visie op
transport en logistiek
Sectorupdate 2012 ▶▶ Interview ▶▶ Trends & ontwikkelingen ▶▶ Sectorvisie
Visie op transport en logistiek
Geachte relatie, Voor u ligt Visie op Sectoren (VOS), de jaarlijkse dwarsdoorsnede van het Nederlandse bedrijfsleven. In VOS worden de actuele stand van zaken en de vooruitzichten van een groot aantal sectoren en branches besproken. Aan de hand van dit rapport kunt u uw onderneming spiegelen aan de trends en actuele branchecijfers, kijken hoe het met de branche van uw toeleveranciers is gesteld en zien wat de verwachtingen van ABN AMRO zijn voor uw eigen branche.
Als bank anno nu publiceren wij VOS ook op onze nieuwe ABN AMRO Market Insights app voor de iPad. Op deze app vindt u tevens onze andere sectorgerelateerde en macro-economische publicaties. Aan het begin van het jaar werd het Nederlandse bedrijfsleven geconfronteerd met, helaas wederom, een lichte recessie. De impact van deze nieuwe recessie wordt voor een belangrijk deel bepaald door de mate waarin een sector herstel heeft laten zien na de dip in 2009. Precies de reden waarom nu sectoren als bouw, retail, horeca en zakelijke dienstverlening het zwaar hebben. Het lijkt er op dat mondiaal de economie zich herstelt en dit zal een positieve uitwerking hebben op de Nederlandse export. Ook kan de verwachte daling van de grondstoffenprijzen een positieve bijdrage leveren. In Nederland ligt echter de belangrijkste sleutel tot structureel herstel in handen van de consument. Het consumentenvertrouwen is ongekend laag en gaat waarschijnlijk pas stijgen als de onzekerheden over de Europese schuldencrisis, de eigen woning, pensioenen en de overheidsfinanciën uit de lucht zijn. Met het onlangs door een aantal politieke partijen gesloten akkoord wordt er geprobeerd om het overheidstekort terug te dringen. Hoe de maatregelen zullen uitpakken op de economie, het consumentenvertrouwen en bijvoorbeeld de sector transport en logistiek is op moment van schrijven van deze publicatie nog onduidelijk. De snel veranderende wereld vraagt om een nieuwe aanpak. De transport en logistiek sector heeft een sterke behoefte aan meer bedrijven met een eigen identiteit. Sector banker Bart Banning spreekt hierover met Peter van Vliet en Xander van der Veeke, die beiden bij logistiek bedrijf Stubbe B.V. werken. Gedurfde keuzes hebben dit bedrijf een nieuwe positie gegeven als professionele partner van hun opdrachtgevers. Maatwerk en kwaliteit worden gedragen door teamwork. Aandacht voor iedere medewerker is dan ook mede de sleutel tot het succes van Stubbe. Hiermee vormt het een solide basis voor de toekomst. Hopelijk stimuleert deze publicatie u om met ABN AMRO en uw collega-ondernemers van gedachten te wisselen over de uitdagingen voor uw bedrijf en uw sector in Nederland. Wij denken graag met u mee en zijn u graag van dienst. Namens alle collega’s van ABN AMRO wens ik u en uw bedrijf alle succes toe! Met vriendelijke groet,
Joop Wijn
Lid Raad van Bestuur ABN AMRO
1
2
Visie op transport en logistiek Sectorupdate 2012
Visie op transport en logistiek
4 6 10 12 14 16 18 20 22
visie op Nederland interview binnenvaart expediteurs goederenvervoer over de weg goederenvervoer over spoor opslag leeswijzer colofon
3
4
visie op Nederland
Nederlandse economie krabbelt in 2012 weer op Vorig jaar is de economische groei sterk vertraagd en belandde de economie in een recessie die in het begin van 2012 nog voortduurde. Er zijn echter aanwijzingen dat de economie in het tweede halfjaar weer groei zal vertonen – waarschijnlijk dankzij een aantrekkende uitvoer. De consumptieve bestedingen dalen naar verwachting opnieuw. In 2011 groeide de economie met 1,2%. Ten opzichte van de groei
gemiddelde jaargroei toch op 3,8% is uitgekomen, is dan ook gro-
in 2010 (+1,7%) leek de afzwakking beperkt, maar achter die 1,2%
tendeels toe te schrijven aan het stevige groeitempo tegen het eind
gaat een forse afkoeling van de economie schuil in de loop van het
van 2010.
jaar. In het eerste kwartaal van 2011 steeg het bruto binnenlands product (bbp) nog met 0,75% ten opzichte van de voorgaande peri-
De forse afkoeling bij de uitvoer komt grotendeels, of zelfs hele-
ode. In de daaropvolgende kwartalen viel dat cijfer steeds lager uit.
maal, op het conto van de afzetmarkten. Driekwart van de goede-
In het derde en vierde kwartaal was zelfs sprake van krimp (respec-
renuitvoer blijft in de EU en daarvan blijft het overgrote deel binnen
tievelijk -0,4 en -0,6% kwartaal-op-kwartaal). Deze ontwikkeling stak
de eurozone (krap 59% van de totale goederenuitvoer). De totale
ongunstig af bij die van de eurozone als geheel. In het derde kwar-
goedereninvoer van de eurozone is zelfs nog wat meer terug-
taal kromp de Nederlandse economie al, terwijl de eurozone-econo-
gevallen dan de Nederlandse uitvoer. We zien hier de gevolgen van
mie nog een plus liet optekenen en in het slotkwartaal van 2011 viel
diverse groeivertragende factoren. Denk aan de hoge olieprijzen
het groeicijfer (-0,6%) opnieuw lager uit dan dat voor de eurozone
begin 2011, bezuinigingen door overheden en de grote onrust als
als geheel (-0,3%). Jaar-op-jaar viel de groei van het bbp terug van
gevolg van de staatsschuldencrisis in de eurozone. Met name die
+2,2% in het begin van het jaar naar -0,2% in het laatste kwartaal.
laatste factor heeft het vertrouwen in de economie in de tweede helft van het afgelopen jaar stevig doen slinken.
Afzwakking groei economie voorbij? 6
120
3
105
De economie van de eurozone is naar verwachting in het eerste kwartaal van 2012 opnieuw gekrompen. Dat kan worden afgeleid
% 0
90
-3
75
-6
60
uit de begin april beschikbare indicatoren. ABN AMRO verwacht dat de eurozone-economie in het tweede kwartaal stabiliseert, om vanaf het midden van het jaar weer wat te gaan groeien. Dit bescheiden herstel kan vooral worden toegeschreven aan de opleving van de wereldhandel. De binnenlandse bestedingen in de eurozone
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
bbp (% j-o-j; l.as) Economisch-sentimentindicator (r.as)
Bron: Thomson Reuters Datastream
Uitvoergroei sterk vertraagd, maar eerste lichtpuntjes zichtbaar
staan echter onder druk van bezuinigingsmaatregelen. Duitsland lijkt hierop overigens een uitzondering te vormen. De laatste Nederlandse uitvoercijfers lijken (al) wat minder ongunstig. In de jaar-op-jaarvergelijking zagen we eind vorig jaar en begin dit jaar weer enige stijging van het groeicijfer. Ook de indicatie van de inkoopmanagersindex (PMI) is beter: de deelindex voor de exportorders lag in januari en vooral in februari boven de 50, dat is het
Kijken we naar het verloop van de verschillende bestedingscompo-
niveau dat het verschil markeert tussen krimp en groei. Hoewel we
nenten, dan valt op dat de uitvoer (de kurk waar de economie op
in maart weer een daling zagen, bleef deze deel-PMI in die maand
drijft) in de loop van het jaar per saldo niet is toegenomen (0,0%
nog duidelijk boven de 50.
j-o-j in vierde kwartaal). Na bescheiden kwartaal-op-kwartaal-plussen in het eerste halfjaar, was daarna sprake van minnen. Dat de
Visie op Nederland
Uitvoergroei lijkt dal gepasseerd
Bedrijven die overwegend op de binnenlandse markt georiënteerd
PMI >50 wijst op groei; <50 – krimp
zijn (zie ook hieronder), zullen het in 2012 in doorsnee moeilijker
20
70
10
60
% 0
50
-10
40
-20
30
hebben dan bedrijven die meer exportgericht zijn.
Huizenmarkt zit vast De huizenmarkt zit in het slop en er is weinig vertrouwen dat de situatie spoedig verbetert. De marktindicator van Vereniging Eigen Huis bereikte in maart een nieuw dieptepunt. Het gebrek aan vertrouwen draagt bij aan de verwachting dat de huizenprijzen verder
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
zullen dalen. Deze verwachting wordt verder gevoed door de ontwikkeling van het transactievolume. Het teleurstellend lage aantal
Uitvoer goederen (% j-o-j; l.as) PMI exportorders (index; r.as)
transacties in de eerste maanden van het jaar laat zien dat de huizenmarkt volledig is verkrampt. Dit lage aantal woningtransacties
Bron: CBS, Markit NEVI
Binnenlandse bestedingen onder druk
valt deels terug te voeren op de minder ruimhartige verstrekking van hypotheken. De beperkingen op de leencapaciteit vanuit de regelge-
De zwakke stee van de Nederlandse economie is de particuliere
ving, zoals de strengere Gedragscode Hypothecaire Financieringen,
consumptie. Deze is al vier kwartalen achtereen gekrompen met
de verlaagde Nibud-woonquote en de internationaal aangescherpte
als dieptepunt een terugval van 0,9% kwartaal-op-kwartaal eind
kredietvoorwaarden van banken, zijn verantwoordelijk voor een
2011. Daarmee lag de consumptie op het laagste niveau sinds eind
minder ruimhartige kredietverlening. Daarnaast speelt de discussie
2003! Gemiddeld kromp de consumptie vorig jaar met 1%. Dat is
over de toekomst van de hypotheekrenteaftrek. ABN AMRO houdt
beduidend meer dan de daling van het reëel beschikbaar inkomen
er rekening mee dat de huizenmarkt voorlopig vast blijft zitten.
met bijna een half procent. Factoren die verantwoordelijk zijn voor
Hoewel de beperkte omvang van de woningvoorraad een prijsval
deze sterkere daling van de consumptie, zijn het vermogensverlies
helpt voorkomen, dient rekening te worden gehouden met een ver-
op de aandelen- en de huizenmarkt en het sterk gedaalde consu-
dere daling van de huizenprijzen. We schatten dat de huizenprijzen
mentenvertrouwen. Dat vertrouwen stond vorig jaar ook elders in
dit jaar met 5% dalen. Ook het aantal transacties blijft laag.
de eurozone onder druk vanwege de staatsschuldencrisis, maar in ons land speelden nog meer factoren. Zo was er onzekerheid over de hoogte van de pensioenen vanwege de gedaalde, en te lage,
Inflatie
dekkingsgraden van pensioenfondsen. Verder is er het hete hangij-
De inflatie liep in 2011 geleidelijk op van 2% in het begin van het
zer van de hypotheekrenteaftrek. Ten slotte wijzen we op de extra
jaar naar een piek van 2,7% in september. De toename van het
bezuinigingen. Omdat het begrotingstekort in 2013 flink te hoog
prijsstijgingstempo was het gevolg van onder meer hogere arbeids-
dreigt uit te vallen, moet fors extra worden bezuinigd. Ook dat kan
kosten en energieprijzen. Daarna viel het cijfer wat terug naar 2,5%
van invloed zijn op de stemming van de consument.
in de eerste drie maanden van 2012. Gemiddeld kwam de inflatie in
In 2012 neemt de koopkracht opnieuw af: door bezuinigingsmaatre-
2011 uit op 2,3%.
gelen én omdat de brutoloonstijging (al is deze iets hoger dan in 2011) weer achterblijft bij de inflatie. Alles overziend, gaan we ervan
In de loop van 2012 kan het inflatietempo verder afnemen. Deze
uit dat de consumptie dit jaar opnieuw krimp zal vertonen.
verwachting baseert ABN AMRO op de aanname dat de olieprijzen verder dalen, aangezien het risico van een escalatie in het
Hoewel we voor het tweede halfjaar – vooral dankzij de voorzichtig
Midden-Oosten is afgenomen. Echter, door de aangekondigde
aantrekkende uitvoer – weer wat economische groei verwachten,
BTW-verhoging kan in het vierde kwartaal de inflatie een sprong
zal het bbp dit jaar (gemiddeld) toch duidelijk dalen. Maar voor 2013
maken.
wordt weer een positief cijfer voorzien.
Risico’s
Particuliere consumptie daalt verder 3
De risico’s voor het scenario van ABN AMRO liggen vooral aan de
2
‘onderkant’. In ons scenario gaan wij ervan uit dat de Europese be-
1
leidsmakers erin slagen de staatsschuldencrisis verder te bedwin-
%0
gen, maar dit is verre van zeker. Een nieuwe escalatie van de
-1
staatsschuldencrisis in de eurozone is niet ondenkbaar. Verder
-2 -3
zouden de olieprijzen kunnen stijgen. De economische groei zou in 2005
2006
2007
Reëel beschikbaar inkomen
2008
2009
Particuliere consumptie
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
2010
2011
2012
beide gevallen worden gedrukt; en de inflatie valt - bij stijgende olieprijzen - hoger uit. Ook bestaat het risico dat de situatie op de huizenmarkt verder verslechtert.
5
6
Links: Xander van der Veeke, manager kwaliteit, arbo, veiligheid en milieu bij Stubbe logistiek in Gouda. Midden: Peter van Vliet, directeur van Stubbe logistiek. Rechts: Bart Banning, sector banker Transport en Logistiek ABN AMRO.
Directeur Peter van Vliet:
‘HRM is een rode draad bij Stubbe logistiek’ De vroeg cyclische transport- en logistieksector was in de eerste twee kwartalen van 2011 aan de beterende hand. Dat sloeg de laatste twee kwartalen om, vooral door de eurocrisis. Hoe kun je je onderscheiden in deze uitdagende tijden? Door klanten te ontzorgen? Door partnerships aan te gaan? Wat altijd verstandig is, in goede en in magere tijden: investeren in de mensen die voor je werken. Blijkt uit het ABN AMROrapport Logistieke arbeidsmarkt, úw uitdaging! Het blijkt ook uit de ervaringen van Stubbe BV, een logistieke dienstverlener in Gouda. Peter van Vliet, Xander van der Veeke en Bart Banning geven hun visie. Van Vliet is directeur van Stubbe logistiek, Van der Veeke is bij dat bedrijf verantwoordelijk manager voor kwaliteit, arbo, veiligheid en milieu. Banning is sector banker Transport en Logistiek ABN AMRO.
Interview
1990 Was voor Stubbe logistiek in Gouda het jaar van de
beeld, die vloeistoffen uit China importeren, halffabricaten voor
waarheid. Het bedrijf draaide goed, de vloot vrachtwagens zag
shampoo of schoonmaakmiddelen of zo. Als ze nog geen
er perfect uit. Maar vraag de huidige directeur Peter van Vliet en
eindklant hebben gevonden, moeten ze vooruit invoerrechten
manager Xander van der Veeke hoe het Stubbe was vergaan als
betalen. Althans: als de vloeistoffen niet in een douanedepot zijn
in dat jaar de nieuwe eigenaar, Rinus Snel, niet was begonnen
opgeslagen. Bij ons bijvoorbeeld. Een mooie dienstverlening die
de strategie aan te passen, en ze antwoorden eensgezind: ‘Dan
goed loopt.’
hadden we tot 2003, 2004 bestaan. Niet langer. Daarna was het
Bij Stubbe werken zo’n 25 mensen; directie, management
einde oefening geweest.’ Reden? Stubbe verzorgde het
(KAVM en Techniek), administratie, chauffeurs, cleaners,
transport voor één klant. Peter van Vliet: ‘Rinus Snel zette de
planners, tap- en terreinmedewerkers. Xander van der Veeke is
eerste stappen die ertoe leidden dat Stubbe naast transport en
belast met Human Resource Management (HRM).
vervoer, nu allerlei andere belangrijke logistieke diensten levert aan zijn klanten. Het totale ontzorgen, daar gaat het om. Anno
Van der Veeke: ‘We doen alle werving zelf en zoeken mensen
2012 komt 20% van de omzet van transport. De rest van de
met veel verantwoordelijkheidsgevoel, een sterke drive en een
omzet is logistieke dienstverlening. Het aantal klanten is fors
niet-lullen-maar-poetsen-instelling. Maar vooral mensen die in
gegroeid.’
een team willen werken. Wat dat inhoudt? Dat ze elkaars minpunten kunnen accepteren én compenseren. Dat versterkt
‘Het is traditie om mensen mee te laten denken’
een team enorm en levert synergie. Niemand is perfect en maakt nooit fouten. Alleen: dezelfde fout nog eens maken, is een gemiste kans. Met een bedrijfscultuur waarin mensen fouten minder kwalijk genomen worden, zijn ze sneller bereid die ook toe te geven. En werk je aan een continue verbetering.’
Van 1 naar 300 klanten
Geen valse hoop, recht door zee
‘Your liquid logistic partner’ is de slogan op de tankwagens van
Bart Banning: ‘Hoe reageerde het personeel toen de crisis in
Stubbe. Van Vliet: ‘Die dienstverlening is tankopslag. In land-
2008 begon?’
tanks, in mobiele tanks, in containers, in vaten van 200 liter en
Van Vliet: ‘Loyaal, ook al zijn we er niet zonder kleerscheuren
in industriële bulkcontainers van 1.000 liter. In september 2010
vanaf gekomen. Zeker in 2008 was het bij ons heftig. De
hebben we 8 grote tanks laten neerzetten met een gezamenlijke
fijnchemie was het eerste aan de beurt. We hadden een hele
netto capaciteit van meer dan 1,5 miljoen liter. We vervoeren en
grote terugval in volume van alle dienstverlening. Gelijk in de
doen de opslag van plantaardige oliën en dierlijke vetten. Die
beginfase hebben we heel snel duidelijkheid gecreëerd. We
worden niet gebruikt voor levensmiddelen, maar voor half-
hebben toen tijdelijke contracten niet verlengd. Twee van hen
fabricaten waarmee bouwmaterialen, kunststoffen en cosmetica-
hebben we weer kunnen aannemen toen de business weer
en farmacieproducten gemaakt worden. Voor opslag in tanks
aantrok.’
hadden we in 2003, toen we de plannen aan het maken waren, niet één klant. En nu hebben we in totaal, inclusief transport,
Van der Veeke: ‘Iedereen die hier met een tijdelijk contract
300 klanten.’
werkt, weet vanaf de eerste dag wat de situatie is. We wekken geen valse hoop, zijn recht door zee. Tijdelijke mensen krijgen
Van Vliet: ‘80% Van de halffabricaten die we opslaan, betreft
overigens wél gerichte opleidingen.’
oliën en vetten die stollen als ze in omgevingstemperatuur worden opgeslagen. Wil je die uit de tank krijgen, dan moet je ze
Banning: ‘Ook als je weet dat ze over één jaar misschien niet
eerst door verwarming vloeibaar maken. De stollingsgraad is
meer bij jullie werken?’
telkens anders, dus de benodigde temperatuur ook.’
Van der Veeke: ‘Ja, want dat motiveert mensen. We vragen in functioneringsgesprekken aan iedereen: heb je behoefte aan
Teamwork is essentieel
ontwikkeling? Er is één iemand die dat bepaalt, en dat ben je zelf. Hoe graag wil je?’
Xander van der Veeke: ‘We hebben 22 stoomplaatsen en we kunnen ook verwarmen met warm water, want soms geeft stoom inbranding van producten. Stroom en een oven zijn ook
Ruimte voor opleidingen
een optie. Verder zijn we een door de douane erkend douane-
Voor mensen-mens Xander van der Veeke gaat het erom dat
depot, waarmee we klanten van dienst zijn. Handelaren bijvoor-
werknemers bij Stubbe lekker in hun vel zitten. Van der Veeke:
7
8
‘Dan hebben ze meer zin in hun werk, zijn ze gemotiveerd en
Afstraffen of praten
functioneren ze optimaal. Ook ruimte voor opleidingen helpt. Als
Van der Veeke: ‘Wij proberen een prettige werksfeer te creëren,
mensen te horen krijgen: dit doe je niet goed, dát doe je niet
en persoonlijke aandacht te geven. En ook empatisch te
goed, of niemand luistert naar ze, maar ze moeten wél alsmaar
luisteren. Ik maakte eens mee dat een terreinmedewerker
doorwerken, dan lopen ze echt minder gemotiveerd rond. En
verbaal agressief tekeer ging tegen een chauffeur. Dan kun je
scoren ze een 6. Wij streven naar een 9 of 10. Dat vormt de
denken: afstraffen dat gedrag, of je kunt praten, gewoon met
cultuur van ons bedrijf.’
een bak koffie. Hoe is het met je? Er bleek van alles aan de hand. Hij kreeg de ruimte van het management en de naaste
Banning: ‘Ik zie veel bedrijven, en ik vind het bijzonder om te
collega’s, die hem op de werkvloer een beetje in de gaten
zien dat een klein bedrijf in deze sector de mens op deze manier
hielden. Dat heeft goed uitgepakt. Ik ben ervan overtuigd dat
centraal stelt. Ja, het zal vaak in theorie beleden worden,
onderlinge acceptatie de basis is voor succes.’
vooruitstrevend Human Resource Management. Maar het wordt alleen in praktijk gebracht als de ‘man in charge’ laat zien dat hij
Banning: ‘Naar aanleiding van het ABN AMRO-rapport over de logistieke arbeidsmarkt, heb ik contact gehad met een ervaren
‘Onderlinge acceptatie is de basis voor succes’
en gewaardeerde relatie uit het vak. En hij las wat we hadden gemaakt, gaf complimenten, maar zei ook: ‘Ik mis het woord empathie in het rapport.’ Hij miste dat begrip wel vaker, in de wereld van de logistiek die steeds zakelijker wordt. Waar op iedere cent gelet moet worden en waar je nog wel eens hoort:
het belangrijk vindt. Pas dan kan het ook echt een cultuur
ieder uur gespendeerd aan een functioneringsgesprek, had
worden. Hoe organiseer je dit? Dat het ook feitelijk een soort
beter aan operationeel werk kunnen worden besteed. Naar onze
vanzelfsprekende rode draad binnen je onderneming wordt?’
mening is dat onterecht.’
v.l.n.r.: Bart Banning, Xander van der Veeke en Peter van Vliet.
Interview
Lijstje met actiepunten
een school voor moeilijk lerende jongeren. Laatst hadden we
Van der Veeke: ‘Wij houden functioneringsgesprekken in de tijd
een functioneringsgesprek met hem. Xander had al wat
van de baas. Kun je dat gesprek meteen terugverhalen op een
opleidingsmogelijkheden uitgeprint. ’Waar denk je over drie jaar
factuurtje naar een klant? Nee! Maar de motivatie en de
te zijn? Kijk hier eens naar, en als je een keuze gemaakt hebt,
efficiëntie die je daardoor bereikt, betaalt uit. En dat merk je ook
laat het ons maar weten. Realiseer je, dat als je deze papieren in
als ze een gesprek hebben gehad. Ze vinden het leuk om te
je zak hebt, dat je ook kunt doorstromen naar een groter bedrijf.
praten over hun werk, hun toekomst.’
Daar ondersteunen we je in.’ Als we dat niet zouden doen, dan houden we persoonlijke ontwikkeling van mensen tegen.’
Van Vliet: ‘Mensen krijgen twee weken voor het gesprek een
Van Vliet: ‘Het is ook al lang een traditie in dit bedrijf om mensen
lijst met open vragen waar ze vast over na kunnen denken. Het
mee te laten denken. Bij de aanschaf van nieuwe vrachtwagens
is geen standaard functioneringsgesprek waarin wij vertellen
bijvoorbeeld, maken we een voorselectie van drie wagens die
hoe flexibel we iemand vinden, en wat zijn kwaliteit is.
budgettair ongeveer gelijk uitpakken. En vragen dan de chauffeur:
Het gaat over hun ontwikkeling en ontplooiing binnen het bedrijf.
‘Waar wil jij nu de komende jaren in rijden?’ Als hij zijn keuze zelf
En daar rolt automatisch een lijstje met actiepunten uit, dat we
kan maken, is hij veel gemotiveerder. Bij aanschaf van nieuwe
gezamenlijk uitvoeren.’
installaties betrekken we het personeel ook.’
‘Sterke drive en een niet-lullen-maarpoetsen-instelling’
Nu kun je oogsten Banning: ‘Merken jullie nou dat in zwaardere tijden, zoals nu, de loyaliteit van jullie mensen groter is dan bij andere bedrijven? Dat er minder gemopperd wordt?’
Banning: ‘Het zijn prima voorbeelden van hoe jullie met
Van Vliet: ‘We hebben een tijdje overcapaciteit gehad, en we
personeel omgaan. En het vraagt om nieuw ondernemerschap
hadden daarom werktijdverkorting aangevraagd. Dat doe je niet
om dit thema op deze wijze in je onderneming vorm te geven.
uit weelde. We hebben iedereen snel uitgelegd wat de achter-
Het is echt een investering in de toekomst. Mensen die je boeit
grond daarvan was. We moesten samen de lasten even dragen.
en bindt, door bijvoorbeeld ook actief opleidingen en cursussen
En dat is voor een chauffeur die gewend is veel uren te maken,
aan te bieden, zoals jullie doen, die blijven ook langer bij je.’
niet fijn. Maar nu het frappante: we hebben geen gebruik gemaakt van de werktijdverkorting. We hebben drie maanden
Eigen verantwoordelijkheid
het werk onderling verdeeld en het loon aangevuld, zodat iedereen toch aan het basissalaris kwam. Dat je mensen daar
Van Vliet: ‘We hebben hier een jongen werken, nu een
loyaal aan meewerken, heeft te maken met het draagvlak dat je
gewaardeerde operator. Hij is begonnen als stagiair, komend van
hebt. Je hebt gezaaid, nu kun je oogsten.’
9
10
binnenvaart
Omzet binnenvaart stabiel in 2012
Overcapaciteit blijft probleem in binnenvaartbranche
Maasvlakte II zal binnenvaart een impuls geven
Branchebeschrijving De binnenvaart omvat het vervoer van goederen over de binnen-
grootte en het bereik van het achterland hangen samen met het
wateren. De grootste segmenten zijn de containervaart, droge
stroomgebied van rivieren als de Maas en de Rijn. Het overgrote deel
bulkvaart, tankvaart en sleep- en duwvaart. Het goederenvervoer gaat
van de binnenvaart is internationaal vervoer.
vooral vanuit de Noordzeehavens naar het achterland en terug. De
ABN AMRO omzetv
Trends en ontwikkelingen In 2011 lijkt de binnenvaart het met een omzetstijging van 11,5% goed
binnenvaart op tegen de flexibiliteit van het wegtransport. Maasvlakte II
gedaan te hebben. Een groot gedeelte van deze relatief hoge stijging
zal een impuls geven aan de binnenvaart, maar ook hier geldt dat een
was echter te danken aan de laagwaterstandtoeslagen in het begin van
goede infrastructuur nodig is om congestie en wachttijden te vermin-
2011. In de tweede helft van 2011 steeg de omzet met lagere groei-
deren. Verder moet de binnenvaart haar arbeidsbestand verjongen. Net
percentages verder. De binnenvaart is goed gepositioneerd om haar
als bij andere modaliteiten wordt er richting Oost-Europa gekeken om
concurrentiepositie ten opzichte van andere modaliteiten te verbeteren.
het gat dat de vergrijzing achter laat, op te vullen. Het blijkt moeilijk
Wel zal er aan een aantal voorwaarden moeten worden voldaan. Zo is
jongeren te interesseren voor het vak, terwijl de toekomst van de
de infrastructuur een belangrijke factor in de ontwikkeling van de
binnenvaart juist gebaat is bij nieuwe aanwas. Vooral jongeren met een
binnenvaart als modaliteit. Een fijnmazig netwerk met strategisch
bedrijfseconomische opleiding kunnen het ondernemerschap meer
geplaatste overslaglocaties kan ervoor zorgen dat verladers eerder voor
vorm geven in deze branche.
de binnenvaart kiezen dan voor het wegvervoer. Alleen dan kan de
Onze visie ABN AMRO verwacht dat de omzet van de binnenvaart in 2012 niet
druk en zorgt ervoor dat een aantal binnenvaartschippers onder kost-
tot nauwelijks zal groeien. Het wordt een moeilijk jaar, maar vooral
prijs moet varen. Daarnaast verwacht ABN AMRO dat in 2012 de
kleinere vervoerders hebben in het verleden bewezen moeilijke tijden
brandstofprijzen op een relatief hoog niveau blijven. Dit maakt de
door te kunnen komen door hun flexibele kostenstructuur. De bouw-
manoeuvreerruimte nog kleiner.
gerelateerde vrachtvervoerders zullen het zwaar krijgen in 2012, van-
Dat dit geen houdbare situatie is wordt branchebreed erkend, maar
wege een daling van de bouwproductie. De overcapaciteit draagt bij
de lage organisatiegraad in de branche verhindert de schippers hun
aan het moeilijke jaar. Met name in de tankvaart. Veel schippers
marktmacht in de keten te versterken. De positieve ontwikkelingen
hebben tijdens de hoogtijdagen een voorschot genomen op de uit-
die nu gaande zijn op dit gebied geven vertrouwen voor de toekomst.
fasering in 2018 van enkelwandige tankers door nieuwe en bovendien
Verder versterken de innovaties die al plaats vinden, met name op het
grotere, dubbelwandige tankers in gebruik te nemen. Daardoor is er
gebied van zuiniger en minder belastende brandstofmotoren, de duur-
nu een overcapaciteit in deze deelmarkt. Dit leidt tot een hevige prijs-
zaamheidpropositie van de binnenvaart.
Kerngegevens
Websites
Aantal bedrijven: circa 3.030
www.cbrb.nl www.bureauvoorlichtingbinnenvaart.nl www.schuttevaer.nl www.ivr.nl
Aantal binnenvaartschepen Nederland: 5.730 Aantal binnenvaartschepen West-Europa: 11.700 Aantal dubbelwandige tankers in West-Europa: 825
ABN AMRO omzetverwachting 2012: 0%
binnenvaart
Omzet binnenvaart stabiel in 2012
Bron: CBS
▶▶ In 2012 wordt een stabilisatie van de goederenoverslag verwacht in zowel de Rotterdamse als de Amsterdamse haven.
20 15
▶▶ De Duitse economie groeit licht in 2012 en de rest van de eurozone
10
begin van het jaar door de toegenomen wereldhandel. ▶▶ ABN AMRO verwacht dat de vrachtvolumes in 2012 licht groeien, maar de omzet door de lage tarieven stabiel blijft.
Groei in % j-o-j
herstelt zich licht in de tweede helft van 2012, na een dip in het
5 0 -5 -10 -15 -20 2008
2009
2010
2011
Samengaan van brancheorganisaties komt dichterbij
▶▶ De binnenvaart is een sterk gefragmenteerde branche, met veel verwachting 2012: 0% man-vrouw bedrijven.
Bron: CBS
>10 werkzame personen 5-10 werkzame personen
▶▶ Deze fragmentatie weerhoudt de branche van effectieve maatregelen die juist in economisch slechte tijden nodig zijn. In dit kader
9%
3%
1 werkzame persoon
24%
3-5 werkzame personen
wordt het samengaan van brancheorganisaties toegejuicht door
16%
ABN AMRO.
48% 2 werkzame personen
Nederlandse binnenvaart het grootst
Bron: IVR
▶▶ Mede dankzij de Rotterdamse haven, die een belangrijke aanjager
Zwitserland1%
is voor de binnenvaartvolumes, heeft Nederland de grootste
Frankrijk
België
binnenvaartvloot van Europa.
13%
16%
▶▶ Door Maasvlakte II kan de Nederlandse binnenvaart verder groeien. Hiervoor is het belangrijk dat niet alleen de infrastructuur op orde
21%
is, maar ook een goede communicatie bestaat tussen de verschillende partijen om alles soepel te laten verlopen.
Duitsland
49% Nederland
Containerisatie zet door
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ De binnenvaart vervoert veel bulkgoederen. Hiertoe behoren ertsen, kolen, bouwmaterialen en agrarische producten, zoals
Voedingsmiddelen Overige goederen
meststoffen en veevoer.
17%
▶▶ De containerisatie van de binnenvaart zet door en een gedeelte
11%
21%
daarvan vervangt het bulkvervoer.Door technische innovaties
22%
kunnen steeds meer soorten vracht per binnenschip vervoerd worden, waardoor het marktaandeel van de binnenvaart zal groeien.
Overige grondstoffen
29% Bouwmaterialen
Metaal en chemie
11
12
expediteurs
Omzet expediteurs nog niet op pre-crisisniveau
Omzet 2012 vertoont kleine plus door spurt in tweede halfjaar
Duurzaamheid en kostenefficiency gaan hand in hand
Branchebeschrijving Expediteurs ondersteunen verladers bij de regie van hun internationale
nationale en internationale regelgeving, douaneformaliteiten en verze-
logistieke processen en de uitvoering van hun goederenstromen. Dit
keringen. Steeds meer expediteurs bieden daarnaast nevendiensten
houdt in dat zij zorg dragen voor de keuze van de vervoersvorm en de
aan, zoals warehousing en opslag. Sommige expediteurs beschikken
afhandeling van de administratieve formaliteiten, zoals de naleving van
ook over eigen transportmiddelen.
Trends en ontwikkelingen De mondiale expeditiemarkt heeft zich in 2011 verder hersteld na de val
rijkere component. Een aantal van deze eisen veroorzaakt druk op de
in 2009. Vooral in het begin van 2011 lieten wereldwijd de expediteurs
winstmarges. Daarnaast zijn het afgelopen jaar de transportkosten ge-
een omzet- en winstgroei zien. In Nederland heeft de expeditiemarkt
stegen. De brandstofkosten, maar ook hogere volumes en een vermin-
zich minder snel hersteld. Het pre-crisisniveau is nog niet gehaald. De
dering van de overcapaciteit lagen hieraan ten grondslag. De expedi-
expeditiemarkt in Nederland is afhankelijk van de ontwikkelingen in
teurs hebben deze hogere transportkosten door moeten berekenen
Europa en door de schuldencrisis is de economische groei hier achter-
naar de klant, om hun winstmarges op peil te houden. Verladers probe-
gebleven ten opzichte van andere landen. Expediteurs zijn over het alge-
ren zo veel mogelijk hun betalingstermijnen op te rekken, waardoor
meen flexibeler dan transporteurs en kunnen schokken in de conjunc-
werkkapitaalbeheer belangrijk blijft. Ondanks de krappe marges zal de
tuur beter opvangen. De druk om flexibel en ‘asset-light’ te opereren is
ondernemer toch financiële ruimte moeten creëren om te investeren in
de afgelopen jaren toegenomen. Niet alleen moeten de expediteurs
IT-oplossingen voor een efficiëntere bedrijfsvoering. Dit is noodzakelijk
flexibeler en efficiënter werken, ook snelheid wordt een steeds belang-
voor een verbetering van toekomstige rendementen.
Onze visie Het komende jaar verwacht ABN AMRO dat er pas in de tweede helft
om de concurrentie voor te blijven. Door de complexe logistieke
van 2012 een lichte groei geboekt gaat worden. De consumenten-
processen transparant te maken kan efficiency bereikt worden, waar
bestedingen in Europa liggen laag, maar de wereldhandel zal in de
zowel de expediteur als de klant van kan profiteren. Daarnaast speelt
tweede helft aantrekken. ABN AMRO verwacht per saldo een lichte
duurzaamheid een grote rol. De klant verwacht steeds meer op het
groei van de omzet. Maar de winstgevendheid blijft een punt van
gebied van duurzaamheid van zowel de transporteur als de expediteur.
aandacht. Op de langere termijn zijn de vooruitzichten voor de expedi-
De expediteur moet hierin een voortrekkersrol spelen. Kosten-
teurs gunstig. De complexe logistieke processen vragen om een
efficiency en duurzaamheid kunnen hand in hand gaan. Zo zijn de shift
kundige ketenregisseur, waardoor investeren in het opleiden van
naar duurzamere transportalternatieven en de bundeling van goede-
personeel steeds belangrijker wordt. De expediteurs die zich hebben
renstromen om lege kilometers te voorkomen, tevens kostenreduce-
gespecialiseerd in een nichemarkt, bewijzen hun toegevoegde waarde
rende maatregelen.
makkelijker. Innovatie en kostenefficiency blijven belangrijke thema’s
Kerngegevens
Websites
Aantal expediteurs: 2.335
www.fenex.nl www.evo.nl www.fiata.com www.tln.nl
Percentage eenmanszaken: 40%
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +1%
expediteurs
Lichte omzetgroei in 2012
Bron: CBS
▶▶ De omzet van de expediteursbranche heeft zich de afgelopen
160
twee jaar flink hersteld, na een forse daling in 2009. Toch bevindt
140
de omzet zich, na een stijging van 5,5% in 2011, nog steeds onder
120
het niveau van voor de crisis.
100
25% 20% 15% 10% 5%
80
▶▶ ABN AMRO verwacht een lichte groei van de omzet in 2012. Door
0% -5%
60
het aantrekken van de wereldhandel, trekken vooral in de tweede
-10%
40
helft van 2012 de volumes en daarmee ook de omzet aan.
-15%
20
-20%
Index omzet (l.a.)
2012 -1
2011 -1
2010 -1
2008-1
2009-1
-25% 2007-1
0
Omzetgroei (r.a.)
Druk op marges door transportkosten
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Een groot gedeelte van de kosten betreft de inkoop van transport,
Afschrijvingen
die onder kosten van de omzet valt. De tarieven van het transport
2%
Arbeidskosten
zijn gestegen, waardoor druk ontstond op de marges.
17%
▶▶ De expediteur is de spil in het logistieke proces, maar steeds vaker
Bedrijfsresultaat
wordt expeditie ook als nevenactiviteit gedaan door een transport-
4%
bedrijf of haalt een expediteur transportdiensten in huis. Deze Overige kosten
branchevervaging maakt het lastig om een herkenbaar beeld van
65%
12%
Kosten van de omzet
de kostenstructuur te geven.
Goederenoverslag Schiphol nog niet op pre-crisis niveau ▶▶ Internationaal gezien betreft ongeveer de helft van het expeditie-
Bron: Schiphol, Havenbedrijf Rotterdam
1,7
volume luchtvracht en de andere helft zeevracht. De haven van
450
1,6
400
Rotterdam heeft de overslag van goederen in 2009 flink zien dalen, 1,5
maar zat na een jaar weer op pre-crisisniveau.
350
▶▶ De overslag van goederen via Schiphol is ook na een lichte stijging
1,4
in 2011, nog niet op pré-crisis niveau. In 2011 is de overslag min of
1,3 250
1,2 1,1
200 2000
2001
2002
Cargo Schiphol (l.a.)
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Bron: CBS
▶▶ Het sentiment van de sector was in 2011 erg wisselend. Het was
-20 -30 -40
2012 januari
2011 augustus
-50 2011 maart
nog geen verbetering zagen.
0 -10
2010 oktober
▶▶ De eerste maanden van 2012 gaven de ondernemers aan dat zij
10
2010 mei
het sentiment duidelijk om.
20 Saldo antwoorden in %
moment dat de omvang van de schuldencrisis vorm kreeg, sloeg
2011
Goederenoverslag Rotterdamse Haven (r.a.)
Ondernemers negatief over 2011 overwegend positief in de eerste helft van 2011, maar op het
x miljoen ton
x miljoen ton
meer stabiel gebleven.
300
13
14
goederenvervoer over de weg
Goederenvervoer over de weg met 6% gegroeid in 2011
Omzetgroei daalt met circa 1% in 2012
Rendement onder druk door hoge concurrentie en hoog niveau brandstofkosten
Branchebeschrijving Het beroepsgoederenvervoer over de weg omvat het vervoer van
het met de binnenvaart en het spoorvervoer. Vanwege de flexibiliteit
goederen tegen betaling voor derden, exclusief verhuisvervoer. In het
heeft het wegvervoer ook hier een hoog marktaandeel. De branche
binnenlands vervoer – voornamelijk fijndistributie - heeft het wegver-
bestaat uit een relatief klein aantal grote, en zeer veel kleine bedrijven
voer een dominante positie. In het internationale vervoer concurreert
en kent een grote diversiteit in deelmarkten.
Trends en ontwikkelingen Het afgelopen jaar is de omzet van de branche goederenvervoer over
modaliteiten, ondervindt het Nederlandse wegtransporteurs
de weg met 6% gestegen. Het eerste kwartaal begon goed met een
concurrentie uit Oost-Europa. Steeds meer Nederlandse klanten
stijging van ruim 11% (j-o-j), waarna de omzetgroei afkalfde en in het
maken gebruik van Oost-Europese chauffeurs voor het internationale
vierde kwartaal nog net positief eindigde. Het goederenvervoer over
vervoer van hun goederen. Vooral de prijs speelt hier een grote rol.
de weg heeft het grootste marktaandeel in de ‘modal split’. Een aantal
Een brede diversiteit aan dienstverlening biedt uitkomst voor de
ontwikkelingen is van invloed op dit marktaandeel. Zo is het streven
Nederlandse transporteur. Maar ook door in te spelen op ontwikke-
- op Europees, maar ook op nationaal niveau - naar duurzaamheid een
lingen als duurzaamheid en door innovatief om te springen met de
reden voor verladers om eerder voor de modaliteit spoor of binnen-
resources kan de branche haar concurrentiepositie behouden. De
vaart te kiezen voor het vervoer van goederen. Hieraan gekoppeld is
sterke opkomst van online aankopen biedt interessante kansen voor
de internalisering van externe kosten, wat een heikel punt blijft voor
vervoer van deur tot deur.
de wegtransportondernemers. Naast de concurrentie van andere
Onze visie ABN AMRO verwacht dat ook 2012 een dynamisch jaar zal worden,
lastig om te investeren in IT-oplossingen, die voor een efficiëntere en
met een negatieve omzetgroei aan het begin van het jaar en een licht
effectievere bedrijfsvoering zorgen, waardoor het rendement juist
positieve groei aan het einde van 2012. Door de stabiele Duitse
weer verbeterd kan worden. Daarnaast heeft het wegvervoer te
economie, doet vooral het internationale wegvervoer het goed. Het
maken met een aantal arbeidsgerelateerde uitdagingen. Niet alleen de
binnenlands vervoer laat een diverser beeld zien. Met een dalende
vergrijzing van het arbeidsbestand is een punt van zorg, ook de inzet
bouwproductie aan de ene kant en licht stijgende volumes bij de
van goedkopere krachten uit Oost-Europa is een heikel punt waar de
supermarkten aan de andere kant. Een belangrijk punt blijft de
branche mee te maken heeft. Het is belangrijk om als ondernemer
winstgevendheid van de wegtransportondernemers. Door de hoge
goed in te spelen op de dynamiek die een veranderend arbeids-
concurrentie, de overcapaciteit en de relatief hoge brandstofprijzen
bestand met zich meebrengt. Een goed opgeleid team van mede-
staan de marges flink onder druk. Vooral kleine transportbedrijven
werkers is cruciaal om te zorgen voor onderscheidend vermogen in
hebben moeite hun rendement op peil te houden. Hierdoor blijkt het
deze scherp concurrerende markt.
Kerngegevens
Websites
Totaal aantal beladen kilometers (mln km): 14.749
www.tln.nl www.niwo.nl www.nea.nl
Totaal vervoerd gewicht (1.000 ton): 622.558 Aantal bedrijven wegtransport: 8.840
ABN AMRO omzetverwachting 2012: -1%
goederenvervoer over de weg
Omzet groei wegvervoer stagneert in 2012
Bron: CBS
▶▶ Na een dip in 2009 is de omzet van het goederenvervoer over de
10%
weg in 2010 en 2011 flink gestegen. De pre-crisisniveaus zijn 5%
gestegen brandstofprijzen ieder kwartaal gestegen. Het rendement
-10%
-15%
bleef echter achter.
Omzetontwikkeling
Marges onder druk door hoge brandstofprijzen
2011 -1
kleine min. ▶▶ De tarieven zijn in 2011, mede door de opwaartse druk van de
-5%
2010 -1
stijgen in de laatste helft. Per saldo komt de omzet uit op een
0%
2009-1
de weg na een daling in de eerste helft van 2012, weer licht zal
2008-1
▶▶ ABN AMRO verwacht dat de omzet van het goederenvervoer over
% groei
echter nog niet bereikt.
Tarieven
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Brandstofkosten zijn een belangrijke kostenpost. ABN AMRO www.tln.nl verwacht dat de olieprijs in 2012 licht zal dalen, maar op een www.niwo.nl www.nea.nl relatief hoog niveau zal blijven hangen.
Bedrijfsresultaat Afschrijvingen
3%
7%
▶▶ Het hoge prijsniveau zorgt voor druk op de marges. In 2011 zijn relatief veel bedrijven failliet gegaan, vooral kleine ondernemingen in de sector hebben het zwaar.
29% Totale overige kosten
Inkoopwaarde omzet
30%
▶▶ Ook in 2012 zal het lastig blijken het rendement op peil te houden.
31% Arbeidskosten
Bouwproductie daalt in 2012
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Een belangrijke sector voor het wegtransport is de bouw. De bouwproductie daalt in 2012 met 3,5%. Als gevolg daarvan zullen de bouwgerelateerde vrachtvolumes afnemen.
Voedingsmiddelen
Overige goederen
▶▶ Voor overige goederen is de detailhandel een belangrijke sector.
27%
35%
ABN AMRO verwacht dat de volumes van supermarkten in 2011 een groei en de de non-food detailhandel een daling zal laten zien.
6% Overige grondstoffen
15% 17%
Metaal en chemie
Bouwmaterialen
Investeringen op relatief laag niveau ▶▶ Sinds de crisis liggen de investeringen op een relatief laag niveau. ▶▶ Met 4.372 verkochte vrachtauto’s in 2011 is het investeringsniveau met 4% gestegen ten opzichte van 2010. ▶▶ Veel investeringen zijn vervangingsinvesteringen of uitgestelde investeringen geweest. Dit is een gunstige ontwikkeling met betrekking tot het terugdringen van de overcapaciteit.
Bron: CBS 2.500
1,5
2.000
1,0
1.500
0,5
1.000
0,0
500
0 2001
-0,5
2003 Aantal (l.as)
2005
2007 J-o-j verandering (r.as)
2009
2011
-1,0
15
16
goederenvervoer over spoor
Volumegroei eind 2011 afgevlakt
Omzet groeit met circa 2% in 2012
Langetermijnvooruitzichten gunstig door duurzaamheidpropositie spoor
Branchebeschrijving Op de markt van goederenvervoer over spoor zijn verschillende
alleen met intermodale transportmiddelen (containers, wissellaad-
soorten spelers actief. Spoorvervoerders gebruiken eigen locomotieven.
bakken, opleggers, trailers). De Nederlandse markt kent een beperkt
Railoperators kopen voor eigen rekening en risico capaciteit in bij de
aantal spelers in het spoorvervoer.
spoorvervoerders om goederen per spoor te vervoeren. Zij werken
Trends en ontwikkelingen In 2011 zorgde meer ijzererts- en steenkoolvracht richting Duitsland
tarieven zijn nodig voor de Betuwelijn om rendabel te kunnen
voor een lichte groei van de bulkvolumes. Het containervervoer heeft
opereren, maar die hogere tarieven drukken op de toch al dunne
zich minder goed hersteld, waardoor ook de omzet is achtergebleven.
marges van de vervoerders. Vervoerders over het spoor moeten dan
In dit segment is nog sprake van overcapaciteit, wat ervoor zorgde dat
ook methoden vinden om hun marges op peil te houden. Een
de groei minder stijl was dan in 2010. De vrachtniveaus die de sector
efficiëntere routering van goederen, waardoor het aantal lege wagons
kende voor de crisis zijn nog niet bereikt. De tarieven van het
wordt geminimaliseerd, zou een oplossing kunnen. De komende jaren
goederenvervoer over het spoor zijn onder andere afhankelijk van de
verwacht ABN AMRO dat, met het sluiten van de kolenmijnen in
infrastructurele kosten. Een belangrijke partij die invloed heeft op deze
Duitsland, de bulkstromen verder toenemen. De containerstromen
kosten is de exploitant van de Betuwelijn. Met een sterke stijging van
krijgen door het openen van Maasvlakte II, waarbij een belangrijk
het aantal treinen dat haar goederen over de Betuwelijn vervoert,
percentage van de containers via spoor vervoerd zal worden, een
heeft zij in 2011 een substantieel marktaandeel verworven. Hogere
impuls.
Onze visie Hoewel de verwachtingen voor de eurozone licht negatief zijn, ver-
van deze modaliteit veilig. Een nadeel van het spoorvervoer is dat het
wacht ABN AMRO dat de economie van Duitsland stabiel zal blijven.
spoornet de fijnmazigheid van het wegennet mist, maar synchro-
Vooral de consumentenuitgaven houden de economie in Duitsland op
modaal vervoer kan hiervoor een oplossing zijn. Spoorvervoer vergt
de been. Aangezien de spoorvervoerders een zeer groot gedeelte van
een andere manier van denken. Dit kan verladers ervan weerhouden
de goederen over de grens naar Duitsland vervoeren, groeit de spoor-
voor spoor te kiezen. Een goede afstemming en communicatie tussen
vracht dus in 2012 verder. Het spoorvervoer is dan ook goed gepositio-
de verschillende modaliteiten, afnemers en verladers kan er voor
neerd om de komende jaren marktaandeel te winnen van andere ver-
zorgen dat spoor eerder als strategische modaliteit wordt ingezet.Het
voersmodaliteiten. Het gebruik van het spoor om goederen te
goederenvervoer over spoor leent zich voor steeds meer bestemmin-
vervoeren heeft een aantal voordelen ten opzichte van andere modali-
gen en steeds meer soorten lading, zoals bloemen en planten. Door
teiten: snelheid, vervoer van grote volumes en duurzaamheid. Ontwik-
deze diversificatie van lading is het spoor op de lange termijn minder
kelingen die op deze succesfactoren inspringen stellen de toekomst
afhankelijk van conjunctuurschommelingen in een bepaalde sector.
Kerngegevens
Websites
Aantal spoorvervoerders: 16
www.railcargo.nl www.railforum.nl www.nea.nl www.keyrail.nl
Aantal intermodale railoperators: 17 Aantal railexpediteurs: 11
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +2%
goederenvervoer over spoor
Lichte groei in 2012
Bron: Rail Cargo, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Ongeveer 80% van het vrachtvolume heeft een internationale
50 45
bestemming. Duitsland is hierin het belangrijkste land.
40
▶▶ Na een dip in vrachtvolume in 2009 vond in 2010 een sterke groei
35
plaats. In 2011 is er weliswaar groei geweest, maar het groeitempo
30 25
lag flink lager dan in 2010. De groei in 2011 vond voornamelijk in
20
het eerste halfjaar plaats. spoor in 2012 zal toenemen met 2%
10 Tonnen
▶▶ ABN AMRO verwacht dat de omzet van het goederenvervoer over
15
5 0 2001 2002 Nationaal
2003 2004 Internationaal
2005
2006
2007
2008
Maasvlakte II zal voor impuls zorgen goederenvervoer over spoor
2009
2010
2011r
Bron: CBS, ABN AMRO
▶▶ De meeste containers komen Nederland in en gaan Nederland uit via zeevaart. Als we deze modaliteit buiten beschouwing laten, blijkt dat het wegvervoer het grootste marktaandeel binnen het
Binnenvaart
29%
containervervoer heeft. ▶▶ Met 846 ton TEU die via het spoor Nederland inkomt en uitgaat,
Wegvervoer
49%
heeft het goederenvervoer over spoor het kleinste aandeel in inter-
22%
modaal vervoer. Met de komst van Maasvlakte II zal dit aandeel waarschijnlijk vergroten.
Spoorvervoer
Aantal treinen over de Betuweroute gestegen ▶▶ Na een haperende start van de Betuwelijn in 2009 is het aantal
Bron: Keyrail
7.000
treinen de laatste jaren toegenomen. De elektrificatie van de
6.000
havenspoorlijn heeft hier een rol in gespeeld.
5.000
▶▶ De aansluiting van de Betuwelijn op het Duitse net blijft belangrijk
4.000
voor de toekomstige groei van het gebruik.
3.000 2.000 1.000 0
2009-1
2009-2
2009-3
2009-4
2010-1
2010-2
2010-3
CO2-uitstoot bij spoorvervoer het laagst 70
kosten ligt bij het goederenvervoer over het spoor erg laag. Met de
60
ontwikkeling van geluidsarme treinen kunnen de externe kosten
50
nog verder omlaag gebracht worden.
40
▶▶ Het terugbrengen van geluid bij goederentreinen kan daarnaast
67,1
30 x kg per 100 tonkm
Nederland. Deze treinen kunnen namelijk ook ’s nachts rijden.
2011-1
2011-2
Bron: De Ingenieur
▶▶ Niet alleen de CO2-uitstoot, maar ook het totaal aan externe
voor verlichting zorgen op het relatief drukbezette spoornet van
2010-4
20
15,8
10 2,9
3,4
0 Trein
Binnenschip
Vrachtwagen
Vliegtuig
17
18
opslag
Omzet opslagbedrijven in 2011 opnieuw gestegen
Verschil in tarieven tussen oudere en moderne faciliteiten blijft bestaan
Opslagbedrijven in grondstoffen zien groei in 2012
Branchebeschrijving Opslagbedrijven zijn traditioneel ingedeeld in tankopslag, koel- en
hankelijk van de ontwikkelingen in de verschillende deelsegmenten in
vrieshuizen, self-storage, algemene opslag en distributiecentra (dc’s)
Nederland, zoals supermarkten, agrifood en de non-food retail.
voor logistieke dienstverleners. De prestaties van deze branche zijn af-
Trends en ontwikkelingen Na een sterke stijging van de vraag naar logistiek vastgoed in 2010,
een tweedeling, waarbij er een neerwaartse druk op de huurprijzen
was de stijging in 2011 minder sterk. Door het steeds complexer
ontstaat bij oudere en een opwaartse prijsdruk bij de moderne,
worden van vervoersstromen en de wens van leveranciers en
nieuwere faciliteiten. Investeerders zijn na de crisis voorzichtiger
afnemers om efficiënt en effectief met werkkapitaal om te gaan, kent
geworden. Nieuwbouw is daardoor schaars. Tijdens de hoogtijdagen is
de opslagbranche kansen maar ook uitdagingen. De verwachtingen
er namelijk veel geïnvesteerd in opslaglocaties en deze kwamen op de
van de klant nemen toe: flexibiliteit, lagere kosten en snelheid worden
markt op het moment dat de crisis toesloeg en de vervoersstromen
steeds belangrijker. Om deze redenen zijn dan ook voornamelijk de
terugvielen. Dit had een daling van de tarieven als gevolg. Voor de
moderne faciliteiten in trek. Veel oudere faciliteiten kampen nog
opslag van olie speelt de hubfunctie van Rotterdam in de mondiale
steeds met leegstand. Deze faciliteiten, die vaak hogere onderhouds-
oliehandel een grote rol. De verwachte groei van de aanvoer van olie
en energiekosten hebben, worden voor veel logistieke operaties
en gas speelt een belangrijke rol in de nieuwbouw en uitbreiding van
minder geschikt bevonden. De branche heeft hierdoor te maken met
opslagfaciliteiten in deze deelmarkt.
Onze visie De Europese schuldencrisis en onzekerheid bij consumenten hebben
inkopen om strategische voorraden aan te leggen. Op een geheel
er voor gezorgd dat medio 2011 de klad is gekomen in de omzetgroei
ander vlak zijn de groei in internetverkopen en het opzetten van
van de opslagbranche. ABN AMRO verwacht dat deze afvlakking
logistieke knooppunten, zoals de Dryport Emmen Coevorden, trends
doorzet tot medio 2012 om daarna, geholpen door een stuwende
waar de opslagbranche mee te maken krijgt. Om te kunnen profiteren
wereldhandel, weer te groeien. ABN AMRO verwacht per saldo een
van deze trends, moet naar hoogwaardige oplossingen gezocht
groei van de omzet in de opslagbranche in 2012. De tweedeling van de
worden. Om klanten goed te kunnen blijven bedienen moeten de
sector blijft bestaan, waardoor de oudere faciliteiten last blijven
bedrijven inspelen op de wensen van de klant, zoals duurzamere
houden van overcapaciteit en lage tarieven. De vraag naar opslag-
logistieke oplossingen. Compactere opslagfaciliteiten, lager
ruimte voor grondstoffen groeit. ABN AMRO verwacht dat de prijs van
energieverbruik en technologisering van de faciliteiten spelen in op
grondstoffen in 2012 afneemt. Een aantal spelers gaat dan meer
duurzaamheid en leveren ook efficiëntieslagen op.
Kerngegevens
Websites
Aantal bedrijven: 635
www.cbre.com www.ndl.nl www.dtz.nl
Totale beschikbare opslagruimte: ca. 1,8 mln m2 Totale bezette opslagruimte: ca. 800.000 m2
ABN AMRO omzetverwachting 2012: +2%
opslag
Tarieven aangetrokken door daling leegstand ▶▶ De leegstand is in 2011 gedaald, waardoor de tarieven aantrokken.
150
▶▶ Er is een groot verschil in tarifering tussen oudere en meer moder-
140
ne faciliteiten. Bij de oudere faciliteiten bestaat veel overcapaciteit,
130
met lage tarieven tot gevolg. Faciliteiten op A-locaties kunnen
120
meer vragen dan faciliteiten op B-locaties. Daarnaast zijn de tarie-
110 Index (2006=100)
ven afhankelijk van wat er opgeslagen wordt.
Bron: CBS
100 90 80
2007- 1
2008- 1
2009- 1
Resultaat van branche staat onder druk 1.400
stuk gestegen, na de klap in 2009. Voor de komende periode blijft
1.200
het resultaat van bedrijven onder druk staan.
1.000
▶▶ Veel klanten proberen zoveel mogelijk flexibel te blijven. Ze gaan
800 Bedrijfsresultaat (in mln EUR)
waar veel draait om langetermijninvesteringen is dit een uitdaging.
2011- 1
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ Het bedrijfsresultaat van de opslagbranche is in 2010 weer een
daardoor minder snel langetermijncontracten aan. In een branche
2010- 1
Tankopslag Overige opslag
Totaal opslag Koel- en vriesopslag
600 400 200 0 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Afname risicoprofiel van investeringen
2008
2009
2010
Bron: CB Richard Ellis
▶▶ De investeringen zijn de afgelopen jaren flink teruggelopen. Veel
800
investeerders zijn voorzichtiger geworden, doordat men zekerheid
700
wil hebben over de opname van een nieuwe faciliteit. Het risico-
600
profiel van de investeringen die wel worden gedaan is daarmee
500
afgenomen.
400 300
x 1 mln EUR
200 100 0 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Overslag Rotterdamse haven weer op niveau ▶▶ Net als de hele logistieke sector is ook de opslagbranche afhankelijk van de goederenstromen die de haven van Rotterdam in- en uitgaan. De overslag van de Rotterdamse haven was na een daling in 2009, na een jaar alweer op pre-crisisniveau. Voor 2012 wordt verwacht dat de overslag stabiliseert.
2008
2009
2010
Bron: Port of Rotterdam
250.000
200.000
150.000
100.000
overslag stabiel blijven.
In duizend Mt
▶▶ In 2011 kende de overslag een stabilisatie. Ook in 2012 zal de 50.000
0 2005
2006
Massagoed droog
2007 Massagoed nat
2008
2009 Containers
2010 Stukgoed
2011
19
20
leeswijzer
Deze leeswijzer geeft u inzicht in de opbouw van de brancheanalyses en geeft bovendien een verklaring van enkele veel gebruikte termen.
De tweede pagina van de brancheanalyse
De brancheanalyses bestaan uit twee volledige pagina’s. Op de
Op de tweede pagina van de brancheanalyse staan vier
eerste pagina staan achtereenvolgens de volgende onderdelen:
verschillende figuren. In de balk boven de figuren staat de titel van de figuur in het betreffende blok, inclusief een bronvermelding. In
De eerste pagina van de brancheanalyse
veel gevallen heeft ABN AMRO Sector Research eigen bewerkingen en ramingen gemaakt met behulp van de gegevens van de genoemde dataleverancier. Indien een dergelijke bewerking heeft plaatsgevonden, dan staat dit vermeld in de balk.
▶▶ Drie bullets
De figuren op pagina 2 hebben betrekking op economische
De drie bullets bovenaan de pagina geven de kern van de analyse
ontwikkelingen. Onderwerpen die hier onder andere kunnen
weer. In drie korte zinnen wordt een kernachtige samenvatting
worden behandeld zijn: omzetontwikkeling, kostenontwikkeling,
van de brancheanalyse weergegeven.
exploitatiebeeld, exportontwikkeling, aantal bedrijven, werkgelegenheid, marktaandelen, en dergelijke.
▶▶ Het blok ‘Branchebeschrijving’ Het blok ‘Branchebeschrijving’ geeft een beknopte omschrijving en definitie van de branche. De belangrijkste karakteristieken van de branche worden hierin beschreven.
Waar staan de letters ‘r’ en ‘v’ voor in de figuren?
▶▶ Het blok ‘Trends en ontwikkelingen’
In de figuren treft u regelmatig een letter ‘r’ of ‘v’ achter het
Het blok ‘Trends en ontwikkelingen’ gaat in op de huidige
jaartal aan. In deze gevallen staat de ‘r’ voor een raming (op basis
ontwikkelingen in de branche. De tijdspanne van dit blok ligt in
van beschikbare gegevens t/m bijvoorbeeld november 2011 is een
veel gevallen tussen maart 2011 en maart 2012. In dit blok wordt
inschatting gemaakt voor de rest van het jaar). De ‘v’ staat voor
in sommige gevallen ook enkele jaren teruggekeken om de
voorspelling en betreft de verwachting van de betreffende sector
huidige ontwikkelingen en trends beter te kunnen begrijpen.
econoom van ABN AMRO Sector Research.
▶▶ Het blok ‘Onze visie’ Het blok ‘Onze visie’ geeft de visie over de branche weer van de sector economen van ABN AMRO Sector Research. De analyse heeft betrekking op het huidige jaar (2012) en in sommige gevallen het komende jaar (2013). ▶▶ Het blok ‘Kerngegevens’ Het blok ‘Kerngegevens’ geeft een overzicht van de meest relevante (economische) indicatoren die kenmerkend zijn voor de branche. De gegevens hebben betrekking op 2011, tenzij anders vermeld. Bij het zoeken naar de gegevens voor dit blok is gebruik gemaakt van een veelheid van bronnen. Er is vooral gebruik gemaakt van de gegevens van het CBS, maar tevens zijn andere bronnen geraadpleegd, zoals brancheorganisaties, onderzoek- en adviesbureaus, kranten, tijdschriften, internet en overheidsinstanties (waaronder product- en bedrijfschappen, ministeries).
leeswijzer
Veel gebruikte termen, inclusief definities Tot slot van deze leeswijzer een opsomming van enkele veel gebruikte termen in deze publicatie, inclusief de definitie volgens ABN AMRO. ▶▶ Definitie ZZP ZZP staat voor ‘Zelfstandigen Zonder Personeel’. Ondernemers die geen personeel in dienst hebben. Het begrip verwijst ook naar de term ‘freelancer’. ▶▶ Definitie MKB MKB staat voor Midden- en KleinBedrijf. In deze publicatie hanteren we als definitie voor MKB de volgende veel gebruikte tabel: Categorie onderneming
Werknemers
Jaaromzet
of jaarlijks
balanstotaal middelgroot
< 250
≤ € 50 mln.
≤ € 43 mln.
klein
< 50
≤ € 10 mln.
≤ € 10 mln.
micro
< 10
≤ € 2 mln.
≤ € 2 mln.
▶▶ Definitie FTE FTE staat voor ‘full-time-equivalent’. Eén fte staat voor een volledige werkweek van 38 uur. ▶▶ Definitie BBP Bruto Binnenlands Product is de totale waarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten in een bepaalde periode.
21
22
colofon
De Visie Op Transport en Logistiek is een uitgave van ABN AMRO. Het rapport is geschreven door ABN AMRO Sector Research op verzoek van ABN AMRO Sector Advisory.
Disclaimer De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk
Sectoranalyse Nadia Menkveld (
[email protected]) Senior Sector Econoom ABN AMRO Sector Research
worden gesteld voor in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. © ABN AMRO, mei 2012
Macro economische analyse Nico Klene (
[email protected]) Senior Econoom ABN AMRO Economisch Bureau
Interview Joep Auwerda Journalist/tekstschrijver
Fotografie interview Ron Offermans
Commercieel contact Bart Banning (020-3436487) Sector Banker Transport en Logistiek ABN AMRO Sector Advisory
Distributie Website: www.abnamro.nl/transportenlogistiek Telefoon: 0900-0024 (lE 0,10 per minuut)
Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van ABN AMRO. Teksten zijn afgesloten op 27 april 2012.
AA 6593 D © 05-12
0900 - 0024 (E 0,10 per minuut) abnamro.nl/sectoren
