Verwachte behoefte aan graven op de gemeentelijke begraafplaatsen van Ede

Verwachte behoefte aan graven op de  gemeentelijke begraafplaatsen van   Ede 2008‐2038 

Concernzaken

Verwachte behoefte aan graven op de  gemeentelijke begraafplaatsen van   Ede 2008‐2038 

Ede, januari 2009 OO&S

Inhoudsopgave

Managementsamenvatting............................................................................................... 7 1. Inleiding ................................................................................................................... 9 1.1. Achtergrond .................................................................................................. 9 1.2. Probleemstelling ........................................................................................... 9 1.3. Opzet van het onderzoek.............................................................................. 9 1.4. Leeswijzer ................................................................................................... 10 2. Resultaten vooronderzoek .................................................................................... 11 2.1. Inleiding....................................................................................................... 11 2.2. Ontwikkeling bevolking gemeente Ede....................................................... 11 2.2.1. bevolkingsgroei.............................................................................. 11 2.2.2. Vergrijzing...................................................................................... 12 2.2.3. Sterfte ............................................................................................ 13 2.3. Huidige vraag naar begraven en cremeren ................................................ 13 2.4. Invloed maatschappelijke ontwikkelingen................................................... 17 2.4.1. Sociaal- culturele ontwikkelingen .................................................. 17 2.4.2. Politieke ontwikkelingen ................................................................ 19 2.4.3. Economische ontwikkelingen ........................................................ 19 2.4.4. Technologische ontwikkelingen..................................................... 20 2.5. Nieuwe begraafplaatsen nabij Ede ............................................................. 21 3. Resultaten interviews ............................................................................................ 23 3.1. Inleiding....................................................................................................... 23 3.2. Verwachte vraag naar begraven/cremeren ................................................ 23 3.3. Motieven voor begraven / cremeren ........................................................... 23 3.4. Maatschappelijke Ontwikkelingen............................................................... 25 3.4.1. Sociaal culturele ontwikkelingen.................................................... 25 3.4.2. Politieke ontwikkelingen ................................................................ 26 3.4.3. Technologische ontwikkelingen..................................................... 27 4. Prognose grafuitgifte 2008-2038........................................................................... 29 4.1. Inleiding....................................................................................................... 29 4.2. Maximum scenario...................................................................................... 29 4.3. Meest waarschijnlijke en minimum scenario............................................... 30 4.3.1. Huidige beschikbare graven .......................................................... 33 4.3.2. Behoefte aan extra graven ............................................................ 35 4.3.3. Verwachte behoefte aan extra capaciteit/hectare grond............... 37 5. Samenvatting, conclusies, aanbevelingen en reactie opdrachtgever................... 39 5.1. Samenvatting .............................................................................................. 39 5.1.1. Achtergrond ................................................................................... 39 5.1.2. Opzet van het onderzoek .............................................................. 39 5.1.3. Resultaten...................................................................................... 39 5.2. Conclusies................................................................................................... 40 5.3. Aanbevelingen ............................................................................................ 42 6. Bijlagen.................................................................................................................. 43 Bijlage 1: Figuren.................................................................................................. 43 Bijlage 2: Begrippenlijst ........................................................................................ 49 Bijlage 3: Literatuurlijst.......................................................................................... 50 Bijlage 4: Lijst geïnterviewde personen ................................................................ 52 Bijlage 5: Itemlijst interviews................................................................................. 53

Managementsamenvatting De capaciteit van een aantal gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede loopt ten einde. Dit betekent dat de begraafplaatscapaciteit op termijn dient te worden uitgebreid. Om te bepalen hoeveel (extra) capaciteit er nodig is, is het van belang de jaarlijks te verwachten behoefte aan uitgifte van graven voor de komende 30 jaar te achterhalen. De afdeling Onderzoek, Ontwikkeling & Statistiek heeft in opdracht van de afdeling Beheer van de sector Ruimtelijke Ontwikkeling & Beheer in de periode augustus – november 2008 onderzocht hoe groot deze behoefte is. De probleemstelling van het onderzoek luidt: Hoe groot is de jaarlijkse te verwachten behoefte aan uitgifte van graven in de gemeente Ede voor de komende 30 jaar? Welke maatschappelijke ontwikkelingen spelen hierbij een rol? Bestaand cijfermateriaal is geraadpleegd om te achterhalen hoeveel inwoners er binnen de gemeente worden begraven. Op basis van de te verwachten sterftecijfers is berekend hoeveel graven er in de toekomst nodig zijn. Aan de hand van bestaande literatuur is onderzocht welke invloed maatschappelijke ontwikkelingen hebben op de behoefte naar begraven in Ede. Vervolgens zijn interviews gehouden met deskundigen op het gebied van begraven, om te achterhalen hoe zij aankijken tegen de verwachte ontwikkeling van het aantal begrafenissen. Tenslotte is berekent wat het verwachte capaciteit tekort zal zijn per gemeentelijke begraafplaats en per wanneer dat tekort zal ontstaan. Conclusie 1.

De verwachte bevolkingsgroei, het hogere sterftecijfer en de vergrijzing zullen zorgen voor een toename van de absolute vraag naar graven in de gemeente Ede.

2.

Ontwikkelingen die een negatieve invloed hebben op de vraag naar graven zijn: de afname van het aantal mensen dat zich tot de christelijke gemeenschap rekent, het feit dat begraven relatief steeds duurder zal zijn dan cremeren, en de ontwikkeling van een nieuwe niet-gemeentelijke begraafplaats in Wekerom.

3.

Maatschappelijke ontwikkelingen die een (lichte) positieve invloed hebben op de vraag naar graven zijn: de toename van niet-westerse allochtonen en de komst van nieuwe uitvaarttechnieken.

4.

De mogelijkheid om binnenkort in Veenendaal op islamitische wijze begraven te worden zal naar verwachting een geringe invloed hebben op de vraag naar graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in Ede vanwege het geringe percentage niet-westerse allochtonen.

5.

De wetswijziging waar momenteel in de tweede kamer over wordt gesproken, ten aanzien van het ruimingbeleid en de afschaffing van de knekelput, zal geen substantiële invloed hebben op de vraag naar graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede.

6.

Volgens het meest waarschijnlijke scenario zullen er in de gemeente Ede tot en met 2038 ruim 20.000 begravingen plaats vinden. Daarvan zijn ruim 9.600 nieuwe eigen graven, 8.500 bijzettingen, 1.200 volwassen algemene begravingen, bijna 600 eigen kindergraven, 40 algemene kinderbegravingen en ruim 500 urnengraven (Tabel A, kolom A).

7.

Volgens het meest waarschijnlijke scenario betekent dit tot en met 2038 een tekort van 6.200 eigen graven, 900 volwassen algemene begravingen, ruim 300 kindergraven en ruim 400 urnengraven (Tabel A, kolom C), minus de mogelijk te ruimen graven (Tabel A, kolom D) en de eigen graven die in de toekomst jaarlijks aan de gemeente Ede worden teruggegeven.

8.

Indien de beëindigde graven worden geruimd, is er volgens het meest waarschijnlijke scenario tot en met 2038 een tekort van 5,5 hectare grond op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede.(Tabel A, kolom F).

9.

Volgens het meest waarschijnlijke scenario ontstaat het grootste tekort aan hectare grond op de gemeentelijke begraafplaats van Ede, namelijk een tekort van bijna 3,65 hectare grond, tenzij ook hier graven geruimd worden.

blz. 7

Tabel A Verwachte behoefte aan extra graven voor de periode 2008-2038 in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario GEMEENTE EDE

Verwachte grafuitgifte

beschikbaar

tekort

ruimbaar

tekort

Opp. In ha** Zonder ruiming

Opp. In ha Na ruiming

Kolom A

Kolom B

Kolom C

Kolom D

Kolom D

Kolom E

Kolom F

Nieuwe eigen graven

9.692

Bijzetting eigen graven

8512

Algemene begravingen Eigen kindergraven Algemene kinderbegraving en Urnengraven Totaal

3.447

-6.245

1.417

-4.828

-6,42

-4,96

1.200

279

-921

2.597

1.676

-0,37

Overschot

569

222

-347

6

-341

-0,38

-0,38

41

291

250

1.382

1.631

Overschot

Overschot

532

105

-427

0

-426

***-0,15

***-0,16

20.545

4.344

*

5.402

*

-7,32

-5,50

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. 2 2 ** Op de begraafplaats van Ede wordt 11,4 m per graf gehanteerd, op de overige vier begraafplaatsen 9,1 m per graf. *** Op de oppervlakte van een gewoon graf kunnen 3 urnengraven worden geplaatst. Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

NB: Tijdens het afronden van het onderzoek is als gevolg van het ontbreken van metadata in de gravenadministratie veel feitelijk onnodige tijd besteedt aan het opnieuw uitvoeren van berekeningen. Aanbevelingen 1.

Hanteer een strikter ruimingbeleid, waarbij eigen graven waarvan afstand wordt gedaan ook geruimd worden in plaats van omzetting naar een algemeen graf.

2.

Het is van belang de komende jaren de ontwikkelingen van het inwonertal van de gemeente Ede, het sterftecijfer en de keuze voor begraven kritisch te blijven volgen. Op basis hiervan kan de prognose in dit onderzoek worden bijgesteld.

3.

Op termijn moet er waarschijnlijk een nieuwe locatie gevonden worden om te begraven. Start tijdig met een onderzoek naar de mogelijke locaties en reserveer grond hiervoor.

4.

Denk goed na over de inrichting van de nieuwe locatie, houd daarbij rekening met de mogelijkheden van een parkachtige sfeer.

5.

Bereken hoeveel extra hectare grond er nodig is de komende 30 jaar indien er wordt gekozen voor een uitbreiding van de gemeentelijke begraafplaatsen met een meer parkachtige sfeer.

6.

Geef mensen bij de uitgifte van graven, meer keuzevrijheid met betrekking tot graflocatie zonder daar direct extra kosten aan te verbinden.

7.

Ga na wat de wensen zijn ten aanzien van asbestemmingen en breid desgewenst de mogelijkheden uit, bijvoorbeeld een urnenmuur of urnentuin met verschillende sferen zoals een bloemensfeer of vijver.

8.

Zorg bij de inrichting van een nieuw gravenadministratiesysteem dat vakdeskundigen betrokken worden op het gebied van ICT, de gravenadministratie en de Edese begraafplaatsen.

blz. 8

1.

Inleiding

1.1.

Achtergrond

De capaciteit van een aantal gemeentelijke begraafplaatsen1 in de gemeente Ede loopt ten einde. Zo is de verwachting dat de begraafplaats aan de Asakkerweg nog ruimte biedt voor maximaal 13 jaar, de begraafplaats in Bennekom tot 2012 en de begraafplaats in Ederveen tot en met 2014. Dit betekent dat de begraafplaatscapaciteit op termijn dient te worden uitgebreid. Om te bepalen hoeveel (extra) capaciteit er nodig is, is het van belang de jaarlijks te verwachten behoefte aan uitgifte van graven voor de komende 30 jaar te achterhalen. De afdeling Beheer van de sector Ruimtelijke Ontwikkeling & Beheer heeft aan de afdeling Onderzoek, Ontwikkeling & Statistiek gevraagd te onderzoeken, hoe groot deze behoefte is. Deze rapportage omvat de resultaten van het onderzoek. 1.2.

Probleemstelling

Doel van het onderzoek is te bepalen hoe groot de jaarlijks te verwachten behoefte aan uitgifte van graven in de gemeente Ede voor de komende 30 jaar is. De probleemstelling luidt: Hoe groot is de jaarlijkse te verwachten behoefte aan uitgifte van graven in de gemeente Ede voor de komende 30 jaar? Welke maatschappelijke ontwikkelingen spelen hierbij een rol? Onderscheid wordt gemaakt in de volgende onderzoeksvragen: • • • 1.3.

Hoeveel sterfgevallen zijn er de komende 30 jaar in de gemeente Ede te verwachten? Wat is de huidige aard en omvang van de vraag naar graven in de gemeente Ede? Welke maatschappelijke ontwikkelingen zijn van invloed op de ontwikkeling van de vraag naar graven in de gemeente Ede? Opzet van het onderzoek

Vooronderzoek: deskresearch Het onderzoek is gestart met het op een rijtje zetten van beschikbare cijfers en informatie. Eerst is gekeken naar de huidige situatie. Hoeveel inwoners overlijden er jaarlijks? En hoeveel inwoners worden er binnen de gemeente zelf begraven? Ook is gekeken naar de ontwikkeling van het aantal begrafenissen in Ede van de afgelopen decennia. Om inzicht te krijgen in de toekomstige behoefte aan graven, zijn daarnaast de te verwachten sterftecijfers in beeld gebracht. Aan de hand hiervan is berekend hoeveel graven er nodig zijn, er van uitgaande dat de voorkeur voor begraven gelijk blijft. Vervolgens is aan de hand van bestaande literatuur onderzocht welke invloed maatschappelijke ontwikkelingen hebben op de behoefte naar begraven in Ede. Tenslotte is achterhaald wat er bekend is over de ontwikkeling van nieuwe begraafplaatsen in de nabijheid van de gemeente Ede. Naast maatschappelijke ontwikkelingen kan namelijk ook het aanbod begraafplaatsen van invloed zijn op de vraag naar begraven in Ede. Interviews onder deskundigen Na afronding van het vooronderzoek zijn interviews afgenomen met deskundigen op het gebied van begraven (uitvaartverzorger, begraafplaatsdeskundigen, vertegenwoordiger Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen, buurgemeenten etc.). In deze interviews is gevraagd hoe de deskundigen aankijken tegen de verwachte ontwikkeling van het aantal begrafenissen. In totaal zijn 11 personen geïnterviewd. De lijst met geïnterviewde personen en de gebruikte topiclijst is opgenomen in de bijlage 4 en 5. 1

Wanneer in dit onderzoek wordt gesproken over de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede, worden de volgende begraafplaatsen bedoeld; Ede (Asakkerweg), Ederveen, Bennekom, Otterlo en Lunteren.

blz. 9

1.4.

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 staan de resultaten van het vooronderzoek centraal. Aandacht wordt besteed aan de ontwikkeling van de bevolking en specifiek het sterftecijfer, de huidige vraag naar graven en cremeren, en de invloed van maatschappelijke ontwikkelingen. Hoofdstuk 3 geeft de resultaten van de interviews weer. Hoe kijken deskundigen aan tegen de te verwachten ontwikkeling van het aantal begrafenissen? Welke invloed hebben volgens hen maatschappelijke ontwikkelingen op de vraag naar begraven? In hoofdstuk 4 wordt op basis van de in het vooronderzoek en interviews verkregen gegevens een prognose opgesteld van het aantal benodigde graven in de komende 30 jaar. Het rapport sluit af met een samenvatting, belangrijkste conclusies en aanbevelingen (hoofdstuk 5).

blz. 10

2.

Resultaten vooronderzoek

2.1.

Inleiding

Om te bepalen hoe groot de jaarlijks te verwachten behoefte aan uitgifte van graven in de gemeente Ede voor de komende 30 jaar is, is inzicht nodig in de: • ontwikkeling van de bevolking van de gemeente Ede; • ontwikkeling van het sterftecijfer van de gemeente Ede; • huidige vraag naar graven en cremeren in de gemeente Ede; • invloed van maatschappelijke ontwikkelingen op de vraag naar graven In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens ingegaan op bovenstaande ontwikkelingen. 2.2.

Ontwikkeling bevolking gemeente Ede

De verwachte grafuitgifte voor de komende 30 jaar hangt onder andere samen met de bevolkingsontwikkeling van de gemeente Ede. Om een prognose te maken van de bevolkingsontwikkeling voor de komende 30 jaar, is het belangrijk om inzicht te hebben in de ontwikkelingen van de afgelopen 30 jaar. 2.2.1.

BEVOLKINGSGROEI

In de periode 1978-2007 is het aantal inwoners van de gemeente Ede gegroeid met 25.955 inwoners. Zo had de gemeente Ede op 1 januari 2008 107.666 inwoners, terwijl er in 1978 nog maar 81.711 mensen in Ede woonden (Tabel 2.1). Tabel 2.1 Gemiddeld aantal inwoners per jaar tussen 1978 en 2007 in de gemeente Ede Periode

1978

19781982 83.459

19831987 88.474

19881992 94.154

19931997 99.506

19982002 102.483

20032007 106.539

Gemiddeld aantal 81.711 inwoners* * Deze cijfers zijn gebaseerd op het gemiddelde aantal inwoners per jaar over een periode van vijf jaar **Het cijfer van 2008 is gebaseerd op het aantal van 1 januari 2008

2008** 107.666

Bron: Gemeente Ede, 2008a

Tussen 1978 en 2008 is de bevolking van Ede gemiddeld elk jaar met 1,02 procent gegroeid. In totaal is de bevolking in deze periode met bijna 32 procent gegroeid. Het jaarlijkse groeipercentage is vanaf 1978 tot en met 1990 enigszins stabiel geweest, met uitzondering van een paar kleine pieken en dalen. Zoals te zien is in figuur 2.1 is het groeipercentage tussen 1991 en 1999 gedaald van 1,4 procent naar 0,19 procent. Na 1999 is het jaarlijkse groeipercentage gestegen tot 1,14 procent in 2002. Vanaf 2002 groeit de bevolking minder snel. Zo was het groeipercentage in 2008 ten opzichte van 2007 0,18 procent. De verwachting is dat het groeipercentage de komende jaren iets toeneemt ten opzichte van de afgelopen vijf jaar, waarna het vanaf 2012 daalt tot bijna één tiende procent in 2037 (Figuur 2.1). Ede groeit dus naar verwachting de komende jaren nog enigszins door, waarna de groei praktisch zal stagneren. De prognose is dat in 2038 de gemeente Ede 120.963 inwoners heeft, een stijging van bijna 13.300 inwoners ten opzichte van 2008.

blz. 11

Historie

Prognose

1,6%

1,4%

1,2%

1,0%

0,8%

0,6%

0,4%

0,2%

0,0% 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035

groeipercentage

Figuur 2.1 Groeipercentage van de bevolking in de gemeente Ede in de periode 1978-2007 en de prognose van 2008-2037 Bron: Gemeente Ede, 2004, 2008a

2.2.2.

VERGRIJZING

Momenteel vindt er landelijk een sterke vergrijzing plaats, die naar verwachting de komende jaren nog verder toeneemt. In 2007 was het percentage inwoners (landelijk) van 65 jaar of ouder 14,5 ten opzichte van 14,1 procent in de gemeente Ede. De verwachting is dat dit percentage landelijk in 2040 ongeveer 25 procent is (Tabel 2.2) (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 2007 & Gemeente Ede, 2008a). Hoewel in de gemeente Ede op dit moment het percentage iets lager ligt, is toch de verwachting dat Ede in de toekomst een veel groter percentage 65-plussers zal hebben. Naar verwachting is in de gemeente Ede in 2040 ruim 20 procent van de bevolking 65 jaar of ouder. De stijging zal alleen iets minder snel gaan dan in Nederland in zijn geheel. De reden hiervoor is dat Ede een groeigemeente is. De gemeente Ede heeft namelijk de ambitie om de komende 10 jaar 10.000 woningen te bouwen. De groei zal dan vooral plaats vinden in de nieuwbouwwijken Ede-Oost en Kernhem. Daarnaast heeft de gemeente Ede een relatief jonge bevolking en is het gemiddelde aantal kinderen per gezin hoger dan het landelijke gemiddelde (Bron: Gemeente Ede, 2004). Deze bevolkingsontwikkeling heeft vanzelfsprekend invloed op het aantal mensen dat jaarlijks komt te overlijden in de gemeente Ede. Tabel 2.2 Prognose van het totale inwonersaantal in verhouding tot het aantal 65-plussers in Nederland en de gemeente Ede

2007 2010 2020 2030 2040

Totale bevolking 16.353.970 16.432.520 16.747.890 16.975.870 16.963.080

Nederland 65+ absoluut 2.367.010 2.520.420 3.281.030 3.949.270 4.246.060

65+ % 14,5 15,3 19,6 23,3 25,0

Bron: Gemeente Ede, 2008a; Centraal Bureau voor de Statistiek, 2007

blz. 12

Totale bevolking 107.500 108.810 115.900 119.440 121.126

Gemeente Ede 65+ absoluut 15.140 15.990 20.200 24.130 26.286

65+ % 14,1 14,7 17,4 20,2 21,7

2.2.3.

STERFTE

Een andere bevolkingsontwikkeling die van invloed is op de vraag naar graven, is het aantal sterfgevallen per jaar. In totaal zijn in de periode 1978 en 2007 in de gemeente Ede 22.6622 mensen overleden (Figuur 2.2). Terwijl in 1978 nog maar 598 mensen overleden in de gemeente Ede, zijn er in 2003 911 mensen overleden. Oorzaken van de stijging van het aantal sterfgevallen is de groei van Ede en de vergrijzing. Overigens is sinds 2003 het aantal sterfgevallen weer iets gedaald naar 771 mensen in 2007.

950 900 850 800 750 700 650 600 550 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Figuur 2.2 Gemiddeld aantal sterfgevallen per jaar in de periode 1978-2007 in de gemeente Ede Bron: Gemeente Ede, 2008a

Ondanks dat er vanaf 2003 een daling is in het jaarlijkse aantal sterfgevallen is de verwachting dat het aantal sterfgevallen vanaf 2008 weer jaarlijks toeneemt. De prognose is dat er in 2038 jaarlijks 1.410 mensen overlijden in de gemeente Ede. In totaal overlijden tussen 2008 en 2038 naar verwachting bijna 35.000 mensen (Tabel 2.3). Tabel 2.3 Prognose van het gemiddelde aantal sterfgevallen per jaar in de periode 2008-2038 Perioden 2008-2012 Gemiddeld aantal 876 sterfgevallen per jaar Totaal aantal sterfgevallen 20082037 Bron: Gemeente Ede, 2008a

2.3.

2013-2017 982

2018-2022 1072

2023-2027 1164

2028-2032 1260

2033-2038 1363 34.944

Huidige vraag naar begraven en cremeren

In de vorige paragraaf is aangegeven hoeveel mensen er de komende jaren naar verwachting overlijden in de gemeente Ede. Dit aantal is echter niet gelijk aan het aantal begravingen op gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede. Mensen kunnen zich immers ook elders laten begraven of laten cremeren. Landelijk is momenteel de verhouding tussen begraven en cremeren ongeveerd gelijk. De trend in Nederland is wel dat steeds meer mensen kiezen voor cremeren. In de Randstad kiezen meer mensen voor cremeren dan begraven. Zo is in Amsterdam de verhouding tussen 2

In dit onderzoek wordt met het aantal sterfgevallen alle mensen die in de gemeente Ede zijn overleden bedoeld, dus inclusief de mensen die bijvoorbeeld in een zorginstelling of ziekenhuis in Ede zijn overleden maar ergens anders woonachtig waren.

blz. 13

begraven en cremeren 35 ten opzichte van 65 procent (Bron: Gemeente Veenendaal, 2007). Van alle mensen die zich in de gemeente Ede op een gemeentelijke begraafplaats hebben laten begraven in de periode 1978 tot en met halverwege 2008 komt ruim 80 procent uit de gemeente Ede. Een klein percentage komt uit Wageningen, Arnhem, Veenendaal en Nijmegen (Tabel 2.4). Tabel 2.4 Herkomst gemeenten van begravenen in de gemeente Ede tussen 1978-2008* Gemeente Absoluut Percentage Ede 11.015 Wageningen 382 Arnhem 262 Veenendaal 245 Nijmegen 214 Overigen 1425 Totaal 13.543 * Dit zijn alleen de begravenen waarvan de woonplaats bekend is.

81,3 2,8 1,9 1,8 1,6 10,5 100

Bron: Gemeente Ede, 2007

Het percentage begravingen ten opzichte van het aantal overledenen in de gemeente Ede is in de periode 1978 en 2007 gedaald van ruim 70 procent in 1978 naar bijna 63 procent in 2007 (Figuur 2.3). De overige 40 procent van de mensen die is overleden in de gemeente Ede is gecremeerd of elders begraven.

Foto 2.1 Eigen graven op de begraafplaats aan de Asakkerweg in de gemeente Ede

In vergelijking met het percentage begravingen ten opzichte van het aantal sterfgevallen vinden er jaarlijks weinig asbestemmingen3 plaats, al is dit percentage sinds 1978 wel vervijfvoudigd. In de periode 1978-1982 was dit percentage nog geen 0,5 procent, terwijl dit tussen 2003-2007 ruim 2,5 procent was. Het percentage asbestemmingen zegt overigens niets over het aantal crematies dat plaatsvindt in de gemeente Ede.

3

Een asbestemming is een urn, met as van de overledene die een plek heeft gekregen op de begraafplaats.

blz. 14

75% 74% 73% 72% 71% 70% 69% 68% 67% 66% 65% 64% 63% 62% 61% 60%

19 78 19 79 19 80 19 81 19 82 19 83 19 84 19 85 19 86 19 87 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07

59%

Figuur 2.3 Percentage begravingen ten opzichte van het aantal overledenen in de gemeente Ede in de periode 4 1978-2007 Bron: Gemeente Ede, 2007; 2008a

Sinds medio 2005 heeft Ede een crematorium aan de Slingerboslaan tegenover de gemeentelijke begraafplaats op de Asakkerweg. In 2006 is het aantal crematies gestegen ten opzichte van 2005 naar gemiddeld 47 crematies per maand. In 2007 is het aantal crematies licht gedaald naar gemiddeld 45 crematies per maand. 2008 is nog niet voorbij, maar het gemiddelde aantal crematies tot en met augustus is 50 mensen per maand. Het percentage overledene dat is gecremeerd in dit crematorium woonachtig in Ede, is sinds 2005 licht gestegen van 41 procent naar 45 procent in 2008 (Tabel 2.5). Tabel 2.5 Aantallen crematies in het crematorium in Ede in de periode 2005-2008 en het percentage mensen afkomstig uit de gemeente Ede Jaar

Aantal crematies

2005* 2006 2007 2008**

% woonachtig in de gemeente Ede 264 571 550 403

41 44 44 45

*Dit cijfer is gebaseerd op 7 maanden i.p.v. 12 maanden ** Dit cijfer is gebaseerd op 8 maanden i.p.v.12 maanden Bron: Yarden Ede, 2008

Het crematorium in Ede heeft duidelijk een regionale functie. Zo worden er onder andere mensen gecremeerd vanuit de gemeenten Wageningen, Veenendaal, Rhenen, Heelsum, Renkum, Woudenberg, Wijk bij Duurstede en de Betuwe. De verwachting is dat door de komst van dit crematorium het percentage inwoners uit Ede dat zich laat cremeren blijft stijgen (Bron: Yarden, 2008). Aangezien er van het crematorium alleen cijfers beschikbaar zijn van de complete jaren 2006 en 2007 kan er van die twee jaren een vergelijking worden gemaakt tussen begraven en cremeren van mensen uit de gemeente Ede. Figuur 2.4 laat zien dat in de jaren 2006 en 2007 meer inwoners van de gemeente Ede kozen voor begraven dan cremeren. In 2007 is het percentage crematies licht gestegen ten opzichte van begraven.

4

Exclusief asbestemming en uitgifte zonder bijzetting

blz. 15

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

2006

begraven

gecremeerd

2007

Figuur 2.4 Verhouding tussen begraven en cremeren van inwoners van de gemeente Ede in 2006 en 2007 Bron: Gemeente Ede, 2007 & Yarden, 2008

Een verklaring voor het feit dat in de gemeente Ede tot op heden meer mensen voor begraven dan voor cremeren kiezen is het relatief hoge percentage inwoners met een christelijke achtergrond. De helft van de mensen die zich in de gemeente Ede hebben laten begraven in de periode 1978-2007 heeft gekozen voor de gemeentelijke begraafplaats van Ede (Tabel 2.6). Ook kozen relatief veel mensen voor de gemeentelijke begraafplaats van Lunteren en Bennekom (respectievelijk 18 en 19 procent). In totaal zijn er in die periode in de gemeente Ede op de gemeentelijke begraafplaatsen meer dan 15.000 grafuitgiftes gedaan. Tabel 2.6 Totaal aantal grafuitgiftes en asbestemmingen tussen 1978-2007 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede EDE

Bennekom %

Abs.

7.404

50

2.720

%

Lunteren

Otterlo

Ederveen

Abs.

%

Abs.

2.718

18

1.122

8

764

Asbestem189 57 101 30 29 9 13 mingen totaal 7593 50 2.821 19 2.746 18 1135 * Inclusief grafuitgifte zonder bijzetting en zowel volwassen- als kindergraven

4 8

Aantal graven*

Abs.

5

18

%

Abs.

totaal

%

Abs.

%

5

14.727

100

2

1

334

100

766

5

15.061

100

Bron: Gemeente Ede, 2007

De verhouding tussen algemene en eigen graven (zie bijlage 2) is de afgelopen 30 jaar veranderd (Tabel 2.7). Voorheen werden er veel meer algemene graven uitgegeven dan nu het geval is. In de periode 1978-1982 was 15 procent van alle graven een algemeen graf. Dit percentage is de afgelopen 30 jaar ruim gehalveerd. Tussen 2003 en 2007 was dit percentage namelijk nog maar zes procent. Tabel 2.7 Percentage uitgegeven algemene begravingen t.o.v. het totaal aantal graven* in de periode 1978-2007 in de gemeente Ede Periode

1978-1982 1983-1987 1988-1992 1993-1997 15% 14% 12% 10% * Inclusief grafuitgifte zonder bijzetting en zowel volwassen- als kindergraven

1998-2002 7%

2003-2007 6%

Bron: Gemeente Ede, 2007

5

De algemene begraafplaats in Bennekom heeft een apart deel waar op rooms-katholieke wijze kan worden begraven, dit deel is meegenomen in de berekening

blz. 16

2.4.

Invloed maatschappelijke ontwikkelingen

Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen kunnen van invloed zijn op de vraag naar graven en dus ook op de verhouding tussen begraven en cremeren. Verwacht wordt dat vooral sociaal-culturele, politieke, economische en technologische ontwikkelingen van invloed zijn. SOCIAAL- CULTURELE ONTWIKKELINGEN

2.4.1.

Mensen van verschillende culturen en religie hebben elk hun eigen traditie als het gaat om de uitvaart. Volgens het Hindoeïsme worden doden gecremeerd; traditioneel vindt dit in de openlucht plaats. Hindoes zullen slechts bij uitzondering voor een begrafenis kiezen. Mensen van Surinaamse afkomst kiezen in bijna alle gevallen voor begraven. Dit geldt ook voor joden en islamieten. Zowel binnen de joodse wet als de islam is cremeren verboden. Van oudsher is ook een christelijke uitvaart een begrafenis (Bron: Doodeenvoudig, 2008). De afgelopen 20 jaar is het percentage mensen dat zich tot de christelijke gemeenschap rekent in Nederland gedaald met ongeveer 10 procent (Figuur 2.5). Dit is ten koste gegaan van zowel de rooms-katholieken, nederlands hervormden als de gereformeerden. Naast het groeiende percentage mensen zonder kerkelijke gezindheid groeit ook de aanhang van overige kerkgenootschappen en de islam (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 2008).

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1986

1988

niet kerkelijk gezindt

1990

1992

rooms katholiek

1994

1996

nederlands hervormd

1998

2000

2002

gereformeerd

Figuur 2.5 Percentage kerkelijk gezindten in Nederland in de periode 1986-2007

2004

2006

overige kerkelijk gezindten

6

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, 2008 met een bewerking door OO&S.

Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) neemt het aantal mensen zonder kerkelijke gezindheid in de toekomst verder toe. Tevens is de verwachting dat de aanhang van de islam en de overige kerkgenootschappen verder zal groeien. De prognose is dat 72 procent van de Nederlandse bevolking in 2020 geen religie aanhangt; tien procent is rooms-katholiek, acht procent islamitisch, vier procent protestants en zeven procent hoort bij een overig kerkgenootschap (zoals de pinkstergemeente) (Bron: SCP, 2006).

6

Alleen van 18 jaar en ouder

blz. 17

De geografische verdeling is nog redelijk traditioneel. De protestanten (nederlands hervormd en gereformeerd) wonen voornamelijk in het gebied van Zeeland via de Veluwe naar het noorden van het land, de zogenoemde ‘Biblebelt’. Figuur 2.6 laat de verdeling zien naar religies in de periode 2000-2003 per COROP7 gebied. In het zuiden en oosten van Nederland wonen de meeste katholieken. De niet-religieuze mensen wonen voornamelijk in de Randstad en het noorden van het land. Gemeente Ede valt in het gebied van COROP de Veluwe8, waar het grootste percentage van de bevolking nederlands hervormd is.

Figuur 2.6 Geografische verdeling naar religie in Nederland in de periode 2000-2003 Bron: RIVM, 2008

Opvallend zijn de percentages Nederlands hervormden en gereformeerden: op de Veluwe liggen die twee keer zo hoog als de landelijk percentages. Het percentage rooms katholieken daarentegen is weer drie keer zo laag op de Veluwe als landelijk (Tabel 2.8). 9

Tabel 2.8 Percentage kerkelijke gezindheid in Nederland en de Veluwe 2000-2003 van 18 jaar en ouder Nederland Rooms-katholiek Nederlands hervormd Gereformeerd Islamitisch Overige Niet religieus

COROP de Veluwe 31% 14% 7% 5% 3% 40%

10,7% 32,3% 15,3% 3,5% 6,4% 31,8%

Bron: RIVM, 2008

7

De COROP-indeling is een regionale indeling die ligt tussen gemeenten en provincies in. Onder COROP de Veluwe vallen de gemeenten Apeldoorn, Barneveld, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem,Heerde, Nijkerk, Nunspeet, Oldebroek, Putten, Scherpenzeel, Voorst en Wageningen. 9 Er is een verschil tussen het ‘behoren tot een religie’ en het ‘religieus zijn’. In het zuiden van het land behoren veel mensen tot het katholieke geloof maar zullen niet allemaal actief deelnemen aan het kerkelijke leven. Bij protestanten is het juist veel meer actieve deelname aan het kerkelijke leven die bepaalt of je protestant bent. 8

blz. 18

Zoals al eerder aangegeven is het percentage inwoners met een christelijke achtergrond in Ede relatief hoog. Ede telt circa 35 verschillende geloofgemeenschappen. In 2008 gaf ongeveer 65 procent van de inwoners aan zich op enigerlei manier betrokken te voelen bij het christelijke geloof (Bron: Gemeente Ede, 2008c). Dit is 7 procent meer dan het percentage in het COROP gebied de Veluwe in de periode 2000-2003. Onbekend is hoe groot het aandeel religieuzen in Ede in de toekomst zal zijn. Wel wordt verwacht dat het aandeel niet-westerse allochtonen stijgt, en daarmee het percentage islamieten. Momenteel is het percentage allochtonen in de gemeente Ede ruim 16 procent. Dit percentage is gelijk verdeeld over westerse en niet-westerse allochtonen, allebei 8 procent (Bron: Gemeente Ede, 2008d). Naar verwachting zal het percentage westerse allochtonen in de gemeente Ede in 2025 ongeveer gelijk blijven aan het huidige percentage. Het percentage nietwesterse allochtonen zal waarschijnlijk stijgen naar 10 tot 12,5 procent (Bron: Ruimtelijk Planbureau & Centraal Bureau voor de Statistiek, 2006). 2.4.2.

POLITIEKE ONTWIKKELINGEN

De laatste wijziging in de Wet op lijkbezorging stamt uit 1991, met een laatste aanpassing in 1995. Op basis van deze wet heeft de gemeente Ede in 1997 voor het laatst de beheersverordening begraafplaatsen aangepast. In de Wet op lijkbezorging staat onder andere beschreven hoe graven dienen te worden geruimd. Op dit moment mag elke gemeente zelf bepalen hoe en door wie de graven worden geruimd (Bron: Reformatorisch Dagblad, 2008a). Momenteel vindt er een discussie plaats in de politiek omtrent de Wet op lijkbezorging. In de Tweede Kamer hebben enkele partijen gepleit voor de afschaffing van de knekelput (zie bijlage 2) en gecertificeerde grafruimers. Tevens is er gepleit voor de beperking van het machinaal ruimen van graven. Machinaal ruimen zou de overblijfselen kunnen beschadigen. Inmiddels heeft een meerderheid van de Tweede Kamer het voorstel gesteund en krijgen gemeenten een jaar de tijd om regels op te stellen om op een respectvolle manier de graven te ruimen. Wordt dit niet gedaan dan zal de regering de voorschriften opleggen (Bron: Reformatorisch Dagblad, 2008a). 2.4.3.

ECONOMISCHE ONTWIKKELINGEN

Vroeger was de keuze voor een algemeen graf of een eigen graf vaak economisch van aard. In veel gemeenten, waaronder ook de gemeente Ede, is een algemeen graf gratis en moet er alleen voor het begraven en de rechten voor het plaatsen van een grafsteen betaald worden. Een eigen graf daarentegen kost altijd geld. Geld is nu vaak niet meer de reden waarom mensen voor een bepaald graf kiezen. De meeste mensen kunnen tegenwoordig een eigen graf betalen. Sinds 1984 is de koopkracht bijna jaarlijks gestegen, met uitzondering van 1993-1994 en 2004-2005 (Figuur 6.2 in bijlage 1). Tevens kan men zich nu verzekeren voor een uitvaart. Een uitvaartverzekering zorgt ervoor dat nabestaanden niet voor (alle) kosten hoeven op te draaien. Uit onderzoek is gebleken dat bijna 74 procent van de Nederlanders een uitvaartverzekering heeft (Bron: Trosradar, 2007). Toch is voor sommige mensen de keuze tussen begraven en cremeren wel een economische kwestie. Cremeren is over het algemeen goedkoper dan begraven. Naast de begraafkosten heb je namelijk te maken met grafonderhoudskosten die blijven doorlopen zolang men de grafrechten wil behouden. Ook lopen de grafkosten per gemeente sterk uiteen. Van een paar honderd euro tot ruim 4500 euro (Bron: Dela, 2007). Voor de gemeente Ede liggen de grafkosten voor een eigen graf op €1907,- voor een periode van 20 jaar, dit is echter voor twee personen omdat er geen eigen graven worden uitgegeven voor één persoon. In vergelijking met de omringende gemeenten, neemt Ede qua grafkosten een tussenpositie in. In de gemeenten Veenendaal, Barneveld en Apeldoorn zijn de grafkosten juist hoger voor een eigen graf voor de 1e persoon (Tabel 2.9).

blz. 19

Tabel 2.9 Grafkosten per gemeente voor een periode van 20 jaar, prijzen van 2008 Gemeente 10

Ede Wageningen 11 Veenendaal 12 Barneveld Arnhem (Moscowa) Apeldoorn (Algemene)

Algemeen graf* € 885,€ 622,50 € 591,€ 523,75 € 899,€ 693,-

Eigen graf 1 persoon** € 1907,€ 1556,50 € 2300,€ 2.332,25 € 1754,€ 2577,-

e

* Inclusief begraafrecht en plaatsingsrecht grafteken **Inclusief begraafkosten, uitsluitend grafrecht, plaatsingsrecht grafteken, inschrijfkosten en algemeen onderhoud Bron: Landelijke Begraafplaats Organisatie, 2008; De vergelijkshop, 2007 & Gemeente Ede, 2008e.

2.4.4.

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

Naast cremeren en begraven worden er ook nieuwe uitvaartechnieken ontwikkeld. Eén van de nieuwe uitvaarttechnieken is vriesdrogen. Dit houdt in dat de overledene in een kist wordt afgekoeld tot een temperatuur van min 18 graden Celsius. Na ongeveer anderhalve week wordt de kist ondergedompeld in een bad met vloeibaar stikstof met een temperatuur van min 196 graden Celsius. Hierdoor wordt het lichaam heel broos. Vervolgens wordt met behulp van geluidsgolven het lichaam tot organisch poeder getrild. Als laatste wordt in een vacuüm kamer het water uit het lichaam gezogen waarna er slechts geurloos droog poeder overblijft, maar nog wel zo’n zes kilo weegt. Dit poeder wordt vervolgens in een biologisch afbreekbaar kistje gedaan waarna het wordt begraven. Deze manier zorgt ervoor dat de resten slechts 6 maanden nodig hebben om volledig af te breken. Deze techniek, uitgevonden in Zweden, wordt alleen nog maar uitgevoerd bij dieren in Zweden (Bron: De Begrafenis, 2008). Een andere ontwikkeling op het gebied van begraven is komen overwaaien uit Zuid-Europa, namelijk bovengronds begraven. Bij bovengronds begraven wordt de kist in een wandgraf, (ook wel muurgraf of columbarium genoemd) in een nis geschoven. Dit gebeurt met name veel in Italië (Foto 2.2), Spanje en Portugal. Aangezien in deze landen de ondergrond vaak rotsachtig is, wordt onder de grond begraven lastig en soms zelfs onmogelijk. Bron: OO&S, 2008 Foto 2.2 Wandgraf in Toscane, Italie

In 1999 ontstond er de wens vanuit de Italiaanse gemeenschap in Enschede om boven de grond te kunnen begraven. Uit onderzoek bleek dat meer mensen daar behoefte aan hadden. Sinds 2005 bestaat er de mogelijkheid om op de Oosterbegraafplaats boven de grond te worden begraven. Op de begraafplaats staat een muur (Foto 2.3) die 216 wandgraven telt en 120 urnnissen (Bron: Gemeente Enschede, 2005). Andere plaatsen in Nederland die de mogelijkheid bieden om boven de grond te begraven zijn onder andere Lisse, RotterdamCrooswijk, Maastricht en Valkenburg (Bron: Yarden, 2008).

10

Voor het jaar 2007 voor twee personen omdat in de gemeente Ede geen graven worden uit gegeven voor één persoon. 11 Voor 2007, voor een periode van 30 jaar 12 Voor een periode van 30 jaar

blz. 20

Bron: Onbekend, 2005 Foto 2.3 Wandgraf op de Oosterbegraafplaats in Enschede

Het plaatsen van een wandgraf is vaak een prijzige investering en het duurt even voor dat die is terugverdiend. De uitgifte van wandgraven is over het algemeen duurder, maar een wandgraf behoeft geen grafsteen, wat vaak erg kostbaar is. Daarnaast hebben wandgraven andere voordelen. Zo kan het ruimtebesparend zijn voor de begraafplaatsen die nu maar twee diep graven: wandgraven worden vaak drie hoog gemaakt. Daarnaast zijn wandgraven makkelijker te ruimen en te onderhouden dan zand- of kelder graven. Consumenten vinden onder de grond begraven of cremeren soms een eng idee, bovengronds begraven is dan een interessante optie. Een andere ontwikkeling op het gebied van cremeren is de uitbreiding van de mogelijkheden voor een asbestemming. Zo kan men naast de mogelijkheid om de as in een urn te begraven in een urnentuin, ook de as van de overledene uitstrooien op een strooiveldje over zee of in de natuur. Tevens kan de as worden verwerkt in een sieraad waardoor meerdere nabestaanden een aandenken kunnen ontvangen. Bijzetting in een urnenmuur of de urn mee naar huis nemen is ook een optie (Bron: Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie, 2008).

Bron: De nieuwe Ooster, 2008 Foto 2.4 Een urnenvijver en een urnenmuur op de begraafplaats de Nieuwe Ooster in Amsterdam

2.5.

Nieuwe begraafplaatsen nabij Ede

De ontwikkeling van nieuwe begraafplaatsen in de buurt van gemeente Ede kan invloed hebben op de vraag naar grafuitgifte op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede. Dit geldt met name voor de ontwikkeling van begraafplaatsen met een bijzonder karakter. Indien er in de buurt van Ede een nieuwe begraafplaats wordt ontwikkeld kan dit mensen aantrekken vanuit de gemeente Ede. Als gevolg hiervan kan de vraag naar graven in de gemeente Ede dalen. De eerste ontwikkeling is gaande in de gemeente Veenendaal. De Veenendaalse begraafplaats Munnikenhof is bezig met het openstellen van een deel van de begraafplaats om islamitisch te begraven. Op dit gedeelte komt ruimte voor 97 islamitische graven waarbij de overledenen met het gezicht richting Mekka kunnen worden begraven. Tevens wordt de aula aangepast zodat het lichaam volgens islamitische tradities gereinigd kan worden. Naar verwachting is eind 2008 de begraafplaats gereed voor islamitisch begraven (Bron: Gemeente Veenendaal, 2008). Deze

blz. 21

ontwikkeling zal niet een hele grote invloed hebben op de vraag naar graven in de gemeente Ede. Het percentage islamieten in de gemeente Ede is niet heel groot, ondanks dat het gaat stijgen blijft het aandeel islamieten klein. Ten tweede maakt de Stichting Protestantse Begraafplaatsen Ede zich hard voor de ontwikkeling van drie protestantse begraafplaatsen in de gemeente Ede. Sinds de komst van het crematorium in Ede heeft een groepering binnen de protestantse gemeenschap in de gemeente Ede zich verenigd in deze stichting, om eigen begraafplaatsen te creëren waar uitsluitend volgens de bijbelse norm wordt begraven. Er zijn plannen om er één te openen in Ede, Harskamp en Wekerom. De verwachting is dat in Wekerom eind 2009 de eerste begravingen zullen plaats vinden op een protestantse begraafplaats (Figuur 2.7). Deze begraafplaats zal ongeveer plaats hebben voor 2300 graven. De verwachting is dat veel mensen uit Wekerom die nu nog uitwijken naar Otterlo zich daar laten begraven. Tevens is er nu al interesse getoond door mensen uit Barneveld die zich op deze begraafplaats willen laten begraven (Bron: Stichting Protestantse Begraafplaatsen Ede, 2008). De komst van deze begraafplaats kan zorgen voor een daling naar de vraag van graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede. De mensen die nu nog kiezen voor een gemeentelijke begraafplaats in Ede maar wel protestants zijn, zullen in de toekomst waarschijnlijk eerder kiezen voor de begraafplaats in Wekerom.

Bron:OO&S, 2008 Figuur 2.7 Overzicht van de locaties van de begraafplaatsen in de gemeente Ede en omringende gemeenten

blz. 22

3.

Resultaten interviews

3.1.

Inleiding

In dit hoofdstuk staan de resultaten van de interviews met deskundigen centraal. De deskundigen zijn vertegenwoordigers van zowel lokale als landelijke uitvaartorganisaties, een consulent van de Landelijke Organisatie Begraafplaatsen (LOB), een wetenschapper, een adviseurs en buurgemeenten (bijlage 4). Eerst wordt gekeken wat deze deskundigen verwachten van de vraag naar begraven en cremeren in de toekomst (paragraaf 3.2) Daarna worden de redenen besproken waarom mensen kiezen voor begraven of cremeren (paragraaf 3.3). Vervolgens worden de verwachte trends en veranderingen behandeld (paragraaf 3.4). 3.2.

Verwachte vraag naar begraven/cremeren

De huidige verhouding tussen cremeren en begraven in Nederland ligt, volgens de ondervraagde vertegenwoordigers van de landelijke uitvaartorganisaties, de wetenschapper en consulent, op ongeveer 45 procent begraven en 55 procent cremeren. In Ede verschillen deze cijfers niet heel veel. Volgens de lokale uitvaartorganisaties kiezen in de gemeente Ede ongeveer evenveel mensen voor begraven als cremeren. Landelijk is de trend naar meer cremeren dan begraven. In de toekomst zal ongeveer 65 procent zich laten cremeren tegenover 35 procent begraven. “Op dit moment is het 56 procent cremeren en dat is stijgende. Je ziet zo’n beetje vanaf 1950 daar een stijgende trend in. Wij verwachten dat die trend voort zal zetten tot 65 - 70 procent, ook een beetje afhankelijk van het gebied waar je over praat. Rondom de grote steden wordt meer gecremeerd over het algemeen en op het platteland daar wordt iets meer begraven”. (Landelijke uitvaartorganisatie)

De respondenten verwachten dat in de gemeente Ede in de toekomst iets meer mensen voor cremeren dan begraven kiezen, al zal die trend zo’n vaart niet lopen. “Voorlopig denk ik dat het gelijk blijft, maar als je kijkt naar de import en als je kijkt naar de geschiedenis van Ede, de cultuur en noem maar op, dan is de bevolking redelijk behoudend maar er zit wel verandering in”. (Lokale uitvaartorganisatie)

Soms kan er ruwweg een scheiding worden gemaakt tussen platteland en stad in hoeverre men voor begraven kiest. Daarbij zouden mensen op het platteland eerder traditioneel voor begraven kiezen. “Rondom de grote steden wordt meer gecremeerd over het algemeen en op het platteland daar wordt iets meer begraven”. (Landelijke uitvaartorganisatie)

3.3.

Motieven voor begraven / cremeren

De respondenten geven verschillende redenen aan waarom men de keuze maakt voor begraven dan wel cremeren. De redenen die het vaakst genoemd zijn, geloof, etniciteit en geld. Daarnaast spelen soms ook leeftijd en grafonderhoud een rol bij de keuze. Geloof en etniciteit Veel respondenten geven aan dat geloof en etniciteit een belangrijke rol spelen in de keuze voor cremeren of begraven. Met name de lokale en landelijke uitvaartorganisaties zijn van mening dat geloof bepalend is voor de keuze, waarbij mensen met een christelijke achtergrond eerder voor begraven dan cremeren kiezen. “Ik denk dat mensen voor begraven kiezen omdat ze dat van huis uit mee gekregen hebben en daar blijven ze bij. Dat heeft met geloof en met traditie te maken en dat moet je respecteren”. (Lokale uitvaartorganisatie)

Etniciteit is een aspect dat samenhangt met geloof. Zo is de ervaring van veel respondenten dat de meeste islamieten voor begraven kiezen en de meeste hindoes voor cremeren. Een

blz. 23

verandering is te verwachten in het aantal islamieten dat teruggaat naar het land van herkomst om te begraven. Voorheen gingen bijna alle islamieten terug naar het land van herkomst, in de toekomst is dat naar verwachting minder. “De eerste generatie ging sowieso zo allemaal terug naar het land van herkomst, omdat ze een verzekering hadden afgesloten. Het lijkt erop dat de tweede generatie dat nog voor een redelijk deel doet. Maar waar we nu merken dat van veel moslims die in Nederland wonen, is dat er op de begraafplaatsen waar ruimte wordt gemaakt voor een islamitisch deel er vooral veel gebruik wordt gemaakt van de kindergraven. Dit duidt de aanwezigheid van een generatie die Nederland als hun land beschouwen en hun dierbare dicht bij ter aarde willen bestellen”. (Adviseur DHV). “De verwachting is dat de derde generatie veel vaker hier in Nederland zal worden begraven, en dat is ook wat de islamieten zelf zeggen en verwachten. Men realiseert zich ook steeds meer, dat indien de man of vrouw overlijdt, en teruggaat naar land van herkomst, je hier eigenlijk helemaal niets hebt. Men vindt het toch wel prettig als je iets hebt waar je naar toe kan”.(Consulent LOB)

Financiële kwestie Een andere reden waarom mensen een keuze maken tussen begraven en cremeren is het kostenplaatje. Volgens zowel de verschillende landelijke en lokale uitvaartorganisaties als andere gemeenten en de wetenschapper speelt geld tegenwoordig een rol in de keuze voor begraven of cremeren. Over het algemeen is begraven duurder dan cremeren, wat voor sommige mensen keuze bepalend kan zijn. “Ook het kostenaspect speelt mee, misschien in de steden ook wat meer dan op het platteland.[…] Er zijn veel begraafplaatsen waar een bepaalde vorm van begraven even duur is als cremeren, maar over de grote linie gezien kan je zeggen dat begraven duurder tot veel duurder is dan cremeren”.(Consulent LOB)

Al moet hier wel een kantekening bij worden geplaatst volgens een lokale uitvaartverzorger. De asbestemming kan namelijk ook hoog in de kosten lopen. “Dan is er ook nog een groep die het niet uitmaakt en die uit economische overwegingen zeggen dat ze voor cremeren kiezen omdat dat goedkoper is. Ik zeg altijd als men dat argument aanvoert, wat komt er nog na de crematie. Vaak willen ze achteraf de as weer begraven hebben, dus dan moet je een urnengraf kopen en ben je uiteindelijk duurder uit”. (Lokale uitvaartorganisatie)

Foto 3.1 Algemene graven op de begraafplaats aan de Asakkerweg in Ede

Ondanks dat begraven vaak duurder is dan cremeren blijkt dat vaak begraafplaatsen niet kostendekkend zijn en crematoria wel. Overigens is in de gemeente Ede begraven op de gemeentelijke begraafplaatsen een kostendekkende activiteit.

blz. 24

“Met cremeren verdien je geld, met begraven verlies je geld om het maar zo te zeggen. Het valt niet mee om een begraafplaats kostendekkend te houden”.(Consulent LOB)

Grafonderhoud Grafonderhoud hangt enigszins samen met de geldkwestie. Een graf heeft onderhoud nodig en dat kost geld. Daarnaast worden graven soms gedeeltelijk onderhouden door familieleden wat lastig is als het graf ver weg is. Dit is soms een reden voor mensen om niet te kiezen voor begraven. Men wil dan niet de nabestaanden opzadelen met de kosten en de plichten. “Ik weet wel dat één van de belangrijkste redenen van het één of ander is, dat graven zorg nodig hebben. En mensen zijn vaak bang dat die zorg niet gegeven zal worden. Daar liggen een aantal demografische factoren aan ten grondslag. Ouders en kinderen wonen uit elkaar, dus is het moeilijker om het graf van de ouders te bezoeken”. (Wetenschapper) “ […] Bovendien denk ik dat het belangrijk is dat de kinderen in het algemeen niet in de buurt wonen, dat mensen denken ze komen toch niet naar het graf, dat kunnen ze niet onderhouden”. (Lokale uitvaartorganisatie) “Wat we nu zien is dat kinderen buiten de plaats gaan wonen. Ouders willen niet meer de kinderen belasten met graven en onderhoud”. (Landelijke uitvaartorganisatie)

Leeftijd Enkele deskundigen zijn van mening dat leeftijd een rol speelt in de keuze voor begraven of cremeren. Zo zouden oudere mensen eerder kiezen voor begraven en jongere mensen voor cremeren. “Leeftijd speelt wel een rol. Mensen die op oude leeftijd overlijden die zijn toch wat meer gehecht aan het idee van begraven dan van cremeren. Maar ook dat nivelleert”. (Wetenschapper) "Dat kunnen zaken zijn als vergrijzing. Een gemeente die meer vergrijsd is dan een andere zal ook een ander sterftecijfer hebben, maar zal ook een andere keuze hebben tussen cremeren en begraven. In het algemeen kiezen oudere mensen eerder traditioneel. Maar daar zal op enig moment een kentering in komen, cremeren zal over enige tijd gelijk staan aan begraven, men past zich aan". (Adviseur DHV)

3.4.

Maatschappelijke Ontwikkelingen

Uit de interviews blijkt dat er mogelijk verschillende trends en veranderingen komen in de uitvaart. Zo kunnen sociaal culturele, politieke en technologische ontwikkelingen van invloed zijn op de vraag naar graven. In deze paragraaf staat beschreven hoe de deskundigen hierover denken. 3.4.1.

SOCIAAL CULTURELE ONTWIKKELINGEN

Individualisering Voorheen waren begrafenissen redelijk standaard en sober. De uitvaartorganisatie bepaalde voor een groot gedeelte hoe de uitvaart zal lopen. Tegenwoordig is er steeds meer een trend zichtbaar dat mensen zelf willen bepalen hoe de uitvaart moet verlopen, de mensen worden mondiger. Deze trend brengt met zich mee dat de plechtigheid steeds persoonlijker wordt. “De koffie met cake is passé, zo’n plechtigheid wordt veel uitgebreider, de nabestaanden spelen er een veel grotere rol in, de plechtigheid is ook langer.” (Consulent LOB) “Als je het hebt over uitvaarten in het algemeen, dan zie je steeds meer specifieke wensen komen van borrels, tot en met soupers en complete feesten”. (Landelijke uitvaart organisatie) Een belangrijke ontwikkeling van de afgelopen jaren is, nadat we een trend hebben gehad van de jaren 60, dat er geen klassenverschil mocht zijn, en dat mocht vooral niet na de dood. Een begraafplaats moest toen zo uniform mogelijk zijn. Daar is echt een trend in ontstaan, dat mensen die welgesteld geleefd hebben ook welgesteld begraven willen worden en daar ook graag gelegenheid toe krijgen. Zoals we vroeger familiegraven zagen, die niet alleen maar twee diep was, maar drie naast elkaar, groot, een bouwwerk erop en zo, daar begint weer vraag naar te komen.(Adviseur DHV)

blz. 25

Mensen willen daarnaast steeds vaker zelf een plek uitzoeken op de begraafplaats in plaats van een plek toegewezen krijgen. “In zijn algemeenheid zou je kunnen zeggen, dat de zorg van de overledene en wat er bij het overlijden gebeurt dat dat persoonlijk en actief is geworden. Actief: dat mensen zelf daar actief in kunnen zijn en mee kunnen doen. Dus het uit handen nemen van de uitvaartverzorging. en persoonlijk: dat het niet gebeurt volgens het instituut van de kerk, of van het instituut van de uitvaartverzorging, want dat is ook een instituut geweest. En dat het dus in overeenstemming gebeurt met de overledene, die ook steeds vaker zijn wensen kenbaar heeft gemaakt, en in overeenstemming met de wensen van de nabestaanden. Die hele verzorging beperkt zich niet tot de uitvaart, maar ook tot de periode die daaraan vooraf gaat.” (Wetenschapper)

Vraag naar natuurbegraafplaatsen Op dit moment worden nog niet veel inwoners uit Ede op een natuurbegraafplaats begraven. Een enkele keer per jaar wordt er iemand uit Ede op de natuurbegraafplaats in Apeldoorn begraven. De deskundigen verwachten wel dat in de toekomst meer vraag zal komen naar natuurbegraafplaatsen. “Natuurbegraafplaatsen, dat is zeker ook een nieuwe trend, dat neemt wel toe. Maar die zijn er nog niet zo veel. Er zijn nog maar een paar plaatsen in Nederland waar dat kan. (.. ) ik zie daar wel iets in voor de toekomst. Ik denk dat de behoefte daaraan wel zal toenemen (…) het is een beetje een compromis tussen verschillende dingen. Je kunt tegemoet komen aan natuur en milieuargumenten, en bovendien kun je er ook min of meer aan tegemoet komen doordat ze de verzorging daarvan dan wat minder precies hoever te doen. De natuur mag daar ook wat weelderiger groeien, dat is zelfs de bedoeling daarvan”. (Wetenschapper) “Als men kan kiezen tussen een rijtje of een meer parkachtige sfeer, dan zal men toch steeds meer voor het laatste kiezen. Je moet dus steeds meer aandacht besteden aan de inrichting van de begraafplaats.” (Consulent LOB)

De vraag is echter of er veel natuurbegraafplaatsen ontwikkeld worden, de verwachting is namelijk ook dat ruimte steeds duurder gaat worden en daarmee ook het begraven. Natuurbegraafplaatsen nemen nog meer ruimte in dan ‘gewone’ begraafplaatsen. Aangezien ruimte steeds schaarser wordt is die trend moeilijk te bepalen. 3.4.2.

POLITIEKE ONTWIKKELINGEN

De meeste respondenten verwachten op korte termijn enige wetswijzigingen in de Wet op de lijkbezorging. De termijn waarbinnen nu een lijk begraven moet worden in Nederland zal verlengd worden. Op dit moment is de termijn vijf dagen, met een minimum van 36 uur. Dit laatste is voor veel islamieten vaak moeilijk aangezien zij binnen 24 uur moeten begraven. In Nederland kan dat nu alleen na toestemming van de burgemeester. “Wat wel vrijgegeven gaat worden is de termijn van binnen 5 dagen begraven. Dat komt er aan. Dat je de overledene langer boven mag laten staan. Als het langer dan 5 dagen is, hoef je dat niet meer aan te vragen (…) daar zijn ze nu mee bezig en komt er denk ik wel door”.(Lokale uitvaartorganisatie)

Klimaatverandering is een ander punt waardoor er mogelijke veranderingen in de wet op de lijkbezorging kunnen komen “Ik denk dat er ten aanzien van de bodemverontreiniging in de toekomst richtlijnen kunnen komen met betrekking tot drainage en schadelijke stoffen. Ik denk ook dat als de klimaatverandering doorzet, dat ook de tijd van begraven verkort zal worden. Als het hier een paar graden warmer zal worden, kijk in de zuidelijke landen begraven ze niet voor niets binnen 24 uur. Of ze moeten richtlijnen maken ten aanzien van koeling e.d. “. (Buurgemeente)

Daarnaast wordt de grafrust voor algemene graven aangepast van 10 naar 15 jaar is de verwachting. Het ruimen van graven is op dit moment onderwerp van besluit in de regering. Er zijn mensen die vinden dat er op dit moment te weinig respect is voor de overledenen.

blz. 26

“Er zal de komende tijd een verandering komen in de wet en regelgeving, de grafrust zal van 10 jaar naar 15 jaar gaan. Ik denk ook het ruimen van graven, daar komt toezicht op. Dat moet zorgvuldiger. We doen 13 er alles aan om dat wel goed te laten verlopen. In de nieuwe wet zijn daar regels voor. De LOB is daar mee bezig. Verder is er de Stichting Waakzaamheid die daarin ook op treedt om die wijzingen ten aanzien van het ruimen er door te krijgen. Ook dat mensen die ruimen gecertificeerd moeten zijn”. (Landelijke uitvaartorganisatie)

3.4.3.

TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN

De meeste respondenten verwachten niet dat er technologische ontwikkelingen zijn die in de nabije toekomst van invloed kunnen zijn op de behoefte aan graven Vriesdrogen Vriesdrogen is bij de meeste deskundigen wel bekend, maar tegelijkertijd zijn ze er niet van onder de indruk. De meeste deskundigen zijn van mening dat vriesdrogen voorlopig nog geen keuze zal worden in uitvaart land. “Ja, dat zijn ook van die speldenprikken, een aantal jaren terug was het zo, dat het vriesdrogen ineens enorm in het nieuws was, en ja, daar hoor je nu helemaal niets meer over”. (Consulent LOB)

De landelijke uitvaartorganisaties en een enkele omringende gemeente zien echter wel mogelijkheden in het vriesdrogen. “Er wordt in Zweden al heel lang gewerkt aan (…) een proces dat gaat uit van vriesdrogen, waardoor het lichaam in een periode van 6 tot 12 maanden tot compost vergaat. Daar kijken we naar. Dat is technisch nog niet uitontwikkeld, dat is ook in termen van de wet hier in Nederland nog niet mogelijk”. (Landelijke uitvaartorganisatie) “Ik denk dat zaken als vriesdrogen meer een alternatief voor cremeren zijn dan dat het begraven daardoor teruggedrongen zou worden”. (Wetenschapper)

Bovengronds begraven Het bovengronds begraven in een wandgraf gaat volgens de lokale uitvaartorganisaties niet zo’n vaart lopen in Ede. Op dit moment is daar in ieder geval in Ede en in de gemeente Veenendaal nog niet zoveel vraag naar. “Nee, naar wandgraven is op dit moment geen vraag. Urnenmuren zijn wel een bekend verschijnsel. Ook kan de urn begraven worden, of in een urnentuin gezet worden. Uitstrooien is zo algemeen, men wil toch een eigen plek. Wat mensen doen, daar hebben we uiteindelijk niet veel kijk meer op. Mensen kunnen de as ophalen zonder dat gevraagd wordt wat ze er mee doen’.(Lokale uitvaartorganisatie)

Landelijk gezien wordt er iets meer verwacht van bovengronds begraven al zal het nog wel even duren voor dat het storm loopt. “de mensen die nu echt kiezen voor het bovengronds begraven, die hebben daar een gevoel bij, dat is moeilijk uit te spreken. Maar er zijn ook mensen die niet de koude grond in willen gaan, met soms hoogwaterstanden. Men heeft een beter gevoel bij als het boven de grond is of in een kelder. Maar het zal geen enorme toeloop worden denk ik”.(Landelijke uitvaart organisatie)

Tevens denken andere buurgemeenten dat het wel denkbaar is dat er in de toekomst meer boven de grond wordt begraven. “Ik denk ook dat mensen bovengronds zoals in zuidelijke landen, begraven willen worden. Ik denk dat er in de toekomst wat meer met een nis gewerkt zal worden, bovengronds”. (Buurgemeente) “Men heeft hier wel eens gesproken over een muur bovengronds, wandgraven, daar wordt wel over nagedacht, daar is wel vraag naar”. (Buurgemeente)

Tijdens een informatiebijeenkomst van de gemeente Ede voor alle vakmensen die in de uitvaartwereld in Ede werkzaam zijn, kwam naar voren dat er echter wel degelijk vraag naar bovengronds begraven is in Ede. 13

Landelijke Organisatie Begraafplaatsen

blz. 27

Balsemen Een van de lokale deskundigen is van mening dat balsemen in de toekomst mogelijk is in Nederland, in het buitenland gebeurt het nu al. “Een vorm van balsemen. Dat is nog niet wettelijk toegestaan, maar ik denk dat dat wel gaat gebeuren. Bijvoorbeeld in Frankrijk mag dat. Er zijn ook al mensen uit Nederland die daar cursussen volgen. Dat heeft er ook mee te maken dat het aantal dagen verlengd kan worden. Het is nu 5 dagen na het overlijden, dat zou men willen verlengen tot bijvoorbeeld 5 werkdagen. Een andere kant is dat als iemand in het buitenland overlijdt, dat het lang kan duren voor het lichaam wordt vrijgegeven”.(Lokale uitvaartorganisatie)

blz. 28

4.

Prognose grafuitgifte 2008-2038

4.1.

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt op basis van de in de vorige hoofdstukken verzamelde gegevens een prognose opgesteld van het aantal benodigde graven in de komende 30 jaar. Eerst wordt een prognose gegeven van het aantal benodigde graven er vanuit gaande dat de vraag naar graven gelijk blijft, het zogenaamde maximumscenario (paragraaf 4.2). Vervolgens wordt in paragraaf 4.3 een prognose opgesteld waarbij de invloed van onder andere maatschappelijke ontwikkelingen is meegenomen: het meest waarschijnlijke en minimumscenario. In paragraaf 4.3.1 worden de huidige beschikbare graven nader bepaald en als laatste wordt in paragraaf 4.3.2 een prognose gesteld van de behoefte aan extra graven. De verwachte behoefte aan extra hectare grond wordt als laatste behandeld in paragraaf 4.3. 4.2.

Maximum scenario

Op basis van de huidige vraag naar graven en het verwachte aantal sterfgevallen is er een prognose opgesteld voor de komende 30 jaar14. Daarbij is er vanuit gegaan dat de huidige situatie onveranderd blijft, en dus het gemiddelde aantal begravingen ten opzichte van het aantal sterfgevallen van de afgelopen tien jaar gelijk blijft. Dit scenario wordt het maximum scenario genoemd. Naar verwachting overlijden er tussen 2008 en 2038 in de gemeente Ede ongeveer 35.000 mensen. Op basis van het gemiddelde aantal sterfgevallen per jaar in de periode 1998-2007 en het verwachte aantal sterfgevallen tussen 2008 en 2038 zijn er indexcijfers berekend (Tabel 4.1). Deze indexcijfers zijn gebruikt als basis voor de berekening van het aantal te verwachten begravingen de komende 30 jaar. Tabel 4.1 Prognose aantal sterfgevallen in de periode 2008- 2038 in de gemeente Ede

Jaar Aantal sterfgevallen

Historie Gemiddelde 1998-2007

Index Totaal 2008-2038 Bron: Gemeente Ede, 2008a

Prognose 2010

2015

2020

2025

2030

2035

2038

832

878

983

1070

1167

1259

1354

1410

100

114

127

139

151

163

176

183 34.944

Om onderscheid te maken tussen de verschillende soorten grafuitgiftes is gekeken naar de verhouding tussen de verschillende typen grafuitgiftes van de afgelopen 30 jaar. Sinds de periode 1978-1987 is de verhouding tussen de verschillende soorten grafuitgiftes licht veranderd. Zo is het percentage nieuwe eigen graven enigszins gestegen de afgelopen 30 jaar (Tabel 4.2 & Bijlage 1: Tabel 6.2). De verwachting is dat dit percentage niet zal dalen de komende jaren. Voor de prognose voor de komende 30 jaar is dan ook gebruik gemaakt van de verhouding tussen de soorten grafuitgiftes van de afgelopen 10 jaar (Tabel 4.2, kolom C).

14

Er is gebruik gemaakt van een rekenmodel opgesteld door de Landelijke Organisatie Begraafplaatsen.

blz. 29

Tabel 4.2 Verhouding tussen gemiddelde nieuwe eigen graven, bijzettingen en algemene graven in de periode 1978-1987, 1988-1997 & 1998-2007 in de gemeente Ede Periode

Gemiddelde p/j 1978-1987 Kolom A absoluut 199

Nieuw eigen graf

% 42

Gemiddelde p/j 1988-1997 Kolom B absoluut 233

% 45

Gemiddelde p/j 1998-2007 Kolom C absoluut 257

% 47

Bijzetting in eigen graf

189

40

217

42

226

41

Algemene begravingen

59

13

48

9

32

6

Nieuw eigen kindergraf

9

2

9

2

15

3

10

2

6

1

1

0,2

2

0

6

1

14

3

467

100

519

100

545

100

Algemene kinderbegravingen Asbussen Totaal *

*Als gevolg van afronding komen de aantallen en totalen niet met elkaar overeen. Bron: Gemeente Ede, 2007

Volgens deze maximumprognose worden de komende 30 jaar bijna 23.000 mensen begraven op een gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede (Tabel 4.3). Onderscheid is gemaakt tussen: nieuwe eigen graven, bijzettingen in eigen graven, algemene begravingen, eigen kindergraven, algemene kinderbegravingen en asbussen. Naar verwachting zijn ruim 10.800 nieuwe eigen graven nodig en ruim 9.400 overledenen zullen worden bijgezet in een eigen graf. Verder zullen ruim 1.300 overledenen in een algemeen graf worden begraven. Tabel 4.3 Prognose aantal jaarlijkse begravingen tot en met 2038 voor het maximum scenario in de gemeente Ede Historie gemiddel de 19982007

Jaar

Prognose 2010

2015

2020

2025

2030

2035

Totaal 20082038

2038

Kolom C 257

272

304

331

361

390

419

436

10811

226

238

267

291

317

342

368

383

9492

32

33

37

41

44

48

52

54

1331

15

16

18

19

21

23

24

25

630

1

1

1

1

2

2

2

2

46

14

15

17

18

20

21

23

24

596

Totaal * 545 561 628 683 745 804 *Als gevolg van afronding komen de aantallen en totalen niet met elkaar overeen.

864

900

22.907

Nieuw eigen graf Bijzetting in eigen graf Algemene begravingen Nieuw eigen kindergraf Algemene kinderbegravingen Asbussen

Bron: Gemeente Ede, 2007 & 2008a

Deze maximumprognose houdt dus geen rekening met een eventuele verschuiving in de verhouding tussen begraven en cremeren. Aangezien het meest waarschijnlijk is dat de verhouding in begraven en cremeren gaat verschuiven naar minder begraven en meer cremeren is naast de prognose in Tabel 4.3 volgens het maximum scenario ook een minimum en meest waarschijnlijk scenario ontwikkeld. 4.3.

Meest waarschijnlijke en minimum scenario

Maatschappelijke ontwikkelingen kunnen van invloed zijn op de verhouding begraven en cremeren. Tabel 4.4 laat zien welke maatschappelijke ontwikkelingen invloed (negatief, neutraal of positief) hebben op de absolute vraag naar begraven. Vervolgens is er een minimum en

blz. 30

meest waarschijnlijk scenario ontwikkeld voor de toekomstige behoefte aan graven, waarbij rekening is gehouden met een verschuiving in de verhouding tussen begraven en cremeren. Tabel 4.4 Invloed van maatschappelijke ontwikkelingen op de absolute vraag naar graven in de gemeente Ede Demografische ontwikkeling Bevolkingsgroei Toename sterftecijfer Vergrijzing

+ + +

Sociaal-culturele ontwikkeling Afname kerkelijke gezindheid Toename aantal niet-westerse allochtonen

– +

Politieke ontwikkeling Wijziging Wet op de lijkbezorging

О

Economische ontwikkeling Toename koopkracht Kosten uitvaart (cremeren/begraven) Uitvaarverzekering

О/ + – О/ +

Technologische ontwikkeling Vriesdrogen Wandgraven Mogelijkheden asbestemming

О/ – + –

Nieuwe begraafplaats nabij Ede Veenendaal (islamitisch begraven) Stichting protestantse begraafplaatsen Ede Crematorium Ede

– – –

– negatief: vraag naar begraven daalt in Ede О neutraal: vraag naar begraven blijft gelijk in Ede + positief: vraag naar begraven stijgt in Ede

De prognose voor de grafuitgifte de komende 30 jaar op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede is uitgegaan van de verhouding tussen het aantal sterfgevallen en het aantal begravingen zoals die in de periode 1998-2007 was. Naar verwachting gaat de verhouding de komende jaren veranderen. Rekening houdend met de in Tabel 4.4 genoemde ontwikkelingen is er een meest waarschijnlijke en minimum scenario bepaald. • • •

Het maximum scenario gaat er vanuit dat in 2038 nog steeds 63 procent van de overledenen in de gemeente Ede zich laat begraven op een gemeentelijke begraafplaats (§4.2); Het meest waarschijnlijke scenario gaat er vanuit dat in 2038 55 procent van de overledenen in de gemeente Ede zich laat begraven op een gemeentelijke begraafplaats; Het minimum scenario gaat er vanuit dat in 2038 50 procent van de overledenen in gemeente Ede zich laat begraven op een gemeentelijke begraafplaats.

Volgens het meest waarschijnlijke scenario zullen er in totaal tot en met 2038 ruim 20.000 begravingen plaats vinden op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede (Tabel 4.5). Bij een gelijk blijvende verdeling tussen eigen graven, bijzettingen en algemene begravingen zullen er van het totaal aan begravingen ruim 9.600 nieuwe eigen graven nodig zijn en ruim 8.500 bijzetting in eigen graven. Daarnaast worden bijna 1.200 overledenen in een algemeen graf begraven en gaan bijna 600 eigen kindergraven worden uitgegeven. Tevens vinden nog ruim 500 asbestemmingen plaats.

blz. 31

Tabel 4.5 Prognose aantal begravingen tot en met 2038 meest waarschijnlijke scenario in de gemeente Ede Historie

Prognose

Nieuw eigen graf

257

267

285

302

320

338

355

366

Totaal 20082038 9.692

Bijzetting in eigen graf Algemene begravingen Nieuw eigen kindergraf Algemene kinderbegravingen Asbussen

226

234

250

265

281

297

312

321

8.512

32

33

35

37

39

42

44

45

1.200

15

16

17

18

19

20

21

21

569

1

1

1

1

1

1

2

2

41

14

15

16

17

18

19

20

20

532

Totaal*

545

551

587

624

660

697

734

755

20.545

Jaar

gemiddelde 1998-2007

2010

2015

2020

2025

2030

2035

2038

*Als gevolg van afronding komen de aantallen en totalen niet met elkaar overeen. Bron: Gemeente Ede, 2007 & 2008a

Volgens het minimum scenario zullen er in de gemeente Ede ‘maar’ 19.490 begravingen plaats vinden tot en met 2038, waarvan ruim 8.800 nieuwe eigen graven, (Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. in bijlage 1). Figuur 4.1 geeft de drie verschillende scenario’s weer. Aantal begravingen p/ j

925 875 825 775 725 675 625 575 525 gemiddelde 1998-2007

2010

2015

maximum scenario

2020

2025

meest waarschijnlijke scenario

2030

2035

2038

minimum scenario

Figuur 4.1 Een vergelijking van de drie verschillende scenario’s voor de aantal begravingen p/j op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede in de periode 2008-2038 per jaar Bron: Gemeente Ede, 2007 & 2008a

Verdeling naar gemeentelijke begraafplaatsen Volgens het meest waarschijnlijke scenario, uitgaande van gelijkblijvende verhouding van de uitgifte van volwassen eigen graven, volwassen algemene begravingen, eigen kindergraven, algemene kinderbegravingen en asbestemmingen tussen de verschillende gemeentelijke begraafplaatsen (Bijlage 1:Tabel 6.2), worden op de begraafplaats in Ede de komende 30 jaar ruim 4.400 nieuwe eigen graven uitgeven. In Bennekom worden ruim 1.600 eigen graven uitgegeven en in Lunteren 2000 eigen graven. In Otterlo worden de komende 30 jaar bijna 900 eigen graven uitgegeven en in Ederveen 500 eigen graven (Tabel 4.6).

blz. 32

Tabel 4.6 Verwachte grafuitgifte voor de periode 2008-2038 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario, in absolute aantallen

Typen grafuitgiftes

Ede

Bennekom

Lunteren

Otterlo

Totaal gemeente Ede 20082038

Ederveen

Nieuw eigen graf

4582

1689

2012

886

523

9.692

Bijzetting in eigen graf

4463

1456

1543

664

386

8.512

Algemene begravingen

802

134

157

88

19

1.200

Nieuw eigen kindergraf

340

46

103

34

46

569

15

7

4

11

4

41

355

127

19

31

0

532

10.557

3.459

3.837

1.714

977

20.545

Algemene kinderbegravingen Asbestemmingen Totaal*

*Als gevolg van afronding komen de aantallen en totalen niet met elkaar overeen. Bron: Gemeente Ede, 2007 & 2008a

4.3.1.

HUIDIGE BESCHIKBARE GRAVEN

Om een duidelijk overzicht te geven worden in de berekeningen de verschillende typen graven apart behandeld. Ten eerste wordt de voorraad van volwassen eigen graven op de gemeentelijke begraafplaatsen van Ede bekeken, waarna de algemene volwassen begravingen worden behandeld, vervolgens komen de eigen kindergraven en algemene kinderbegravingen aanbod. Als laatste worden de urnengraven (asbestemmingen) besproken. Volwassen eigen graven Op dit moment zijn er in de gemeente Ede op de gemeentelijke begraafplaatsen ruim 3.400 nieuwe eigen graven beschikbaar. Daarnaast zijn ruim 11.000 volwassen eigen graven in gebruik. Tevens is van ruim 500 eigen graven afstand gedaan, deze graven kunnen dus worden geruimd. Dit betekent dat er totaal op dit moment ruim 3.900 graven beschikbaar zijn. Daarnaast zijn er zo’n 850 graven beschikbaar waarvan afstand is gedaan, maar waar eventueel nog één overledene bij zou kunnen. Op dit moment worden deze graven meestal omgezet in een algemeen graf (Tabel 4.7). Tabel 4.7 Aantal volwassen eigen graven, in gebruik en beschikbaar, per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede in juni 2008 Typen grafuitgiftes

Ede

Bennekom

Lunteren

Otterlo

Ederveen

Totaal

Nieuwe volwassen graven

1.379

213

1618

136

101

3447

Volwassen graven in gebruik

5.441

2.245

2.548

888

679

11.801

Beëindigd volwassen graven

108

243

140

37

43

571

Volwassen graf beëindigd, maar kan nog 1 overledene bij

625

105

91

17

8

846

Overige graven* in gebruik Totaal

728

324

142

43

0

1237

8.281

3.130

4.539

1.121

831

17.902

*Oorlogsgraven en eeuwig durende graven Bron: Gemeente Ede, 2008b

blz. 33

Volwassen algemene begravingen Op dit moment is er ruimte voor bijna 300 algemene volwassen begravingen in de gemeente Ede op de gemeentelijke begraafplaatsen. Ruim 800 volwassen overledenen liggen momenteel in een algemeen graf, waarvan ruim 500 in een voormalig eigen graven (Tabel 4.8). Alleen op de begraafplaats van de Asakkerweg zijn geen algemene graven beschikbaar. Op die begraafplaats wordt voor algemene begravingen nu gebruik gemaakt van vrij gekomen eigen graven. Daarnaast zijn ruim 2500 algemene begravingen beëindigd en kunnen dus geruimd worden. In een algemeen graf op de gemeentelijke begraafplaats van Ede en Otterlo wordt drie diep begraven, op de gemeentelijke begraafplaats van Lunteren, Bennekom en Ederveen wordt twee diep begraven. Deze 2.500 begravingen nemen ongeveer 1.100 algemene graven in beslag. Tabel 4.8 Aantal volwassen algemene begravingen, in gebruik en beschikbaar, per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede in juni 2008* Ede Nieuwe alg. volwassen begravingen beschikbaar Alg. volwassen begravingen in algemene graven Alg. volwassen begravingen in voormalig eigen graven Beëindigde begravingen

Bennekom

Lunteren

Otterlo

Ederveen

Totaal

0

29

202

25

23

279

13

59

49

37

137

295

483

33

50

4

0

570

714

563

687

473

160

2.597

Totaal begravingen 1.210 684 988 539 320 3.741 *In algemene graven op de gemeentelijke begraafplaats van Ede en Otterlo wordt drie diep begraven, op de gemeentelijke begraafplaats van Lunteren, Bennekom en Ederveen wordt twee diep begraven Bron: Gemeente Ede, 2008b

Eigen kindergraven Jaarlijks worden niet veel kindergraven uitgegeven. Op dit moment zijn ruim 200 eigen kindergraven beschikbaar. Daarnaast zijn er ruim 500 eigen kindergraven in gebruik. Slechts van 6 kindergraven zijn op dit moment beëindigd en kunnen dus worden geruimd (Tabel 4.9). Tabel 4.9 Aantal eigen kindergraven, in gebruik, nieuw en beëindigd, per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede in juni 2008 Ede Eigen nieuwe kindergraven Eigen kindergraven in gebruik Eigen kindergraven beëindigd Totaal Bron: Gemeente Ede, 2008b

61

Bennekom 34

Lunteren 93

288

61

1 350

Otterlo 8

Ederveen 26

Totaal 222

100

28

29

506

2

3

0

0

6

97

196

36

55

734

Algemene kinderbegravingen Per algemeen kindergraf kunnen drie kinderen worden begraven met uitzondering van Ederveen, waar maximaal twee kinderen per graf worden begraven. In Tabel 4.10 wordt het aantal kinderbegravingen weergegeven. Op dit moment zijn er in totaal in de gemeente Ede bijna 300 algemene kinderbegravingen mogelijk in nieuwe graven. 60 kinderen liggen in een algemeen graf, dit zijn ongeveer 20 algemene kindergraven. Daarnaast zijn er ruim 1.300 algemene kinderbegravingen beëindigd, deze kunnen worden geruimd. Deze 1.300 begravingen zijn ongeveer 475 algemene kindergraven.

blz. 34

Tabel 4.10 Algemene kinderbegravingen in gebruik, nieuw en beëindigd, per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede in juni 2008 Ede Bennekom Lunteren Otterlo Ederveen Totaal Alg. nieuwe kinderbegravingen 0 60 33 19 179 291 Alg. kinderbegravingen in gebruik 35 6 4 11 4 60 Alg. kinderbegravingen beëindigd 453 346 257 232 94 1.382 Totaal 488 412 294 262 277 1.733 Bron: Gemeente Ede, 2008b

Urnengraven Jaarlijks vindt een gering aantal asbestemmingen plaats, dit zijn met name uitgifte van urnengraven. De afgelopen tien jaar was de uitgifte van urnengraven in de gemeente Ede ongeveer 2,5 procent van de totale uitgifte van graven. De verwachting is wel dat dit percentage stijgt. Op dit moment zijn in de gemeente Ede 180 urnengraven in gebruik waarvan het merendeel op de begraafplaats van Ede en Bennekom. Op de begraafplaats van Ederveen worden geen urnengraven uitgegeven. Ruim 100 urnengraven zijn nu beschikbaar op de gemeentelijke begraafplaatsen van Ede, waarvan meer dan de helft op de Asakkerweg (Tabel 4.11). Er zijn nog geen urnengraven beëindigd. Tabel 4.11 Urnengraven in gebruik en nieuw, per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede in juni 2008 Ede Urnengraven nieuw Urnengraven in gebruik Totaal Bron: Gemeente Ede, 2008b

58 106 164

Bennekom 21 57 78

Lunteren 17 9 26

Otterlo 9 8 17

Ederveen 0 0 0

Totaal 105 180 285

4.3.2. BEHOEFTE AAN EXTRA GRAVEN Nu bekend is wat de voorraad aan de verschillende typen graven is op de gemeentelijke begraafplaatsen in Ede en bekend is wat er verwacht wordt uit te geven aan graven de komende de dertig jaar kan bepaald worden wat het eventuele te kort gaat zijn op de gemeentelijke begraafplaatsen van Ede. Wederom worden de verschillende typen graven apart behandeld. Als eerste de volwassen eigen graven op de gemeentelijke begraafplaatsen, daarna de algemene volwassen begravingen. Vervolgens worden de eigen kindergraven en algemene kinderbegravingen behandeld. Als laatste komen de urnengraven aanbod. Volwassen eigen graven Indien geen graven worden geruimd ontstaat een tekort van ruim 6200 eigen volwassen graven in de gemeente Ede op de gemeentelijke begraafplaatsen. Op alle gemeentelijke begraafplaatsen van Ede zal een tekort ontstaan, maar met name op de Asakkerweg in Ede (Kolom C Tabel 4.12). Indien de beëindigde graven geruimd worden komen er ruim 1.400 graven vrij. (Tabel 4.12; kolom D en E samen) en loopt het tekort terug naar 4.800 graven Tabel 4.12 Verwachte behoefte aan extra volwassen eigen graven voor de periode 2008-2038 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario

Gemeentelijke begraafplaatsen

Verwachte uitgifte eigen graven Kolom A

Ede

4.582

Bennekom Lunteren

Beschikbare graven Kolom B

Tekort Kolom C

1.379

-3.203

1.689

213

2.012

1.618

Otterlo

886

Ederveen

523

Totaal 9.692 Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

Beëindigde eigen graven kan geruimd worden Kolom D

Beëindigde eigen graven kan nog 1 overledene bij Kolom E

Tekort na ruiming Kolom F

108

625

-2.470

-1.476

243

105

-1.128

-394

140

91

-163

136

-750

37

17

-696

101

-422

43

8

-371

3.447

-6.245

571

846

-4.828

blz. 35

Volwassen algemene begravingen Om iets te kunnen zeggen over de voorraad algemene graven worden eerst het aantal begravingen berekent waarna het aantal graven wordt bepaald. Indien er niet geruimd gaat worden ontstaat er tot en met 2038 op de gemeentelijke begraafplaatsen van Ede een tekort van ruim 900 begravingen. Na ruiming loopt dit tekort echter terug naar slechts 88 algemene begravingen. Voor deze 88 begravingen zijn 29 graven nodig. Het tekort is echter alleen op de begraafplaats van Ede. De overige vier gemeentelijke begraafplaatsen hebben dan voldoende capaciteit voor in ieder geval de komende 30 jaar (Tabel 4.13). Kolom A tot en met E geeft het aantal begravingen weer, en kolom F het aantal graven. Tabel 4.13 Verwachte behoefte aan extra algemene volwassen begravingen en graven voor de periode 20082038 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario Gemeentelijke begraafplaatsen

Verwachte uitgifte begravingen

Beschikbare begravingen

Tekort

Beëindigde begravingen

Beschikbaar/ tekort begravingen na ruiming

Beschikbaar /tekort graven* na ruiming

Kolom A Kolom B Kolom C Kolom D Kolom E Kolom F Ede 802 0 -802 714 -88 -29 Bennekom 134 29 -105 563 458 229 Lunteren 157 202 45 687 732 366 Otterlo 88 25 -63 473 410 137 Ederveen 19 23 4 160 164 82 Totaal 1.200 279 -921 2597 1676 784 Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a *In algemene graven op de gemeentelijke begraafplaats van Ede en Otterlo wordt drie diep begraven, op de gemeentelijke begraafplaats van Lunteren, Bennekom en Ederveen wordt twee diep begraven

De reden dat er nu geen enkele algemeen graf beschikbaar is in Ede heeft te maken met het beleid dat op dit moment wordt gehandhaafd. Eigen graven waarvan afstand worden gedaan maar waar nog één overledene bij geplaatst kan worden, wordt in het huidige beleid omgezet in een algemeen graf. In Ede zijn op dit moment 625 beëindigde eigen graven waar nog één overledene bij kan die mogelijk omgezet kunnen worden in algemene graven (Tabel 4.7). Het hangt van het toekomstige beleid af waar die graven voor gebruikt gaan worden. Eigen kindergraven Het totaal aan eigen kindergraven in de gemeente Ede op de gemeentelijke begraafplaatsen is onvoldoende tot en met 2038. Het grootste tekort aan eigen kindergraven zal ontstaan op de gemeentelijke begraafplaats van Ede, namelijk een tekort van bijna 280 eigen kindergraven (Tabel 4.14). Tabel 4.14 Verwachte behoefte aan extra eigen kindergraven voor de periode 2008-2038 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario Gemeentelijke begraafplaatsen

Verwachte uitgifte eigen kindergraven

Beschikbare eigen kindergraven

Beëindigde graven

Tekort eigen kindergraven

Kolom A

Kolom B

Kolom C

Kolom D

Ede 340 61 Bennekom 46 34 Lunteren 103 93 Otterlo 34 8 Ederveen 46 26 Totaal 569 222 * Als gevolg van afronden komen de aantallen en totalen niet overeen

1 2 3 0 0 6

-278 -10 -7 -26 -20 -341

Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

Algemene kinderbegravingen De verwachting is dat er niet veel algemene kinderbegravingen plaatsvinden de komende 30 jaar. In totaal worden ongeveer 40 kinderen in een algemeen graf begraven op een gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede. Hiervoor zijn genoeg algemene kindergraven aanwezig (Tabel 4.15). Kolom A tot en met E geeft het aantal algemene kinderbegravingen weer, en kolom F het aantal algemene kindergraven.

blz. 36

Tabel 4.15 Verwachte behoefte aan extra algemene kinderbegravingen en graven voor de periode 2008-2038 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario Gemeentelijke begraafplaats

Huidige beschikbare begravingen

Verwachte uitgifte begravingen

Kolom A Kolom B Ede 0 Bennekom 60 Lunteren 33 Otterlo 19 Ederveen 179 Totaal 291 Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

15 7 4 12 4 42

Tekort/overschot aan begravingen

Beëindigde begravingen

Kolom C -15 53 29 7 175 249

Kolom D 453 345 257 232 94 1381

Beschikbare begravingen na ruiming

Kolom E 438 398 286 239 269 1630

Beschikbaar aantal graven na ruiming

Kolom F 146 199 143 80 90 657

Urnengraven De verwachting is dat er de komende 30 jaar ruim 500 urnengraven worden uitgegeven. Op dit moment zou dat betekenen dat er een tekort ontstaat van ruim 400 urnengraven (Tabel 4.16). Sinds 1978 is het percentage uitgifte urnengraven ten opzichte van het totaal aantal uitgegeven graven vervijfvoudigd. In hoeverre dit percentage in de toekomst nog gaat stijgen is enigszins afhankelijk van de verschillende asbestemmingen die in de toekomst op de gemeentelijke begraafplaatsen mogelijk zijn. Bij een uitbreiding aan mogelijkheden van bijvoorbeeld een urnenmuur, strooiveldje of urnentuin is de kans groot dat het percentage urnengraven in de toekomst nog meer gaat stijgen. Tabel 4.16 Verwachte behoefte aan extra urnengraven voor de periode 2008-2038 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario Gemeentelijke begraafplaatsen

Verwachte uitgifte urnengraven

Ede Bennekom Lunteren Otterlo Ederveen Totaal Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

Beschikbare urnengraven 355 127 19 30 0 531

Tekort urnengraven 58 21 17 9 0 105

-297 -106 -2 -21 0 -426

Kanttekening Bij bovenstaande cijfers, van zowel de volwassen eigen graven, volwassen algemene graven, eigen kindergraven, algemene kindergraven als de urnengraven, moet wel een kanttekening worden geplaats. De graven waarvan in de toekomst afstand wordt gedaan zijn namelijk niet meegenomen in de berekening. In de periode 1990 en 2007 zijn gemiddeld per jaar ongeveer 60 eigen graven teruggegeven aan de gemeente Ede. De afgelopen drie jaar zijn er gemiddeld per jaar 83 graven teruggeven aan de gemeente. In hoeverre de trend van afgelopen drie jaar zal voortzetten is enigszins onduidelijk, maar wél belangrijk voor de beschikbare capaciteit. Waarschijnlijk worden de komende 30 jaar in ieder geval 1.800 eigen graven teruggegeven aan de gemeente Ede en mogelijk meer. Betreffende de algemene graven in de gemeente Ede, die hebben op dit moment een grafrust van 20 jaar. In de komende 30 jaar zullen dus meer algemene graven geruimd kunnen worden. 4.3.3.

VERWACHTE BEHOEFTE AAN EXTRA CAPACITEIT/HECTARE GROND

Op dit moment hanteren niet alle begraafplaatsen een gelijk aantal m2 per graf. De gemeentelijke begraafplaatsen van Bennekom, Lunteren, Otterlo en Ederveen hanteren 9,1 m2 per graf, dit is inclusief de paden en het groen. Deze omvang per graf zijn algemene maatstaven waarbij enkele groen elementen aanwezig zijn. Voor de gemeentelijke begraafplaats van Ede op het nieuwe gedeelte, in gebruik sinds 1988, wordt op dit moment 11,4 m2 per graf gehanteerd, tevens inclusief paden en groen. Het nieuwe gedeelte van de gemeentelijke begraafplaats van Ede is ruimer opgezet dan de andere vier begraafplaatsen. Er van uitgaande dat het aantal m2 per graf wordt voortgezet is op dit moment in totaal op de vier begraafplaatsen een tekort van 6,42 ha grond voor de eigen volwassen graven. Het grootste tekort is te verwachten op de begraafplaats in Ede, namelijk 3,65 ha grond (Tabel

blz. 37

4.17). Indien graven waarvan afstand is gedaan geruimd worden zal het tekort in de gemeente Ede op de gemeentelijke begraafplaatsen echter teruglopen naar 4,96 hectare grond. Indien in de toekomst de begraafplaatsen in een meer parkachtige sfeer worden opgesteld is meer hectare grond nodig. Tabel 4.17 Verwachte behoefte aan extra grond voor volwassen eigen graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede. Gemeentelijke begraafplaatsen Ede Bennekom Lunteren Otterlo Ederveen

Verwacht tekort aan eigen graven -3.203 -1.476 -394 -750 -422

Verwacht tekort ha grond -3,65 -1,34 -0,36 -0,68 -0,38

Verwacht tekort aan graven na ruiming -2.470 -1.128 -163 -696 -371

Verwacht tekort ha grond Na ruimen graven -2,82 -1,03 -0,15 -0,63 -0,34

Totaal * -6.245 -6,42 -4.828 *Als gevolg van afronding komen de aantallen en totalen niet met elkaar overeen.

-4,96

Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

Indien de gemeente besluit de eigen graven te ruimen en weer uit te geven als nieuwe eigen graven, zal voor de algemene graven een oplossing gevonden moeten worden, aangezien deze nu vaak gebruik maken van voormalige eigen graven. Bij de tekorten genoemd in Tabel 4.17 moeten echter de graven die de komende 30 jaar vrij komen niet worden vergeten. Naar alle waarschijnlijkheid zullen er de komende 30 jaar ongeveer 1800 eigen graven vrij komen. Indien deze 1800 vrij te komen graven worden geruimd is het tekort voor de komende 30 jaar geen 6.245 volwassen eigen graven maar ‘slechts’ 4.445 volwassen eigen graven. Vanaf 2012 Indien er geen graven worden geruimd, ontstaat het eerste tekort aan volwassen eigen graven op de begraafplaats van Bennekom in 2012. Op de Asakkerweg zal vanaf 2018 een tekort ontstaan. In Otterlo en Ederveen ontstaat het tekort vanaf respectievelijk 2013 en 2015. Lunteren kan nog toe tot 2033 (Tabel 4.18, kolom A). Tabel 4.18 Verwacht tekort aan volwassen eigen graven per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede Gemeentelijke begraafplaatsen

Ede Bennekom Lunteren Otterlo Ederveen

Tekort indien er niet geruimd wordt Kolom A vanaf 2018 2012 2033 2013 2015

Na ruiming beëindigde eigen graven Kolom B vanaf 2023 2019 2036 2015 2018

Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

Indien eigen graven waarvan afstand is gedaan geruimd worden ontstaat het tekort aan volwassen eigen graven op de Asakkerweg pas vanaf 2023. De begraafplaats in Bennekom heeft dan een capaciteit tot 2019. Lunteren heeft dan pas een tekort in 2036 en in Otterlo en Ederveen ontstaat een tekort vanaf respectievelijk 2015 en 2018 (Tabel 4.18, kolom B). Betreffende de capaciteit per gemeentelijke begraafplaats per type graf zie bijlage 1, Tabel 6.4 tot en met Tabel 6.8. Ook bij bovenstaande gegevens moet vermeld worden dat de graven die in de toekomst worden beëindigd nog niet zijn meegerekend. Voor 2009, 2010 en 2011 zijn al ruimingplannen gemaakt en goedgekeurd door het college van B&W. De planning is dat er de komende drie jaar ruim 240 algemene graven worden geruimd op de begraafplaats van Ede aan de Asakkerweg.

blz. 38

5.

Samenvatting, conclusies, aanbevelingen en reactie opdrachtgever

5.1.

Samenvatting

5.1.1.

ACHTERGROND

De capaciteit van een aantal begraafplaatsen in de gemeente Ede loopt ten einde. Dit betekent dat de begraafplaatscapaciteit op termijn dient te worden uitgebreid. Om te bepalen hoeveel (extra) capaciteit er nodig is, is het van belang de jaarlijks te verwachten behoefte aan uitgifte van graven voor de komende 30 jaar te achterhalen. De afdeling Onderzoek, Ontwikkeling & Statistiek heeft in opdracht van de afdeling Beheer van de sector Ruimtelijke Ontwikkeling & Beheer in de periode augustus – oktober 2008 onderzocht hoe groot deze behoefte is. De probleemstelling van het onderzoek luidde: Hoe groot is de jaarlijkse te verwachten behoefte aan uitgifte van graven in de gemeente Ede voor de komende 30 jaar? Welke maatschappelijke ontwikkelingen spelen hierbij een rol? 5.1.2.

OPZET VAN HET ONDERZOEK

Bestaand cijfermateriaal is geraadpleegd om te achterhalen hoeveel inwoners er binnen de gemeente worden begraven. Op basis van de te verwachten sterftecijfers is berekend hoeveel graven er in de toekomst nodig zijn. Vervolgens is aan de hand van bestaande literatuur onderzocht welke invloed maatschappelijke ontwikkelingen hebben op de behoefte naar begraven in Ede. Tenslotte zijn interviews gehouden met deskundigen op het gebied van begraven, om te achterhalen hoe zij aankijken tegen de verwachte ontwikkeling van het aantal begrafenissen. 5.1.3.

RESULTATEN

Hoeveel sterfgevallen zijn er de komende 30 jaar in de gemeente Ede te verwachten? De bevolking van de gemeente Ede groeit naar verwachting de komende jaren nog enigszins door, waarna het groeipercentage vanaf 2012 zal dalen tot nog geen één tiende in 2038. De groei zal dan ook praktisch stagneren. In totaal zal de gemeente Ede de komende 30 jaar groeien met ruim 13.000 inwoners. De vergrijzing zal in Ede, net als in de rest van Nederland, sterk toenemen de komende 30 jaar. Een sterke vergrijzing zorgt voor een hoger sterftecijfer. Ondanks dat er de afgelopen jaren een lichte daling is geweest in het aantal sterfgevallen is de verwachting dat het aantal sterfgevallen vanaf 2008 weer toeneemt. In totaal zullen er de komende 30 jaar bijna 35.000 mensen in de gemeente Ede komen te overlijden. Wat is de huidige aard en omvang van de vraag naar graven in de gemeente Ede? Het percentage mensen dat zich laat begraven ten opzichte van het aantal overledenen is de afgelopen 30 jaar gedaald van ruim 70 procent naar bijna 63 procent. Ten opzichte van het percentage mensen dat zich laat begraven kiezen op dit moment minder mensen voor cremeren in de gemeente Ede. Door de komst van het crematorium in Ede is de verwachting dat in de toekomst het percentage mensen dat kiest voor cremeren stijgt. Welke maatschappelijke ontwikkelingen zijn van invloed op de ontwikkeling van de vraag naar graven in de gemeente Ede? Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed op de vraag naar begraven en cremeren:

blz. 39

Sociaal culturele ontwikkelingen Van de sociaal culturele ontwikkelingen zal met name de kerkelijke gezindheid in Ede invloed hebben op de vraag naar begraven en cremeren. Mensen met christelijke achtergrond kiezen namelijk meestal voor begraven. Landelijk is de kerkelijke gezindheid de afgelopen 20 jaar afgenomen. De verwachting is dat de kerkelijke gezindheid in de toekomst nog enigszins zal blijven dalen. In de gemeente Ede ligt het percentage mensen dat zich tot de christelijke gemeenschap rekent hoger dan in Nederland in zijn geheel. Maar wellicht dat ook in Ede in de toekomst het aandeel inwoners met een kerkelijke achtergrond zal afnemen. Het percentage niet-westerse allochtonen stijgt naar verwachting naar 10 á 12,5 procent in 2040. Dit kan voor een lichte stijging zorgen in de behoefte aan graven. Al zal de invloed waarschijnlijk beperkt blijven aangezien het percentage niet-westerse allochtonen in Ede nog steeds gering is. Een andere sociaal culturele ontwikkeling is de trend naar meer individualisering in de uitvaart. Steeds meer mensen willen zelf bepalen hoe de uitvaart er uit komt te zien, de uitvaart wordt daarmee steeds persoonlijker. Samen met individualisering is de vraag naar begraafplaatsen met een meer parkachtige sfeer toegenomen. Politieke ontwikkelingen De komende jaren zullen er waarschijnlijk veranderingen komen in de Wet op lijkbezorging op het gebied van de manier van grafruimen en eventueel het afschaffen van de knekelput. De ontwikkeling zal waarschijnlijk slechts gering van invloed zijn op de vraag naar graven Economische ontwikkelingen Vroeger was de keuze voor een algemeen graf of eigen graf economisch van aard, tegenwoordig verzekeren veel mensen zich echter voor een uitvaart om niet zelf (of de nabestaanden) voor (alle) kosten op te (laten) draaien. Toch is ook tegenwoordig de keuze tussen cremeren of begraven voor sommige mensen wel economisch van aard. Over het algemeen is cremeren namelijk goedkoper dan begraven. Het grafonderhoud is voor sommige mensen ook een reden om niet te kiezen voor begraven. Naast dat het onderhouden van een graf veel geld kost, ‘zadel’ je ook de nabestaanden er mee op. Indien de nabestaanden ver weg wonen zijn mensen bang dat hun graf slecht wordt onderhouden. Technologische ontwikkelingen Veel technologische ontwikkelen met betrekking tot de uitvaart zijn er op dit moment niet te verwachten. Het vriesdrogen, ontwikkeld in Zweden is volgens de deskundigen voorlopig nog niet op de Nederlandse markt te vinden. Een eventueel groeiende vraag naar wandgraven zou wel mogelijk zijn. Ontwikkeling nieuwe begraafplaatsen nabij Ede De komst van een nieuwe (bijzondere) begraafplaats in de gemeente Ede (Wekerom) zal naar verwachting zorgen voor een daling in de behoefte aan graven op de algemene begraafplaatsen in de gemeente Ede. Daarentegen zal de mogelijkheid om binnenkort op islamitische wijze te kunnen begraven in Veenendaal zal naar verwachting geen grote daling geven in het aantal begravingen in Ede. Het aantal islamieten in de gemeente Ede is namelijk erg klein en bovendien wordt nu vooral gekozen om in het land van herkomst te worden begraven. 5.2.

Conclusies

1. De verwachte bevolkingsgroei, het hogere sterftecijfer en de vergrijzing zullen zorgen voor een toename van de absolute vraag naar graven in de gemeente Ede.

blz. 40

2. Ontwikkelingen die een negatieve invloed hebben op de vraag naar graven zijn: de afname van het aantal mensen dat zich tot de christelijke gemeenschap rekent, het feit dat begraven relatief steeds duurder zal zijn dan cremeren, en de ontwikkeling van een nieuwe niet-gemeentelijke begraafplaats in Wekerom. 3. Maatschappelijke ontwikkelingen die een (lichte) positieve invloed hebben op de vraag naar graven zijn: de toename van niet-westerse allochtonen en de komst van nieuwe uitvaarttechnieken. 4. De mogelijkheid om binnenkort in Veenendaal op islamitische wijze begraven te worden zal naar verwachting een geringe invloed hebben op de vraag naar graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in Ede vanwege het geringe percentage niet-westerse allochtonen. 5. De wetswijziging waar momenteel in de tweede kamer over wordt gesproken, ten aanzien van het ruimingbeleid en de afschaffing van de knekelput, zal geen substantiële invloed hebben op de vraag naar graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede. 6. Volgens het meest waarschijnlijke scenario zullen er in de gemeente Ede tot en met 2038 ruim 20.000 begravingen plaats vinden. Daarvan zijn ruim 9.600 nieuwe eigen graven, 8.500 bijzettingen, 1.200 volwassen algemene begravingen, bijna 600 eigen kindergraven, 40 algemene kinderbegravingen en ruim 500 urnengraven (Tabel 5.1, kolom A). 7. Volgens het meest waarschijnlijke scenario betekent dit tot en met 2038 een tekort van 6.200 eigen graven, 900 volwassen algemene begravingen, ruim 300 kindergraven en ruim 400 urnengraven (kolom C), minus de mogelijk te ruimen graven (Tabel 5.1 kolom D) en de eigen graven die in de toekomst jaarlijks aan de gemeente Ede worden teruggegeven. 8. Indien de beëindigde graven worden geruimd, is er volgens het meest waarschijnlijke scenario tot en met 2038 een tekort van 5,5 hectare grond op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede (Tabel 5.1, (kolom F). 9. Volgens het meest waarschijnlijke scenario ontstaat het grootste tekort aan hectare grond op de gemeentelijke begraafplaats van Ede, namelijk een tekort van bijna 3,65 hectare grond, tenzij ook hier graven geruimd worden. Tabel 5.1 Verwachte behoefte aan extra graven voor de periode 2008-2038 in de gemeente Ede volgens het meest waarschijnlijke scenario GEMEENTE EDE

Verwachte grafuitgifte

beschikbaar

tekort

ruimbaar

tekort

Opp. In ha** Zonder ruiming

Opp. In ha Na ruiming

Kolom A

Kolom B

Kolom C

Kolom D

Kolom D

Kolom E

Kolom F

Nieuwe eigen graven

9.692

Bijzetting eigen graven

8512

Algemene begravingen Eigen kindergraven Algemene kinderbegraving en Urnengraven Totaal

3.447

-6.245

1.417

-4.828

-6,42

-4,96

1.200

279

-921

2.597

1.676

-0,37

Overschot

569

222

-347

6

-341

-0,38

-0,38

41

291

250

1.382

1.631

Overschot

Overschot

532

105

-427

0

-426

***-0,15

***-0,16

20.545

4.344

*

5.402

*

-7,32

-5,50

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. 2 2 ** Op de begraafplaats van Ede wordt 11,4 m per graf gehanteerd, op de overige vier begraafplaatsen 9,1 m per graf. *** Op de oppervlakte van een gewoon graf kunnen 3 urnengraven worden geplaatst. Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

NB: Tijdens het afronden van het onderzoek is als gevolg van het ontbreken van metadata in de gravenadministratie veel feitelijk onnodige tijd besteedt aan het opnieuw uitvoeren van berekeningen.

blz. 41

5.3.

Aanbevelingen

1. Hanteer een strikter ruimingbeleid, waarbij eigen graven waarvan afstand wordt gedaan ook geruimd worden in plaats van omzetting naar een algemeen graf. 2. Het is van belang de komende jaren de ontwikkelingen van het inwonertal van de gemeente Ede, het sterftecijfer en de keuze voor begraven kritisch te blijven volgen. Op basis hiervan kan de prognose in dit onderzoek worden bijgesteld. 3. Op termijn moet er waarschijnlijk een nieuwe locatie gevonden worden om te begraven. Start tijdig met een onderzoek naar de mogelijke locaties en reserveer grond hiervoor. 4. Denk goed na over de inrichting van de nieuwe locatie, houd daarbij rekening met de mogelijkheden van een parkachtige sfeer. 5. Bereken hoeveel extra hectare grond er nodig is de komende 30 jaar indien er wordt gekozen voor een uitbreiding van de gemeentelijke begraafplaatsen met een meer parkachtige sfeer. 6. Geef mensen bij de uitgifte van graven, meer keuzevrijheid met betrekking tot graflocatie zonder daar direct extra kosten aan te verbinden. 7. Ga na wat de wensen zijn ten aanzien van asbestemmingen en breid desgewenst de mogelijkheden uit, bijvoorbeeld een urnenmuur of urnentuin met verschillende sferen zoals een bloemensfeer of vijver. 8. Zorg bij de inrichting van een nieuw gravenadministratiesysteem dat vakdeskundigen betrokken worden op het gebied van ICT, de gravenadministratie en de Edese begraafplaatsen.

blz. 42

6.

Bijlagen

Bijlage 1: Figuren 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

1849 1869 1889 1909 1930 1960 1975 1980 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 geen kerkelijke gezindte

rooms katholiek

nederlands hervormd

15

gereformeerd

Figuur 6.1 Percentage kerkelijk gezindten in Nederland tussen 1849-2007

overige kerkelijke gezindten

16

Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek met een bewerking door Gemeente Ede. 1977 = 100 135%

130%

125%

120%

115%

110%

105%

100%

95% 77'79

79'81

81- 83'83 '85

85'86

86'87

87- 88'88 '89

89'90

90- 91'91 '92

17

92'93

93'94

94- 95'95 '96

96'97

97- 98'98 '99

99'00

00'01

Figuur 6.2: Dynamische koopkrachtontwikkeling in de periode 1977-2005 van Nederland

01- 02'02 '03

03'04

04'05

18

Bron: Statline, CBS, 2005 & 2008

15

Alleen van 18 jaar en ouder Tot 1985 wisselvallig, daarna jaarlijkse registratie De ontwikkeling van de koopkracht van een persoon, berekent als de voor prijsverandering gecorrigeerde verandering van het gestandaardiseerde huishoudinkomen. 18 Van 1977 tot en 1985 zijn de cijfers per 2 jaar, daarna jaarlijks 16 17

blz. 43

1000

900

800

700

600

500

400

300 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Sterfte

Begravingen

Figuur 6.3 Aantal sterfgevallen ten opzichte van het aantal begravingen in de gemeente Ede in de periode 197819 2007 Bron: Gemeente Ede, 2007, 2008a Tabel 6.1 Prognose aantal begravingen tot en met 2038* minimum scenario in de gemeente Ede

Jaar Nieuw eigen graf Bijzetting in eigen graf Algemene begravingen Nieuw eigen kindergraf Algemene kinderbegravingen Asbestemming Totaal

Historie gemiddelde 1998-2007

Prognose 2020

2025

2030

2035

2038

Totaal 2008-2038

266

278

290

302

314

326

333

9.198

226

233

244

254

265

275

286

292

8.076

32

33

34

36

37

39

40

41

1.133

15

15

16

17

18

18

19

19

536

1

1

1

1

1

1

1

1

39

14 545

15 563

15 588

16 614

17 639

17 665

18 690

18 705

507 19.490

Exclusief uitgifte graven zonder bijzetting

blz. 44

2015

257

Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

19

2010

Tabel 6.2 Verhouding van de gemiddelde jaarlijkse grafuitgiftes in de periode 1998-2007 per gemeentelijke begraafplaats in de gemeente Ede Ede abs.

Bennekom %

abs.

Lunteren %

abs

Otterlo %

abs.

Totaal gemeente Ede gemiddelde 1998-2007 p/j

Ederveen %

abs.

%

abs.

%

Nieuw eigen graf

120

46,6

48

18,6

53

20,5

23

9,0

14

5,3

257

100

Bijzetting in eigen graf Algemene begravingen Eigen kindergraf Algemene kinderbegravingen Urnengraven

117

51,7

41

18,2

40

17,9

17

7,7

10

4,5

226

100

21

66,2

4

12,0

4

12,9

2

7,3

1

1,6

32

100

9

59,3

1

8,7

3

18,0

1

6,0

1

8,0

15

100

0

36,4

0

18,2

0

9,1

0

27,3

0

9,1

1

100

9

65,5

4

25,4

1

3,5

1

5,6

0

0,0

14

100

Totaal

277

50,7

98

18,0

101

18,4

45

8,2

26

4,7

545

100

Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

Tabel 6.3 Aantal uitgegeven graven op de gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente Ede in de periode 1978-2007. Ede

Bennekom

Lunteren

Otterlo

Ederveen

absoluut

totaal 1978-2007 abs.

%

Gemiddelde p/j 1978-1987 abs. %

Gemiddelde p/j 1988-1997 abs. %

Gemiddelde p/j 1998-2007 abs. %

Nieuw eigen graf

3115

1383

1382

593

410

6883

45,7

199

42,48

233

44,8

257

47,2

Bijzetting in eigen graf Algemene begravingen Eigen kindergraf Algemene kinderbegravingen Urnengraven

3219

1150

1054

402

296

6121

40,64

189

40,46

218

41,88

226

41,44

859

153

212

87

26

1337

8,88

59

12,56

48

9,33

32

5,82

154

51

66

24

23

318

2,11

9

1,84

9

1,66

15

2,68

110

16

20

20

10

176

1,17

10

2,23

6

1,18

1

0,2

130

68

11

9

1

219

1,46

2

0,43

6

1,1

14

2,61

Totaal

7587

2821

2745

1135

766

15054

100

468

100

520

100

545

100

Bron: Gemeente Ede, 2004, 2007, 2008a

blz. 45

Tabel 6.4 Benodigde en beschikbare graven en het te verwachten extra hectare grond voor de gemeentelijke begraafplaats van Ede 2

4.582

1379

-3203

733

-2.470

Opp. In m 2 (11,4 m / graf) na ruiming -28.158

Algemene begravingen

802

0

-802

714

-88

Eigen kindergraven Algemene kinderbegravingen

340

61

-279

1

-278

15

0

-15

453

438

Urnengraven

355

58

-297

0

-297

EDE Nieuwe eigen graven

Totaal

Verwachte grafuitgifte

beschikbaar

6.094

Tekort

1498

ruimbaar

*

Extra nodig

1901

Opp. In ha na ruiming

zonder ruiming tekort vanaf

Na ruiming tekort vanaf

-2,82

2018

2023

**-334

**-0,03

**2008

**2037

-3.169

-0,32

2014

2014

Overschot

Overschot

2008

Na 2038

-1.129

-0,11

2013

2013

-32.790

-3,28

*

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. ** Let op hier zijn de algemene begravingen omgezet in algemene graven Bron: Gemeente Ede 2004, 2007, 2008b

Tabel 6.5 Benodigde en beschikbare graven en het te verwachten extra hectare grond voor de gemeentelijke begraafplaats van Bennekom 2

BENNEKOM Nieuwe eigen graven Algemene begravingen Eigen kindergraven Algemene kinderbegravingen Urnengraven Totaal

Opp. In m

Verwachte grafuitgifte

beschikbaar

1.689

Tekort

ruimbaar

2

(9,1 m /graf) na ruiming

Opp. In ha Na ruiming

zonder ruiming tekort vanaf

Na ruiming tekort vanaf

213

-1476

348

-1128

-10265

-1,03

2012

2019

134

29

-105

563

458

**Overschot

**Overschot

**2015

**Na 2038

46

34

-12

2

-10

-91

-0,01

2032

2033

7

60

53

346

399

Overschot

Overschot

Na 2038

Na 2038

-106

-321,53

-0,03

2013

2013

*

-10677

-1,07

127 2.003

21 357

-106 *

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. ** Let op hier zijn de algemene begravingen omgezet in algemene graven Bron: Gemeente Ede 2004, 2007, 2008b

blz. 46

Extra nodig

0 1259

Tabel 6.6 Benodigde en beschikbare graven en het te verwachten extra hectare grond voor de gemeentelijke begraafplaats van Lunteren 2

LUNTEREN Nieuwe eigen graven

Opp. In m

Verwachte grafuitgifte

beschikbaar

2.012

1618

Algemene begravingen

157

Eigen kindergraven Algemene kinderbegravingen Urnengraven

103

Totaal

Tekort

ruimbaar

Extra nodig

2

(9,1 m /graf) na ruiming

Opp. In ha Na ruiming

zonder ruiming tekort vanaf

Na ruiming tekort vanaf

-394

231

-163

-1.483

-0,148

2033

2036

202

45

687

732

**Overschot

**Overschot

**Na 2038

**Na 2038

93

-10

3

-7

-16

-0,002

2036

2036

4

33

29

257

286

Overschot

Overschot

Na 2038

Na 2038

19

17

-2

0

-2

-4

0,0004

2036

2036

*

-1.503

-0,15

2.295

1963

*

1178

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. ** Let op hier zijn de algemene begravingen omgezet in algemene graven Bron: Gemeente Ede 2004, 2007, 2008b Tabel 6.7 Benodigde en beschikbare graven en het te verwachten extra hectare grond voor de gemeentelijke begraafplaats van Otterlo 2

OTTERLO Nieuwe eigen graven

Verwachte grafuitgifte

Opp. In m beschikbaar

Tekort

ruimbaar

Extra nodig

886

136

-750

54

Algemene begravingen

88

25

-63

473

Eigen kindergraven Algemene kinderbegravingen Urnengraven

34

8

-26

12

19

7

Totaal

30 592

9 329

-21 *

232 0 305

2

(9,1 m /graf) na ruiming -696 -6.334

Opp. In ha Na ruiming

zonder ruiming tekort vanaf

Na ruiming tekort vanaf

-0,63

2013

2015

410

**Overschot

**Overschot

**2018

*na 2038

-26

-237

-0,02

2016

2016,00

239

Overschot

Overschot

Na 2038

Na 2038

-21

-64

-0,01

2018

2018

*

-6.634

-0,66

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. ** Let op hier zijn de algemene begravingen omgezet in algemene graven Bron: Gemeente Ede 2004, 2007, 2008b

blz. 47

Tabel 6.8 Benodigde en beschikbare graven en het te verwachten extra hectare grond voor de gemeentelijke begraafplaats van Ederveen 2

EDERVEEN Nieuwe eigen graven Algemene begravingen Eigen kindergraven Algemene kinderbegravingen Urnengraven Totaal

Verwachte grafuitgifte

Opp. In m beschikbaar

Tekort

ruimbaar

523 19

101 23

-422 4

46

26

-20

4

179

175

0

0

592

329

Extra nodig

2

(9,1 m /graf) na ruiming -371 -3.376 164 **Overschot

51 160

Opp. In ha Na ruiming

2015 **Na 2038

2018 **Na 2038

-20

-182

-0,02

2026

2026

94

269

Overschot

Overschot

Na 2038

Na 2038

0

0

0

x

x

x

x

*

305

*

-3.558

-0,36

Bron: Gemeente Ede 2004, 2007, 2008b

Tabel 6.9 Benodigde en beschikbare graven en het te verwachten extra hectare grond voor de gemeente Ede Verwachte grafuitgifte

beschikbaar

Tekort

ruimbaar

Opp. In ha zonder ruiming

Tekort

Opp. In ha na ruiming

Nieuwe eigen graven

9.692

3.447

-6.245

1.417

-4.828

-6,42

-4,96

Algemene begravingen

1200

279

-921

2.597

1.676

**Overschot

**Overschot

569

222

-347

6

-341

-0,37

Overschot

41

291

250

1.382

1.632

-0,38

-0,38

532

105

-427

0

-427

Overschot

Overschot

12.034

4.344

*

5.402

*

-0,15

-0,16

Eigen kindergraven Algemene kinderbegravingen Urnengraven Totaal

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. ** Let op hier zijn de algemene begravingen omgezet in algemene graven Bron: Gemeente Ede 2004, 2007, 2008b

blz. 48

Na ruiming tekort vanaf

-0,34 **Overschot

* Door de diversiteit aan typen graven is het niet mogelijk de getallen op te tellen. ** Let op hier zijn de algemene begravingen omgezet in algemene graven

GEMEENTE EDE

zonder ruiming tekort vanaf

Bijlage 2: Begrippenlijst Eigen graf: Een eigen graf wordt voor een periode naar keuze van 20 of 30 jaar uitgegeven. In deze periode heeft alleen de rechthebbende, meestal een familielid, het recht te bepalen wie in het graf wordt begraven. Er wordt onderscheid gemaakt tussen eigen graven voor kinderen tot 12 jaar en eigen graven voor personen van 12 jaar en ouder. In het graf kunnen 2 overledenen worden begraven. Op de begraafplaatsen in Ede, Bennekom en Otterlo kunnen evenwel eigen graven op verzoek worden uitgegeven voor 3 overledenen. Boven het aantal waarvoor een eigen graf is uitgegeven kunnen ook asbussen worden bijgezet. Een eigen graf kan telkens worden verlengd met 10 jaar Na het beëindigen van het grafrecht wordt de grafbedekking verwijderd en kan het graf worden geruimd. Eigen urnenruimte: Een eigen urnenruimte wordt voor een periode van naar keuze 20 of 30 jaar uitgegeven. In deze periode heeft alleen de rechthebbende, meestal een familielid, het recht te bepalen wiens asbus in de urnenruimte wordt bijgezet. Een eigen urnenruimte biedt ruimte voor maximaal 3 asbussen. Een asbus kan worden bijgezet in een urnengraf, een urnenkeldertje of in een zuilvormige urnenhouder. Na verloop van de eerste termijn van 20 of 30 jaar kunnen de rechten verlengd worden. Zolang de rechthebbende prijs stelt op handhaving van de urnenruimte is, tegen betaling, verlenging voor telkens een periode van 10 jaar mogelijk. Na het beëindigen van het grafrecht wordt de grafbedekking verwijderd en kan de urnenruimte worden geruimd. Algemeen graf : Er wordt onderscheid gemaakt tussen algemene graven voor kinderen tot 12 jaar en algemene graven voor personen van 12 jaar en ouder. Het grafrecht berust bij de gemeente. In één algemeen graf kunnen tot drie overledenen worden begraven. Het bijzetten van asbussen is hier niet toegestaan. De overledenen zijn meestal geen familie van elkaar. 20 jaar na de laatste begraving in het graf kan het algemene graf worden geruimd. De grafrechten kunnen niet worden verlengd, wel bestaat de mogelijkheid om iemand te herbegraven naar een eigen graf. Graven met eeuwige grafrechten: De begraafplaats heeft ook nog een klein gedeelte met familiegraven waarvan de grafrechten eeuwig zijn afgekocht. Nu gebeurd het nooit meer dat er grafrechten eeuwig kunnen worden afgekocht. Echter indien er geen nabestaanden meer bekend zijn bij de gemeente kan zo’n graf toch geruimd worden. Knekelput: Een graf waar de resten van een geruimd graf in worden geplaatst. Deze knekelput bevindt zich aan de rand van de begraafplaats. Indien de put vol is wordt er een andere put gegraven, deze putten zijn ongeveer 3 meter diep.

blz. 49

Bijlage 3: Literatuurlijst Begrafenis, de (2008) Begraven, cremeren of vriesdrogen? [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide . Centraal Bureau voor de Statistiek (2007), Kerncijfers van de bevolkingsprognose, 2006-2050. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Centraal Bureau voor de Statistiek (2008), Kerkelijke gezindte en kerkbezoek; historie; 18 jaar of ouder [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . De vergelijkshop (2007), Grafkosten per Gemeente [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Dela (2007), Bodemprijzen uiteenlopende aspecten van de grafkostenproblematiek [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Doodeenvoudig (2008), Religieuzen en culturele diversiteit. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Gemeente Ede (2004), Bevolkingsprognose Ede tot 2030. Gemeente Ede (2007), Overzicht begraven/uitgiften 1978-2007 Gemeente Ede (2008a) Bevolkingscijfers, OO&S. Gemeente Ede (2008b) Graven administratie tot en met juni 2008, ROB Gemeente Ede (2008c) Inwoners aan het woord, OO&S. Gemeente Ede (2008d), Kerncijfers. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Gemeente Ede (2008e), Verordening op de heffing en de invordering van rechten voor het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen 2008. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide: . Gemeente Enschede (2005), Oosterbegraafplaats genomineerd voor International Funeral Award [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Gemeente Veenendaal (2007), Algemene begraafplaats Veenendaal; Toekomst visie. Gemeente Veenendaal (2008), Islamitisch begraven mogelijk in Veenendaal. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide . Koninklijke Vereniging voor Facultatieve Crematie (2008), Cremeren of begraven. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Landelijke Begraafplaats Organisatie (2008), Grafkostenonderzoek LOB 2008, [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Nieuwe Ooster, de (2008), Anno nu, de asbestemming Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide . Onbekend (2005), Oosterbegraafplaats [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Reformatorisch Dagblad (2008a), Kamer vraagt regels voor ruimen van graf. [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Reformatorisch Dagblad (2008b), Kamer wil af van knekelput, 9 september, 2008 [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web:. RIVM (2008), Religies in Nederland 2000/2003 per COROP gebied.[Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web:. Samen bouwen (2007), Beleidsplan voor de wijkgemeenten CHZ (centrum, Harskamp en zuid) van de gereformeerde kerk Ede, 2007-2011.

blz. 50

Ruimtelijk Planbureau & Centraal Bureau voor de Statistiek (2008), Regionale bevolkings- en Allochtonenprognose 2005-2025, Den Haag 2006. Sociaal en Cultureel Planbureau (2006), Godsdienstige veranderingen in Nederland verschuivingen in de binding met de kerken en de christelijke traditie. Den Haag, september 2006. Statline, CBS (2005), Dynamische koopkrachtontwikkeling per kenmerk; 1977-2000 [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Statline, CBS (2008), Dynamische koopkrachtontwikkeling [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web: . Stichting Protestantse Begraafplaatsen Ede, (2008) Telefonische gesprek met de voorzitter B. van der Weerd, September 2008. Tros Radar (2007), Enquête over uitvaartverzekeringen [Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web . Uitvaart (2005), Het benauwt minder Wandgraven: nieuwe trend of kortstondige hype? .[Online]. [geciteerd in september, 2008] Beschikbaar op het World Wide Web:. Yarden Ede (2008), Crematorum cijfers van de periode 2005-2008

blz. 51

Bijlage 4: Lijst geïnterviewde personen DHV Adviseur begraafplaatsen Mw. C. de Reus Gemeente Doetinchem Teamleider Stedelijk beheer Dhr. Römer Gemeente Wageningen Hoofd Openbare Ruimte Dhr. R. van Os Gemeente Veenendaal Wijkbeheer Dhr. S. Plantinga Landelijke Begraafplaatsen Organisatie Consulent Dhr. M. van Midwoud Monuta Nederland Manager begraafplaatsen en crematorium Dhr. J. Blaak Monuta regio Ede Uitvaartverzorger Dhr. M. Waaijenberg Weerd, van der Uitvaartverzorger regio Ede Dhr. van der Weerd Wetenschapper Dhr. P. van den Akker Yarden crematorium Ede Teamleider Dhr. C. Schmidt Yarden Nederland Manager Facilitair Dhr. P. Hendriks

blz. 52

Bijlage 5: Itemlijst interviews Vraag begraven/cremeren 1. Hoe is op dit moment de verhouding tussen begraven en cremeren in Ede/Nederland? 2. Hoe ziet u de trend voor de komende 30 jaar? 3. In hoeverre zijn er verschillen binnen Nederland? 4. In hoeverre spelen persoonlijke kenmerken een rol bij de vraag naar begraven/cremeren? (bijvoorbeeld: geloof, leeftijd, etniciteit, opleiding of inkomen) 5. Hoeveel allochtonen worden er ongeveer jaarlijks begraven in Ede? In hoeverre gaat men terug naar land van herkomst? 6. In hoeverre hebben allochtonen andere wensen ten aanzien van begraven/ cremeren? Herkomst ƒ Waar komen de mensen vandaan die in de gemeente Ede worden begraven? ƒ In hoeverre is er vraag naar graven in gemeente Ede van mensen buiten Ede ƒ In hoeverre willen mensen zich laten begraven in andere Gemeenten? ƒ Wat zijn redenen voor mensen om zich ergens anders te laten begraven? ƒ In hoeverre voldoet de begraafplaats aan de Asakkerweg volgens u aan de wensen van uw cliënten? Trends en veranderingen ƒ In hoeverre ziet u bepaalde trends met betrekking tot de wijze waarop mensen begraven willen worden? ƒ Is er bijvoorbeeld een groeiende vraag naar natuurbegraafplaatsen? ƒ In hoeverre zijn maatschappelijke ontwikkelingen van invloed op de vraag naar begraven in de toekomst? (bijvoorbeeld: sociaal-culturele economische ontwikkelingen) Zo ja, zou u enkele maatschappelijke ontwikkelingen kunnen noemen? ƒ In hoeverre zijn er nieuwe technologische ontwikkelingen die voor verandering (kunnen) zorgen in de toekomst? ƒ Ziet u een trend in duurzaam begraven/cremeren? Zo ja wat verwacht u daarvan? ƒ Kunt u misschien iets meer vertellen over de mogelijkheden van bovengronds begraven, zoals begraven in de hoogte? ƒ In hoeverre er vraag is naar grafkelders? ƒ Betreffende wet en regelgeving komen daar de komende 3 decennia veranderingen in dat u weet? Zo ja, kunt u hier iets meer over vertellen? Nieuwe begraafplaatsen ƒ Weet u of er plannen zijn voor nieuwe begraafplaatsen in de gemeente Ede? Zo ja, wordt het een algemene begraafplaats, of een begraafplaats met een bijzonder karakter? ƒ In hoeverre verwacht u dat de ontwikkelingen van deze nieuwe begraafplaatsen invloed heeft op de vraag naar begraven binnen Ede?

blz. 53

Colofon Uitgave Januari 2009 Gemeente Ede, afdeling Onderzoek, Ontwikkeling & Statistiek Opdrachtgever Gemeente Ede, ROB Samenstelling en redactie Saskia Heins & Roos Hollenberg Druk Bureau Repro en Post Oplage 110

blz. 55