2012
03
SV n Nieuws Wat zeggen de verkiezingsprogramma’s over de hypotheekrenteaftrek en starters op de woningmarkt?
Goed nieuws De verkiezingsuitslag maakt een kabinet met VVD én PvdA bijna onvermijdelijk. Dat is goed nieuws. Beide partijen erkennen dat het vlot trekken van de woningmarkt niet lukt zonder speciale aandacht voor starters. Dat is precies wat wij steeds hebben bepleit. Toch staan beide partijen heel verschillende oplossingen voor ogen. De PvdA wil extra budget vrijmaken voor 25.000 Startersleningen, terwijl de VVD pleit voor een verlengde hypotheeklooptijd voor starters, zodat ze de eerste vijf jaar niet hoeven af te lossen. Vanzelfsprekend hoop ik dat de Starterslening, als bewezen succesvolle methode om dynamiek in de woningmarkt te krijgen, een belangrijke rol blijft spelen.
VVD:
Jan Willem van Beek Directeur
SP:
PvdA: - D e hypotheekrenteaftrek wordt geleidelijk beperkt naar een tarief van 30%. - Geleidelijke afbouw maximale hypotheekschuld tot de gemiddelde huizenprijs. - Voor nieuwe hypotheken zal gelden dat de fiscus uitgaat van een forfaitair annuïtaire hypotheek. - De overdrachtsbelasting verlagen naar 2%, voor starters afschaffen. - De komende drie jaar 25.000 Startersleningen verstrekken tegen een zeer lage rente.
pag 2/3
Colomns Rob Mulder en Elco Brinkman pag 4
Vooruitblik Deelnemersbijeenkomst pag 5/6
ChristenUnie: - Alleen hypotheekrenteaftrek bij aflossing in 30 jaar. De hypotheekrenteaftrek wordt geleidelijk beperkt naar een tarief van 30%. - Geleidelijke afbouw maximale hypotheekschuld naar € 500.000. - Overdrachtsbelasting voor starters afschaffen. - Bevorderen dat ouders of andere familieleden meer dan nu belastingvrije schenkingen kunnen doen aan starters.
GroenLinks - De maximale hypotheekschuld waarover rente mag worden afgetrokken wordt in 25 jaar stapsgewijs afgebouwd tot nul. - Eigenwoningforfait en de overdrachtsbelasting geleidelijk afbouwen. - Een starterspremie voor nieuwe kopers.
SGP:
- Handhaving van de hypotheekrenteaftrek.
- De hypotheekrenteaftrek wordt geleidelijk hervormd. - Eigenwoningforfait afbouwen en de overdrachts belasting afschaffen. - Ouders kunnen belastingvrij hun kinderen helpen bij aanschaf van een woning of bij aflossing van de hypotheek. - Starters op de woningmarkt kunnen een Starters lening krijgen. - Starters mogen de aflossing van hun hypotheek schulden over een langere periode uitsmeren.
CDA:
Levendig debat over starters
- Eigenwoningforfait afbouwen en de overdrachtsbelasting uiteindelijk afschaffen, beginnend met starters.
PVV:
- D e hypotheekrenteaftrek wordt in 10 jaar tijd afgetopt voor hypotheekschulden tot 350.000 euro, met een tarief van 42%. - De overdrachtsbelasting geleidelijk omlaag tot 2%. - Voor starters op de woningmarkt komt een tijdelijke startersaftrek.
Inhoud
1
- V oor nieuwe hypotheken alleen nog hypotheekrenteaftrek bij aflossing. - De overdrachtsbelasting voor starters afschaffen. - Jongeren onder de 35 jaar moeten een hypotheek kunnen afsluiten met een looptijd van 35 jaar. De eerste vijf jaar is het volledige rentebedrag aftrekbaar. - Banken mogen carrièreperspectieven betrekken bij de vaststelling van de hoogte van de hypotheek.
- Hypotheekrenteaftrek naar circa 35% (vlaktaks) - Introductie van een bouwspaarregeling en verhoging van wat belastingvrij geschonken mag worden. Regels voor starters bij het verstrekken van een hypotheek minder streng.
D66: - Aflossing van de hypotheek in 30 jaar. - In 22 jaar hypotheekrenteaftrek afbouwen tot 30%.
PvdD: - De hypotheekrenteaftrek wordt geleidelijk afgeschaft in een periode van 30 jaar. - Verlaging inkomensbelasting en afschaffen van het eigenwoningforfait. - Bestaande hypotheken worden hetzelfde behandeld als nieuwe hypotheken. - De overdrachtsbelasting afschaffen.
03 - september 2012
Levendig debat over starters op woningmarkt
‘Er is een stip op de horizon nodig’ D Tijdens het druk bezochte verkiezingsdebat van SVn over de starter op de woningmarkt zat de zaal vol met makelaars en vertegenwoordigers van woningcorporaties, belangenorganisaties en de overheid. Aan het stakeholdersdebat ‘Hoe krijgen starters de woningmarkt uit het slop?’ namen zes (kandidaat) Kamerleden deel; CDA’er Marc Jager, D66’er Kees Verhoeven, GroenLinkser Kees Diepeveen, PvdA’er Henk Nijboer, SP’er Paulus Jansen en VVD’er Brigitte van der Burg.
e discussie was inhoudelijk en levendig. Dat de politici de themakeuze logisch vonden werd goed verwoord door Henk Nijboer: ‘Als ik Lutz Jacobi was zou ik zeggen: de woningmarkt is zo ziek als een hond’. De meest opvallende thema’s waren de hypotheekrenteaftrek, bezuinigen en stimuleren, Wonen 4.0 en de Starterslening. Hypotheekrenteaftrek Rob Mulder van Vereniging Eigen Huis: ‘De oude generatie mag nog gebruik maken van het oude regime en de jonge generatie mag het weer oplossen’. Dit kreeg veel bijval. Een overgrote meerderheid van het publiek in de zaal en de politici wil dat het nieuwe Kabinet geen onderscheid maakt tussen oude en nieuwe hypotheken. In het Kunduz-akkoord worden alleen nieuwe hypotheken in hun renteaftrek beperkt. Tijdens het debat bleken de partijen PvdA, SP, D66 en GroenLinks voor rentaftrek voor oude en nieuwe hypotheken te zijn. Bezuinigen en stimuleren Jan Willem van Beek, directeur van SVn: ‘Mijn appèl aan de politiek: ja pak de hypotheekrenteaftrek aan, maar geleidelijk en gelijkelijk, dus laat niet de oude hypotheken ongemoeid. Juist in tijden dat er zwaar bezuinigd moet worden moeten we kijken naar de mogelijkheden om te prikkelen. Geef de kopers een reden om te bewegen
2
03 - september 2012
op de woonmarkt. Voor de starter is de Starterslening zo’n prikkel. Laat deze niet sneuvelen door het onmogelijk maken van een aflossingsvrije periode’. Rob Mulder: ‘het domste wat je kunt doen is de starter de nek omdraaien’. Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland schetste dat bezuinigingen onontkoombaar zijn maar dat het belangrijk is om verder te kijken. Bij zware bezuinigingen is het belangrijk om ook te prikkelen en te stimuleren. Niet alleen de inkomenspolitiek maar ook de schuldpositie, budgettering door het Rijk en gemeenten en het stimuleren van de woningmarkt zijn onderdeel van het functioneren van de woningmarkt. Afwachten kan niet meer. ‘Al pratend verdampt de waarde van de woningen’. Wonen 4.0 ‘Er is een stip op de horizon nodig’, stelde Henk van Vliet van NVM Brabant NO. Makelaars in de zaal concludeerden dat het bijna onmogelijk is om een hypotheek af te sluiten. Eerst was alles mogelijk, toen helemaal niks nu moeten we terug naar het midden als we het hebben over het verstrekken van hypotheken. De Nederlandse Vereniging van Banken gaf aan positief te zijn over Wonen 4.0. Er moet serieus gekeken worden naar maatwerk bij een financiering voor een starter, een ZZP’er en een flexwerker. Dit werd
03 - september 2012
breed gedragen. In tegenstelling tot sommige eerdere uitlatingen gaven de politieke partijen aan positief te staan tegenover Wonen 4.0. Integraal kijken naar de huur- en koopmarkt is hierbij het uitgangspunt aldus Kees Diepeveen van GroenLinks. D66 bracht ter sprake dat partijen uit het veld nauw betrokken moeten worden bij het formuleren van de woonparagraaf uit het toekomstige regeerakkoord. Dit werd enthousiast door de marktpartijen omarmd. Wonen 4.0 is hiervoor een goede basis. D66 benadrukte dat het scheefwonen doorbroken moet worden. GroenLinks wil een starterspremie en de overdrachtsbelasting voor starters afschaffen. CDA en VVD waren het er over eens dat starters een hypotheek moeten kunnen krijgen van 35 jaar met daarbij de eerste vijf jaar aflossingsvrij. Onderwaterhypotheek Gelukkig werden er ook enkele relativerende opmerkingen gemaakt. Elco Brinkman ‘de niet-aflossende Nederlander waar veel over wordt gesproken klopt niet met de werkelijkheid. Een groot deel van de Nederlanders lost gewoon af op de hypotheek’. Marc Jager sprak uit eigen ervaring: ’Het is op zich niet erg om met je huis onder water te staan. Ik ben een trotse bezitter van een onderwaterhypotheek. Daar heb ik past last van als
ik wil verhuizen’. Mensen hebben in het dagelijks leven natuurlijk geen last van een onderwaterhypotheek. Maar het beperkt hen wel in hun mobiliteit en dat is slecht voor de economie. Er is ook nog hoop voor een SP-VVD coalitie! Paulus Janssen: ‘de SP vindt het prima als je een eigen woning hebt. Ook is het prima als je een huurwoning hebt. Wij zijn heel liberaal’. Voorzitter van SVn, Thom de Graaf rondde de bijeenkomst af met een oproep aan de politiek: ‘Er een groot algemeen belang om mensen te helpen en te stimuleren als ze voor het eerst de koopwoningmarkt betreden. De vraag is hoe je dat het beste kunt doen. Er zijn allemaal goede voorstellen over tafel gegaan. Ik heb de indruk dat het nog aardig wat tijd zal kosten’. Ik heb de indruk dat het nog aardig wat tijd zal kosten voordat dit tot iets leidt. De centrale vraag die SVn u nog stelt is, bent u bereid zolang de Starterslening nog nut heeft, met ons mee te denken en de Starterslening mogelijk te houden? SVn is een stichting, geen commerciële organisatie. Wij hebben geen baat bij het verstrekken van de Starterslening. Als we overbodig zijn, prachtig, maar zolang dit niet zo is houdt het dan mogelijk om in de eerste jaren net dat duwtje in de rug te geven met de eerste jaren rente en aflossingsvrij’.
3
Rob Mulder, directeur strategie en belangen behartiging Vereniging Eigen Huis
Bijna-dood-ervaring Met de ongetwijfeld beste bedoelingen brengt het Kunduzakkoord van VVD, CDA, GL, D66 en CU de koopwoningmarkt een enorme slag toe.
W
at houdt het Kunduz-akkoord in? Simpel gezegd, wordt de hypotheekrenteaftrek voor bestaande gevallen ongemoeid gelaten. Starters worden daarentegen verplicht (ten minste) annuïtair af te lossen om voor de aftrek in aanmerking te komen. Daarnaast wordt de maximale hypotheekschuld stapsgewijs afgebouwd van 106 naar 100% van de woningwaarde. Het komt er kort gezegd op neer dat starters aanzienlijk minder kunnen lenen. Het leidt niet tot herstel van de woningmarkt, maar eerder tot een bijna-dood-ervaring. Starters zijn hard nodig om de woningmarkt in beweging te krijgen. Het domste wat je dan kunt doen, is om het juist hen extra moeilijk te maken om een huis te kopen. Maar ook zittende eigenwoningbezitters zijn het slachtoffer. Je huis verkopen om kleiner, groter, anders of elders te gaan wonen, is er niet meer bij. Maar dat is niet alles. Ook de huizenprijzen zullen verder kelderen. De Nederlandsche Bank sluit een prijsval van 9% of meer niet uit. Een gemiddelde huiseigenaar verliest hierdoor al snel zo’n 25.000 euro aan vermogen. In het hervormingsplan WONEN 4.0 doen we het heel anders. We bouwen de hypotheekrenteaftrek voor iedereen geleidelijk af, maar geven elke cent aan bespaarde hypotheekrenteaftrek terug aan de woningmarkt en aan de mensen in het land. Zo houden we over de gehele linie de betaalbaarheid in stand en voorkomen we tevens dat de huizenprijzen hard onderuit gaan.
Elco Brinkman,
voorzitter Bouwend Nederland Om de woningmarkt weer op gang te brengen, heeft de starter de sleutelpositie. Hij is van vitaal belang voor doorstroming, waardebehoud en herstel in de economisch cruciale bouwsector. Toch krijgt hij geen fysieke sleutel in handen; kopen noch huren lukt. Bij een hypotheek botst hij op tegen te strenge leennormen. Per 2013 vallen starters zelfs onder een 100 procent annuïtair regime, mocht het Lenteakkoord uitgevoerd worden. Fors hogere woonlasten zijn het gevolg, terwijl het de staatsschuld nauwelijks helpt. Bovendien moet er ook dan overdrachtsbelasting meegefinancierd worden – gemiddeld toch al gauw 5000 euro, of anders btw (binnenkort maar liefst 21 procent) over een nieuwbouwwoning. Sleutels van huurhuizen zijn ook nauwelijks te bemachtigen. Die worden namelijk vastgehouden door 750.000 scheefhuurders. Ellenlange wachtlijsten zijn het gevolg van deze ‘traditie’. De woningmarkt stagneert onnodig, vooral omdat we dat scheefwonen niet aanpakken. Starters zijn de kinderen van de rekening, terwijl doorstromers en bouwvakkers ook noodgedwongen op hun handen zitten. Daarom moet er nu doorgepakt worden op scheefhuren. Dat lukt niet met Wonen 4.0. Hoe nuttig sommige elementen dan ook zijn, we kunnen in deze tijden simpelweg niet meer uitgaan van 30 jaar stabiel beleid door 8 of meer opeenvolgende kabinetten, voor de broodnodige rust weer hersteld is.
4
03 - september 2012
Marjan Minnesma, directeur Urgenda
Iedereen een woning zonder energierekening ‘Samen sneller duurzaam’: het is de missie van Urgenda, een actie-organisatie voor duurzaamheid en innovatie. Vorig jaar stond directeur Marjan Minnesma nummer 1 in de Duurzame Top 100 van het dagblad Trouw. Ook in het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad is nog een wereld te winnen, waarschuwt zij. Vandaar het motto dat Minnesma haar lezing voor de SVn Deelnemersbijeenkomst op 1 oktober geeft: ‘Opzij opzij opzij, we hebben ongelofelijke haast’. Hoe belangrijk is het om bovenaan in de Duurzame Top 100 te staan? ‘Veel mensen die ons nog niet kenden zijn gaan nadenken over wat voor club wij zijn. Wat wij er vooral ook leuk aan vonden was dat we in een paar jaar tijd heel snel zijn gestegen. Vorig jaar woog het criterium ‘draagkracht’ zwaarder dan eerdere jaren. Wij vinden het heel belangrijk dat er een einde komt aan de heersende praat- en overlegcultuur en dat er nu daadwerkelijk iets gaat veranderen.’
Waar staat Urgenda voor? Marjan Minnesma: ‘Wij willen Nederland sneller duurzaam maken, samen met partijen als overheden, particulieren, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Wij kijken daarbij naar de volle breedte: niet alleen naar energie maar ook naar voedsel en naar de bouw. Wij richten ons vooral op de koplopers. Onze inzet daarbij is om de koplopers te helpen om sneller op te schalen en te zorgen dat hun initiatieven navolging krijgen. Te vaak zie je nog dat het blijft bij losse projecten. Als niemand anders het oppakt doen we het zelf. Een voorbeeld daarvan is de actie ‘Wij willen zon’. We zagen dat veel mensen iets willen met zonneenergie maar het moeilijk is om dat voor elkaar te krijgen. Door samen 50.000 panelen in te kopen kon de prijs omlaag en was subsidie niet meer nodig. Dat heeft de markt enorm in beweging gezet, er volgden nog veel meer collectieve inkoopacties. Goed voorbeeld doet volgen.’
Wat vindt u van het tempo waarin de bestaande woningvoorraad wordt verduurzaamd? ‘Dat gaat veel en veel te langzaam. Onze doelstelling is om binnen 15 jaar over te zijn op duurzame energie. De woningvoorraad is daarin een belangrijke sleutel. In de nieuwbouw is dat relatief gemakkelijk en gebeurt het ook wel. De bestaande voorraad is een grotere opgave. Daar moet echt flink geïnvesteerd worden, dat gebeurt nu nog maar mondjesmaat.’ Wat is ervoor nodig om dat tempo omhoog te krijgen? ‘Daar willen we het komende jaar flink aan gaan trekken. Het leuke van ‘Wij willen zon’ was dat mensen direct de relatie konden leggen tussen de panelen op het dak en de energiemeter. Het werd een sport om naar 0 te gaan. We moeten ervoor zorgen dat het hip en leuk wordt om energie te besparen. De stijgende energieprijzen helpen daar natuurlijk ook bij. Mensen gaan daardoor sneller nadenken. Ik denk dat we meer moeten inzetten op hoe we mensen benaderen. Niet meer zeggen: ‘verbeter de wereld begin bij jezelf’, maar:
‘iedereen een huis zonder energie rekening’.’ Wat vindt u van de bestaande initiatieven zoals de Duurzaamheidslening van SVn? ‘Er zijn veel goede initiatieven, zoals de Duurzaamheidslening, maar deze blijven helaas nog te veel onder de radar. Die zou je veel meer voor het voetlicht moeten brengen. In de communicatie is een grote slag te maken. Dat is echter wel arbeidsintensief. Je moet mensen opzoeken en steeds maar weer uitleggen dat het kán.’ Speelt de overheid een belangrijke rol als het gaat om het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad of moeten andere partijen het voortouw nemen? ‘De overheid zou vooral belemmeringen moeten weghalen, in de regelgeving bijvoorbeeld. Maar ook welstandscommissies zijn vaak een grote belemmering voor innovatie. Door de normen flink aan te schroeven kan de overheid voor een versnelling zorgen. Maar de overheid is vooral volgend, de koplopers moeten op een andere manier geholpen worden. De overheid moet er vooral voor zorgen dat duurzaamheid gaat leven bij het brede publiek.’ Ziet u partijen in de bouw die het wel al begrepen hebben en de opgave oppakken? ‘Er zijn veel initiatieven van particulieren en bedrijven die het anders willen doen. Kleine bouwers bijvoorbeeld. Het is vooral belangrijk dat mensen elkaar gaan vinden binnen de bouwkolom. Projectontwikkelaars, bouwers, installateurs, het samenspel wordt nog amper gedaan. Belangrijk is ook weer dat bewoners en eigenaren mee worden genomen, dat ze het leuk gaan vinden. Vaak wordt er nog te technocratisch gekeken naar duurzaamheid. Vind je het gek dat mensen het dan niet leuk vinden? Terwijl er feitelijk een kleine revolutie in het denken nodig is. Met een labeltje meer of minder redden we het niet meer.’
5
Marco Pastors, directeur Nationaal Programma Rotterdam Zuid
Rotterdam Zuid zet in op school, werk en wonen Namens Leefbaar Rotterdam zat Marco Pastors jarenlang in de Rotterdamse gemeenteraad en was hij wethouder Volkshuisvesting. Nu is hij directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Een wijk met veel achterstanden, zowel in sociaal-economisch opzicht als voor wat betreft de woningvoorraad. Onlangs werd het uitvoeringsplan 2012-2014 gepresenteerd, waarin school en werk de belangrijkste speerpunten vormen. Voor de 35.000 woningen die aangepakt moeten worden, wordt nog gezocht naar financiële middelen. Tijdens de Deelnemersbijeenkomst van SVn op 1 oktober zal de heer Pastors een lezing geven om de aanpak toe te lichten.
Wat is de aanpak voor de fysieke voorraad en zijn de fysieke en de sociaal-economische pijler gescheiden in het programma? ‘De komende twee jaar gaan we de plannen uitwerken voor de 35.000 woningen op Zuid die aanpak behoeven. De prioriteit ligt nu bij de opgave voor veel van de huidige bewoners en dus bij school en werk. Voor de fysieke verbetering worden ondertussen plannen gemaakt en middelen gezocht. Voor de korte termijn wordt er gehandhaafd op het juiste gebruik van woningen en het verbeteren van het beheer van het particulier bezit. Begeleiding van de eigenaren is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Tegelijkertijd
SVn
(033) 253 94 01
e
[email protected]
i
werkt het Rijk aan de herziening van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (Wbmgp) en is het Rijk bezig met de aanpak van huisjesmelkers. Dat geeft ons een wettelijk instrumentarium waarmee we de leefbaarheid van Rotterdam Zuid kunnen verbeteren. Extra inspanningen en nieuwe instrumenten zijn noodzakelijk om onze doelstellingen te bereiken.’ Het is vaak moeilijk om in achterstandswijken álle bewonersgroepen te bereiken en tot participatie te bewegen. Hoe gaat u dat aanpakken? ‘Laat me duidelijk zijn, veel verbeteringen zijn afhankelijk van de inzet en medewerking van bewoners zelf. Mensen worden daarom zo direct mogelijk aangesproken en zo pragmatisch mogelijk geholpen. In het komend najaar houden we bijvoorbeeld een ‘bewoners-top’, waarbij door een dwarsdoorsnede van de bevolking op Zuid wordt meegedacht over de praktijk van school, werk en met elkaar wonen op Zuid.’ U bent raadslid en wethouder geweest en staat nu aan de uitvoeringskant. Hoe ervaart u dat? ‘Als directeur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid kan ik heel direct aan de slag met de kwesties waarover het wat mij betreft gaat, namelijk de onnodige achterstanden die de mensen in deze wijken hebben en er voor zorgen dat ze een zinvolle dagbesteding krijgen. Voor mij is dat de reden dat ik destijds in de politiek ben gegaan.’
Deelnemersbijeenkomst SVn 2012
Postbus 15, 3870 DA Hoevelaken t
Waarom kiest u voor de uitvoeringsstragie van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid voor school en werk als belangrijkste speerpunten? Marco Pastors: ‘Wij zijn er van overtuigd dat school en werk de beste garanties vormen voor een beter leven. Onze doelstelling is dat over 20 jaar het opleidingsniveau, de arbeidsparticipatie en de woonkwaliteit in Rotterdam Zuid hetzelfde is als het gemiddelde van de vier grote steden. Beslist geen gemakkelijke opgave als je kijkt naar de achterstanden op dit moment, maar het is wel een heldere doelstelling, waar we de komende jaren met de partners in het Nationaal Programma hard aan gaan trekken. Partners in het programma zijn overheid, onderwijs, bedrijfsleven, zorg en corporaties. We kunnen dus heel concreet afspraken maken en stappen zetten.’
www.svn.nl
Maandag 1 oktober 11:30 -16:00 Colofon Uitgave Tekst
Media Plaza Utrecht
SVn september 2012
Studio-RO, Amsterdam
Fotografie Roel Rozenburg, e.a. Vormgeving Druk
6
Volta_ontwerpers, Utrecht
Pronk Promotions, Amersfoort
SVn op Twitter Vanaf nu is SVn ook
Alle rechten voorbehouden.
te volgen op Twitter:
U mag citeren uit SVn Nieuws, mits u de bron vermeldt.
@svn_financier
Thema: Inspiratie in crisistijd Gastheer: SVn bestuursvoorzitter Thom de Graaf Dagvoorzitter: Charles Groenhuijsen Sprekers: Herman Pleij, Marjan Minnesma, Marco Pastors U kunt zich aanmelden voor deze bijeenkomst via www.rostra.nl Er zijn geen kosten verbonden aan deelname.
03 - september 2012
