Verblijf in Thailand, woonadres in Nederland? Ingezetene Vraag: Kan je ingeschreven blijven in Nederland wanneer je in Thailand verblijft en om de 8 maanden even terug gaat naar Nederland? (lezersvraag 31 maart 2013) Het antwoord daarop is te vinden in de Wet Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (Wet GBA). Volgens deze wet moet iedere gemeente in Nederland persoonsgegevens registreren van haar inwoners. Eén van die gegevens is het woonadres. De instanties die de wetten uitvoeren, zoals de belastingdienst, de Sociale Verzekeringsbank (SVB), het Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (UWV), het College van Zorgverzekeringen (CVZ), pensioenfondsen, gemeentelijke instanties, enz. raadplegen allemaal de gegevens die in de GBA zijn opgenomen. De 8/4 bepaling Heeft u een woonadres in Nederland, dan bent u ingezetene. Uitzonderingen zoals die gelden voor nieuwkomers , evenals de bijzondere situaties, zoals regelingen voor zeevarenden, werknemers van internationale bedrijven, e.d. blijven hier buiten beschouwing. Artikel 68 van de Wet GBA zegt dat de ingezetene die verwacht gedurende een periode van een jaar tenminste 8 maanden buiten Nederland te verblijven verplicht is – voor vertrek – zich uit te schrijven bij de gemeente waar hij woont. De gemeente stelt vervolgens alle op de GBA aangesloten instanties op de hoogte. Met andere woorden: Indien u in de 12 maanden volgend op een vertrek uit Nederland niet langer dan 8 maanden buiten Nederland verblijft hoeft u zich niet uit te schrijven. En blijft u dus ingezetene van Nederland. Let op! Er worden twee voorwaarden gesteld. Maximaal 8 maanden buiten Nederland en minimaal 4 maanden binnen Nederland op uw woonadres verblijven. Bij ieder vertrek uit Nederland moet steeds opnieuw worden gekeken of wordt voldaan aan de 8/4 regeling. Ter verduidelijking een paar voorbeelden van de toepassing van de 8/4 regeling: Voorbeeld 1: U vertrekt voor 8 maanden, keert terug op uw woonadres in Nederland en blijft daar minimaal 4 maanden. Vervolgens vertrekt u weer voor 8 maanden, enz. U voldoet aan de regel: 8 mnd weg/4 mnd thuis. Voorbeeld 2: U vertrekt voor 3 maanden, keert terug op uw woonadres en blijft 4 maanden in Nederland. Hierna gaat u voor 5 maanden weer naar het buitenland. (3+5=8 mnd weg / 4 mnd thuis). Bij terugkeer blijft u dit keer 2 maanden in Nederland. Dan gaat u vervolgens 3 maanden weg en moet u bij terugkeer minimaal 2 maanden in Nederland blijven voor u weer kunt vertrekken. (5+3=8 mnd weg / 2+2=4 mnd thuis). Zou u de laatste keer bijv. 4 in plaats van 3 maanden weggebleven zijn, dan zit u fout. Want 5 + 4= 9 maanden weg in een periode van 12 maanden en dat is te veel voor een ingezetene. Gevolgen bij overtreding Wat zijn de gevolgen als u zich niet uitschrijft en gewoon langer weg blijft? Zolang er niet wordt gecontroleerd gebeurt er niets. 1
Maar overtreding van het artikel is strafbaar gesteld. Artikel 147: maximale straf één maand hechtenis of een geldboete van de 2e categorie (€ 3.900). Als wordt vastgesteld dat u na vertrek langer dan 8 maanden weg bent of na terugkomst korter dan 4 maanden in Nederland verblijft, loopt u kans op een geldboete en weet u in ieder geval zeker dat alle uitvoeringsinstanties op de hoogte worden gesteld. Dit gebeurt overigens pas nadat een adresonderzoek heeft plaats gevonden. De geldboete is vastgesteld op € 350,00. Als u niet meer als ingezetene wordt aangemerkt door de gemeente wordt u uitgeschreven uit de GBA en geregistreerd als niet-ingezetene. Het register hiervoor – de RNI – is in opbouw. Spookburgers Stel u staat ingeschreven bij uw gemeente. Mag u er dan vanuit gaan dat alle instanties uw adres accepteren als uw woonadres? Het antwoord is: Neen! Op dit moment is het fenomeen spookburgers actueel in de politiek. Amsterdam telde vorig jaar 85.000 spookburgers, Rotterdam 45.000 en Den Haag 41.000. Landelijk waren het er 440.000. Allemaal mensen die niet meer woonden op het adres van inschrijving en waarvan niet bekend was waarheen ze vertrokken waren. De schatting is dat ongeveer de helft naar het buitenland is vertrokken. Verder zou het gaan om mensen die onvindbaar willen zijn voor belastingdienst, justitie en schuldeisers. Vandaar dat de politiek wil dat het probleem wordt aangepakt. Er komen dus meer controles. Het nieuwe register voor niet-ingeschreven personen (RNI) is bedoeld om de opsporing van deze spookburgers te verbeteren. Woonplaats en jurisprudentie De vraag of het adres waar u staat ingeschreven ook uw woonplaats is, wordt juridisch als volgt bepaald: Uw woonplaats is daar waar het centrum is van uw persoonlijke belangen. Dus bijvoorbeeld het adres waar u steeds terugkeert na buitenlands verblijf, waar uw kleren hangen, uw meubels staan, uw administratie is opgeborgen en uw fiets in de berging staat. Een inschrijvingsadres bij een familielid, waar uw post wordt bezorgd, is geen woonadres en maakt u niet tot ingezetene. Wat onder woonplaats moet worden verstaan heeft de Hoge Raad (H.R.) op 21-01-2011 duidelijk geformuleerd. (LJN: BP1466, H. R., 10/00563). De Sociale Verzekeringsbank (SVB) stelde – voor het toekennen van kinderbijslag – eisen ten aanzien van de juridische, economische en sociale binding met Nederland. De H.R. verwierp dit standpunt en stelt dat het alleen gaat om de duurzame band van persoonlijke aard tussen betrokkene en Nederland. Is die aanwezig dan is het adres waar u woont, uw woonadres en heeft u een woonplaats in Nederland. Dit is een standaardarrest van de H.R. Vóór deze uitspraak werden de door de SVB genoemde criteria gehanteerd. Over het hebben van een dubbele woonplaats heeft de Centrale Raad van beroep (CRB) op 10-052012 een uitspraak gedaan (LJN: BW5323, CRB, 10/2725). De SVB vond dat iemand die 3 achtereenvolgende jaren meer dan 6 maanden per jaar in zijn huis in het buitenland verbleef, niet meer als ingezetene van Nederland kon worden beschouwd. De CRB stelde vast dat betrokkene in ieder geval ook zijn woonplaats in Nederland had omdat hij de beschikking had over een duurzame woning, kinderen en kleinkinderen in Nederland had en aldus een duurzame band van persoonlijk aard had met Nederland. Betrokkene was dus ingezetene en had daarom recht op kinderbijslag.
2
Hoe over een inschrijvingsadres wordt gedacht kwam aan de orde in de uitspraak van het CRB van 14 -12-2012 (LJN: BY6199, CRB, 11/7030). Betrokkene die, na zijn pensionering, in China was gaan wonen bij zijn Chinese vrouw wilde toch aangemerkt worden als ingezetene van Nederland. Hij had zich laten inschrijven bij zijn dochter en daar, naar eigen zeggen, ook een kamer ter beschikking. Bovendien had hij de intentie om terug te keren naar Nederland, maar vanwege gebrek aan financiële middelen was het daar niet van gekomen. De SVB beschouwde betrokkene niet meer als ingezetene en stopte de partnertoeslag bij de AOW. De CRB was het eens met het standpunt dat er hier geen sprake meer was van een duurzame band van persoonlijke aard tussen betrokkene en Nederland. Dus was betrokkene geen ingezetene. Uitkeringen Voor ingezetenen met een uitkering kan het tijdelijke verblijf in het buitenland beperkt worden. Dit geldt met name voor arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en bijstandsuitkeringen. Vaak is slechts 4 weken vakantie in het buitenland toegestaan. Voor een AOW’er met aanvullende bijstand vanwege onvolledige AOW geldt een maximum van 13 weken vakantie in het buitenland. Iedereen die een dergelijke uitkering ontvangt wordt op de hoogte gesteld van de voorwaarden die aan de uitkering zijn verbonden. Bij onduidelijkheid zal men in de eerste plaats contact op moeten nemen met de uitkerende instantie. Ziektekostenverzekering Ieder ingezetene van Nederland is verplicht een ziektekostenverzekering af te sluiten: de basisverzekering. In de polisvoorwaarden van iedere zorgverzekeraar staan ook regels voor de vergoeding van ziektekosten gemaakt in het buitenland. Zolang u ingezetene bent, bent u dus ook verzekerd tegen ziektekosten. In het kader van dit artikel is het niet mogelijk om in te gaan op de polisvoorwaarden van de verschillende maatschappijen. Informeer bij uw maatschappij hoe u het beste verzekerd kunt zijn bij langdurig verblijf in het buitenland. Soms zal een aanvulling op de basisverzekering noodzakelijk zijn. Er is geen verdrag met Thailand ten aanzien van de ziektekostenverzekering. Als men geen ingezetene van Nederland (meer) is , vervalt de verplichting om een basisverzekering af te sluiten. Als niet-ingezetene zal men zelf een ziektekostenverzekering moeten afsluiten. Er zijn maatschappijen die zogenaamd Expatsverzekeringen afsluiten. (www.expatverzekeringen.nl) Verdragen Voor wie vrijwillig in Thailand verblijft is het goed om te weten dat Nederland en Thailand op het gebied van de belastingheffingen en van de uitkeringen van sociale verzekeringen verdragen hebben afgesloten. Onvrijwillig verblijvenden (gedetineerden) kunnen aanspraak maken op de overeenkomst van 2004 waarin de overdracht van strafvonnissen is geregeld (hier niet verder te bespreken). De Belastingovereenkomst tussen Nederland en Thailand, van 11 september 1975, bevat regels ter voorkoming van dubbele belasting. In artikel 4 wordt aangegeven wat iemands fiscale woonplaats is. Uitgangspunt is dat iemand belastingplichtig is in het land waar hij verblijft, behalve ten aanzien van overheidspensioenen (AOW) en pensioenen die in een overheidsfunctie zijn opgebouwd (ambtenarenpensioenen). Deze pensioenen blijven in Nederland belast.
3
Ten aanzien van onroerend goed geldt dat dit belast mag worden in het land waar het onroerend goed is gelegen. Het Verdrag tussen Nederland en Thailand inzake export sociale verzekeringsuitkeringen, van 11 november 2002, regelt de uitbetaling van: Ziekte- en zwangerschapsuitkeringen Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen Ouderdomspensioenen (AOW) Nabestaandenuitkeringen Kinderbijslagen In principe kunnen deze uitkeringen uitbetaald worden aan Nederlanders die naar Thailand zijn geëmigreerd. Op kinderbijslag, kindgebonden budget en nabestaandenuitkering wordt inmiddels de ‘landenfactor’ toegepast. Voor Thailand is die vastgesteld op 0,5. Men ontvangt dus de helft van het normbedrag. Het verdrag heeft betrekking op de genoemde uitkeringen, niet op eventuele aanvullende toeslagen. Dit is vastgesteld in een uitspraak van het CRB van 20-01-2012 (LJN:BV1906,CRB,04/5097 + 09/6137). Deze zaak ging over iemand die naar Thailand was verhuisd met behoud van arbeidsongeschiktheidsuitkering. De aanvullende toeslag werd echter ingetrokken. De vraag of dit mocht is voorgelegd aan het Europese Hof van Justitie. De beslissing van het UWV bleek correct. Betrokkene had alleen recht op de uitkering voor arbeidsongeschiktheid, niet op de aanvullende toeslag. Wel of niet ingezetene van Nederland? U weet nu wat u moet doen om als ingezetene van Nederland te worden beschouwd. Lukt het niet om aan de voorwaarden te voldoen en wacht u de gevolgen af dan is de kans groot dat u op een gegeven moment bericht krijgt van een overheidsinstantie dat u niet beschikt over een woonadres in Nederland. Men zal u wijzen op de consequenties en u in de gelegenheid stellen om hierop te reageren. Tegen een genomen beslissing kunt u bezwaar maken. Bij afwijzing van het bezwaar is beroep mogelijk op de Nederlandse rechter. Eén geruststellende gedachte. Mocht het tegenvallen om als niet-ingezetene van Nederland in Thailand te leven, iedere Nederlander kan altijd terug naar dat kleine koude natte kikkerlandje. Opmerkingen over België Sociale en belasting wetgeving zijn bij uitstek zaken die ieder land zelf regelt. De onderlinge verschillen in regelgeving zijn groot. Het is mij niet mogelijk gebleken om aan te geven welke gevolgen langdurig verblijf in het buitenland heeft voor Belgische inwoners. Via een reactie van ‘Daniel’ kwam ik in het bezit van informatie die de Belgische Ambassade in Bangkok heeft samengesteld. Hieronder de samenvatting. De Ambassade meldt dat een afwezigheid van langer dan 6 maanden, als dat niet is aangegeven in de woonplaatsgemeente, aanleiding kan zijn tot een ambtshalve afvoering door het College van Burgemeester en Schepenen, voor zover de huidige verblijfplaats van betrokkene niet bekend is.
4
Het Thaise Consulaat in Antwerpen meldt: In geval van tijdelijke afwezigheid moet u uw hoofdverblijfplaats niet wijzigen, maar de afwezigheid melden aan het districtshuis of stadskantoor. De stad Antwerpen geeft aan dat dit geldt voor toeristen die maximum 1 jaar afwezig zijn uit de gemeente van inschrijving. De Belgische Ambassade geeft aan dat iedere Belg die ingeschreven is in de bevolkingsregisters van een Belgische gemeente en zijn hoofdverblijf overbrengt naar het buitenland, hiervan aangifte moet doen bij de gemeente van zijn woonplaats. Betrokkene wordt geschrapt uit de bevolkingsregisters en krijgt een bewijs van afvoering. Daarmee kan hij zich inschrijven op de Belgische Ambassade in het land waar hij verblijft. De fiscale toestand verandert hierdoor. Aangezien de Belgische fiscale reglementering zeer ingewikkeld is en de fiscale toestand verschilt van persoon tot persoon, raadt de Ambassade aan om inlichtingen in te winnen bij het belastingkantoor of de Federale Overheidsdienst Financiën. Verder waarschuwt de Ambassade dat de Belgische sociale zekerheid wellicht niet meer van toepassing is bij langdurig verblijf in Thailand. Er wordt aangeraden om een privé ziekteongevallenverzekering af te sluiten bij een lokale of internationale verzekeringsmaatschappij. Verzekering van ziekte- en ongevallenkosten is de eigen verantwoordelijkheid van betrokkene. De Ambassade heeft geen fondsen om medische kosten van landgenoten te betalen. Er is een lijst met tips bijgevoegd waar men aan moet denken bij het afsluiten van een privé verzekering. Tot slot In Nederland is op dit moment veel discussie gaande vanwege de bezuinigingen. Vaak gaat het over de sociale voorzieningen waarbij het onderwerp: export van sociale uitkeringen naar het buitenland volop in de belangstelling staat. Het is zaak om deze discussie goed te volgen. In een paar jaar tijd kan er veel veranderen. Thailand, april 2013. Jacques Koppert
5
