vra2008just-03
VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG De vaste commissie voor Justitie heeft enkele vragen en opmerkingen over de brief d.d. 15 januari 2008 inzake de gevolgen van de leidraad voor bewerkelijke zaken voor de Raden van Rechtsbijstand (31 200 VI, nr. 102) en over een ontwerp van een algemene maatregel van bestuur tot wijziging van het Besluit vergoedingen rechtsbijstand 2000 (31 200 VI, nr. 99) ter beantwoording aan de staatssecretaris van Justitie voorgelegd. Deze vragen, alsmede de daarop op ... gegeven antwoorden, zijn hieronder afgedrukt. De voorzitter van de commissie De Pater-van der Meer De griffier van de commissie Nava
NDS14871 0708tkndsvra2008just-03
1
I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie
Kamerstuk 31 200 VI, nr. 102 De leden van de CDA-fractie hebben kennis genomen van de leidraad bewerkelijke zaken die per 1 januari 2008 door de Raden van de Rechtsbijstand worden toegepast. Deze leden achten het van wezenlijk belang dat deze leidraad geen negatieve gevolgen heeft voor de toegang tot het recht van de rechtzoekende. In dat licht hebben zij nog enkele vragen. Waarom is de leidraad nu al afgekondigd? Deze loopt immers vooruit op de bevindingen van de commissie die in opdracht van de staatssecretaris gaat onderzoeken op welke wijze de verzachting van de bezuiniging, die middels een amendement van de Tweede Kamer is bewerkstelligd, wordt ingevuld. Deze leden constateren dat de staatssecretaris de leidraad ziet als een harmonisatie van uitvoeringsbeleid. Kan zij aangeven in welke ressorten de in de leidraad beschreven gang van zaken reeds gangbaar was, en hoeveel ressorten zich aan de leidraad hebben moeten aanpassen? Wat is de reden dat de tijd die een zaak mag kosten voortaan gemeten wordt naar de omvang van het papierendossier en niet naar de ingewikkeldheid van de materie? Waar is de leesnorm van drie minuten per pagina op gebaseerd? Doet dit recht aan tijd die daadwerkelijk aan een complexe zaak besteed wordt? Wat is de reden dat werkzaamheden door kantoorgenoten niet langer worden vergoed? Op welke wijze worden de medewerkers van de Raad voor de Rechtsbijstand opgeleid om de werkzaamheden van de advocaat inhoudelijk te gaan toetsen? Verwacht de staatssecretaris geen stortvloed aan bezwaar- en beroepsprocedures? Zo neen, waarom niet? Verwacht zij niet dat advocaten hun werkzaamheden tot een minimum zullen beperken? Zo neen, waarom niet? Kan de staatssecretaris nog een keer uitleggen waarom in haar ogen de rechtzoekende niet de dupe wordt van deze ontwikkeling, zo vragen de leden van de CDA-fractie. Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie
Kamerstuk 31 200 VI, nr. 102 De leden van de PvdA-fractie delen de mening van de Raden van de Rechtsbijstand en de staatssecretaris dat gestreefd moet worden naar uniformiteit ten aanzien van de vergoeding van de extra gewerkte uren van toegevoegde advocaten. Deze leden vragen of er uitgebreid contact is geweest met de Orde van Advocaten over de financiering van deze extra uren. Zo neen, was dit dan niet wenselijke geweest? In de brief wordt aangegeven dat de uitvoering van de leidraad geen negatief effect heeft op de toegang tot het recht. De leden van de PvdA-fractie maken zich echter zorgen over de toegang tot het recht voor diegene die afhankelijk zijn van de gesubsidieerde rechtsbijstand. Uit alle reacties uit het veld blijkt dat de leidraad er niet toe leidt dat de advocaten hun gewerkte uren ook daadwerkelijk vergoed krijgen. Als dit het geval is, verwachten zij dat dit de animo onder de advocatuur om toevoegingszaken te accepteren zal afnemen en daarmee de toegang tot het recht zal bedreigen. Uit reacties uit het veld krijgen de leden van de PvdA-fractie het beeld dat de toegang tot het recht in voorkomende gevallen wel aan de orde zou kunnen zijn. Om een voorbeeld te noemen het volgende. Uit gesprekken
2
met de Orde is gebleken dat bij bewerkelijke zaken, zoals tbs-zaken, volgens de leidraad de advocaat zijn cliënt pas zou kunnen bezoeken als er weer een zitting gepland staat, terwijl het essentieel is voor een goede procesvertegenwoordiging dat er een vertrouwensrelatie wordt opgebouwd. Het is evident dat dat niet gebeurt als er één keer in de twee jaar contact is tussen cliënt en vertegenwoordiger. Kan de staatssecretaris reageren op deze klacht van de Orde ten aanzien van de cliënten die ter beschikking gesteld zijn? Hoe verhoudt zich deze klacht met de opmerking in de brief dat de veronderstelling dat alleen nog maar de hoogst noodzakelijke juridische werkzaamheden van de advocaat worden vergoed niet juist zou zijn? Hoe denkt de staatssecretaris dat een advocaat zich gedegen kan voor bereiden in een zaak als hij daarvoor maar minimaal tijd krijgt om de stukken door te nemen. Deelt zij de mening dat een goede voorbereiding van een (straf)zaak de kwaliteit van de vertegenwoordiging ten goede komt en dat dientengevolge de stukken zorgvuldig moet worden doorgenomen? Hoe en door wie wordt beoordeeld of een zaak echt bewerkelijk is, zo vragen de leden van de PvdA-fractie. Hoeveel aanvragen van bewerkelijke zaken worden afgewezen door de Raden? Is er daarna nog een «second opinion» mogelijk om te beoordelen of het genomen besluit van de Raden, dat geen sprake is van een bewerkelijke zaak? Een andere consequentie van de leidraad betreft de jonge strafrechtadvocaten. Deze jonge advocaten doen veel toegevoegde zaken en zijn daardoor, bij uitgebreide zaken gebonden aan de leidraad als het gaat om vergoeding van de extra uren. Een kenmerk van een jonge advocaat is dat deze ook gecoacht moet worden door een ervaren advocaat. In de eidraad lijkt hiervoor geen ruimte te bestaan. Is de staatssecretaris van mening dat een jonge advocaat van een (bewerkelijk) zaak volledig zelfstandig deze zaak moet kunnen afhandelen, of moet er (financiële) ruimte bestaan om een ervaren advocaat mee te laten lezen om zo de jonge advocaat beter te kunnen begeleiden? Zou het meelezen van een ervaren advocaat de kwaliteit van het werk van een (jonge) advocaat niet verhogen? Hoe ziet de staatssecretaris dat, en hoe verhoudt die gedachte zich tot de leidraad waarin uitdrukkelijk staat dat alleen de toegevoegde rechtsbijstandverlener zijn gewerkte tijd mag declareren en overleg met het kantoor niet vergoedt kan worden? Deze leden willen graag een uiteenzetting van de staatssecretaris op de geconstateerde scheve verhouding tussen de mankracht die het opsporingsapparaat heeft en de beperkte mankracht die de verdachte bij een toegevoegde zaken heeft. Immers het lezen van stukken moet uiterst onzorgvuldig gebeuren, omdat er maar beperkte tijd beschikbaar is. De jonge advocaten constateren hierdoor een spanning met het beginsel «equality of arms», met als gevolg dat de toegevoegde advocaat geen adequate rechtsbijstand kan geven. Graag ontvangen deze leden een reactie hierop. De algemene indruk uit de praktijk bestaat dat de advocatenkantoren de mening van de Raden niet delen dat er nog geen reden bestaat om aan te nemen dat door deze leidraad de sociale advocatuur genoodzaakt wordt te stoppen. De huidige vergoeding zou advocatenkantoren doen besluiten over te gaan van sociale advocatuur naar betalende praktijk. Deze trend zou ernstige gevolgen hebben voor de sociale advocatuur. Zijn er actuele cijfers bekend van het aantal advocaten dat van sociale advocatuur zijn overgestapt naar betalende zaken? Geven deze cijfers reden tot bezorgdheid? Heeft de staatssecretaris hierover contact (gehad) met de Orde? Zo ja, was er overeenstemming tussen de Orde en de Staatssecretaris op dit punt? Zo neen, waarom niet? Gaat de staatssecretaris alsnog in gesprek met de Orde? Contacten met de Raden en de administratieve werkzaamheden worden niet vergoed. De leden constateren dat, volgens de leidraad, de advocaten
3
veel aandacht moeten besteden aan de declaratie. Zo moeten zij naast een urenspecificatie die naar soort moet worden onderscheiden en gespecificeerd, ook een inhoudelijk toelichting op de zaak worden gegeven. Daarnaast moet een uitgebreide begroting worden meegestuurd. Hoeveel tijd denkt de staatssecretaris dat een advocaat hiervoor kwijt is in een grote strafzaak waarvoor de advocaat maximaal 24 uur vergoed krijgt? Wie bij de Raden beoordeelt de inhoudelijk toelichten op basis waarvan de extra vergoeding wordt toegekend? Is naar de mening van de staatssecretaris deze persoon capabel genoeg om deze afweging te maken? Is het volgens de staatssecretaris mogelijk om in een korte inhoudelijk toelichting voldoende gegevens te verwerken, zodat de complexiteit en de omvang van een zaak duidelijk naar voren komt? En kan een dergelijk toelichting en een beperkt tijdsbestek geschreven worden? De leden van de PvdA-fractie vragen of de staatssecretaris van mening is dat de Raden de advocaten niet mogen overladen met vragen om hun declaratie toe te lichten. Hoeveel tijd mag een advocaat maximaal besteden aan deze administratieve lasten in de richting van de Raden? Is de staatssecretaris bereid de Raden erop te wijzen dat een veelheid de aan vragen ten behoeve van de verantwoording van de gewerkte uren niet in het belang is van de rechtszoekende?
Kamerstuk 31 200 VI, nr. 99 De leden van de PvdA lezen dat de voorgenomen wijzigingen in het Besluit vergoedingen rechtsbijstand 2000 (BvR) verband houden met de in het financieel kader van het Coalitieakkoord aangekondigde taakstelling voor de gesubsidieerde rechtsbijstand. De leden hebben echter in de dat financieel kader gelezen dat de taakstelling gekoppeld is aan een verzekeringsstelsel rechtsbijstand. De nu voorgestelde bezuinigingen voor 2008 lijken echter geen verband te houden met een dergelijk verzekeringsstelsel, maar gaan uit van bezuinigingen binnen het kader van het huidige systeem van gesubsidieerde rechtsbijstand. Zien de leden van de PvdA-fractie dit goed? Mogen zij aannemen dat de voor het begrotingsjaar 2009 en later aangekondigde taakstelling van 50 miljoen euro gekoppeld wordt aan een verzekeringsstelsel rechtsbijstand? Wat is de stand van zaken met betrekking tot een verzekeringsstelsel rechtsbijstand? Kan een dergelijk stelsel leiden tot een goedkoper systeem van gesubsidieerde rechtsbijstand zonder dat de toegankelijkheid daarvan er onder lijdt? Zo ja, waarom wordt niet gewacht op een dergelijk verzekeringsstelsel alvorens nu al bezuinigingen aan te kondigen? Zo neen, waarom is er dan sprake van een verzekeringsstelsel in het Coalitieakkoord? Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie
Kamerstuk 31 200 VI, nr. 102 De leden van de SP-fractie zijn verbaasd over het feit dat de staatssecretaris evenals de Raden voor Rechtsbijstand geen negatieve gevolgen voor de toegang tot het recht van rechtzoekenden verwachten als gevolg van toepassing van deze leidraad door de Raden. Waarop baseren de staatssecretaris en de Raden voor Rechtsbijstand deze verwachting? In tegenstelling tot de staatssecretaris en de Raden voor Rechtsbijstand voorzien de leden van de SP-fractie niet alleen problemen voor de toegang tot het recht, maar ook voor de kwaliteit van de rechtsbijstand. Zij zijn door tientallen advocaten gewezen op de gevolgen voor het systeem van rechtsbijstand van de invoering van de leidraad voor bewerkelijke zaken. Zijn er ,ook gesprekken gevoerd met advocaten en/of organisaties van advocaten over de mogelijke gevolgen van de invoering van de
4
leidraad? Heeft de staatssecretaris vooraf kennisgenomen van de kritiek van de Nederlandse Orde van Advocaten op de leidraad? Vanuit de sociale advocatuur bereiken deze leden berichten dat er grote problemen ontstaan als gevolg van de invoering van de leidraad. Nu al geven veel advocaten aan dat zij geen bewerkelijke zaken meer aan kunnen nemen omdat deze zaken als gevolg van toepassing van de leidraad verliesgevend zijn. Daarnaast zorgt de aanvraag van een vergoeding voor een bewerkelijke zaak voor hoge administratieve lasten vanwege de vereiste gedetailleerde motivering. Een aanvraag vergt veel tijd en moet vergezeld gaan van vele stukken. De wachttijd is veelal minimaal zes tot acht weken. Dat leidt niet alleen tot grote onzekerheid bij cliënt en advocaat, maar betekent ook dat geen vermindering van kosten ( zoals griffiegeld en exploten) kan worden verkregen. In toenemende mate zijn bezwaar- en beroepsprocedures nodig om toevoegingen te verkrijgen. Sociale advocaten haken af waardoor het voor rechtzoekenden steeds moeilijker zal worden nog een advocaat te vinden die bereid is een bewerkelijke zaak aan te nemen. De toegang tot de rechtsbijstand komt hierdoor in gevaar. Erkent de staatssecretaris dat deze ontwikkeling zich op dit moment voordoet? De leden van de SP-fractie constateren dat zij door de betrokken advocaten beargumenteerd worden gewezen op de problemen als gevolg van de invoering van de leidraad. Er zijn een groot aantal problemen waar op gewezen wordt, waarvan de leden er hier enkele noemen. Zo houden de richtlijnen in dat advocaten geen extra uren meer kunnen aanvragen op basis van «factoren die herleidbaar zijn tot de persoon van de rechtzoekende». Onafhankelijk van de persoon van de rechtzoekende (anderstalig, getraumatiseerd, beperkt geschoold) moet een zaak binnen de urennorm worden afgehandeld. In feite zeggen de Raden hier dat lastige cliënten die veel bellen en schrijven ( of mondig zijn?) en/of veel verzoeken hebben niet meer (tegen vergoeding) geholpen mogen worden. Een voorbeeld van een dergelijke cliënt is bijvoorbeeld een tbs-cliënt. Van een advocaat in dit soort zaken wordt nu juist verwacht dat hij zeer actief de behandeling van de cliënt in de kliniek volgt en de voortgang bewaakt door regelmatig overleg met cliënt en de behandelstaf. Dat betekent dus niet lijdzaam afwachten tot er na twee jaar weer een verlenging van de tbs wordt gevorderd en de advocaat dan alleen daarvoor een toevoeging ontvangt. Hier komt de kwaliteit van de rechtsbijstand in gevaar. Ook het doorgeven van verhinderdata en wachttijden voor een zitting, met name veel voorkomend in straf- en familierechtzaken, komen volgens de Raden niet voor vergoeding in aanmerking, waardoor advocaten worden ontmoedigd om dit soort zaken aan te nemen. Zo is ook onderzoek op plaats delict of het verrichten van andere opsporingswerkzaamheden vaak geïndiceerd indien er vragen zijn omtrent de feiten (is er een descente nodig of wellicht een reconstructie?). Deze handelingen worden niet meer vergoed, waardoor gevreesd moet worden dat noodzakelijk onderzoek achterwege zal blijven en de mogelijkheid dat onvolledig onderzoek leidt tot het veroordelen van onschuldigen toeneemt. Hetzelfde geldt voor contact met familieleden van (gedetineerde) cliënten. Een goed oordeel over de persoon van de verdachte (een criterium voor straftoemeting) en de omstandigheden van het geval (een criterium voor de straftoemeting) maken het noodzakelijk met de familie te spreken, bijna in elk dossier. Dit is dus zonder discussie in het belang van de verdediging. Contact met familie is ook van belang bij zaken waar jeugdigen bij zijn betrokken. Juridische bijstand kan bestaan uit het adviseren van de jongere en de ouders om al dan niet een taakstrafaanbod van de officier van justitie te aanvaarden ofwel uit het ter zitting bij de kinderrechter en tijdens het voorarrest bijstaan van de jongere en zijn ouders. Want iedere ouder wil weten wat zijn kind te wachten staat, hoe het er aan toe gaat in een gevangenis of bij de kinderrechter, onder welke voorwaarden het kind
5
uit voorarrest naar huis kan komen. De wet heeft niet voor niets meer en specifieke rechten toebedeeld aan de ouders van wie een kind vervolgd wordt of (preventief) gedetineerd raakt. Het is toch onvoorstelbaar dat contacten met ouders, (gezins)voogden en medewerkers van de Jeugdreclassering en Bureau Jeugdzorg niet meer voor vergoeding in aanmerking zouden komen Een waargenomen zitting door een kantoorgenoot wordt ook niet langer vergoed. In de praktijk is deze regel onuitvoerbaar omdat in het geval een advocaat een zitting heeft in Zwolle en bijvoorbeeld een getuigenverhoor in Utrecht, de cliënt daar de dupe van wordt, aangezien de advocaat zich niet mag laten vervangen door zijn medewerker. Deze beleidsregel geeft nog eens aan hoe ondoordacht het nieuwe beleid in elkaar steekt. In dit verband wijzen de leden op de regel dat de advocaat in zo’n geval aanhouding moet vragen van de zaak in Zwolle of uitstel van het getuigenverhoor in Utrecht. Een dergelijk uitstel wordt in de praktijk niet verleend, omdat de zittingsruimte van de rechtbanken en gerechtshoven zo krap is dat uitstel tot onoverkomelijke problemen leidt. Een groot bezwaar bestaat tegen het uitgangspunt dat een strafdossier bestudeerd wordt in een tempo van drie pagina’s per minuut. Dit uitgangspunt is volstrekt onjuist aangezien daarmee volledig voorbijgegaan wordt aan de realiteit en voorbijgegaan wordt aan een serieuze bestudering van een strafdossier. Het is juist van groot belang dat het dossier in alle details wordt bestudeerd en daarvoor de tijd wordt gegeven. Drie pagina’s per minuut is een onwerkbaar uitgangspunt en strookt op geen enkele wijze met de werkelijkheid indien het uitgangspunt is dat strafzaken en met name bewerkelijke zaken serieus moeten worden behandeld. Ook het declareren van uren voor studie van voor het geval relevante weten regelgeving, literatuur en jurisprudentie komt slechts bij hoge uitzondering nog voor vergoeding in aanmerking, omdat dit door de Raden niet als rechtsbijstand wordt aangemerkt. In strafzaken worden regelmatig grenzen verkend, grenzen welke door de wetgever worden aangegeven. Daarvoor is bestudering van jurisprudentie en literatuur per zaak nodig en zeker in het geval van bewerkelijke zaken welke veelomvattend zijn, meestal ook qua rechtsvragen. Het hernieuwd en intensief bestuderen van jurisprudentie en literatuur in het concrete geval behoort tot de essentie van de voorbereiding in strafzaken In de plannen ligt besloten dat werkzaamheden ter zake bestudering van jurisprudentie en literatuur niet meer worden vergoed. Jurisprudentie en literatuur is de essentie van een behoorlijke verdediging. Wanneer een advocaat bij de rechtbank verschijnt en zijn jurisprudentie niet kent, of wanneer blijkt dat hij voor dit geval belangrijke literatuur niet heeft bestudeerd, zal de rechter hem dit zeer kwalijk nemen en van oordeel zijn dat de juridische bijstand niet naar behoren wordt verleend. Bij een proces mag en moet men er van uitgaan, dat elke procespartij zich optimaal heeft voorbereid bij de behandeling van de zaak. Verder wordt het bijwonen van een getuigenverhoor, wat soms uren kan duren, slechts beloond met het forfaitaire bedrag van zo’n € 100. Komt de getuige niet opdagen, dan krijgt de advocaat helemaal niets, zelfs geen reiskosten, ook al wordt er naar een uithoek van het land gereisd. Zij moeten dit allemaal uit eigen zak betalen, waardoor een advocaat wellicht gedwongen wordt getuigenverhoren te schrappen hetgeen een zorgvuldige rechtsgang in de weg staat. In schriftelijke procedures bij de Hoge Raad gaat het enkel en alleen om juridische argumenten, gebaseerd op de wet en de jurisprudentie. Een cassatiepraktijk zonder bestudering van arresten is niet mogelijk zonder aan kwaliteit in te boeten. De Hoge Raad heeft recentelijk aan de Balie laten weten dat het verwacht dat het niveau van de cassatiebalie stijgt. Deze maatregel betekent dat de kwaliteit juist omlaag dreigt te gaan. Ook de verdediging van een psychisch gestoorde verdachte vraagt meer
6
tijd en deskundigheid. Veelal is het zo dat bij de straftoemeting gewerkt wordt met opname binnen een bepaalde kliniek. Dat traject vraagt meer aandacht dan gemiddeld (bezoeken, overleg deskundigen, bespreken rapportages), ook al omdat van aanvang af aan niet duidelijk is welke kant het opgaat. Toch moet zo’n zaak binnen de urennorm worden afgehandeld waardoor de kwaliteit van de rechtshulp onder druk komt te staan. Naar de mening van de leden van de SP-fractie is een dergelijke niet adequate rechtshulpverlening in strijd met artikel 6 EVRM. Hebben alle hierboven geschetste signalen uit de praktijk, die slechts een selectie zijn uit de toegezonden ervaringen vanuit de sociale advocatuur, ook de staatssecretaris van Justitie bereikt, en wat is haar reactie op deze in de praktijk geconstateerde problemen met de leidraad, zo vragen de leden van de SP fractie. De leden van de SP-fractie vragen de staatssecretaris of zij de mening deelt dat de reacties vanuit de praktijk van de sociale advocatuur aanleiding zijn om de gevolgen van de invoering van de leidraad voor bewerkelijke zaken te onderzoeken. Gebleken is dat de invoering van de leidraad voor veel onrust binnen de sociale advocatuur zorgt. Uit de reacties naar aanleiding van de invoering van de leidraad blijkt er gegronde redenen zijn om aan te nemen dat de door de staatssecretaris uitgesproken verwachting dat de invoering van de leidraad geen negatieve gevolgen voor het systeem van rechtsbijstand zal hebben niet juist is. Door het beleid van de Raden wordt rechtsbijstand op meerdere gebieden feitelijk onmogelijk gemaakt. De leden van de SP fractie zijn niet op voorhand tegenstander van uniformering van de uitvoering van bewerkelijke zaken. Zij stellen als voorwaarde bij een uniformering nadrukkelijk dat een dergelijke maatregel niet ten kosten mag gaan van toegang tot, en kwaliteit van het systeem van rechtsbijstand. Een goed functionerend systeem van rechtsbijstand is immers een voorwaarde voor een goed functionerend rechtssysteem. De leden van de SP fractie stellen vast dat de invoering van de uniformering van de uitvoering van bewerkelijke zaken niet alleen in strijd is met het aangenomen amendement-Heerts c.s. inzake de bezuinigingen op de rechtsbijstand voor 2008, maar ook grote gevolgen heeft voor de toegang tot en de kwaliteit van het systeem van rechtsbijstand. De leden van de SP-fractie vragen de staatssecretaris derhalve om de invoering van de uniformering voor bewerkelijke zaken per 1 januari 2008 terug te draaien en eerst grondig onderzoek te doen naar de gevolgen voor het systeem van rechtsbijstand van de leidraad voor bewerkelijke zaken zoals die nu door de Raden voor Rechtsbijstand wordt toegepast. In het belang van de te waarborgen toegang tot het recht vragen de leden van de SP-fractie de staatssecretaris van Justitie per omgaande aan hun verzoek te voldoen.
Kamerstuk 31 200 VI, nr. 99 De leden van de SP fractie constateren dat de staatssecretaris in haar brief aangeeft dat de in het kader van het Coalitieakkoord aangekondigde taakstelling voor de gesubsidieerde rechtsbijstand voor 2008 is teruggebracht tot een totaal van 10 miljoen euro. Deze leden stellen vast dat er tijdens de begrotingsbehandeling voor 2008 bij motie door de leden van Velzen en De Wit (31 200 VI, nr. 88) is gevraagd om het te bezuinigen bedrag in te vullen middels de afschaffing van de vergoeding van de administratieve kosten bij ambtshalve toevoegingen en het aanpassen van de voorschotregeling. De leden van de SP-fractie constateren dat de staatssecretaris de bezuinigingen conform het verzoek in de motie heeft ingevuld, ondanks dat de motie niet is aangenomen. De leden van de SP-fractie stellen vast dat de staatssecretaris in haar brief
7
van 1 november 2007 over de gesubsidieerde rechtsbijstand (31 200 VI, nr. 13) een aantal voorstellen tot bezuiniging heeft gedaan om de taakstelling voor de gesubsidieerde rechtsbijstand van 25 miljoen euro invulling te geven. Eén van de voorgestelde bezuinigingen betrof de uniformering van het uitvoeringsbeleid voor bewerkelijke zaken. De staatssecretaris meldt in haar brief van 1 november 2007 dat een meer uniforme en inherent strakkere toepassing van de regeling op jaarbasis een besparing van 5 miljoen euro zal opleveren. Invoering van deze regel is naar mening van de leden van de SP-fractie echter niet aan de orde omdat de besparing van 10 miljoen euro op de rechtsbijstand voor 2008 reeds gevonden is in de afschaffing van de vergoeding van de administratieve kosten bij ambtshalve toevoegingen en de aanpassing van de voorschotregeling. De leden van de SP fractie constateren dat de staatssecretaris in strijd handelt met het aangenomen amendement-Heerts c.s. (31 200VI, nr. 39) waarbij de besparingen worden teruggebracht tot 10 miljoen euro. De leden stellen vast dat de staatssecretaris bezuinigingen op de rechtsbijstand doorvoert tot een bedrag van 15,2 miljoen euro en daarmee niet handelt overeenkomstig haar brief van 21 december 2007. De leden van de SP fractie vragen de staatssecretaris om opheldering op dit punt. Deze leden roepen de staatsecretaris op om de extra bezuiniging op de rechtsbijstand ter grootte van 5 miljoen euro in de vorm van de invoering van de uniformering van het uitvoeringsbeleid voor bewerkelijke zaken per 1 januari 2008 terug te draaien, zodat het totaal aan bezuinigingen op de rechtsbijstand voor 2008 het bedrag van 10,2 miljoen euro niet zal overschrijden. Graag ontvangen zij een toezegging op dit punt. Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie
Kamerstuk 31 200 VI, nr. 102 De leden van de VVD-fractie merken op dat de staatssecretaris zeer stellig aangeeft dat zij, evenals de Raden voor Rechtsbijstand, niet verwacht dat deze harmonisatie van uitvoeringsbeleid ertoe zal leiden dat de toegang tot het recht voor rechtzoekenden belemmerd gaat worden ingeval van een bewerkelijke zaak. Zij hebben echter vanuit het werkveld ook andere geluiden vernomen. Deze schetsen wel degelijk een zorgwekkender toekomstbeeld voor de toegang en kwaliteit van de kostenloze rechtsbijstand ten gevolge van de onderhavige leidraad en ontwerpmaatregel van bestuur. Eén van de reacties komt van de Nederlandse Vereniging van Strafrecht Advocaten (NVSA), waarin wordt gesteld dat op grond van dit nieuwe beleid voor vergoeding van essentiële werkzaamheden, die mede de basis vormen voor kwalitatief goede rechtsbijstand, nauwelijks nog ruimte zal zijn. De leden van de VVD-fractie hebben dan ook nog een aantal kritische vragen ten aanzien van de leidraad en ontwerpmaatregel van bestuur. Zo vragen deze in hoeverre er van deze leidraad en het ontwerp van een algemene maatregel van bestuur tot wijziging van het Besluit vergoedingen rechtsbijstand 2000 (31 200 VI, nr. 99) kan worden afgeweken en de in de praktijk bestaande verschillen in uitvoering van de vergoedingen bewerkelijke zaken dientengevolge zullen blijven bestaan. Voorts vragen zij of de vier onderwerpen die in de leidraad genoemd worden in het kader van ’aspecten die van belang zijn voor de vergoeding van extra uren’ (blz. 6) uitputtend zijn? Zo neen, kan de staatssecretaris aangeven welke aspecten nog meer van belang zijn? Met betrekking tot de reacties vanuit de strafrechtadvocatuur hebben de leden van de VVD-fractie een aantal specifieker vragen. Ten eerste zouden zij de staatssecretaris willen vragen nadere toelichting te geven op de wijze van vaststelling van de tijd die een zaak mag kosten. De NVSA stelt dat de omvang van het papieren dossier hierbij leidend zal
8
zijn en niet de ingewikkeldheid van de materie: de omvang bepaalt dus de ingewikkeldheid. Kan de staatssecretaris nader toelichten hoe de juridische complexiteit in de praktijk zal moeten worden getoetst? Medewerkers van de Raden voor Rechtsbijstand zullen moeten beoordelen of werkzaamheden noodzakelijk waren en niet teveel tijd hebben gekost (doelmatig). Op welke wijze zijn de medewerkers voor dergelijke toetsing opgeleid? Ten tweede zijn deze leden met de NVSA van mening dat ten behoeve van een specifieke zaak bestudering van daartoe noodzakelijke literatuur en jurisprudentie voor vergoeding in aanmerking dienen te komen. De leidraad geeft aan dat indien er sprake is van juridische complexiteit de tijd die in een dergelijk specifiek geval gemoeid is met studie van specifiek op de zaak toegespitste literatuur, wet en regelgeving en (soms) jurisprudentie mag worden opgegeven en in principe voor vergoeding in aanmerking kan komen. Kan de staatssecretaris nader specificeren waar de scheidlijn dient te liggen in het grote grijze gebied tussen specifiek op de zaak toegespitste literatuur, weten regelgeving en (soms) jurisprudentie tegenover algemene studie? De leden van de VVD-fractie vragen de staatssecretaris of het niet vergoeden van de werkzaamheden door kantoorgenoten staande praktijk was of nieuw beleid vormt. Hoe verhoudt dit zich tot de effectieve rechtsgang ten aanzien van strafzaken en het Landelijk Aanhoudingen Protocol, waarin staat dat in beginsel geen uitstel van de strafzaak zal worden gegeven indien een kantoorgenoot de zaak kan overnemen? En de mogelijkheid alle raadkamerzittingen op een dag door één advocaat binnen het kantoor te laten doen? Graag ontvangen deze leden een reactie van de staatssecretaris. De leidraad geeft voorts aan dat als richtlijn geldt dat voor de beoordeling van de aanvraag extra uren en de daarbij ingediende begroting als standaard 3 pagina’s per minuut voor het doornemen gehanteerd wordt. Uiteindelijk wordt het daadwerkelijk aan het doornemen van het dossier bestede tijd vergoedt, waarbij die vergoeding gebaseerd zal zijn op maximaal drie pagina’s per minuut. Hoe verhoudt deze strikte regel zich tot de daadwerkelijke aan het doornemen van het dossier bestede tijd? Wat als deze absoluut niet correspondeert met de maximaal drie pagina’s per minuut? Een ander gevolg van de leidraad is dat advocaten geen vergoeding (meer) krijgen voor het bijstaan van familie en of het onderhouden van contacten met andere instanties ten behoeve van de zaak. De leden van de VVD-fractie vragen of deze beperkingen niet strijd op leveren met de verplichtingen die een advocaat heeft tegenover zijn cliënt (op basis van bijvoorbeeld de gedragsregels). Is de staatssecretaris met deze leden van mening dat contact met familie, (gezins-)voogden, Jeugdreclassering, Bureau jeugdzorg etc. noodzakelijk kan zijn voor het leveren van juridische bijstand van (minimale) kwaliteit in zaken van vooral jeugdige personen? Staat de staatssecretaris open voor het maken van een uitzondering voor jeugdigen als verdachten of procespartij zodat deze werkzaamheden wel in aanmerking komen voor vergoeding? Zo neen, waarom niet? Heeft de staatssecretaris overzicht van gevolgen voor en concrete uitwerking van de leidraad voor de verschillende Raden? Kan de staatssecretaris inzichtelijk maken binnen hoeveel Raden dit een aanscherping van beleid betekent en binnen hoeveel Raden de bovengenoemde punten nieuw zijn? De aan het woord zijnde leden vragen of ten gevolge van dit geharmoniseerde beleid (dat dus in sommige Raden strikter zal uitvallen/ worden toegepast) een toename wordt verwacht in de bezwaar- en beroepsprocedures. Zo neen, waarom niet? Zo ja, is hier voldoende capaciteit voor beschikbaar?
9
Is de staatssecretaris met de leden van de VVD-fractie van mening dat de werkdruk bij de rechterlijke macht onnodig zal toenemen indien de aangeleverde standpunten minder gedegen onderbouwd naar voren zullen worden gebracht ten gevolge van minder vergoedde tijd per dossier? Zo neen, waarom niet? Tot slot een meer overkoepelende vraag van de leden van de VVD-fractie. Worden de vereisten van artikel 6 EVRM nog wel gegarandeerd? In hoeverre doen de beperkingen met betrekking tot werkzaamheden die voor vergoeding in aanmerking komen voor bewerkelijke zaken afbreuk aan het beginsel en vereiste van «equality of arms» als het OM bijvoorbeeld wel de tijd en mogelijkheid heeft in jurisprudentie en literatuur te duiken maar de verdediging niet? II Reactie van de staatssecretaris
10
