van Timosjenko exporteerden deze ­vervolgens weer. De Veel van de honderden miljoenen dollars die de familie door de jaren winst verdween. Van heen vergaarde kwam uit de tabaksindustrie Baby Doc verblijft al ruim twintig jaar aan de Côte d’Azur T i mosjen ko wordt die de familie zich had ­beweerd dat ze 2,27 toegeëigend. Later miljard dollar van de kwamen daar ook opbrengsten bij uit andere overheidsbedrijven. In staat stal en 162 miljoen aan smeergeld doorspeelde aan Lazarenko. Ken1980 trouwde Baby Doc met Michèle Bennett, wier vader door Papa nelijk heeft zij het wel handiger weten te spelen dan Lazarenko, die in Doc was opgepakt wegens schulden en ­dubieuze financiële handel. De onmin raakte bij president Kuchma. Lazarenko vluchtte met een vals extravagante bruiloft die het paar liet ­organiseren kostte 3 miljoen Panamees paspoort naar Zwitserland. Na zijn vertrek kwamen de aanAmerikaanse dollar en schokte de Haïtiaanse ­bevolking. Er komt steeds klachten. Onder meer over de Naukova-gelden. Hij zou zijn tuin hebben meer weerstand tegen zijn bewind en in 1986 verlaat Duvalier het laten ­inrichten voor een half miljoen dollar milieugeld en hij zou zakenonrustige Haïti. In een interview met de Amerikaanse televisiezender rivalen hebben laten vermoorden. Ondertussen werd hij ook in Zwitserland ­aangeklaagd voor het witwassen van geld. Daarmee zou 880 miljoen CBS in 2002 beweert hij vrijwillig te zijn vertrokken. Hij ontkent beschuldigingen van corruptie: ‘Als er geld verkeerd besteed is, zou ik dollar gemoeid zijn. ­Lazarenko kwam in december 1998 vrij op borgtocht, daar graag bewijs van zien.’ Baby Doc verblijft inmiddels ruim twintig maar werd twee maanden later opgepakt in de VS wegens valse papieren. jaar aan de Côte d’Azur, hoewel Frankrijk hem nooit officieel asiel heeft Daarna werd hij vervolgd voor witwaspraktijken. Lazarenko werd naar verleend. De Franse regering doet alsof haar neus bloedt. Onbeves­Californië overgebracht, waar zijn vrouw en kinderen inmiddels hun intrek tigde geruchten stellen dat hij een groot deel van zijn vermogen kwijthadden genomen in de oude villa van Eddie Murphy, met 41 kamers, 2 landingsbanen en vijf zwembaden, die ­Lazarenko voor 7 miljoen had raakte bij een scheiding. gekocht. In 2006 werd hij ­veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf. <

8

18

PM 8/2

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

De nieuwe helden

Bestuurskundigen lopen de deur plat bij de ministeries en de Tweede Kamer om de noodzaak van koppeling tussen de uitvoering en beleid te propageren. De kern van hun boodschap: luister naar de praktijk, dan sluit het beleid meer aan bij de feiten. En dat is goed. Vervolgens worden mensen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering op het schild geheven, gaan de beleidsambtenaren de straat op om hun oor te luisteren te leggen en gaan Kamerleden er prat op dat ze bijna niet in Den Haag zijn maar vooral werk­ bezoeken afleggen. De neiging om de eigen navel als middelpunt van de wereld te ­beschouwen lijkt hiermee doorbroken. ­Beleidsambtenaren blij, politici blij en ­mensen in de uitvoering zijn de nieuwe ­helden. Maar wat doet een nieuwe held als alleen die feiten worden meegenomen die goed uitkomen? In de periode 2000-2005 bedroeg de kans dat een tbs’er ontsnapte ongeveer 0,002 procent (488 onttrekkingen gedeeld door zes jaar × 50.000 verlofbewegingen). Tijdens 22 van deze onttrekkingen was er sprake van een nieuw misdrijf. 64 procent van de ­ontsnapte tbs’ers keerde binnen drie dagen uit eigen beweging terug. Menig bedrijf zou trots zijn op deze resultaten. Justitie niet. In 2005 sprak ik de Friese advocaat Willem ­Anker een week nadat hij dit had uitgelegd aan de onderzoekscommissie TBS. Hij bevestigde dat de Kamerleden op de hoogte zijn van deze feiten en erkennen dat de kans op een onttrekking verwaarloosbaar klein is. Ze verbinden er alleen geen consequenties aan. In weerwil van de feiten steken de fractiewoordvoerders elkaar bij elke onttrekking naar de kroon in het bedenken van repressieve maatregelen. Verloven worden ­ingetrokken en de medewerkers van de tbsinstellingen worden in een kwaad daglicht gezet. Een ander voorbeeld is de Nederlandse krijgsmacht. Mannen en vrouwen die zich

met hart en ziel inzetten voor de publieke zaak. Vaak in omstandigheden die door ­bezuinigingen schril afsteken tegen het state of the art leger in de wervingsspotjes. ­Zonder goede internetvoorzieningen, zonder voldoende sportfaciliteiten en zonder ­fatsoenlijke kamers waar ze nog steeds met vier man in een stapelbed slapen. Toch overheerst de onvrede hierover niet. Ze geloven in hun werk. Met trots leiden ze beleids­ ambtenaren en Kamerleden rond op fregatten en laten hen meevliegen in helikopters. Allemaal in de hoop dat hun geëerde bezoekers een goed beeld krijgen van hun ­werkomstandigheden, maar belangrijker nog: hun vrijwel onvoorwaardelijke inzet voor volk en vaderland. De pijn is dan ook groot als dit in Den Haag weinig waard blijkt te zijn. Toen achteraf de beschuldiging van aanranding en verkrachting op de Hr. Ms. Tjerk Hiddes niet gefundeerd bleek te zijn, was de Koninklijke Marine al lang en breed politiek en publicitair afgestraft. Geen alcohol meer aan boord, de deuren van de hutten moeten openblijven en de sfeer aan boord is verpest. Of het komt door geloof in de uitvoering of wantrouwen in het beleid is niet altijd duidelijk, maar de bestuurskundigen hebben hard geprobeerd de beleidsambtenaren en Kamerleden los te maken uit hun centripetale krachten. Ze zijn alleen vergeten de nieuwe helden van de uitvoering voor te bereiden op de ­gevolgen. Ze zijn vergeten hun te vertellen dat waardering van de praktijk leidt tot meer ­beleid om zo de uitvoering nog beter te kunnen sturen. Ze zijn vergeten uit te leggen dat veel in de uitvoering wel wordt gehoord, maar dat er niet wordt geluisterd. Ze zijn ­vergeten de nieuwe helden weerbaar te ­maken tegen de teleurstelling dat niet alle feiten, maar ­alleen de feiten die passen in de bestaande agenda’s, de consequenties bepalen.

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Chris van de Wetering en Rianne Waterval (projecten) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk-Meijer en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Yvonne Kroese, Ruben Maes Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

Ruben Maes is partner van communicatie­ bureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als ­strategisch adviseur en gespreksleider.

PM 8/2

19

interview >

20

PM 8/2

Directeur Bibliotheek Delft Eppo van Nispen tot Sevenaer:

‘De wereld ligt letterlijk aan onze voeten’ Onder de bezielende leiding van oud-televisieman Eppo van Nispen tot Sevenaer groeide de openbare bibliotheek van Delft uit tot het laboratorium van de digitale toekomst. De overheid zou zich veel beter moeten voorbereiden op de komende revolutionaire ­veranderingen in de technologie, vindt hij. ‘Je krijgt iets matrixachtigs. Je klikt iets in je hoofd en dan ga je op vakantie.’

O

TEKST eefje rammeloo FOTO’S welmer keesmaat

p vrijdagavond om halfzeven De verdieping waar Van Nispen werkt, is voor de samenleving moet doen: giving back to society. Een bibliotheek heeft iets enorm een open ruimte. Slechts een paar kantoorspr i ngen k i nderen i n de ­bibliotheek van Delft nog naar maatschappelijks, en ook een enorm saai ruimten worden van de ruimte gescheiden ­hartenlust op en neer voor de imago. Dat vinden de mensen die de bibliodoor fleurige groene schuifwanden. Van buiten ­Nintendo Wii, waar ze virtueel theek bezoeken overigens niet. Als er ergens kun je niet naar binnen kijken, van binnen wel tennissen. Ernaast staat een PlayStation 2 en naar buiten. Hier wordt nagedacht over de een wordt gesloten, waar dan ook, is er grote bij een van de betonnen ­kolommen in de ­g rote toekomst in het algemeen en over die van de paniek en gaan mensen de barricaden op. De ruimte kunnen luisterboeken worden gedownbibliotheek moet de plek krijgen die ze vercommunicatie in het bijzonder. Van Nispen load en films worden bekeken in een speciaal dient. Je hebt potverdomme een grote schat leest veel, zegt hij. ‘Maar geen boeken.’ Hij is daarvoor ontworpen donutvormige stoel met aan mensen die er komen, het is de ­katalysator gefascineerd door toekomstscenario’s. ingebouwde luidsprekers. Het bibliotheekgein de lokale omgeving. Die kun je veel beter Van Nispen: ‘Een tijdje geleden dacht de benutten, ook als overheid.’ Raad voor Cultuur na over het jaar 2027. Tegen bouw is vorig jaar grondig verbouwd. De bedie tijd maakt de wekker je ’s ochtends wakker tonnen pilaren en het open plafond geven het en attendeert je erop dat je gisteren te weinig Doet de overheid dat te weinig? een industrieel uiterlijk, terwijl de muren – in ‘De bibliotheek mag morgen worden ­opgeheven. bewogen hebt en een kroketje hebt gegeten, paars, oranje en groen – vrolijk stemmen. De bibliotheek, of ‘de speeltuin’, zoals directeur Maar er moet een garantie zijn dat ­mensen zich en dat daarom je premie aan het eind van de Eppo van Nispen tot Sevenaer de ruimte noemt, op de hoogte kunnen stellen van het maand omhooggaat. Dat is ambient society, bevindt zich beneden. Boven, in zijn kantoor­democratische proces, zodat ze eraan ­kunnen waarin alles wordt aangestuurd door alles. De bibliotheek is daar al heel ruimten, filosofeert de directeur over de ver in, in alle boeken zit ‘Ik heb niet het gevoel dat er een langetermijnvisie ­toekomst. De ‘Delftse een RFID-chip. Ken je de achter de kabinetsplannen zit’ bieb’ vergaart extra film Minority Report? Die ­inkomsten door in samenwerking met de TU deelnemen. Het publieke domein staat film speelt zich af in de toekomst en is gemaakt Delft ‘zaken voor de toekomst’ te ontwikkelen ­momenteel onder druk. We zijn bijvoorbeeld door Spielberg met als uitgangspunt: wat zou en in opdracht filmpjes te produceren, uiterbezig met het project Beelden voor de ­toekomst er mogelijk zijn met de techniek van die aard onder leiding van oud-televisieman Van met het Instituut voor Beeld en Geluid. Veel van tijd?’ Nispen, die daarvoor de leiding had over de wat er gemaakt is aan beelden, is met publiek Hij haalt zijn laptop tevoorschijn en zoekt nieuwsprogramma’s van SBS. De bibliotheek, geld tot stand gekomen. Maar vervolgens gooit het fragment op waarin hoofdpersoon John een producent er een slot op, en moet je extra Anderton, gespeeld door Tom Cruise, op de beweert hij, is dan ook ‘de modernste ter wevlucht is in een metrostation. Reclameborden gaan betalen omdat hij de rechten claimt. reld’. De overheid van de toekomst moet de spreken hem aan en proberen hem met ­gebruik ­basisingrediënten van ons aangename leven van persoonlijke informatie te verleiden tot Vanwaar de overstap? waarborgen. Als ik minister-president was, een biertje of een vakantie: “John Anderton, ‘Dat kan ik heel goed uitleggen.’ zou ik het universele recht op vrije en gratis you could use a Guinness! ” Van Nispen wijst Hij pakt een fotolijstje. ‘Kijk, dit zijn mijn kinderen. Ik heb best veel toegang tot alles wat uitgegeven is, of dat nu op het beeldscherm: ‘Kijk, hij gaat de metro in centjes verdiend met het maken van televisieboeken, muziek of games zijn, vastleggen in en registreert zich met een irisscan. Een programma’s. Er was een punt waarop ik wist de wet. We krijgen veel Amerikanen over de ­andere passagier herkent hem aan de hand dat ik over twee, drie jaar helemaal binnen vloer en die vinden het een schande dat de van een foto in een e-paper, die zich aan de zou lopen. Ik was van plan me een paar jaar bibliotheek niet gratis is. Ik deel die mening. lopende band aanpast aan het laatste in het buitenland te vestigen. Ik had daar De bibliotheek zou naar het model van de nieuws.’ ­publieke omroep moeten worden gevormd. De laptop wordt weer opgeborgen. Van ­helemaal naartoe gewerkt. Maar ik was ­voorbijgegaan aan mijn kinderen, van wie er Centraal regelen die handel! Het is een ­instituut ­Nispen vertelt hoe zijn dochter hem vroeg met dat een steeds belangrijker stuurplek in de zijn mobiele telefoon een fotootje te sturen van twee in de puberteit waren. Die zeiden: “Wij maatschappij krijgt, met name gezien het een paar schoenen die hij, op reis in New York, gaan niet mee.” Misschien was dat een teken ­gevecht in het publieke domein.’ voor haar wilde kopen. Zo kon zij, in luttele aan de wand. Ik heb altijd geleerd dat je iets PM 8/2

21

interview < seconden en op vele kilometers afstand, ­beoordelen dat ze die schoenen maar niets vond. ‘Sommige dingen zijn voor mij nog heel bijzonder, maar voor mijn kinderen heel ­normaal. Als je weet dat dingen zich zo snel ontwikkelen, moet je ervoor zorgen dat je de publieke zaak verankert, om stabiliteit te ­genereren. Het jaar 2027 is in die zin een ­m agisch jaar, want dan bestaat het ­geboorteoverschot niet meer. Hoe lang moet je ­nog doorgaan met huizen ­bouwen? Ik heb niet het gevoel dat er een langetermijnvisie achter de kabinetsplannen zit.’ Het is natuurlijk ook maar afwachten of zo’n kabinetsvisie standhoudt. ‘Inderdaad. Over vier jaar is er weer een nieuw kabinet. In die zin moeten de ministeries ­u iteindelijk garanderen dat de stabiliteit ­gewaarborgd blijft. De minister kan best wat ballonnen oplaten, maar mag niet in gekte vervallen.’

op dit kleine aardklootje is daar geweest, en zij hebben gekeken naar die prachtige blauwe bol. Dat ontroert mij enorm.’ Hij wijst op de usb-stick die hij in de computer heeft ­gestoken: ‘Dit is een 4 gigabyte usb-stick. Dat die com-

‘ik heb de wens om ooit op de maan te staan’ puter al die beeldjes zo snel kan oproepen is een enorme informatieoverload.’ Dan laat hij op de computer een plaatje zien van iets dat eruitziet als een machinekamer. ‘Zo dachten ze in 1954 dat onze pc er in 2004 uit zou zien.’ Welke functies dachten ze dat de computer moest hebben? ‘Ze waren er vooral over uit dat de computer een belangrijke plek in het huishouden zou innemen. Maar hoe groot...? In 2050 zal de computer voor het eerst slimmer zijn dan de mens. Een aantal heel knappe koppen van het MIT werkt daaraan. Die supercomputers ­komen er echt aan. Dat betekent dat de kinderen van mijn kinderen gaan leven in een maatschappij waarin hun computer slimmer is dan zijzelf. Wij zijn allemaal dom, evalueren heel slecht, en we hebben vaste waarden nodig. Maar de computer heeft een zelflerend vermogen. Hij kan binnen de snelheid van de dataoverdracht de hele Franse woordenschat overbrengen naar een andere computer.’

Zou u zelf een politieke functie willen ­bekleden? ‘De familie van Nispen tot Sevenaer heeft het grootste aantal parlementsleden uit één familie geleverd. De politiek zou ons dus in het bloed moeten zitten. Ik zou het een enorme eer vinden om ooit minister te worden. Sinterklaas spelen vind ik trouwens ook helemaal ­geweldig.’ Het geluid van een schuivende wand. Een medewerker komt ‘de rekening voor Washington’ brengen. Van Nispen lacht veelzeggend: Dat maakt hem nog niet slimmer. ‘Ook daar worden we uitgenodigd om te vertel‘Nanotechnologen zijn bezig met reversed len over hoe we het hier aanpakken. We ­engineering. Daarmee onderzoeken ze hoe het zouden het project Next Toplibrarian – in het brein in elkaar zit, en als je dat weet kun je kader van be proud and tell it – ook wel in het slimmer maken. De computer zal creatiever Washington willen pitchen. Dat zouden we en slimmer worden. Daarmee zal hij een hoop bijvoorbeeld ook op televisie willen ­hebben. basistaken van ons overnemen. Een mooi Soms zijn we net een ‘In Korea is bij wet vastgelegd dat de ­reclamebureau.’

Eppo van Nispen tot Sevenaer (1964) studeerde rechten en geschiedenis voordat hij aan zijn televisiecarrière begon. Eerst was hij redacteur bij de Tros, waar hij onder andere werkte aan de programma’s Banana Split en Radar. Later werd hij regisseur en hoofdredacteur van de SBS-nieuws­ programma’s. Hij was betrokken bij het Digitaal Platform dat televisieproducties digitaliseert en bij het Instituut voor Beeld en Geluid. Sinds 2005 is hij directeur van de radicaal vernieuwde bibliotheek DOK in Delft. DOK heeft diverse prijzen ­g ewonnen zoals de Innovatie­ stimulans Bibliotheekvernieuwing voor innovatieve projecten waar­ onder ‘De Niet Lezen Club’ en het ‘Dok Tankstation’.

veel verder. Daar heeft men in maart 2007 de Robots Ethic Charter aangenomen, waarin bij wet is vastgelegd dat de mens altijd over de computer moet ­regeren. Er komt een moment dat de ­computer écht slimmer is. Kijk naar Star Wars en ­accepteer dat het zo is.’ Hij wijst weer naar de foto van zijn kinderen. ‘Voor hen is het gewoon een gegeven. mens Zij zullen leven in een altijd over de computer moet regeren’ maatschappij waarin voorbeeld is de Deep Blue van IBM, die in 1997 ze daar prima gebruik van maken.’ U bent niet alleen directeur van de openbare bibliotheek DOK in Delft, maar ook tegen Garri Kasparov speelde. Wie won er…? Op de computer speelt Van Nispen een een gepassioneerd en veelgevraagd ­demonstratiefilmpje af van een android, een Die rekenkracht zit nu thuis in je computer.’ ­spreker op Nederlandse bijeenkomsten en robot die eruitziet als een mens. De natuur­ in het buitenland. Waar gaan uw spreekHet is onmogelijk dat een mens meer getrouwe beweging is nog een beetje ­capaciteit maakt dan hij zelf bezit, tenzij ­schokkerig, maar je zou bijna geloven dat je beurten over? de definitie van slim wordt veranderd. Dat met een Japanse vrouw te maken hebt. Van ‘Het landschap verandert sneller dan ooit, en dat zit hem in de technische toepassingen. Nispen: ‘Stop nu dertig jaar ontwikkeling in zeggen filosofen. Onze communicatie bijvoorbeeld was heel ‘Dat klopt vanuit de oude gedachte van de dit apparaat, en moet je dan eens opletten. Je ­onbetrouwbaar, omdat slechts acht procent ­methodologie en de wijsbegeerte. Maar dat krijgt ook iets Matrixachtigs.’ Hij doet alsof hij verbaal is, de rest is non-verbaal. Boeken werd gedacht in een tijd dat men niet voorzag een stekker in zijn hoofd steekt. ‘Je klikt iets ­h ielpen ons lange tijd om verhalen door te dat computers een veel grotere rekenkracht in je hoofd en dan ga je op vakantie. Ja, daar geven. Nu maakt de chip het mogelijk om kunnen genereren. Juist doordat het kunnen we heel moeilijk over doen, maar het overal heel heftig en heel snel te ­communiceren. ­machientjes zijn. Wij gebruiken 1014, een comis zo.’ Zelfs als je in Darfur bent heb je gewoon een puter kan 1021 benutten.’ werkend netwerk. De wereld ligt letterlijk aan Wat houden we dan nog te wensen over? onze voeten. Ik heb nog steeds de wens om Zonder enige aarzeling: ‘Geluk. Het gras is Een enge ontwikkeling. ooit op de maan te staan. Een aantal mensen ergens anders altijd groener.’ < ‘Ik vind het ook raar, maar in Korea is men al

22

PM 8/2

achtergrond > Een overzicht van zes jaar contraterrorisme

Het mag wat kosten De Hofstadgroep is geen terroristische organisatie, aldus de Haagse rechtbank in hoger beroep. Een goede aanleiding voor PM om terug te blikken op het antiterrorismebeleid in Nederland. ‘Het beleid wordt bepaald door de conjunctuur van de angst.’

D

Tekst guikje roethof Beeld Lachemann Producties/rob jongbloed

e aanslag op het WTC in New York op 11 september 2001 Daar zou het niet bij blijven. was zo schokkend dat in heel Europa direct beleid ter De AIVD stond in 2007 voor 180 miljoen euro op de begroting. En de voorkoming van terroristische acties op gang kwam. In groei van de AIVD gaat door. Tussen 2005 en 2009 komen er 585 Nederland presenteerde het kabinet-Kok (Paars 2) al op 5 fulltimers bij, zodat de dienst in 2009 een omvang heeft van 1500 oktober een omvangrijk Actieplan Terrorismebestrijding medewerkers. De NCTb heeft met 90 medewerkers zijn definitieve en Veiligheid. Nederland gaf daarmee uitvoering aan afspraken in de omvang wel bereikt. Althans, dat vindt Lidewijde Ongering, plaatsvervangend Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Zelf begon ze op JBZ-raad van 20 september 2001, waar als eerste actie de ‘uitbreiding van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten’ werd genoteerd. Anno 1 januari 2005. ‘Na de aanslagen in Madrid in 2004 hebben we gezegd: 2007 is de AIVD verdrievoudigd en beschikt de Nationaal Coördinator hoe hebben we het in Nederland georganiseerd? Toen bleek dat heel Terrorismebestrijding (NCTb) over 90 medewerkers. Ook tal van ­andere veel organisaties elk vanuit hun eigen opdracht bezig waren met onderdelen in de opsporingsketen ­terrorismebestrijding. Wat miste maakten een groei door met het was samenhang en regie.’ Tjibbe ‘Na 9/11 zijn we het woord terrorisme extra geld dat in het kader van het Joustra, die na een ­mediaschandaal anders gaan gebruiken’ antiterrorismebeleid beschikbaar moest vertrekken bij het UWV, was kwam. Van de tapkamers tot en met het Nederlands Forensisch Instituut in april 2004 al aan het werk gezet. Ongering zelf was plaatsvervangend (NFI), van de IND tot en met de satellietinterceptiecapaciteit van de DG Veiligheid op BZK toen ze voor haar huidige functie gevraagd werd. AIVD en het ministerie van Defensie. ‘In januari 2005 zijn we personeel gaan werven. Op de advertentie In retrospectief was de eerste reactie behoorlijk adequaat. Het kregen we meteen 3.000 reacties. Uiteindelijk zitten we nu met ­ongeveer ­actieplan van 5 oktober werd ondertekend door vijf bewindslieden: de 90 mensen. Groter willen we als coördinerende club niet worden, want minister-president, de minister van Justitie, de minister van BZK, de dan verlies je slagkracht.’ minister van Financiën en de minister van Defensie. Naast versterking van de inlichtingendiensten ging het over het verbeteren van de Vraagtekens ­samenwerking tussen opsporingsdiensten, het verhogen van de grensHet achterhalen van de bedragen die worden uitgegeven in het kader bewaking en het uitbreiden van de persoonsbeveiliging. Er kwamen van de terrorismebestrijding is minder eenvoudig dan het lijkt. De brief aan de Tweede Kamer van januari 2005, waarin de ministers van ook extra maatregelen ter bescherming van de burgerluchtvaart, een Justitie en BZK de samenhang in het beleid uiteenzetten, bevat welisimpuls voor het digitaal rechercheren, en toezicht op moneytransferwaar een financiële onderbouwing, maar daarin zijn alleen de intenkantoren. In financieel opzicht werd er niet op een dubbeltje gekeken: ‘Een eerste grove schatting van de begrotingsgevolgen komt uit op een siveringen van dat moment opgenomen. De NCTb en de uitbreiding van bedrag in de orde van grootte van structureel 150 à 200 miljoen gulden.’ de AIVD staan er niet in. Uit de brief blijkt wel dat er in het kader van PM 8/2

23

risesluit inzake Terro Europees Kaderb feire ba af str , 02 n 20 mebestrijding va dan br ontvoering en ten als moord, n de da e ch n terroristis stichting worde ch tis ris rro ‘te n van ee als er sprake is ch itie van ‘terroristis fin de De k’. er oogm eAm de n met die in doel’ komt overee t rm vo it slu Act. Dit be rikaanse Patriot es pe ro Eu t he or lag vo tevens de gronds l. ve be tie sta arre

het antiterrorismebeleid voor 2007 circa 97 miljoen euro beschikbaar is voor versterking van de ­politie, het OM, de IND, de Koninklijke ­M arechaussee en de MIVD. In 2008 is er 94 miljoen euro beschikbaar. Als we ons tot dit jaar beperken dan moeten we bij die 94 miljoen de 30 miljoen voor de NCTb optellen, plus 160 miljoen voor de AIVD en 60 miljoen voor de MIVD, waarbij de laatste twee organisaties zich natuurlijk niet uitsluitend met terrorisme bezighouden. Het kabinet heeft in 2008 bovendien 25 miljoen euro uitgetrokken ter bescherming tegen het zogeheten CBRN-terrorisme, de chemische, biologische, radiologische of nucleaire bedreigingen. In totaal: 369 miljoen euro. Tot nu toe heeft niemand vraagtekens bij deze bedragen durven zetten omdat het doel, de ­bescherming van de Nederlandse bevolking tegen terroristische ­aanvallen, boven elke twijfel verheven was. Bob de Graaff, sinds vorig jaar februari hoogleraar terrorisme aan de Terrorismebestrijder Lidewijde Ongering Universiteit Leiden en de Campus Den Haag, vertelt dat de Tweede Kamer onlangs met een krappe meerderheid de motie-Pechtold heeft aangenomen die vraagt om een onderzoek naar de effectiviteit en proportionaliteit van antiterrorismemaatregelen van de afgelopen vijf in rechts-extremistische kring, hield de inlichtingendienst vol dat er jaar. De Graaff: ‘Tot nu toe is ook de vraag naar de effectiviteit van de uit deze hoek geen aanslagen te verwachten waren. ‘Waarom doet de wetgeving nog niet gesteld, dus ik ben benieuwd hoe de regering deze AIVD dat?’, vraagt de Graaff retorisch. ‘Omdat dan de NCTb een rol krijgt. motie gaat uitvoeren.’ Met de finanZo zie je dat institutionele structu‘Als we moeten uitleggen wat ciering van het antiterrorismeberen bepalend kunnen zijn voor de het salafisme voor individuen betekent, leid heeft De Graaff zich nog niet vraag hoe je tegen dit soort fenogrijpen we in een emmer snot’ beziggehouden, maar hij heeft wel menen aankijkt.’ een goed overzicht van het veld. Bij zijn vertrek als hoofd van de ‘Contraterrorisme heeft verschillende kanten en die bepalen wie zich AIVD stelde Sybrand van Hulst tot twee keer toe dat de NCTb wel weer ermee bezighoudt.’ Hij noemt BZK voor de nationale veiligheid, Justitie kon worden opgeheven. voor de criminele kant, Defensie wanneer het gaat om een vorm van Boven in de Haagse toet ine m isdrijven, m oorlogvoering en het lokaal bestuur voor het maatschappelijke probleem. ren waar de NCTb is geWet terroristisch defide kt ui 004, gebr ‘En als het goed is, dan zijn al die maatregelen op elkaar afgestemd.’ vestigd, blijft Ongering gang van 10 -8-2 elinnd ha k’: er ch oogm Met de gepaste afstand van een wetenschapper volgt hij de gedra- diplomatiek als we dat nitie ‘terroristis ing te om de be volk gingen van de verschillende spelers. Hoe is de uitspraak van de Haag- ter sprake brengen: ‘Je gen geplee gd teren an ch overheid te ­intimideren of de se rechter dat de Hofstadgroep geen terroristische organisatie is, bij de kunt enorm discussiëren onoec , ele constit ution of de politieke, betrokken organisaties gevallen? ‘Over de vraag wat wel en wat geen over hoe je dit het beste ietirn ve te n re tu of sociale str uc he isc m terrorisme is, voer ik discussies met de NCTb en de AIVD. Men zegt daar kunt organiseren. Het hten. gen of te ontwric ord, nu: “Eigenlijk vinden we kabinet wil de NCTb misdrijven als mo de Reeds bestaan den or w g in ht de moord op Fortuyn ook continueren, dat is een andstic ontvoering en br is tu igen, met inke ge ra sp de er rm er he ne sc terrorisme.” En dan feit. Dan heb ik liever dat Wet afge rder bestraft wan ordero aa ve zw t ak ma 6, 00 vraag ik: “En de moord we onze energie bestetisch oogmerk’. gang van 1-11-2 im van een ‘terroris de grond va n gehe op ijk el og rekr uter ing voor m g ng op Kennedy?” “Ja, die den aan inhoudelijke lin hte en de St ra fbaa rstelli ac rd nve pa ns De . me al sa ia arstelling bew ijsmater ook”.’ De Graaff stelt dat aspecten.’ jihad en straf ba en inzage in het ge en bb he g in verdedig het discours over wat AIVD, MIVD en KLPD sten, ning. inlichtingendien materiaal van de - en VD terrorisme is een grote hebben instrumenten en AI de n ka r te al leen de rech heid invloed heeft op het kli- bevoegdheden die de op betrouwbaar M IV D-informatie maat. ‘Na 9/11 zijn we NCTb ontbeert. Al geldt toetsen. het woord terrorisme voor toetreding tot de NCTb, net als voor de AIVD, het hoogste anders gaan gebruiken. ­screeningniveau, de medewerkers van Tjibbe Joustra kunnen zelf bijDaarvoor sprak de AIVD voorbeeld niet de opdracht geven tot aftappen. Ook andere pas van terrorisme als er ­opsporingsmethoden zijn niet van toepassing op de NCTb, omdat de doden waren gevallen, dienst uitsluitend informeert, coördineert en regisseert. Ongering: ‘Je nu stellen we elk gewelddadig politiek activisme op een lijn met ter- zou kunnen zeggen dat de AIVD onze hofleverancier is. Mede op basis rorisme.’ Alhoewel, toen het OM vorig jaar een grote wapenvondst deed van AIVD-informatie stellen wij ons dreigingsbeeld op. Door ons verloopt

24

PM 8/2

achtergrond <

Hoogleraar terrorismebestrijding Bob de Graaff

de informatieoverdracht tussen het OM, de AIVD, de politie en de MIVD een stuk ­beter.’

ek va n va n het Wet bo Wet w ijz ig ing Strafn va ek bo et het W Strafvordering, ter verandere wetten recht en enige tot opn mogelijk hede ruiming van de tische ris ro ter n ing va sporing en vervolg 2007. 21n va ng inga misdrijven, met op en tratie, pseudoko Observat ie, in fil ijzinnw aa zetbaar bij telefoontap zijn in ook g, la ns aa ogel ijke gen over een m een n va n de oe rm ve zonder ‘redelijk ing ng ngdu rige verle straf baar feit’. La (90 is ten ch orlopige he met 2 jaar van vo n de on tm ui n Ka gelijk. dagen) wordt mo t w il da ’, ie nt te de ve in ‘ad m in ist ratie es deer vorm van proc nd zo t he en gg ze achten. tineren van verd

Monopolist Bob de Graaff vindt dat de NCTb zeker ­bestaansrecht heeft. Niet in de laatste plaats omdat zijn leerstoel door de club van Joustra en Ongering betaald wordt. ‘We hebben in Nederland gekozen voor de brede benadering: niet alleen mensen die geradicaliseerd zijn, ook de mensen die dreigen te radicaliseren worden gevolgd. De AIVD heeft het gevoel dat hij bevoegdheden moest opgeven toen de NCTb ontstond, want de dienst was monopolist.’ De NCTb verbreekt de verkokering die erkend problematisch is op het gebied van rampenbestrijding en crisisbeheersing. De Graaff: ‘De film van Wilders heeft beverdachten naar wezen dat er behoefte ur rre te n va ng Uitzetti folteis aan coördinatie, want gerede kans op n ee t me n de lan tiolgens het interna je moet ook ­buitenland ring. Verboden vo zijn en 2004 en 2005 en binnenland aan elnale recht. Tuss ­ en on terreur verdacht kaar koppelen en daar 30 vermeende n zij n ard, 16 va n he i s de NC T b voor gewen st verk la uitgezet. ­geëquipeerd.’ Hij verwacht dat de impact van de film, zo die er al komt, in Nederland niet zo groot zal zijn. ‘De

discussie erover werd steeds gekker en begon zelfs ludiek te worden met Wilderspruiken op het carnaval. De spanning was eraf. Die film kan hoogstens in het buitenland nog voor problemen zorgen.’ Stel dat het naar aanleiding van de film in een aantal islamitische landen zou komen tot een n, boycot van Nederlandse gericht verstore at regel persoons Ma 20 op r me producten, dan zou dit Tweede Ka aangenomen in t Di r. me Ka e rst ‘de saamhorigheid in eiin de Ee 3-2007, lig t nog eng aa on t he tot id gen land wel eens ten he opent de mogelijk n aan van huisbezoeke n goede kunnen komen’, ge eg afl igd nd ko ilie of fam n, diens bure meent De Graaff. Ook de de betrokkene of en of ek pr ns aa nderlijk uitspraak van de Haagse werk kring. Het hi n de va is hu t he gs lan rechter over de Hofstadhet patrouilleren zoebe n aanspreken va betrokkene, het groep heeft volgens hem s­ eit tit en id en naar kers en het vrag n een positief effect. ‘Het va n ide re rsp ve tot en met het en ijz w be de in laat zien dat iedereen geoniem kaar tjes meld-m isdaad-an lijk is voor de Nederlandn de betrokkene. va g directe omgevin se rechter. In het kader van het tegengaan van de radicalisering is dit een positieve uitspraak.’ Politie en justitie zien het effect van hun eigen optreden soms over het hoofd, meent De Graaff. ‘Als er zeven mensen worden veroordeeld en justitie noemt dit “een overwinning op het terrorisme”, dan is dit erg kortzichtig, want het kan leiden tot de radicalisering van twintig anderen.’ Hij houdt de AIVD regelmatig voor dat men daar niet zulke ‘schijnwerkelijkheden’ moet creëren. ‘Ze hebben het nu over neoradicalen, straks zul je zien dat er postradicalen in hun rapportio tages voorkomen, maar laten maatregelen na Wet best uu rlijke len ge akt strafmaatre we eerlijk zijn, als we moeten nale veiligheid ma n hu or do ensen die uitleggen wat het salafisme mogel ijk voor ‘m nku ht ac br ge verband voor individuen kan betekegedrag ingen in tiv iteiterroristische ac t me en rd nen en tot welke handelingen nen wo n’. Dit teuning daar va dit zou kunnen leiden, grijpen ten of de onders op te h zic n verbod ka n leiden tot ee we drie keer in een emmer pere ald pa be ur t van houden in de bu ol. snot. Er zijn twee deskundiph hi Sc als zo n of risicogebiede n ne so e jks eli gen in Nederland en daar kun van een wek kan sprake zijn Er u. ea ur je ook niet altijd op leunen.’ een politieb meldingsplicht op Een organisatie als de NCTb kent men in andere landen niet. Lidewijde Ongering vertelt dat er vanuit het buitenland belangstelling is voor het alerteringssysteem dat de NCTb met het bedrijfsleven opzette. Het signaleren van aanwijzingen blijkt in de praktijk echter lang niet zo eenvoudig, vertelt De Graaff. ‘De vragen komen ook bij mij terecht. Waar moet een wijkagent op letten? Moet hij zich zorgen maken als iemand een baard van 30 centimeter laat staan, of omdat hij die afscheert?’ Dat de vraag naar de proportionaliteit van de maatregelen zo langzaamaan gesteld wordt, begrijpt Ongering. ‘Wij proberen daar realistisch naar te kijken. Wat de wetgeving betreft denk ik dat we onderhand genoeg mogelijkheden hebben, maar dat het relatief rustig is gebleven betekent niet dat we het beleid al kunnen afbouwen.’ De angst voor terrorisme is in Nederland sterk afgenomen, maar dat kan veranderen als er morgen vlak over de grens een aanslag wordt gepleegd. ‘Het beleid wordt bepaald door de conjunctuur van de angst,’ stelt De Graaff. ‘Om kritische vragen over de uitgaven voor dit beleid voor te zijn, kan een aanslag in het buitenland waar geen doden bij vallen een welkome gebeurtenis zijn.’ < Met dank aan Astrid Essed PM 8/2

25

spelers > ABD publiceert overzicht na druk van media

Ambtelijke elite heeft weinig nevenfuncties Uit een overzicht van de Algemene Bestuursdienst blijkt hoe weinig nevenfuncties topambtenaren eigenlijk bekleden in de maatschappij. Bijna een derde van de ­topambtenaren vervult maar één of zelfs helemaal geen nevenfunctie. Met 14 nevenfuncties staat hij op de tweede plaats in de lijst. BZK • Een vijfde van de topambtenaren heeft slechts één nevenfuncTopambtenaren hebben vooral nevenfuncties in de raden van tie. Zeven van de 53 topambtenaren die hun nevenfuncties hebben toezicht op zorginstellingen, ze zitten in besturen op het gebied van geopenbaard, hebben al helemaal geen nevenfuncties. Dat blijkt uit de publicatie van nevenfuncties van de topmanagementgroep van het cultuur of onderwijs, in de wetenschap, of ze zijn commissaris van rijk op de website van de Algemene Bestuursdienst. Nevenfuncties ­e en woningcorporatie. Opvallend is dat nevenfuncties in het van ambtenaren waren vorige week in het nieuws vanwege de bebedrijfsleven nauwelijks voorkomen. Schnabel was eerder commistrokkenheid van twee topambtenaren bij zowel het ict-uitvoeringssaris bij Shell Nederland, maar zei deze functie vaarwel. orgaan ICTU dat opdrachten verstrekt als Het Expertisecentrum (HEC) Topambtenaren die geen ­nevenfuncties vervullen zijn vooral DG´s dat tegenwoordig met marktpar(zie het lijstje hiernaast). Ambtetijen opdrachten aanneemt. naren met maar één nevenfunctie SCP-directeur Schnabel is koploper met 22 bijbaantjes In totaal bekleden de ambtenahouden het ook nog vaak op beren volgens de opgave 193 nevenscheiden en onbezoldigde activifuncties. Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planteiten. Zo is Dineke ten Hoorn, DG Preventie, Jeugd en Sancties, bureau (SCP), neemt daarvan alleen al 22 nevenfuncties voor zijn bestuurslid van Stichting Witte Bedjes, een fonds voor hulpbehoerekening. Hij is de kampioen nevenfuncties onder de ambtenaren. venden. Judith van Kranendonk, DG Cultuur en Media, is lid van het Ook Peter Jägers, DG Rijksgebouwendienst, is een goede netwerker. Nationaal Comité 4 en 5 mei. Nevenfuncties van de ambtelijke top worden sinds kort openbaar gemaakt, nadat RTL de gegevens twee jaar geleden via de Wet openbaarheid van bestuur boven tafel kreeg. Het gaat om de nevenfuncties van de topmanagementgroep (TMG). De nevenfuncties van Topambtenaren zonder nevenfuncties de SG en de DG´s van Buitenlandse Zaken, die niet tot de TMG behoren, worden gepubliceerd in het jaarverslag van dat ministerie. Gerard Bouman Rijksambtenaren zijn in principe vrij een nevenfunctie te vervulHoofd AIVD (BZK) len, mits deze de goede uitoefening van hun functie of het functioneren van de rijksdienst niet in de weg staat. Als sprake is van Annemie Burger ­belangen die elkaar raken moet de ambtenaar de nevenfunctie DG (LNV) melden. De vakminister beoordeelt in dat geval of de functie verenigbaar is met het ambt. Neveninkomsten hoeven niet gemeld André Kleinmeulman worden, tenzij de werkzaamheden onder werktijd plaatsvinden. < IG Voedsel- en Warenautoriteit (LNV) [CvdW]

Renk Roborgh DG Hoger Onderwijs, Beroepsonderwijs en ­Wetenschap (OCW) Saskia Borgers DG Milieu (Vrom) Hans de Goeij DG Volksgezondheid (VWS) Marcel van Gastel DG Jeugd en Maatschappelijke Zorg (VWS)

26

PM 8/2

advertentie

spelers >

Kervezee eerste voorzitter PO-Raad Precies een jaar leidt Kete Kervezee (59) de Inspectie voor Werk en Inkomen als zij op 1 maart alweer aan een nieuwe functie begint: ze wordt voorzitter van de PO-Raad, de kersverse brancheorganisatie voor schoolbesturen in het primair onderwijs. OCW/SZW • Het was best wel een dilemma, geeft Kervezee toe, toen haar de vraag werd gesteld of ze voorzitter van de PO-Raad wilde worden. ‘Maar sommige treinen laat je nu eenmaal niet aan je voorbijgaan.’ Zelf verwoordt ze het liever zo: ‘Ik ga niet weg, maar ik ga ergens naartoe waar ik al mijn ervaring nog eens goed tot zijn recht kan laten komen.’ Dat onderwijs Kervezee op het lijf is geschreven, moge duidelijk

‘Sommige treinen laat je niet aan je voorbijgaan’ zijn. Ze was in het verleden directeur van de faculteit onderwijs en opvoeding van de Hogeschool Amsterdam en had als directeur van de Utrechtse Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling onderwijs in haar portefeuille. Voordat Kervezee vorig jaar naar de Inspectie Werk en Inkomen ging, was ze bovendien zes jaar lang inspecteur-gene-

raal van Onderwijs. Kervezee ziet wel parallellen tussen haar huidige baan en die bij de PO-Raad. ‘Als het primair onderwijs op orde is, dan vormt dat de basis om door te bouwen, ook richting de arbeidsmarkt.’ Bij de PO-Raad, die 22 januari officieel is opgericht, wordt ­Kervezee de eerste voorzitter. In die hoedanigheid zal ze namens de werkgevers als eerste aanspreekpunt fungeren voor staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA), die over het primair onderwijs gaat. < [CC]

advertentie

PM 8/2

27

28

PM 25/1

spelers < Meine Henk Klijnsma (BZK) schreef boek over Vrijzinnig-Democratische Bond

‘Twijfel hoort erbij, dat heb ik zelf ook’ Naam Meine Henk Klijnsma Leeftijd 48 jaar Functie Hoofd afdeling Strategische Beleidsontwikkeling Ministerie BZK Eerste baan Beleidsmedewerker bestuur en wetgeving, ook op BZK Woont in Den Haag Met vrouw en twee kinderen (12 en 14 jaar) Lid van D66 Leest NRC Handelsblad, J.J. Voskuil en Frida Vogels

Tekst cindy castricum foto’s welmer keesmaat

Meine Henk Klijnsma, Fries van origine, promoveerde onlangs op een omvangrijk onderzoek naar de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB), een politieke partij die in 1946 ophield te bestaan en wordt gezien als voorloper van D66. Hij mag zich nu doctor noemen en wordt daardoor naar eigen zeggen serieuzer genomen. ‘Dat is absurd natuurlijk, want ik ben gewoon dezelfde persoon.’ 840 pagina’s ‘Of het niet wat korter had gekund? Tja, dan had er niet zoveel in gestaan. Historische proefschriften zijn meestal vrij omvangrijk, zeker geschiedschrijvingen van politieke partijen. Kijk maar eens naar de boeken van Hans Bornewasser, die in twee delen de KVP schetst. Dat zijn in totaal 1.700 pagina’s.’ Vrijzinnig democraten ‘Een sympathieke stroming, waar ik altijd al in geïnteresseerd ben geweest. Mijn beide ouders stemden op de Vrijzinnig-Democratische Bond, waren er zelfs lid van. Als er nu zo’n partij zou bestaan, dan zou ik er onmiddellijk lid van worden. Ik ben dan ook D66’er, de partij die er nog het meest van weg heeft. Vooral het programmatische en de ideologische oriëntatie van de VDB spreken me aan. Het begrip democratie wordt gekoppeld aan sociale rechtvaardigheid. Het is geen abstractie, maar wortelt in reële maatschappelijke vraagstukken en in reële ambities van burgers. Dat kun je niet los van elkaar zien, zoals vaak gebeurt.’ Twijfel VDB’ers twijfelden wel eens aan hun eigen gelijk, ook dat vind ik sympathiek. Dat gold overigens niet voor alle leiders, maar de partij als geheel was toch een stuk minder dogmatisch en zwaar ideologisch dan de sociaaldemocraten in die tijd. Of neem de confessionelen: bij hen bestond bijzonder weinig

twijfel aan het eigen gelijk. Twijfel hoort erbij, dat heb ik zelf ook. Doe ik het wel goed, is dit wel zo?’ D66 anno 2008 ‘De VDB heeft 45 jaar bestaan, D66 zal dat zeker halen. Als je kijkt wat het kabinet ervan bakt, dan gaat het bijna vanzelf. In het huidige politieke klimaat bestaat er behoefte aan een partij die wat genuanceerder is en op een gedegen manier tegengas geeft aan het getetter van de rechterkant, maar ook

tegen het populisme van de SP. Ik heb vanmorgen de peilingen even bekeken en D66 komt in de politieke barometer op 5, bijna 6 zetels. Bij Maurice de Hond zijn het er zelfs 7, het hoogste aantal in drie jaar.’ Samen met GroenLinks ‘Onlangs heb ik het idee geopperd dat D66 en GroenLinks samen moeten gaan in één progressieve vrijzinnige partij. Mijns inziens zijn deze partijen complementair aan elkaar en samen hebben ze nu eenmaal wat meer massa. De reacties hierop lopen nogal uiteen. In de buitenprovincies, Zeeland, Groningen, Friesland, is de steun vrij groot, omdat beide partijen daar vrij klein zijn. Op landelijk niveau is het anders. Bij GroenLinks vinden ze D66 veel te behoudend; wij zijn veel linkser, zeggen ze en helemaal niet vrijzinnig. Ook

binnen D66 wordt wat tegengas gegeven. De vraag is hoe sterk dat is. Als het dominant wordt, nu ja, dan wordt het niets. Dan zal D66 het op eigen kracht moeten doen. Maar ik denk dat er bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen verrassend veel lijstverbindingen zullen worden aangegaan.’ Doctor ‘Dat ik nu doctor ben, helpt wel. Zeker in het werk dat ik doe, namelijk op het grensvlak van wetenschap en beleid. Ik word serieuzer genomen. Dat is absurd natuurlijk, want ik ben gewoon dezelfde persoon. In het Historisch Nieuwsblad van deze maand staat een stuk over mijn onderzoek. Ze hebben Alexander Pechtold om een reactie gevraagd. Daaruit blijkt dat hij het heeft gelezen, althans er kennis van genomen heeft. Dat vind ik leuk.’ BZK ‘Ik heb zeven jaar aan mijn proefschrift gewerkt, naast mijn baan als ambtenaar op het ministerie van Binnenlandse Zaken. Af en toe heb ik studieverlof kunnen opnemen, maar het meeste heb ik gedaan in mijn vrije tijd. Elke avond schreef ik een uurtje. Als je dat volhoudt, dan kom je best een eind. Ik vond het laatste jaar het zwaarst. Met kerst 2006 heb ik het laatste stuk geschreven en daarna moest het helemaal worden geredigeerd, plaatjes erbij en grafieken. Toen kwamen de drukproeven en moest de promotie worden georganiseerd. Dat was allemaal veel zwaarder dan het onderzoek. Momenteel ben ik op BZK hoofd van de afdeling strategische kennisontwikkeling. We zitten midden in een enorme reorganisatie, het hele departement gaat op de schop. Dat kost veel tijd en energie. Ik moet er meer zijn dan me lief is om het in goede banen te leiden, dus of ik nu meer vrije tijd heb dan toen ik met mijn proefschrift bezig was, is maar de vraag.’ < PM 8/2

29

spelers >

Senior wil beter ingezet Op diverse departementen komen initiatieven op van senior medewerkers om 50-plussers in de organisatie beter in te zetten. Ze vinden dat er binnen de rijksdienst te veel aandacht is voor jongeren, terwijl een goed ouderenbeleid ontbreekt. Bij BZK is sinds kort een netwerk actief dat ‘gevraagd en ongevraagd’ zijn kennis en kunde gaat aanbieden aan jongere collega´s. Initiatiefnemers Corsmas Goemans en Derk van Oosterzee, senior beleidsadviseurs van BZK, zien kansen om de kennis binnen de organisatie beter te benutten door de ervaring van oudere werknemers te koppelen aan de ‘jongehonderigheid’ van jonge teams, via coaching bijvoorbeeld. ‘Ouderen willen niet worden ontzien; ze willen juist beter worden ingezet,’ zegt Goemans. Ook bij Justitie, OCW en VWS proberen netwerken van seniors een beter ouderenbeleid op de kaart te krijgen. Van Oosterzee en Goemans zouden graag zien dat er in het kader van diversiteitsbeleid rijksbreed meer aandacht komt voor 50-plussers, die een derde van het rijkspersoneel uitmaken. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat ouderen meer moeite hebben het goede knopje te vinden op web­sites, vertelt Goemans. ‘Waarom zou je daar bij de ontwikkeling van websites geen rekening mee houden, als je daarmee de drempel wegneemt voor ouderen om aan het ict-verkeer deel te nemen?’ Ook in het kader van kennismanagement is een betere inzet van oudere werknemers noodzakelijk. ‘Als ouderen beter worden ingezet,

kunnen zij hun kennis overdragen. Nu dreigt kennis weg te sijpelen door de vergrijzing,’ aldus Goemans. Vorige week maakte minister Ter Horst bekend dat ambtenaren niet langer verplicht op hun 65e worden ontslagen. < [CvdW]

advertentie

30

PM 8/2

spelers <

Bellen met...

Zeer onverwacht maakte minister Donner bekend dat zijn hoogste ambtenaar, Maarten Ruys, na vijf jaar zijn functie neerlegt. Waarom stopt hij er nu al mee? PM belt met de vertrekkend ­secretaris-generaal. Goedemiddag meneer Ruys, vertelt u eens, waarom legt u uw functie neer? ‘Ik ben vijf jaar SG geweest en werk al acht jaar op SZW. Het is tijd om nieuwe inspiratie op te doen en me te bezinnen op een volgende stap in mijn carrière.’

‘Op sommige plekken hadden we wel iets harder kunnen lopen’

snel genoeg weten te doordringen van de noodzaak van een andere manier van werken? Op sommige plekken hadden we wel iets harder kunnen lopen.’ Wat gaat u doen? Heeft u al iets anders op het oog? ‘Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik nog een groot aantal vakantiedagen heb en die ga ik opnemen om mijn accu rustig op te laden. En ik ben me aan het oriënteren op een opleiding over leiderschap en zingeving.’ En daarna? ‘Daarna zie ik het wel, ik heb nog geen flauw idee. Ik moet zeggen dat ik dat best wel spannend vind, zelfs een beetje eng.’ < [CC] advertentie

Loopt u al langer met dat idee rond? ‘In mijn hoofd ben ik er al een tijdje mee bezig. Ik heb erover gesproken met de minister en met iemand van BZK. Wat is wijs, wat is goed? Dat zijn toch vragen die je jezelf stelt.’ Er ligt geen conflict ten grondslag aan uw vertrek? ‘Nee, het is zonder enige twijfel van mij uitgegaan om mijn functie neer te leggen.’ U heeft een aantal jaar geleden op SZW het Nieuwe Werken geïntroduceerd. Dat werkt inmiddels? ‘Het Nieuwe Werken heeft langzamerhand zijn plek gekregen en is ingebed in het departement. Het is nog niet helemaal klaar, maar dat is het eigenlijk nooit.’ En toch vindt u dat u kunt vertrekken? ‘Met dit soort beslissingen is het eigenlijk altijd zo dat het juiste tijdstip niet bestaat.’ Waar bent u het meest trots op? ‘Dat we in 2006 zijn uitgeroepen tot beste werkgever in de non-profitsector. Ik ben niet zozeer trots op de prijs als wel op waar hij voor stond. Dat mensen naar me toe komen en zeggen: “Goh, Maarten, dank je wel, ik heb het op die andere afdeling erg naar mijn zin.” Dat we mensen in beweging hebben gekregen op het departement, ja daar ben ik wel trots op.’ En wat had u anders willen aanpakken? ‘Ach, natuurlijk zijn er wel dingen mislukt, dat gebeurt zelfs bijna dagelijks. Zo vraag ik me af of we wel voldoende dwingend zijn geweest naar de leidinggevenden in de organisatie: hebben we hen PM 8/2

31

advertorial

é f a C ! G N REURI

REURING! Café

REURING! Productief ongemak Café Tekst leon klinkers

Het strooigeld van de minister Het derde seizoen van het Reuring!Café gaat van start met het thema productief ongemak. Gastheer is het Innovatieplatform (IP). ‘Slimmer werken en nadenken over simpele innovaties,’ zo luidt het devies van Melik Usta, lid van het IP. De gasten van vandaag stellen zich voor: staatssecretaris Jan Kees de Jager van Financiën, die door Balkenende de Bill Gates van Nederland wordt genoemd, Frans van Vught, die zitting heeft in een soort Europees innovatieplatform van de voorzitter van de Europese Commissie, en Hans de Boer, voormalig voorzitter van MKB-Nederland. De Boer, die tot een jaar geleden de taskforce Jeugdwerkloosheid leidde, vat het thema direct bij de hoorns: ‘Productief ongemak is voor mij dat ik af en toe mensen tegenkom die niet hetzelfde willen als ik.’ Hij vervolgt: ‘Dat maakt je minder productief, omdat je met die mensen in overleg moet. In eerste instantie is dat ongemakkelijk: oftewel improductief ongemak. Vroeger had ik veel ruzie met Lodewijk de Waal en

dan putte ik hoop uit het gezegde “wrijving geeft glans”. Van mening verschillen scherpt immers je inzicht en misschien kun je gezamenlijk nog tot iets komen.’  De Jager laat een andere dimensie zien: ‘Wil je echt innoveren en succesvol zijn, dan moet je eerst iets afbreken en daar zijn we in Nederland niet zo goed in. Het is beter om helemaal opnieuw te beginnen dan door te gaan op de bekende weg.’ De overheid wil graag innoveren, meent de staatssecretaris, ‘maar heel veel factoren zijn gericht op behoudendheid’. Dat de overheid zich steeds meer op beheersing is gaan richten in plaats van op de uitvoering en het doen van nieuwe dingen, vindt De Jager logisch. ‘Een minister die een keer iets verkeerd doet, moet

32

PM 29 / 3

meteen naar de Kamer,’ zegt de staatssecretaris, die dat zelf natuurlijk al een aantal keer aan den lijve heeft ondervonden. ‘Die cultuur is niet goed voor innovatie.’ P-pleidooi Het publiek mengt zich in de discussie: innovatievouchers voor de overheid, net als in het bedrijfsleven, kan dat? Van Vught: ‘Dat is een idee van het eerste IP, dat is weggegooid. We hadden voorgesteld om over 2,5 procent van het departementale budget niet de traditionele verantwoording te laten afleggen. Geld waar je innovatieve dingen mee kunt doen en waarmee je fouten kunt maken.’ De Boer: ‘Wat nu gebeurt, is echt verlammend. Een bewindspersoon moet wat vrije ruimte hebben, een beetje strooigeld.’ De Boer: ‘Bij de taskforce Jeugdwerkloosheid heeft het goed gewerkt, want we hadden een geweldige propositie, de eerste p. Heel Nederland was onze medestander, iedereen wilde jongeren aan de slag helpen. Dat is de p van partners. Een groep van achttien ambtenaren, afkomstig van verschillende ministeries, werkte ontzettend goed samen. De p van personeel dus.’ De Boer vervolgt zijn p-pleidooi: ‘We hadden de pers voor ons karretje gespannen en we hadden een beetje poen. De p van poosje is ook belangrijk. Want na drie jaar had ik met verschillende ministeries ruzie. Dan moest de minister naar de Kamer, nadat ik iets had geroepen. Daar moeten we vanaf, dan krijg je meer ruimte in denken en doen.’

Het volgende Reuring!Café – Kleurrijk beleid – vindt plaats op woensdag 5 maart in het Nutshuis, Riviervismarkt 5, Den Haag. Host is het ministerie van BZK. Met o.a. Paul Schnabel en Fatma Kaya. Zaal open: 16.30 uur, aanvang 17.00 uur. Informatie en aanmelden: www.vom-online.nl.

et cetera

Topambtenaren moeten meer lef tonen Tijdens de vijfde editie van het Festival der Bestuurskunde gaat ­wetenschapper en consultant Harrie Aardema in debat met Roel ­Bekker. Ze hebben elkaar nog nooit ontmoet. Althans, Harrie Aardema kan het zich niet herinneren. Wel ontving de hoogleraar publiek management een brief van de programma-SG nadat hij zich in een interview in de Staatscourant kritisch had uitgelaten over de vernieuwing van de rijksdienst, of in elk geval over de manier waarop het kabinet die probeert te bewerkstelligen. Hij spreekt van ‘symptoombestrijding’. Aardema wil met Bekker in debat over het ontbreken van verbindend leiderschap bij de huidige topambtenaren. Juist dat is nodig, meent ­Aardema, die ook bij adviesbureau BMC werkzaam is, om eilandgedrag en verkokering te doorbreken. ‘Een ambtenaar dient zowel verbinding te maken naar boven, met de politiek, als naar beneden, met de werkvloer,’ legt Aardema uit. ‘Met gezag moet een ambtenaar meedoen met het De workshop met Harrie Aardema en Roel Bekker maakt deel uit van het Festival der Bestuurskunde dat op 14 februari plaatsvindt in Amersfoort. Onder de titel Hoezo, samen? Beschaafd organiseren, of organiseren van beschaving vindt een groot aantal workshops plaats. Ook politicoloog James Scott (Yale University) en politiek ­filosoof John Gray (London School of Economics) geven acte de présence. Voor meer informatie: http://festival.bestuurskunde.nl.

spel waarin de belangen worden afgewogen en de werkelijke zaken worden gedaan. Hij moet zorgen dat niet ieder incident tot regels leidt en tegen de stroom durven ingaan.’ Bij veel ambtenaren die nu op topposities zitten, mist Aardema deze eigenschappen. ‘Hoe hoger de functie, des te meer een ambtenaar weet te laveren tussen wat hoort en wat niet hoort. Hij houdt iedereen te vriend en heeft te weinig lef om het eens anders te doen.’ Zeker in de theorie, maar ook steeds meer in de praktijk lijkt inmiddels sprake te zijn van een bezinningsbeweging, ­aldus Aardema. ‘Maar of en wanneer er een kentering optreedt, is nog volstrekt onduidelijk.’ Hij hoopt in elk geval tijdens de ontmoeting met Bekker een aanzet te geven voor, wat hij noemt, een bewustwordingsdebat. ‘Het is belangrijk dat zowel de politiek als het topmanagement zichzelf een spiegel voorhoudt, anders wordt het nooit wat met de vernieuwing van de rijksdienst.’ < [CC]

De Russische kater

Kohnstamm en de EU

Naar Fins voorbeeld

Op zondag 10 februari vindt in de Rode Hoed te Amsterdam een debat plaats naar aanleiding van het te verschijnen boek De Russische kater. Poetins staat: bondgenoot of bedreiging van Laura Starink. In Moskou sprak zij met Russen over de nasleep van het communisme. Was de rust van Poetins autoritaire regime onvermijdelijk na de chaotische vrijheid onder Jeltsin?

Waarom was Nederland vijftig jaar geleden zo enthousiast over het Europese project en waarom staan we nu zo sceptisch tegenover Europa? Michaël Zeeman (correspondent voor de Volkskrant in Rome) en Bahram Sadeghi (programmamaker De Balie) vragen het Max Kohnstamm, die aan de wieg stond van de ­huidige Europese Unie.

In debat gaan onder meer: staatssecretaris Frans Timmermans, Coen van Zwol (ex-correspondent in Moskou), Volko de Jong (managing director Energy Delta Institute) en Laura Starink (chef van M, het magazine van NRC Handelsblad, en voormalig correspondent in Moskou). Het debat staat onder leiding van Joost Oranje, ook van NRC Handelsblad.

Kohnstamm, geboren in 1914, woont tegenwoordig in België. Hij gaat deze avond ook in op vragen als: Wat waren zijn idealen en wat is daarvan terechtgekomen? En: Wat zijn de ­huidige pijnpunten binnen Europa en hoe zit het met de toekomst?

Het Amsterdamse Felix Meritis organiseert ­samen met de Stichting Internationale Culturele Activiteiten (Sica) op donderdag 21 februari een middag over de ontwikkeling van de creatieve industrie in Finland. Sprekers uit Finland en Nederland analyseren de bijzondere integratie van technologie, economie en cultuur in dit land en onderzoeken de samenhang tussen de bloei van de creatieve industrie en het overheids­beleid, zowel in Finland als in Nederland.

Wat Debat De Russische kater Wanneer Zondag 10 februari 2008, 20.00 uur Waar De Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam Info en reserveren www.rodehoed.nl Toegang 9 / 8 / 7 euro

Wat Max Kohnstamm over zijn Europa Wanneer Maandag 18 februari 2008, 20.30 uur Waar De Balie, Kleine-Gartmanplantsoen 10, Amsterdam Info en reserveren www.debalie.nl

Naast sprekers uit Finland, zullen ook Joeri van den Steenhoven (Kennisland) en Bart Hofstede (ministerie van OCW) deelnemen aan de bijeenkomst. Wat Creatieve industrie in Finland, een voorbeeld voor Nederland? Wanneer Donderdag 21 februari 2008, 14.30 uur Waar Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam Info en reserveren www.felixmeritis.nl Voertaal Engels

PM 8/2

33

service Kameragenda

11 t/m 14 februari

Plenaire vergaderingen In week 7 debatteert de Kamer onder ­andere over het bewaren van telecommunicatie­ gegevens. De week erna is het krokusreces. Dinsdag 26 februari vinden weer de eerste ­vergaderingen plaats.

Commissievergaderingen

12 februari 16.00-17.30 BZ, Algemeen Overleg Benelux 16.00-17.30 OCW, Jeugd en VWS, Algemeen Overleg Onderwijs Jeugd en Cultuur Raad 17.30-18.30 BZ, Algemeen Overleg Nucleaire brandstof

13 februari 10.00-12.00 Justitie, Algemeen Overleg Tenuitvoerlegging buiten landse strafvonnissen 10.00-12.00 Defensie en Europese Zaken, Algemeen Overleg Informele ontmoeting ministers van Defensie 10.00-12.00 LNV en EU, Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad 10.00-13.00 SZW en Financiën, Algemeen Overleg Pensioenen

14 februari 14.00-16.00 Defensie, Algemeen Overleg Defensie Materieel Proces 14.00-16.00 EZ en OCW, Algemeen Overleg Raad Concurrentievermogen 15.00-17.00 Justitie en SZW, Algemeen Overleg Arbeidsmigratie en kennismigratie 16.00-18.00 LNV, EZ, Vrom, VenW, Algemeen Overleg Natura 2000 16.00-18.00 Vrom, Algemeen Overleg Asbest 16.30-17.30 EZ, BZK en Justitie, Algemeen Overleg Radio Frequency Identification

10.00-12.00 LNV, Algemeen Overleg Marktwerking in quarantaineonderzoek 11.00-13.00 BZK, EZ en Rijksuitgaven, Algemeen Overleg Ict-projecten 13.00-15.00 Justitie, Algemeen Overleg Adopties 13.30-16.00 Jeugd, Algemeen Overleg Evaluatie jeugdgezondheidszorg 16.00-18.00 Europese Zaken en BZ, Algemeen Overleg Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen 16.00-18.00 VWS en Justitie, Algemeen Overleg Evaluatie Euthanasiewet

evenementen 13 februari

13 februari

19 februari

21 februari

Nationale conferentie Beheer en onderhoud van infrastructuur Nederlands Instituut voor de Bouw Hilton, Rotterdam www.bouw-instituut.nl/infrastructuur

Congres IT security Heliview Intres, Hoevelaken www.it-security.heliview.nl

Seminar Virtuele werelden: kansen en mogelijkheden EPN/PVW en ministerie van BZK TU, Delft www.e-overheid.nl/evenementen

Congres Bereikbaarheid Zuidvleugel Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Hilton, Rotterdam www.sbo.nl

13 februari

Topdialoog Slimmere en betere overheid BlomBerg Instituut en PM Idahuisje, Den Haag www.debatcyclus.nl/betereoverheid

20 en 21 februari

21 en 22 februari

Landelijke studiedag Jeugdbeleid Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Hilton, Rotterdam www.sbo.nl

Congres Jongeren en veiligheid Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Holiday Inn, Leiden www.sbo.nl

Congres Omzetbelasting voor overheid en non-profit Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Jaarbeurs, Utrecht www.sbo.nl

34

PM 8/2

14 februari

beau monde BZK organiseerde een conferentie over de ambtenaar van de toekomst. Hoe 2.0 zijn de aanwezigen?

Ambtenaar 2.0 Wat: Conferentie Ambtenaar van de toekomst Waar: Kurhaus, Scheveningen Wanneer: Donderdag 31 januari 2008

Sebastiaan ter Burg is nog vier maanden ambtenaar 2.0 op OCW. ‘De organisatie was nog niet klaar voor mij.’ Rechts internetjournalist Jaap Stronks, ‘geen ambtenaar, wel 2.0 van beroep’.

Zeer 2.0 zijn ook Greta van Bemmelen en David van Berlo van LNV. Zij is informatiemakelaar, hij probeert LNV voor te bereiden op de 2.0 burger. ‘Ambtenaren zijn de opvoeders van het publieke domein,’ was de leukste breinbreker die Jozias van Aartsen gehoord had. Van Aartsen, straks burgemeester van Den Haag, en Marloes Pomp van Binnenlandse Zaken waren de dagvoorzitters.

Gerard Hoogers (r), verantwoordelijk voor het facilitair beleid bij LNV, noemt zichzelf liever een 3.0 ambtenaar. ‘Ik zit al in het tijdperk waarin overheden geen gebouwen meer neerzetten, omdat elke ambtenaar overal kan werken.’ Maarten ter Horst, initiatiefnemer van I ambtenaar, vindt dat hij in dezelfde categorie thuishoort.

Wouter van der Torre en Annemarie van Baar van de Erasmus Universiteit weten alles van de motivatie van ambtenaren. Zelf zouden ze niet de ambtenaar van de toekomst willen worden. ‘Het beste is de ambtenaar van nu te zijn,’ vindt Van der Torre.

Dirk van Oosterveen en Corsmas Goemans, beiden senior beleidsadviseurs van BZK, hadden graag wat meer aandacht voor senioriteit gezien. ‘Over tien jaar werken wij hier nog steeds, dus ook wij zijn ambtenaren van de toekomst,’ zegt Goemans. In het midden collega Joyce de Ruyter.

Was er als eerste en ging als laatste weg. Marije Beens, afdelingshoofd Dagindeling en Levensloop van OCW, vond de conferentie ‘geweldig interessant’.

Jan Willem Dieten van Abvokabo was de enige die klapte toen Klaas de Vries opperde dat er een staatssecretaris Bedrijfsvoering Rijksdienst en Personeelszaken moest komen. Tega Ouwehand (l) en Lydia Schut, werkzaam bij Arbozaken Openbare Orde van BZK, klapten niet, maar vinden het wel een goed idee.

Claartje Brons van Bureau Kennisontwikkeling (BZK), dagvoorzitter van de deelconferentie over de ambtenaar 2.0, staat met professor Bram Stein van de Erasmus Universiteit na te praten over het nieuwe 2.0 werken.

Jacqueline Prins en Emma van Zwol vonden de verhalen over de verkokering heel herkenbaar. Ze houden zich bij Justitie bezig met de realisatie van de taakstelling.

PM 8/2

35