WAREGEM BINNENSTE BUITEN (21/24)
Van paarden, leeuwen en zwijnen wandeling langs de residentiële straten van het Leeuwke en de landelijke wegen van de Karmel Manette NOLF Startplaats
: kruispunt Holstraat, Franklin Rooseveltlaan, Felix Verhaeghestraat en Leeuwkestraat Parkeermogelijkheden : in de omgeving van de startplaats Lengte wandeling : 8 km Toegankelijkheid : voor iedereen. Bij regenweer kan het modderig zijn in de Dennenstraat over een afstand van 500 m. Een alternatief is de Bosstraat of Fazantenlaan. Routebeschrijving: -
start: kruispunt ’t Leeuwke Franklin Rooseveltlaan rechts Zadelstraat links Teugelstraat rechts Koetsierstraat links Drafstraat links Vredestraat rechts Zandstraat oversteken Franklin Rooseveltlaan rechtdoor Wortegemseweg links pad langs huis nr. 17 rechts Brouwerijstraat rechts Nachtegaallaan links Ruitersdreef tot einde
de Gavergids 2007 / 2
-
rechtdoor Galgewegel links Wortegemseweg 3de links Dennenstraat (alternatief Bosstraat of Fazantenlaan) links Galgestraat rechts Karmeldreef links Bergstraat links Driesstraat rechtdoor Ganzendries rechts Galgestraat links Brouwerijstraat rechts Lijsterlaan 2de links Felix Verhaeghestraat
33
Holstraat Vroeger werden straten genoemd naar hun richting, hun uitzicht of het grondgebied waar ze doorliepen. De Holstraat lag in een holle bedding die afdaalde tot aan de Gaverbeek. De naam komt al voor in 1758. Leeuwke Dit kruispunt wordt algemeen ’t Leeuwke genoemd naar café ’t Leeuwke aan de overkant van de vroegere brouwerij Verhaeghe. Op de etiketten van de bierflesjes van de Brasserie du Lion, stond een leeuw afgebeeld. Franklin Rooseveltlaan Vóór 1947 was dit de Anzegemseweg. De Democraat Franklin Roosevelt werd in 1932 verkozen tot 32ste president van de Verenigde Staten. In 1936, 1940 en 1944 werd hij telkens op overtuigende wijze herkozen, een unicum in de Amerikaanse politiek. In 1943 werd hij gedwongen deel te nemen aan de Tweede Wereldoorlog door de Japanse aanval op Pearl Harbor. Na de oorlog legde hij samen met Churchill en Stalin de nieuwe wereldorde vast op de conferentie van Jalta. Twee maanden later overleed hij.
Franklin Delano Roosevelt (1882-1945)
Zadelstraat, Teugelstraat, Koetsierstraat en Drafstraat De namen van deze straten in een recente wijk hebben allemaal te maken met paarden en de ruitersport. In een paardenstad als Waregem konden enkele paardenstraten natuurlijk niet ontbreken. Vredestraat De straat werd genoemd naar een vroegere herberg Hoop van Vrede, die al actief was in 1846. Zandstraat De naam verwijst naar de zanderige bodem in dit deel van Waregem. Wortegemseweg Deze naam komt al voor in 1846. De brug over de E17 is één van de negen oversteekplaatsen van de autosnelweg (8 bruggen en 1 tunnel) die het zuiden van de stad verbinden met de rest van het grondgebied. De E17 werd gebouwd in de jaren ’70 van de vorige eeuw, en heette toen nog de E3. Het is een belangrijke verkeersader die loopt van noord naar zuid dwars doorheen Europa. Dankzij de op- en afrit is er in Waregem langs de E17 een belangrijke nieuwe industriezone ontstaan. de Gavergids 2007 / 2
34
Op de hoek van de Bosstraat en de Wortegemseweg passeren we de Flanders Field begraafplaats. Dit is de enige militaire begraafplaats in België voor gesneuvelde Amerikaanse soldaten uit WOI. Het bevindt zich in een schitterend park van 2 ha. dat tot in de puntjes verzorgd en onderhouden wordt door de Amerikaanse Commissie voor Oorlogsmonumenten. In het midden van de begraafplaats staat er een kleine monumentale gebedsplaats in Florentijnse stijl. Boven de ingang staat de tekst: “Gedenk hen steeds met een dankbaar hart”. De middenpanelen van de bronzen deur zijn belegd met zuiver bladgoud. Op de muren aan de buitenzijde staan ter nagedachtenis drie teksten in het Engels, Frans en Nederlands. Daaronder allegorische voorstellingen in basreliëf die de rouw, het aandenken en de geschiedenis voorstellen. Het plafond binnen heeft een prachtige mozaïektekening met Amerikaanse sterren en strepen, vredesduiven en een olielamp. Het altaar is vervaardigd uit antiek marmer en ervoor staat een symbolische afbeelding van de stenen tafelen met de 12 geboden, ter ere van de joodse slachtoffers die hier begraven liggen. In een marmeren paneel aan de wand staan 43 namen gegraveerd van soldaten die sneuvelden in de streek maar nooit werden teruggevonden. Rondom de kapel staan verdeeld over vier gelijke percelen in totaal 368 zerken vervaardigd uit wit Italiaans carrara-marmer. Eenentwintig daarvan zijn anoniem en dragen het opschrift “Here rests in honored glory an American soldier known but to God” (‘hier rust in eervolle glorie een Amerikaanse soldaat enkel gekend door God’) en acht hebben de joodse Davidster in plaats van een kruis. Twee maal per dag, om 12u en om 18u, klinken er vier melodieën op de nieuwe beiaard, die werd ingehuldigd op 21 mei 2007. De beiaard is ook te horen bij bezoeken, op Memorial Day (de zondag het dichtst bij 30 mei) en bij andere bijzondere gelegenheden. (Voor meer informatie, zie het artikel van In Flanders Fields tot Flanders Field elders in dit nummer.)
achterzijde van het centrale monument
mozaïek op het plafond
Brouwerijstraat De straatnaam kwam al voor in 1842 en verwijst naar de Brasserie du Lion, die eigendom was van de familie Verhaeghe en gevestigd was tegenover Belle Maries kapelle, op het kruispunt met de huidige Felix Verhaeghestraat. Later verhuisde de brouwerij naar het begin van de
de Gavergids 2007 / 2
35
laatstgenoemde straat. De oude bedrijfsgebouwen met de fabrieksschoorsteen, achter het herenhuis van brouwer-burgemeester Felix Verhaeghe, staan er nog steeds. Er is sinds enkele jaren een ‘brasserie’ in ondergebracht, in de nieuwe betekenis van het woord. Nachtegaallaan Vanaf de jaren 1950 is men straten beginnen noemen naar willekeurige natuurelementen zoals bloemen, bomen, kruiden en vogels. Die ‘natuurnamen’ pasten uitstekend bij het nieuwe type straat dat toen ontstond: de groene woonwijk naar Engels model. Uit die tijd dateert ook het ‘Villapark’ met o.a. de Nachtegaallaan en, verder op de tocht, de Lijsterlaan.
nachtegaal (Luscinia megarhyncos)
Ruitersdreef Specifiek voor Waregem zijn straatnamen in verband met het paard en de paardensport, wat wordt bevestigd in de Ruitersdreef. Dennenstraat We bevinden ons hier op het grondgebied van Wortegem en aan de rand van wat nog overblijft van de Spitaalbossen en het oud-Moregemwoud. Halverwege de zandweg vinden we nog heidevegetatie, berken, heidegrassen en varens. Die is ontstaan na het massale rooien van bossen in de 13de eeuw en opnieuw in de 18de eeuw. De laatste dennenbossen in Waregem sneuvelden tijdens de eerste wereldoorlog, en werden vermalen tot zaagmeel voor de kafzakken van de Duitse soldaten. Galgestraat Deze straat loopt tot aan de grens met Wortegem. Ze was lange tijd de voornaamste verbindingsweg tussen Waregem en Wortegem. De naam dateert alleszins van voor 1846. De galg van de heerlijkheid Potegem stond aan de grens van het grondgebied, op het kruispunt van de huidige Galgestraat en Bosstraat. Deflou vindt het toponiem de galghevelden voor deze plaats al in bronnen uit 1614. Vlakbij werd in de jaren ’30 het eerste openluchtzwembad van Waregem gebouwd. Karmeldreef Deze straat passeert het hoogste punt van Waregem. Tot in 1947 was dit nog een deel van de Galgestraat. De straat is genoemd naar het domein waar ze doorloopt, dat op zijn beurt zijn naam ontleent aan de orde waartoe de zusters behoren die het domein bewonen: de karmelietessen.
de Gavergids 2007 / 2
36
In de 18de eeuw was het domein een uitgestrekt heidegebied genaamd de Hulle Beirgh (‘hulle heuvel’). ‘Hul’ is verwant met het Engels ‘hill’ en betekent aardhoop of heuvel. Waarschijnlijk werd het element ‘berg’ er op een bepaald ogenblik aan toegevoegd toen de betekenis van ‘hul’ vergeten was. In 1880 was het domein eigendom van de rijke Noord-Franse familie Delespaul. Het landhuis van de familie werd het Kasteel van den Berg of Chateau du Mont genoemd. In 1922 verkocht de familie het ruim 123 ha. grote domein aan de Apostolische Karmelietessen, die er kort daarop een klooster met rust- en verzorgingsoord oprichtten. Op het hoogste punt van de Karmeldreef heeft men rechts een zicht op het Happy golfterrein, met in totaal 18 holes. Bergstraat In deze straat passeren we het Happy European Sports and Business Center, in de volksmond De Happy genaamd, gebouwd in 1982. In het sportcentrum wordt aan tennis, squash, fitness en golf gedaan. Driesstraat In het verlengde van de Driesstraat ligt de Ganzendries. In 1973 werd op verzoek van enkele bewoners de oude naam Zwijnsdriesstraat ingekort tot Driesstraat. Deflou vindt de Zwijnsdriesstraat voor het eerst terug in bronnen uit 1846 maar het toponiem Zwijnsdries is veel ouder. Een ‘dries’ was een stuk gemeenschapsgrond waar het kleinvee (ganzen, varkens, schapen, etc.) uit de buurt werd verzameld om te grazen. Oorspronkelijk was ‘dries’ de benaming voor het veld dat bij het drieslagstelsel braak bleef liggen. Later werd de term algemeen gebruikt voor ‘slecht bouwland, braakland’. Het waren deze gronden die de hierboven beschreven functie kregen. Op het kruispunt van de Galgestraat, Bessemstraat, Felix Verhaeghestraat en Brouwerijstraat staat Belle Maries kapelle. De kapel, opgericht in 1857, is de oudste van Waregem. Isabelle Brugge werd geboren te Vichte in 1806 en stond als ziekenverzorgster-aan-huis velen bij die getroffen waren door tyfus, pest en tering gedurende de hongersnood van 1845-1848 en de jaren daarna. In 1857 liet ze met ingezamelde fondsen een kapel bouwen gewijd aan O.L.Vrouw ter troost maar in de volksmond spreekt iedereen van ‘Isabelles Mariakapel’. Isabelle Brugge overleed zelf aan tyfus te Waregem in 1866.
Rembrandt van Rijn – ‘De Verloren Zoon als varkenshoeder’, requiem voor een verloren straatnaam
de Gavergids 2007 / 2
37
Felix Verhaeghestraat Vroeger heette het stuk van aan café ’t Leeuwke tot aan het kruispunt ook Galgenstraat. De huidige naam dateert van 1947. Félix Verhaeghe was brouwer en burgemeester van Waregem tussen 1921 en 1936. Het herenhuis in het begin van de straat liet hij bouwen in 1920, zoals te zien is aan de initialen (‘FV’) en het jaartal op de zijgevel. Het landhuis St. Georges in de Felix Verhaeghestraat 21-23 in de schaduw van het hippodroom is beschermd als monument en stadsgezicht. Naast de villa in Engelse cottagestijl zijn ook het park, de conciërgewoning en de paardenstallen beschermd omwille van hun architectonische, historische, sociaal-culturele en wetenschappelijke waarde.
Félix Verhaeghe (1883-1936) Bronnen
stedelijk stratenplan, Stad Waregem, www.waregem.be. Patrick Meuris, Straatnamen in Waregem, een bespreking van de Waregemse straatnamen anno 1992, eindwerk cursus Toeristisch Gids, Tielt, 1992. Radio 2 wandeling Waregem, brochure Radio 2, omroep West-Vlaanderen en Stad Waregem. Het Vierbekenpad, wandelroute, brochure Stad Waregem. Op de grens van West en Oost, wandelroute, brochure Stad Waregem. www.abmc.gov/cemeteries/cemeteries/ff.php (American Battle Monuments Commission)
de Gavergids 2007 / 2
38
