ulopa.hpl.ll De specialist voor uw touringcarreis, zoals: Dagtochten Bruiloften Personeelsreizen Schoolreizen

21· jaargang, nummer 3, oplage: 6.750

Vereniging Vrienden van Blijdorp a Sonoystraat 6 , 3039 ZT Rotterdam

Inhoudsopgave

Vrienden nieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.

Even bijpraten ........... .... ............................... 3

De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: " Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie bedraagt fl. 45,- , waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.

Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6

a

,

3039 ZT Rotterdam

Gorilla's in het gras ............................ ........... 7 Het gorilla-eiland is in gebruik! ................... 12 Vrienden voor het leven ........... .................. 1 5

Giften vogelrots .......................................... 22

Giro: 13 57803 Bank: VSB bank nr: 98.55.33.099

Blijdorpherinneringen .................. ............... 26

Afdeling Reizen:

Vogelwijzer ... over lastdieren, ratieten en dansers ....................................................... 28

Redactie-adres Vriendennieuws:

Koud Bloed: A turtle with a bite ................. 44

Internetsite: http://www.lbr.nl/wb/wb.htm

P.S .. Ingesloten treft u een bon van de sponsorloterij. Door deze bon in te sturen slaat u twee vliegen in een klap: u kunt grote prijzen winnen en u steunt de Vrienden!

Krokodillen in de Ardèche ...................... .... 40

.ulopa .Hpl.ll®

Een oase in het Ruhrgebied ................ ........ 46

De specialist voor uw • Dagtochten • Personeelsreizen • Excursies

Nieuws uit andere dierentuinen .................. 48 Agenda ... .. ...... ..... ................ ......... .............. 50 Gezocht-aangeboden ..... .... ................ ........ 50

T. van de Velde: Spaansekade 20, 3011 ML Rotterdam Telefoon: 010-4127994

Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368 I '

Samenstelling Verenigingsbestuur: CM. Groenhorst T. Slijkoort K. van Leeuwen S. Noordijk A.M. Bos H . Gerritse M. Kreuger

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren.

touringcarreis, zoals: • Bruiloften • Schoolreizen • Meerdaagse reizen

0181 331 222

Advertentiewerving Vriendennieuws:

Voorzitter Vice -voorzitter Secretaris Tweede secretaris Penningmeester Leden

Namens de redactie wens ik u veel leesplezier.

Blijdorp logistiek: voeding ........................... 35 ZOO'n kinderboek! ...................... .. ............ 38

Vrienden van Blijdorp op Internet:

U heeft massaal gereageerd op onze oproep om oude Blijdorp-foto's naar ons op te sturen. Er ligt inmiddels een heel pak Blijdorp-geschiedenis. Als we doorgaan met telkens één foto te plaatsen dan hebben we voor de eerstkomende tien jaargangen genoeg. Met ingang van dit nummer proberen we dan ook wat meer foto's te plaatsen. Zo af en toe valt er wel eens een gaatje, dat vu llen we dan gelijk met uw herinneringen!

Marcel Kreuger, hoofdredacteur.

Verslag van de meerdaagse reis naar Frankrijk en Zwitserland .............................. 33

fam. H. Gerriwe Sourystraat 1 ,3 039 SR Rotterdam Telefoon/ fax: 010 - 466 36 82 Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 44314 31 tst 220 Giro: 62 17 917

M. Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Redactie-medewerkers: M. van Leeuwen-Maat, J. en A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten, G. Tijssen, T. van de Velde Vormgeving en druk: K. v. Aaideren - Multi Mail B.\f.

Verder natuurlijk onze vaste rubrieken over onder meer koudbloedigen , vogels en planten . Ik weet niet hoe het u vergaat, maar voor mij vormen deze rubrieken elke keer weer aanle iding om ook eens de minder bekende kanten van de Diergaarde te bekijken .

Botanisch Blijdorp: dronken vogels en pindakaasplanten .................................... .... 18

Lijn 13 ........................................................ 25

Promotieteam:

Het gorilla-eiland is klaar! Velen van u waren bij de officiële opening aanwezig. U zu lt het ons niet kwalijk nemen, maar in dit nummer besteden we veel aandacht aan deze prachtige dieren die nu, dankzij uw giften, buiten zijn te bewonderen.

Nieuws uit Diergaarde Blijdorp ... .......... ........ 4

Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Vriendenfax: 010 - 467 66 37 Email: [email protected]

T. Slijkoort Aernt Bruunstraat 59,3067 JA Rotterdam Telefoon: 010 - 421 19 31 (na 19.00 uur) Giro: 20 71 059

Even bijpraten ...

I I

Foto voorzijde: Het gorilla-eiland is klaar! Foto : Marcel Kreuger

•

ff.dt/.

tJa1V 9J)tt«/U#V

ASSURANTIE-ADVISEURS

• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken • Noordsingel 208 - 210 • 3032 BM Rotterdam tel.: 0104658577 • fax: 0104664545

.. ... ~

nvär.:"lid

.ieuws uit Blijdorp Het belangrijkste nieuws uit de Diergaarde was natuurlijk de opening van het gorilla-eiland. Daar komen we in dit nummer nog uitgebreid op terug! In de zomerperiode gebeurt er niet zo veel in de Diergaarde. Toch een greep uit enkele wetenswaardigheden. Bij de Francois langoeren is een voedsel experiment uitgevoerd. Misschien viel het u op dat het verblijf opeens erg kaal was. All e bodembedekking was verwijderd . De dieren hadden nogal last van dunne ontlasting. Doel is te kijken of een verandering van spijs tot verbeteringen leidt. Daartoe moest alles worden gemeten: het gegeten voedsel, de ontlasting en datgene dat niet werd gegeten. Drie periodes van dri e weken kregen de langoeren telkens een ander dieet voorgeschoteld. Omdat verandering van voedsel niet alleen invloed heeft op de mest, maar ook op het welzijn en ged rag van de dieren is hun gedrag gedurende de periode geobserveerd door een studente biologie . Conclusies zijn pas later te trekken. Verderop in dit nummer (B lijdorp Logistiek) komen we uitgebreid terug op voeding in de dierentuin.

Opnieuw ellende bij de amoerpanters. Amoerpanter Leo doodde

onlangs zijn moeder Kumura. Er was wel eens wat onenigheid, maar dit resultaat werd niet verwacht. Leo was pas recent teruggekeerd naar Blijdorp om zijn moeder gezelschap te houden. Zoonlief Nun had haar man Komeet omgebracht en was vervolgens zelf gebleven in een epileptische aanval. De Javapauwen zijn terug naar hun vogelhuis tussen de bizons en de speeltuin. Ze hoorden rond te lopen tussen de bantengs op de weide in de Maleise bosrand, maar braken telkens uit. Over uitbrekers gesproken: de stokstaartjes zijn regelmatig buiten hun verblijf te zien. Ze komen echter altijd weer keurig terug, het is dus niet nodig om Blijdorp-personeel te waarschuwen als u er een tussen de struiken treft.

Jarige kinderen kunnen in Blijdorp op diverse manieren hun verjaardag vieren: een verjaardagsarrangement inclusief een persoonlijke rondleiding of een leuke speurtocht. Vanaf 14 augustus is er weer een nieuwe mogelijkheid bij. Met de ZOOfoon , een opvallende groene, draagbare telefoon, kan een avontuurlijke rondleiding door de tuin worden gemaakt. Door verschillende codes in te toetsen, kunnen kinderen onderweg informatie krijgen over de dieren in Blijdorp. De informatie is in een aantrekkelijke verhaalvorm gegoten.

Tijdens de route worden ook allerlei spelletjes gedaan. Zo worden de kinderen op een leuke, speelse manier door de Diergaarde geleid . Het nieuwe arrangement is bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 6 tJm 10 jaar. Het kost 22 gulden per persoon en is inclusief de toegang tot Blijdorp, de huur van de ZOOfoon, patat, limonade en een ijsje. Abonnementhouders betalen slechts 15 gulden . Voor meer informatie over verjaardagsarrangementen en voor boekingen kan men terecht bij de afdeling Presentatie: 010- 4431456.

in de Diergaarde. De kuifmakaken hebben sinds kort de plaats ingenomen van de Java-apen op het eiland in het Aziatisch e moeras.

Opnieuw nieuw leven bij de Europese otters . Dit is het derde nest in

twee-en-een-half jaar. Het nest uit 1997 is inmiddels vertrokken naar Aqua Lutra in Leeuwarden, nog bezocht door de Vrienden tijdens de jubileumreis van 1998. Aqua Lutra is coörd inator van het Europese fokprogramma (EEP) van de Europese otter. De maquette van het Oceanium die de Vrienden vorig jaar tijdens het jubileumsymposium in de Wolfert van Borselen -scholengemeenschap konden bewonderen is nu ook door het grote publiek te bekijken . De maquette is opgebouwd in de Rivièrahal. U kunt nu in alle rust nog eens een blik werpen op het gebouw dat waarschijnlijk volgend voorjaar zal worden geopend. In het Vriendennieuws van december 1998 heeft u uitgebreid kunnen lezen over de kuifmakaak die recent is teruggekeerd in Blijdorp. Op 15 mei werd er, voor het eerst in 30 jaar(!), weer een kuifmakaak geboren

De vij f orangs zijn verhuisd naar Apenheul. Hun nieuwe verblijf bevat maar liefst acht eilanden vol met tientallen 12 meter hoge boomstammen, die samen een heel ingewikkelde klimstructuur gaan vormen. Twee touwslagers zijn aan het werk gegaan om een paar kilometer touw tussen de wirwar van boomstammen aan te brengen. Blijdorp wil in de komende jaren een nieuw orang oetan ve rblijf gaan bouwen en wil daarom de orangs minstens voor een jaar of vijf in Apenheul onderbrengen. De twee overgebleven kleintjes hebben nu de beschikking over het grote buiten- en binnenverblijf. Tekst: Marcel Kreuger Foto's: Yvonne Raaijmakers, S. Sheermahomed, Monique van Leeuwen-Maat Bronnen: Persberichten Diergaarde Blijdorp en "De Nieuwsbrief", maandelijkse uitgave van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp.

MAVEMAT B. V. Onderhoud en reparatie van stalen steigers. In-en verkoop stalen steigers, nieuw en gebruikt. Verhuur stalen steigers. Verhuur accommodaties. Verkoop stalen stapelbakken.

Gorilla's in het gras Met man en macht is er het afgelopen jaar gewerkt aan de realisatie van het nieuwe buitenverblijf voor de gorilla's. Plannen hiervoor waren er al geruime tijd. In 1993 startte de Vereniging Vrienden van Blijdorp een actie om het benodigde geld bij elkaar te brengen. In 1995 was er één miljoen gulden bijeen gebracht! Doordat de Diergaarde mocht gaan uitbreiden aan de andere kant van de spoorlijn werd het gorillaproject even opgeschoven . Maar uitstel betekende geen afstel: deze zomer is het verblijf gereed gekomen en nu kunnen onze gorilla's heerlijk van de buitenlucht genieten op hun nieuwe eiland . Daar mogen we best trots op zijn , want het hele project is betaald door de Vrienden! mensapen nog eens voor het voetlicht te halen . De verzorging van de dieren is in de loop der jaren steeds weer aangepast om zoveel mogelijk het natuurlijke gedrag te stimuleren . De dagindeling van de dieren verloopt als volgt: de goril la's worden 's ochtends apart ingesloten in de nachthokken. Moeders en jongen blijven daarbij bij elkaar. Zo zit Annet bijvoorbeeld samen met haar drie kinderen en haar kleinkind. De dieren laten zich probleemloos insluiten. Het is belangrijk om dat toch wel elke dag even te doen, want het kan wel eens nodig zijn om een dier te onderzoeken of medicijnen toe te dienen. Terwijl één verzorger de verblijven gaat schoonmaken, verzorgt een ander de dieren. Ze krijgen elk een portie apenbrokken, waarmee ze de voor hen belangrijke elementen binnenkrijgen . Postdierverzorger Ben Westerveld spreekt mede namens zijn collega's zijn dank uit: de verzorgers van de gorilla's zijn heel gelukkig met het nieuwe buitenverblijf. Zij zijn zeer betrokken geweest bij de ontwikkeling van de plannen . Zij kennen de dieren bijzonder goed en weten dus ook aan wat voor eisen zo'n verblijf moet voldoen.

MAVEMAT B. V. Boonsweg 25 3274 LH Heinenoord Telefoon 0186 60 0977 Telefax 0186600487

L_

.............

-", e

In Vriendennieuws nummer 4 uit 1995 zijn de gorilla's al eens uitgebreid beschreven. Inmiddels is onze vereniging gegroeid van ruim 4000 naar ruim 6000 leden. Ook de samenstelling en verhoudingen binnen de gorillafamilie zijn in de afgelopen jaren veranderd. De opening van hun nieuwe eiland leek ons een mooie gelegenheid om deze fascinerende

Bovendien krijgen ze een halve liter water met roosvicee en de zogende moeders krijgen als extraatje nutrisoja. Dit is eigenlijk het enige directe contact dat de verzorgers nog met de dieren hebben. Als de dieren gegeten hebben gaan om ongeveer 9.30 uur de schuiven weer open. Tot vorig jaar werden de gorilla's 's middags nogmaals ingesloten om ze te voeren. Eigen lijk was dat heel on-natuurlijk, want in het wild foerageren ze de hele dag. Sinds een jaar werkt men in Blijdorp met een ander systeem , waarbij de dieren ieder uur wat voedsel krijgen. Dat varieert van een groentenpakket met daarin verschillende groentes tot allerlei kleine

lekkernijen zoals pinda's en rozijnen. Ook takken en hooi staan op hun dieetlijst. Elk uur krijgen ze iets anders, maar ook elke dag van de week varieert het voedselpakket. Het voer wordt op verschillende plaatsen tegelijk aangeboden, zodat alle dieren wel aan bod kunnen komen voor een portie lekkers. Door de apen brokken apart te geven hebben de verzorgers overzicht of de dieren wel krijgen wat ze nodig hebben. Het nieuwe systeem van voeren is een belangrijke stap voorwaarts in het natuurlijke gedrag van deze sociale dieren . Net zoals hun soortgenoten in het wild zijn de gorilla's nu een groot deel van de dag bezig met het zoeken naar- en het eten van voedsel. Deze manier van gedragsverrijking heeft dan ook voor meer rust en stabiliteit in de groep gezorgd . Doordat de dieren over de hele dag hun kostje bij elkaar scharrelen hebben ze geen honger en vervelen ze zich minder. In het begin werden sociaal zwakkere dieren zoals Dura en Xara nog wel eens apart gezet om rustig te kunnen eten, maar zelfs dat is niet meer nodig. Daaraan is wel af te lezen hoe goed het nieuwe voedersysteem werkt!

Nu de gorilla's de beschikking hebben over het eiland wordt het moeilijker om ze elk uur van voedsel te voorzien. De verzorgers zouden natuurlijk wel eten over de gracht kunnen gooien, maar dat geeft dan toch weer interacties tussen mens en dier en dat is juist wat Blijdorp wil vermijden. Bovendien kan het publiek dat voorbeeld volgen en dat is absoluut niet de bedoeling! Er is dan ook hard gewerkt aan een andere oplossing. Op twaalf plekken op het eiland zijn zware metalen kisten ingegraven. Hierin zit een emmer met allerlei voedsel voor de gorilla's. De deksels worden via een zware elektromagneet op hun plaats gehouden. Door middel van schakelklokken kan de stroom op willekeurige momenten van de magneten gehaald worden , en gaat het deksel van de kist open . Elke ochtend stelt één van de verzorgers de klokken in en het is voor de dieren dus altijd weer een verrassing wanneer er een deksel open gaat. Er zijn ook allerlei planten en kruiden op het eiland waar de dieren van kunnen eten. En natuurlijk kunnen ze heerlijk ravotten en spelen in de klimbomen die speciaal voor dat doel zijn opgesteld. Vooral de jonge dieren zullen daar wel gebruik van maken .

Voorlopig zullen de gorilla's om 16.00 uur naar binnen worden gehaald. AI een aantal jaren worden ze niet meer in de nachthokken opgesloten voor de nacht. Elke morgen moesten de dieren dan toch weer even de rangorde bepalen en ook dat gaf veel onrust in de groep.

Even voorstellen Op dit moment is de Blijdorp-groep uitgegroeid tot een hele hechte familie . Aan het hoofd staat zilverrug Ernst, en menigeen is onder de indruk van zijn brede rug en gespierde armen. Een imposant dier dat een echte goedzak is, maar wel de orde in zijn groep weet te handhaven. Ernst heeft diverse vrouwen, waarvan Xara met haar éne been de oudste is. Tweemaal is Xara moeder geworden , maar daarna werd zij helaas niet meer zwanger. De echte oorzaak heeft men niet kunnen achterhalen, zelfs niet na onderzoek door een gynaecoloog van de Erasmus universiteit. Een aantal jaren geleden kwam Kim uit de Apenheul naar Blijdorp. Zij heeft nooit jongen gehad, ondanks hormoon-behandelingen en ook zij is onderzocht om te kijken wat de reden

daarvan was. Tijdens een kijkoperatie werden haar eileiders doorgespoten, maar tevens bleken haar eierstokken inactief en daar was niets meer aan te doen . Annet werd onlangs voor de zevende keer moeder! Er zijn op dit moment nog drie jongen van haar en Ernst in de groep. Afgezien van Abeeku (geboren op 5 mei van dit jaar) zijn dat de vierjarige Astra en de zevenjarige Ashmar. Ook haar kleindochter Aya zit nog in de huidige groep. Eigenlijk zou de kleine Aya met haar moeder mee-verhuizen naar Tel Aviv. Zij werd echter niet geaccepteerd door de leider van de nieuw te vormen gorillagroep. Haar oma Annet heeft zich over haar ontfermd en samen met de even oude Astra zorgt ze voor flink wat leven in de brouwerij .

Dan is er nog het jonge vrouwtje Dura. Eind vorig jaar beviel zij van haar tweede kind D'jeeco. Dura was een beetje

een zorgenkindje. Zelf is zij verstoten door haar moeder en opgegroeid in de mensapencreche in Stuttgart. Na een mislukte poging in Krefeld is zij geïntroduceerd in de Blijdorpgroep. Dat is een langdurig proces en in het geval van Dura heeft het zelfs zo'n

Gezondheid Voor ons als publiek lijken de ruzietjes tussen de gorilla's vaak erger dan het is. Als de zwarte buitenlaag van hun huid beschadigd is, is de roze onderhuid te zien en dat ziet er al gauw ernstig uit. De dierenarts hoeft alleen in te grijpen als de huid echt helemaal geperforeerd is, dat betekent dat echt alle huidlagen beschadigd zijn en het daaronder liggende weefsel blootligt. Als u bedenkt dat het in de afgelopen tien jaar maar ongeveer vier keer is voorgekomen dat de dierenarts een wond moest hechten valt het inderdaad wel mee met de gorilla's.

twee jaar geduurd voordat ze volledig werd geaccepteerd. Sinds Dura moeder is geworden betekent dat voor haar een stijging in de rangorde. Ze is een stuk zelfverzekerder geworden. Vaste bezoekers zal het vast wel zijn opgevallen dat ze zich vroeger vaak een beetje afzonderde. Met zoontje D'jeeco is ze nu juist midden in de groep te vinden. De situatie bij de gorilla's is momenteel zo stabiel dat er niet te zeggen is welk dier nu het laagste in rangorde is. Natuurlijk zijn er wel eens pesterijen, maar die zijn niet van echt ernstige aard. Ashmar is een echte kwajongen die de oude dame Xara nog wel eens wil treiteren want Xara reageert daar zo lekker op. Ze kan dan enorm gillen en wekt daarmee de ergernis van Ernst die dan niet Ashmar maar juist Xara een afstraffing geeft. De laatste tijd krijgt Xara echter hulp van Kim, zodat zelfs Ernst dan even niet weet waar hij het zoeken moet. Binnen de kortste keren is de rust in de groep weer hersteld.

Zoals bijna alle dieren moeten ook de gorilla's niet veel hebben van onze dierenarts. Vooral Annet en Ernst reageren buitengewoon onvriendelijk als Willem Schaftenaar ten tonele verschijnt. Gelukkig voor hen is hij weinig nodig. Bij een bevalling bijvoorbeeld heeft hij in de afgelopen tien jaar nog nooit hoeven ingrijpen . Wel wordt er bij het vermoeden van een zwangerschap een test afgenomen. De verzorgers vangen wat urine van het betreffende dier op en een zwangerschapstest, die ook wij mensen gebruiken, wijst uit of het dier daadwerkelijk zwanger is. Doordat de paringen meestal door de

verzorgers worden waargenomen kan men uit-rekenen wanneer het jong verwacht wordt. De laatste jaren gaat het prima met de gorilla's en zijn er geen dieren die hun jong niet accepteren. Toch gaat het door een andere oorzaak heel soms mis. Zoals u heeft kunnen lezen heeft Dura nu haar tweede jong. Haar eerste kind Doba werd door haar even liefdevol verzorgd. Helaas werd Doba ziek. De verzorgers zijn altijd de eersten die zoiets merken, bijvoorbeeld doordat het jong slap werd . Onderzoek door de dierenarts wees uit dat Doba longontsteking had. Achter de schermen werd zij in een couveuse verzorgd. Toen zij na ruim een week genoeg was opgeknapt om met haar moeder herenigd te worden is dat helaas niet meer gelukt. Vermoedelijk was het bij een ervaren moeder zoals Annet nog wel gelukt om moeder en kind weer te herenigen. Doba verblijft nu in de mensapencrèche te Stuttgart om daar op te groeien als een echte gorilla.

Avontuur De verzorgers zijn heel blij dat het leven van de gorilla's verrijkt gaat worden door zo'n mooi buitenverblijf. Op het moment van schrijven is nog niet bekend hoe de dieren op hun nieuwe onderkomen zullen reageren. Met diverse aspecten is al wel 'getraind'. Zo zijn de dieren al vertrouwd gemaakt met schrikdraad en hebben ze geleerd dat ze daar beter van af kunnen blijven. De rest is een groot avontuur, zowel voor de verzorgers als voor de gorilla's. Op het moment dat dit Vriendennieuws verschijnt heeft u misschien Ernst al zien genieten van de zon, speelt Ashmar tikkertje met Astra en Aya in al die spannende klimbomen, en zi jn de dames Kim en Xara heerlijk een beetje aan het poedelen in het moerasgebied. We zijn benieuwd! Tekst: Monique van Leeuwen Foto's: Ina van Seeters en Rob Doolaard . Met dank aan: Ben Westerveld en Willem Schaftenaar

kom dan ons

-Promotieteam

versterken.

Voor inlichtingen kunt LJ bellen of faxen naar: (010) 466 36 82. Een briefje is ook welkom: H. Gerntsc Sourystraat 10 • 3039 SR Rotterdam

äet gorilla-eiland is in gebruik! In aanwezigheid van circa 750 (!) Vrienden is donderdag 15 juli het nieuwe gorilla-eiland officieel geopend. Het eiland was in een recordtempo gerea liseerd, zodat Ernst en fami lie nog voor de zomervakantie buiten te bezichtigen zouden zijn. De aanwezigen genoten van een speciaal programma op deze zwoele zomeravond. Dankzij de hulp van de Afrikaanse winkel Sanaa Africa, medewerkers van Diergaarde Blijdorp en natuurlijk ons eigen promotieteam was het terrein bij het Kiboko-restaurant omgetoverd tot een 'Afrikaans ' plein. Onder het genot van speciale Afrikaanse hapjes en drankjes konden de Vrienden luisteren en kijken naar Afrikaanse drummers en dansers. Voor een selecte groep geïnteresseerd en vertelde

storyteller Samba enkele fantastische Afrikaanse verhalen. Klapstuk van de, zeer geslaagde, avond was natuurlijk de in gebruik name van het eiland door de Blijdorp-gorilla's. Tot grote opwinding van de aanwezige Vrienden en de verzamelde pers kwamen ze inderdaad naar buiten. Vooral Annet en haar kinderen waren te bezichtigen. Kortom, een fantastische bijeenkomst. Voor hen die helaas niet aanwezig konden zijn volgt op deze pagina's een korte fotoimpressie. We kunnen nu uitkijken naar de opening van 'Bass Rock ', de Vrienden-vogel rots in het nieuwe Oceanium! Foto's: Koos v. Leeuwen, Jos Nijkamp, Marcel Kreuger

Vrienden voor het leven: mevrouw A.M. Amorison In dit speciale gorilla-nummer kon een interview met mevrouw Amorison niet ontbreken. De vaste bezoekers zien haar regelmatig in de buurt van het gorill a-verblijf. Haar liefde en respect voor deze bijzondere dieren is uniek. In tegenstelling tot wat gebruikelijk is treft u op deze pagina dan ook geen foto van mevrouw Amorison, maar een prachtige foto van Xara, haar favoriet binnen de Blijdorp-groep.

Hoe is het gekomen dat u zo betrokken bent geraakt bij de gorilla's? "Het was in de jaren '70 toen ik voor het eerst gori lla's zag in de dierentuin van Wassenaar. Ik woon in Den Haag, dus Wassenaar was dicht bij. Ze waren toen nog klein. Op een gegeven moment werd er een kleintje geboren. Ik weet het nog goed. Het was verschrikkelijk weer, maar ik moest het zien. Ik ging elke dag even kijken. Sindsdien ben ik fan."

Waarom gorilla's? "Ze zijn niet bijzonder mooi . Het gaat vooral om de dingen die ze doen . De omgang met elkaar. Het zijn allemaal verschil lende karakters. Elk dier is een eigen persoonlijkheid. Als je ziet hoe Dura met haar kleintje omgaat. .. ze laat het af en toe een beetje los, maar als Ashmar dan iets wil doen is ze er als de kippen bij! De een is veel aardiger dan de ander. Annet is best een doerak. Haar kinderen eigenlijk ook. Aya is bijvoorbeeld veel aardiger dan Astra.

kleintje ziet verpieteren dan zeg je er natuurlijk wat van. Bij het laatste kind van Sa lomé ging ik op een gegeven moment maar niet ee ns meer kijken, zo ellendig was dat.

Je ziet ook dat Dura wel toestaat dat Aya D'jeeco aa nraakt, maar Astra ni et. Het is af en toe net een soap-serie."

Wie is uw favoriet? "Zonder twijfel Xara. Ik heb de nare periode, toen ze sukkelde met haar gezondheid, heel intensief beleefd, Ze zat alsmaar te plukken aan haar wond. Continu zat er een verzorger bij haar in de buurt ... Het is een li ef dier. Ook voor haar kinderen, Toen Xara een kind moest krijgen ging ik haast elke dag even kijken. Dan groeit er een band. Het is jammer dat ze niet meer zwanger raakt. Ze wil af en toe een van de kleintjes koesteren, maar dat wordt helaas door de anderen niet toegestaan. Zo'n tien jaar geleden waren veel Blijdorp gori ll a.'s ernstig ziek. Dat was een vreselijke penode! De ramen waren afgeplakt met zwart plastic. Het was net een dodenkamer. Ook Xara was er slecht aa n toe. Ze droeg toen Xebo nog bij zich (d ie nu een eigen groep heeft in de dierentuin van Barcelona -MK). Xebo moest zelfs van haar afgenomen worden, ze was te zwak om voor hem te zorgen. Gelukkig ging het later weer beter. Xara vond het geen probleem toen Xebo weer bij haar terug kwam. Xara wordt de laatste tijd veel gepest door Ashmar. Als ze dan gi lt krijgt ze op haar kop van Ernst. Heel vervelend allemaal."

Heeft u nog interesse voor andere dieren? "0 ja, zeker! Eén kamer van mijn woning hangt vol met prachtige dierenplaten, bijvoorbeeld van tijgers, ch imps, etc. Ik heb veel natuurreizen gemaakt. Ik bezoek ieder jaar alle Nederlandse dierentuinen. Daartoe verplicht ik mijzelf. Toen Wassenaar werd gesloten ben ik Blijdorp-abonnee geworden, en kort daarna lid van de Vrienden. Ik ga ook altijd mee met de Vriendenreizen. Alleen dit jaar lukte het niet, omdat ik wat moeilijk li ep. Ik bewaar hele goede herinneringen aan ons bezoek aan de tuin van Doué in Frankrijk. "

En toen was er het nieuwe gorilla-eiland .... "Prachtig! Voor de dieren moet het heerlijk zijn . Maar ook hier zie je dat ze het nog een beetje eng vinden. Ik had eigenlijk verwacht dat het nog even zou duren voordat ze het eiland op zouden gaan . In Apenheul heeft het ook een hele tijd geduurd. Nu zitten ze nog steeds vaak in de buurt van het luik te wachten tot ze weer naar binnen kunnen. Ik heb de Blijdorp-gorilla's nog maar weinig buiten gez ien. Als ik kom zijn ze vaak alweer naar binnen. Je ziet wel dat de dames over het algemeen minder bang zijn dan Ernst. Tja, dat heb je wel vaker bij mannen, veel poeha, maar het stelt eigenlijk maar weinig voor.... "

U komt zo vaak dat u natuurlijk van alles ziet gebeuren? "Dat klopt, maar je moet het wel relativeren. De verblijven waren vroeger niet altijd even geweldig. In de jaren '70 wist men ook nog niet veel van het doen en laten van gorilla's. Ik weet nog dat het telkens fout ging met de kleintjes van Salomé . Ik bemoei me er liever niet mee, maar als je zo'n

Tekst: Marcel Kreuger Foto: Rob Doolaard

Trakteren? Belegde broodjes bestellen ??

J.J. v.d. Bergselaan 322 Stadhoudersweg 106 Jonkerfransstraat 96

Sterre

tel: 010 466 62 94 tel: 010466 6774 tel: 0104138188

De bakker die nog zelf bakt uit Rotterdam

~,

ra

>

.0 +ol 10..

0 0

>

Q)

a:

~

c:

-al

~

a: t-

en oe:(

E ."C :::l

:::l

N

J: 0

c:

~

Q)

U ::::l

c:

~

Cf)

t-

Q)

+ol +ol

c

::::l ::::l

C) Q)

>a:

a:

LL.

z z

oe:( oe:(

a:

::::l ::::l

t-

en

C C ::l

Cf)

"-

e)

I:

.~

Cl)

0

> :::

::::J I: Cl)

a. "-

c

-Q)

Ol

'm (/)

c

Q)

c

Q) '-

::l

E Q)

Q)

Cf)

"Q)

Q)

>

~

"0 Ü

::l

"0

c

ü ::l

Ol

Q)

"0

C

c

-

C

C

C

~

'> Q)

~

Ol Q)

0

>

Q)

Q)

Ol Ol ::l

I

Cf)

Q) ~

"Q)

~

Ol

c

E E

"0 ::l

0

J::

"Q)

"0

- ••••• Cl)

== I: 0

"0 ~

~

'-

co

Q)

LL

Q)

c

cr: 0

Botanisch Blijdorp: dronke n vogels en pIndakaasplanten De havenstad Rotterdam heeft al jaren een hechte band met de Chinese havenstad Sjanghai . Diergaarde Blijdorp profiteert daar regelmatig van. Diverse bijzondere dieren zoals kuifherten, takins en rode gorals zijn vanuit onze zusterstad naar Blijdorp gekomen. In 1990 vierde Rotterdam haar 650-jarig bestaan. Ter gelegenheid van dat feit wilde Sjanghai onze stad een cadeau aanbieden. In Blijdorp had men plannen liggen voor de aanleg van een Chinese sfeertuin. Sjanghai heeft toen materialen en werklieden gestuurd om dit plan te helpen realiseren. Door het publiek wordt er meestal gesproken over de Chinese tuin . Reinier de Jong, die de zorg heeft over dit stukje Blijdorp, spreekt liever over de Chinese sfeertuin, de officiële benaming. In een Chinese tuin zouden alle planten van Chinese afkomst moeten zijn . In Blijdorp heeft men er voor gekozen om ook bomen en planten uit andere streken toe te passen. Er stonden namelijk al een aantal bomen van zo'n 80 jaar oud in dit gedeelte van de Diergaarde. Bomen vormen het dak van je tuin en het zou zonde zijn om zulke prachtige oude exemplaren om te kappen . Het duurt jaren voordat je weer een paar flinke bomen terug hebt. De Chinese elementen zoals het dichtershuisje, de theekoepel en de diverse bruggen zijn heel bepalend voor de sfeer. Zij zijn ter plekke gebouwd door Chinese ambachtslieden . Bij elk van deze elementen heeft Blijdorp een bord geplaatst met uitleg over de functie en historie ervan. De daken van het dichtershuisje en de theekoepel zijn in de loop der jaren steeds mooier geworden door de mossen en korstmossen die erop groe ien .

Reuzen en dwergen De oudste bomen, zoals bij voorbeeld de grote wilg en de draaiwilg op het eiland, zijn ruim 80 jaar oud. Toch kunnen deze bomen niet eindeloos mee. Net als mensen hebben zij een bepaalde levensduur en voor snelgroeiende bomen zoals

deze wilgen is dit toch al een hele hoge leeftijd. Bovendien heeft de grote wilg veel te lijden gehad van een blikseminslag zo'n drie jaar geleden . Boomverzorgers hebben de boom zo goed mogelijk opgeknapt in de hoop dat hij nog een tijdje meegaat. In de zomer staat er aan de voet van de grote wilg een aantal bonsais. Bonsai betekent letterlijk : miniboom. Van oorsprong komt deze vorm van planten kweken uit China . Men probeert om de natuur na te bootsen maar dan als miniatuur. Remi Kroon , de bonsaispecialist in de diergaarde, houdt zijn boompjes goed in de gaten. Ze komen laat in het voorjaar uit de kas. Daarna staan ze enkele weken onder een doek om te wennen aan de zon.

Als ze direct in het felle licht zouden komen, kunnen ze verbranden! De miniatuurtjes die in Blijdorp staan zijn vermoedelijk ongeveer 20 jaar oud . Ze zijn enkele jaren geleden van een kwekerij over genomen. Om ze zo klein te houden worden ze heel intensief gesnoeid. Bovendien worden ze elke twee jaar uit hun pot of schaal gehaald om de wortels te snoeien. Dan wordt tevens de aarde ververst, maar de bonsais gaan weer terug in dezelfde schaal om te voorkomen dat ze groter worden. Het gereedschap waarmee dit alles gebeurd is miniatuur: het past in een schoenendoos. De grootse miniboom die u in Blijdorp aantreft is een Zelkova. Hoewel nog geen twee meter hoog heeft hij al echt het uiterlijk van een oude reus.

Bamboe Een plant die zijn oorsprong wel in China vindt, is natuurlijk de bamboe. In Blijdorp zijn wel dertig tot veertig soorten te vinden, in allerlei kleuren en met diverse bladvormen. In grootte kunnen zij variëren van enkele tientallen centimeters tot wel 20 meter. De grote bamboesoorten zijn enorm snelle groeiers. Dat moet ook wel als je

bedenkt dat zij zich in één seizoen volledig moeten ontwikkelen . Anders kunnen ze de vorst niet overleven. De planten ontwikkelen eerst de stengel en pas als de hoogte bereikt is verschijnen de twijgen en bladeren . Zij groeien 24 uur per dag (gewoonlijk hebben planten daglicht nodig om te groeien) en, afhankelijk van de temperatuur en luchtvochtigheid, wel enkele meters per week. Reinier heeft eens wat metingen verricht bij de bamboe naast de Sterrenzaal. Het record dat hij gemeten heeft was 86 cm in 24 uur! De groeikracht van bamboe is ongelooflijk. De plant weet zich zelfs een weg te banen door asfalt en beton. Het kleinste haarscheurtje wordt door hem benut om weer een nieuwe scheut te maken . Doordat hij 24 uur per dag druk uitoefent barst het asfalt en komt de nieuwe scheut boven de grond. Loop maar eens over het pad langs de Sterrenzaal, en dan voor een keer met uw neus naar de grond dan ziet u op diverse plaatsen de scheuren in de grond . Volgens Reinier staan ze zelfs in de kelder onder de sterrenzaal: ze hebben zich een weg gebaand dwars door het beton!

Toch maar eens in de gaten houden, deze boom. Eén van mijn favorieten in de Chinese sfeertuin is de Clerodendron . Deze struik heeft fraai gevormd zacht behaard blad. U kunt hem vinden door over het bamboebruggetje het eiland op te lopen. Daar staat hij schuin tegenover de draaiwilg. Hij bloeit pas laat, in augustus-september dus met een beetje geluk kunt u hem nog zien bloeien op het moment dat dit Vriend ennieuws verschijnt. Nadat de klein e maar mooie witte bloemen zijn afgevallen staan de roze kelkbladeren als een sterretje open en daarin verschijnen dan bessen die prachtig paarsblauw kleuren. De Clerodendron heeft een oneerbiedige bijnaam: pindakaasplant. Dit heeft hij te danken aan het feit dat hij naar pindakaas ruikt als je een blad kneust. Nu is het natuurlijk niet de bedoeling om dit uit te testen. Als alle Vrienden het zouden proberen heeft de arme plant geen blaadje meer over, dus u moet maar aannemen dat het echt zo is. Er staan meer van dit soort 'doordouwers' in de Chinese sfeertuin. Enkele jaren geleden werden er aan de rand van het water een paar wilgen geplant. Deze stakerige planten met hun smalle zilvergrijze blad [ijken wel wat op de bamboe. In elk geval in hun gedrag: ze staan nu ook a[ langs de andere kant van het pad . Hun ondergrondse uitlopers gaan steeds verd er en voor je het weet staan ze in de Ma[eise bosrand. Niet al[een de dieren, maar ook de planten zorgen in B[ijdorp dus wel eens voor verrassingen. Af en toe wordt er een halt toe geroepen aan deze snelle groeiers. Door bijvoorbeeld kunststofp[aten in te graven probeert men te voorkomen dat de planten te veel gaan woekeren. En het teveel wordt afgesneden en gebruikt als diervoeder voor bij voorbeeld apen en olifanten.

Diverse eenden vertoeven er regelmatig, en deze laatsten leveren nog een leuk verhaal op. Naast het dichtershuisje is een ondiepe vijver, bedoeld om Lotusbloemen te planten . Bij de aanleg is dan ook rekening gehouden met de eisen waar zo'n vijver aan moet voldoen. In de kassen werden Lotusplantjes opgekweekt uit zaad en dat lukte allemaal prima. Hoe komt het dat we dan toch nooit hebben kunnen genieten van deze fraaie waterplanten? De plantjes werden uitgezet in de Lotusvijver en de eenden waren er verzot op: binnen de kortste keren was er geen plantje meer over!

I

I

.l

Tekst en foto's: Monique van Leeuwen-Maat Met dank aan: Reinier de Jong en Remi Kroon

In a[le waterpartijen in Blijdorp treffen we karpers aan, maa r in de vijver met de Chinese lantaarn zwemmen naast de gewone karpers ook de kleurige Koikarpers.

Vogels en vissen Rondom de vijver met de Ch inese lantaarn kom je fraai gevormde bomen tegen zoals de treurmoerbei naast de bamboebrug. In juli zat deze prachtige boom vol vruchten, waar de vogels dol op zijn. Volgens Reinier worden ze dronken als ze er teveel van eten. Hij heeft al een aantal malen versufte vogels gezien die ook anders fluiten dan normaal!

Afgezien van de karpers en de eenden zijn er verder geen dieren te zien in dit gedeelte van Blijdorp. Als het aan Reinier ligt blijft dat ook zo. De Chinese sfeertuin ziet hij als een rustpunt in de Diergaarde. Je aandacht wordt niet afgeleid door dieren maar je kunt echt in alle rust van de sfeer en beplanting genieten. Als één van de weinige in de wereld is Blijdorp niet alleen een dierentuin maar tevens een botanische tuin, en daar mag best even aandacht voor zijn.

ECHTE BAKKER

~'t!

crheo v.d.Wam . Tevens uw leverancier voor horeca en catering

Hillevliet 15 Tel.: 0104859657 Fax: 010-485 00 27

Groene Hilledijk 255a Tel. : 0104232339

Lange Hilleweg 117 Tel. : 010 484 78 35

'ele ..".

Giften voor de actie 'Help mee aan onze nieuwe trots: de Oceanium-vogelrots' (tot en met 9 juli 1999) Bijdragen tot fl. 10,-: Masereeuw, váRuit v Maren, de Schepper, de Wolf, v Nieuwengiessen, Melisse, Groothuys, Hoogenboom, Boogaard, v Dyk, N.N.

Bijdragen van fl. 10,-:

.

Barkhuysen, v Dijk, Bruinzeel-Hofstra, Beekman, v Klei-Hardeman, Breedveld, v Zanten, Remkes, Brinkman, Weeda, Nobel, Kootje, vSonsbeek, Houthoff, Rontberg, Schiltman, v Gulik, Biesheuvel, Louwers-Holleman, Ensing, Kunst-Groen, Burky, Rijsbergen, Ouweneel, Verheezen, Verheezen-v Boxel, Hartman, Overzier, Bolhuis, Peters, v Vliet, Botbyl, johannes, den Draak, de Boer, v Damme, Mourik, Broekhuizen, Borsboom, Boers, Krygsman, Brouwer-Nuyten, Versluis, vd Bos-Bodaan, Velthuysen, vd Wal, Boogaard, Verhoeven, Zaanen, v Steens-de Bes, de Bruin, Engelberts, Daim, Kottelaar, Hendriks-Zwart, vd Schalk, Verryp, Wijntje, v Eysden, v Efferen-Slager, Penning de Vries, Wirda, Leeflang, Querido, Voorink-Donker, Baljon, Berkhout, vd Vlugt-Noordhoek, Schlosser-Staneke, Mol, Smits, Stofregen, Brand-vd Zweth, Ham-Hoes, Ladage, v Kampenhout, Kalshoven-v Zyl, Stroom berg, de Man, v Oversteeg, Stal, Snelleman, Ruis.

Tussen fl. 10,- en fl. 25,-: Rotteveel, Stant, Doesburg Smits, Schuurman, Colijn, Starre, v Loon , de Graaff vArdenne, jansen, Arsav, v Aalten, vd Vate, Knol, Bruins-Sas, Slyper Moors, Schimmel, Meeuws, Borst, v Holstein, Steenweg, Mulder, Venneker, Ballegoie, WiegersLigtenberg, Bosschaart-Hanson, Voogt, v Oosterum-Verhoef, de Ruyter-janze, vd Pligt, Dut, Verkroost, Roos-Wentholt, den Tuinder-Drenth, v Vliet, Meerman, Schoenmaker, vd Hoek, vd Meer, PruisLuyeyn, Koenis-Burger, den Boer, Kooiman,

Piek, Roobol, de Korte-v Oosten, Boonstra, Mourits, Eind, Engelsman, Lindberg-Schuurmans, Dijkstra-Bruggeman, Dalm-Boelhouwer, Sluis, Ewald, vd Velde, Andriessen, Hasper, Weehuizen-Veenhuizen, Keemink, Aardoom, v Vliet, Bos, de Waal, Makkus, de Roos, Dekker-Beuker, Hoppenbrouwer, Bravenboer, Starre,Spee.

Bijdragen van fl. 25,-: Bink, vd Linde, Dekker, de Kok, Grout, Swinkels, den Otter, Mourik, v Adrichem, Muller, Apon, de Reus, de Vries, de Koning, Vosseberg, de Cocq v Delwynen, Tijssen, Ryshouwer, de Vlieger, Verheezen, Machielse-Weitmann, Hoogenboom, Hoogwerf- Meyering, Huysman-Engelberts, Bruin, v Es, Zwiers, Kramer, Reurink, Postma, Smulders, v Oossanen, Peterbroers, vd Hammen, Knoop, vd Enden, den Bakker, v Wageningen, vd Nol, vd Merwe-Bosch, vd Linden-Reyerkerk, vd Goes, Knot, Roks, Merckens, Harmsen-Post, Peskens-Metaal, Sewing, Hordyk- Schrinner, Krajenbrink, Bravenboer, Lems, Broer-Valster, v Dommelen, Purnot, Witberg, Eerland, vd Hul, Krygsman, de jonge, vd Steen hovenSeinen, Dijkstra, Visser, Wynbeek, Wynbeek-deBruyn, Diepenhorst, Blom, Roo-Stap, v Dop, Scheffer, Elliott, Verdan, Lamers, v Dorssen, Vermaat-Steen, den Held, Aartsen, Snoys, Ramaekers, Raaphorst, Zuyderwijk, Kruisman, Kooiman, Anstey, Lemaire, Boshart, Simonis, Sparnaay, vd Veken-Romeny, Kamp, de Klerk, Verbaas, Burky, Verschoor, de Koning, de Koning-Kelder, Saers, v Stokken, Borsboom, Baker-v Herk, vd Hoeven, de Zeeuw, Mik, Westerveld, Bachman, Roemer, Bakker, v Latenstein, v Druten} $pek, v Kooten, v Veen, Rothmeyer-Kléingeld, vd Bent, Zantman-de Raad, Rust-Ripken , Bouma, vd Lugt, vd Engel, v Daalen, de Vrijer, Hommerin, v Bastelaar, vd Meer-Leenart, Krabbendam, de Wit-Hommel, vd Bent,

Brouwer, v Damme, Offerman, Keur, Engberts-Unger, v Bommel-Hennink, Sloof( Schoonens, de Kreij, Mol, Smit, v Driel, Verkaik, Sohns, v Riet, Eys, Kuiper, Bouma, Kerpershoek-Gramsma, Luykenaar Francken, Verschoor, Pleysier, Niquet-Stolk, Kemp v Dijk, Suvaal-Smits, de Graaf, Letsch, Mathol, vd Vlerk, Brandwijk-de jong, v BekkumVerschoor, Bruins, Elswijk-Eversman, vd Stelt-Nieuwbuurt, v Dongen, de Knegt, de Puy, Molkenboer, Amorison, Bakker, Faber, Kooy, Hammer-Sengers, Robertus, Zwynenburg, Eilering, Baay, Velthuyzen, Allewijn, Merkelbach-de Nooy, Kragt-Welsink, vd Ven, Duiker, Biesta, Scholten, Tetteroo, Ploeger, Hirschhorn, de Roos-v Leeuwen, Ie Cessie-Kemp, v Vugt Verryp, Uien berg, Nobel, Bakker, Zaat, Brinkhaus, Verhoeven, Eyhuisen, v Wijk, vd Weiden, Kreisel, v Keeren, Smith, Tammes, de Groot, Groenewegen, Seelbach, de Roodt, vd Ent, Tevel, Luiten-vd Leest, vd Veen-Krooswijk, vd Heijden, Bouw, vd Bergv Gooi, jansen, Zoomer, Hol, v Werven, Boers-v Zwienen, vd Burg-Bosch, Simons, Kortlever, Perdyk-Kohl, Boender-Teague, jansen, Voogd, Koks, Stenstra, Dogterom, vd Poel, v Bommel, vd Weiden.

Tussen fl. 25,- en fl. 50,-: Vermeer, vd Ven, Martens, vd Heide, Bax, Lacroix, Arkema, Wageveld, Horsten, de Beukelaar, Zondergeld, v Lienden-Koppenberg, jaspers-v Om meren, de Lauw, Kamps-v Onselen, Rens, Hoogerwerf, vd Vlugt, Schiphorst, Luiten, Hattink, vd Werf, Schippers, vd Zijde, Tettero, Sloen, Schoenmakers, Riege, Grissen, vd Linden.

Bijdragen van fl. 50,-: Kleywegt, Starrenburg, v Prooijen, Roedolf, Broedeiet, Schwaiger, v Loenen BV, Vos, La Mark, Gerdes Kannekens, Aries, v Dijk, Slijngard, vd Lee, Ziere, de Vrij, Peeks, Hermsen, Gulay, Schoof, Gill, Bos, Bouwens, Bakker, Kluit, de Jong, Griffioen, Lockhorst, Bergmans, Slootmans, Jansen-Beuving, vd Pluym, Uitermark-Toet, Tetterode, Dorresteyn, Hoogenhout, de Koning, Büchli, Kuiper, Knape, Ouwerkerk, Hansen, de Wall, Smit, Wiegersma, Stolk, Steenvoort, Soeteman, Feteris, vd Steene,

Braam-Lammers, Veder, vd Wulp-jacooby, vd Donk, Kesting, Reyzen, Koning, Koeze, Krouwer, v Dijk, Walter, vd Steen hoven, Maree, Verschoor-Meyer, Voets-Buysman, Kok, Zuiderwijk, Sutter, Versluis, Pronk, Jurriaans, vd Straaten, de Barse, de Groot, Verhey, Beukelaar, den Turk, Drenth-vd Hoff, Boere, Delhaye, Nocodem, v Noord, Bosch-jonker, Hoek, Groenendijk, vd Sluis, Berg, v Egmond, Colle, vOort, vd Ven, Muis, jongkind-jelier, Scherpenisse, Kat, Tetteroo, vd Weck, Maljers, Hoekwater, Evers, Dudink, de Kruyk, Raats-Weemhof, vd Ven, de Gelder, v Tienhoven-Stahl, Boswinkel, Hadders-vd Eng, Vroegh, v Benthem jutting, Verhey, Bruring-Hoister, Kuchler-Tabaksblat, v Alphen, Camman, Struycken, Polak-Boekelman, Zweistra-Kagi, Marjee, vd Kamp, Evers, vd Knoop-Kos, v Veen, Byl-de Levie, v Drooge-Dreesman, vd Jagt, Luiten, Kruyer, Nowack, Schnitker, vd Horst, Kon-Langendoen, Biesheuvel, Meyer, Steenvoort.

Tussen fl. 50,- en fl. 100,-: Korff-Verbeek, Huizen, v Merkesteijn, Blon, Heikamp-Kooyman, Anstey, v Gent, Geurdes, Koopman.

Bijdragen van fl. 100,-: Sparreboom, Vliegenthart, B.l.E, Elfrink, Klein-Duppen, vd Heuvel, Moerenhout, Daim, Bultman, ten Hoope, den Heldt, Seltenrijch, Wytema, Michiels v Kessenich, Verschoor, vd Windt, v Belle, Droppert, Wezenaar, Guittart, Beider-Hoogvliet, Slob, Terpstra, Boschma, Kats, Oudkerk, Verlinde, Claus-Lievense, vd Veen, Luhrman-Goossens, Molenaar, Cox, Barendregt, Poelma, N.N., Buizer, Ruys, Kolb, Droppert-Stout, v Leeuwen, Smink, v Noord, de Lange, Smits-Korten, Stout, Langbroek, v Maaren, Schiphorst, Boot, Oud kerk-v Wijk.

En verder: fl. 104,-: N.N., fI.125,-: N.N., fl. 153,-: N.N., fl. 200,-: Duimel, fl. 222,-: Heukels, fl. 250,-: R.P. Kroes, Man in 't Veld, Kruidenier, Degeling, fl. 360,-: N.N. (36 jaar x fl. 10), fl. 500,-: v Setten, fl. 2.000,-: Cornelis (n.a.v. 50e verjaardag), fl. 5.000,-: N.N., fl. 25.000,: N.N., fl. 25.000,-: Legaat van der Cammen.

ALLE GEVERS -OOK DE VELE ANONIEME- WEER HARTELIJK DANK VOOR DE STEUN AAN ONZE ACTIE !!!

Hobby CENTRUM MAGAZij N BLi· dORp Stadhoudersweg 97c 3039 EC Rotterdam Telefoon 010 466 31 80 CEREEdscitAPPEN • IJZERWAREN ELEkTRA • SANiTAiR • VERF • SlEUTElsERViCE

De Vriend voor U"W ogen en oren

I

Op vertoon van deze advertentie ontvangt u een kanarie

plu, koo;

VO}45, .

Pretorialaan 24-26 • 3072 EN Rotterdam telefoon: 010485 39 00

dieren vinden het publiek best een leuke afleiding. De olifanten bijvoorbeeld stonden in hun oude verblijf de hele dag te bedelen en ik durf te beweren dat als we de leden die ze ooit een appeltje of een stuk brood hebben gegeven, moesten royeren, er van onze vereniging net genoeg mensen over blijven om een avondje mee te klaverjassen (en ik zou niet mee mogen doen . ..) Maar ja . .. mensen kunnen zo moeilijk maat houden. Nog maar kort geleden heeft verkeerd voedsel van bezoekers nog mede geleid tot de dood van een olifant.

j Slatenweg 108. Rotterdam, OIO - 4666052

MAKELAARDIJ RUBENSPLEIN weet als geen ander hoe het is om goed gehuisvest te zijn l

Uw Makelaar met de Persoonlijke aandacht.

MAKELAARDIJ RUBENSPLEIN

Rembrandtlaan 2 • Broersvest 10 Schiedam 010 273 12 22

Brasserie • Café-Restaurant

Ruim assortiment aan dieren en -benodigdheden

Nee hoor ... dit is geen kreet uit een Clint Eastwood-film . Het betekent in Blijdorp zoiets als: " Laat alle dieren in een zo natuurlijk mogelijke omgeving hun eigen gangetje gaan en blijf er zo veel mogelijk van af." M ee eens? Natuurlijk bent u het er mee eens. Ik ook ...

!S~c~!!?oE2

Of je nu woont in een "statige 'Iaan " of een terrarium

,Mands off

Ons bedrijf is een verhaal apart. Kom het zelf ontdekken op loopafstand van Diergaarde Blijdorp. Voor een eenvoudige maaltijd van onze scherp geprijsde kleine kaart of een uitgebreid diner. Uw receptie, feestavond of vergadering verzorgen wij geheel naar uw wensen in onze inpandige zalenaccomodatie.

Wij verstrekken u graag informatie.

Tot ziens! Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam Telefoon 010 4677577

Ik moet u iets bekennen, we hebben een kanarie gekocht, een gele. Ik ben hem met mijn dochter wezen uitzoeken en na een strenge selectie is onze keuze op Basje gevallen. Zo'n vogeltje is leuk, lief en levendig in huis. Mijn vrouw heeft hem voor haar verjaardag gekregen. We hadden al een huisdier, Dottie een bruine cavia. Zij eet, slaapt en piept als de koelkast open gaat. Ze wordt ook graag aangehaald. Dat laat ze merken door te knorren of door je hard in je vingers te bijten. Ik heb graag dieren in huis, ze houden het leven ten minste een beetje simpel. Gewoon op tijd wat eten, water en een beetje aandacht, meer niet. Ik maak mezelf wijs dat het ook heel belangrijk is voor een kind om te leren dat je voor een dier in je huis goed moet zorgen. Maar zoals iedere ouder kan beamen , denk ik dat het gemiddelde huisdier dat aan de verantwoording van de kinderen wordt overgelaten, het geen twee weken overl eeft. In een dierentuin is dat natuurlijk allemaal anders. Je vraagt je wel eens af of het echt zo erg is als de mensen sommige dieren aanhalen. Als de verblijven goed zijn ingericht kunnen de dieren zelf een rustige plek zoeken als het te gek wordt. .. Veel

Er zijn dus redenen genoeg om de dieren in de Diergaarde niet te voeren of te verstoren. U kunt ze er ernstig mee schaden, " Kijk ... die vis probeert elke keer naar mijn vinger te happen mamma, hoe komt'ie aan die kapotte neus?" Of ze schaden juist u, " Papa mag ik hem aa ien?" "Ja hoor als je maar niet in het water valt." En pa zit nota bene op het muurtje bij de otters pal naast het bordje: 'Pas op deze dieren bijten .' Men weet vaak niet zo veel van de dieren. Een vader laatst bij Eyak en Chuluugi: Wat zijn dat pap? .. Bevers! Het directe contact met dieren is natuurlijk leuk, dat begrijpen ze in Blijdorp ook wel. Daarvoor hebben we de geitjes bij de speelplaats. Die kunnen wel wat hebben, en wordt het te gek dan kunnen zij zich heel aardig verded igen. Hoewel. .. als weer een hele klas schoolkinderen komt aanstormen dan heb ik wel medelijden met die beestjes. Daarom alleen al is het nuttig als kinderen zo'n huisdiertje als Dottie hebben. Als ze zo af en toe in handen is, dan geniet ze daar intens van. Ze zou er niet aan moeten denken, een hands-off beleid in ons huis ... Theo

Ja

,

ik word ook "Vriend" van Blijdorp en ontvang bij mijn lidmaatschap twee gratis kaartjes VOOI Blijdorp of Artis en vier maal pel jaar "Vrienden nieuws".

Dhr./mevr: Adres: Postcode/plaats : Geboorte datum: . . Giro/bankrekening: .. . .. .. . . . .. . .. .... .. .. . . .... . ... . . . Telefoon : ........ . . Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.

Aangemeld door het lid: Dhr./mevr.: . Telefoon: .. S0r10\,tlaat h·a' lOl') II Rotteldam • Il'!. OIO· .j(,- hl, j-

Vogelwijzer ... over lastdieren, ratieten .en dansers Dit verhaal begint lang geleden, toen op het eiland Madagascar de Olifantsvogel (een ratiet) leefde. Dit was de grootste vogel ooit. Op Madagascar kon deze 500 kilogram zware vogel, die niet kon vliegen, zich prima handhaven. Toen de mens echter voet op Madagascar zette, was het met zijn rust gedaan. De mens bejaagde deze trage vogel voor de grote hoeveelheden vlees en at ook graag zijn, maar liefst negen liter grote, eieren. Bovendien verwoestte de mens zijn leefgebied . Dit alles leidde uiteindelijk tot het uitsterven van de Olifantsvogel. Ook andere rati ete n, zoals de dodo (uitgestorven in 1681) en de moa's, een groep vogels die op Nieuw Zeeland leefde en waarvan de grootste soort drie meter lang werd en 300 kilo woog, overleefden de mens niet. Wat zijn eigenlijk ratieten? Ratieten zijn vogels met een aantal overeenkomsten: ze zijn groot, kunnen niet vliegen, hebben sterke poten en geen borstkambeen (hier zijn normaal gesproken de vleugelspieren aangehecht). Op dit moment zijn er wereld-wijd nog een aantal ratieten, die ook vaak in dierentuinen te zien zijn: de struisvogel, de kasuaris, de nandoe, de emoe en de kiwi (hoewel die niet zo groot is). Over de grootste, nog levende, ratiet gaat dit artikel.

De Struisvogel Struisvogels en de andere ratieten zijn waarschijnlijk uit één oervogel ontstaan. Naar gelang de omstandigheden zijn ze zich vanaf toen gaan ontwikkelen tot de verschillende vogels die we nu kennen . Waarschijnlijk konden de verre voorouders van deze vogels wel vliegen . De struisvogel is de vogel die zich in Afrika uit deze oervogel ontwikkelde.

Struisvogels zijn de grootste nog levende vogels. Hanen worden wel tot 275 cm lang en kunnen tot 150 kg wegen. Vrouwtjes zijn korter (ongeveer 175 cm) en wegen ongeveer 100 kg. Haan en hen zien er duidelijk verschillend uit. De haan is zwart met witte vleugeldelen en een witte staart, terwijl de hen bruin is. Beiden hebben een lange nek met wat dons en een, in verhouding, klein kopje. Ze hebben

-':;.

opvallend grote ogen en lange wimpers. De poten zijn kaal en ze hebben per poot slechts twee tenen, waarvan de ene vijf maal zo groot is als de andere. De grootste teen heeft een dolk-achtige nagel. Met dit wapen is de struisvogel in staat een mens en zelfs een leeuw dood te trappen! Er bestaan in Afrika een aantal, iets van elkaar verschillende, struisvogels. Met name de kleur van de hals en poten verschilt iets bij de vier ondersoorten . Een vijfde ondersoort, de Arabische struisvogel is uitgestorven, waarschijnlijk in 1941. Struis-vogels komen nu nog slechts voor in delen van Afrika, maar vroeger ook in Zuid-Europa en delen van Azië. In Afrika bewoont hij de vlakten. Vaak zijn hun leefgebieden droge gebieden met relatief kort gras. Kort gras en het ontbreken van begroeiing is namelijk veilig: belagers zijn veel eerder te zien! De struisvogel is perfect aan dit gebied aangepast: hij is erg lang en heeft scherpe ogen, bovendien kan hij met zijn lange poten erg hard lopen. Ook de slechts twee tenen zijn hierbij een voordeel, er is zo maar weinig contact met de grond en dus weinig

wrijving. Zo kunnen struisvogels makkelijk gedurende wel een half uur zo'n 50 km/ uur lopen en in een korte sprint komen ze wel tot 70 km/uur. Bij dit harde lopen gebruiken ze hun vleugels om in balans te blijven. Ook hun lange hals is praktisch: niet alleen van de grond, maar ook van hoge struiken en bomen kunnen zij zo eten. Struisvogels leven meestal in groepen van zo'n twee tot vijf, maar soms ook wel van zo'n 100 vogels. Vaak zijn ze op de vlakten in gezelschap van zebra's en gnoes. Zo helpen de verschillende dieren elkaar bij het opmerken van jagers. Struisvogels kunnen met hun lange nek en scherpe ogen goed kijken ; bovendien hebben ze een goed gehoor. Andere dieren ruiken echter eerder het gevaar. Elke (kleine) groep struisvogels heeft zijn eigen leefgebied. Ze slapen elke nacht in hetzelfde deel van hun territorium. Het grootste deel van de nacht liggen ze gehurkt op de grond met de nek omhoog en de ogen dicht. Dieper slapen, met de nek en de kop langs het lichaam of helemaal gestrekt op de grond, komt maar zelden voor en is steeds kortdurend. Een groep bevat meestal een paar dominante hanen en hennen. De overige vogels in de groep volgen steeds het gedrag van de dominante vogels. Vandaar dat over het algemeen de hele groep met dezelfde activiteit bezig is : allemaal eten -allemaal rusten - allemaal baden.

Omnivoren Struisvogels leggen dagelijks flinke afstanden af, op zoek naar voedsel. Zelfs als er voldoende voedsel is leggen ze al gauw 10-20 kilometer per dag af. De struisvogel is een omnivoor: hij eet alles wat er

beschikbaar is, zowel plantaardig als dierlijk. Alles wat hij eet gaat eerst naar zijn krop (= een verwijding in de slokdarm bij vogels). Als er een bepaalde massa is bereikt zakt de voedsel prop door de slokdarm in de nek naar beneden; iets wat duidelijk zichtbaar is aan de buitenkant. De struisvogel kan zeer moeilijk verteerbaar voedsel toch verteren door zijn erg lange darmstelsel: hij heeft wel 14 meter darm! Bovendien eet hij veel kiezelsteentjes en zand die helpen bij het fijnmalen van voedsel. Struisvogels hebben meestal geen drinkwater nodig; ze krijgen voldoende vocht binnen via de planten die zij eten. Bovendien hebben ze een speciale manier om hun waterverlies te beperken. Op hele hete dagen kunnen zij hun lichaamstemperatuur verhogen tot 42 oe. Zo raken ze minder vocht kwijt doordat ze minder transpireren.

Dances like era nes In het broedseizoen scheiden zich groepjes (of harems) af. In een gebied met weinig voedsel broedt vaak één haan met één hen. Is er meer voedsel aanwezig dan ontstaat er vaak een harem met een ingewikkeld samenlevingssysteem: een dominante haan heeft een hoofd-hen en daarnaast meerdere bij-hennen . De haan moet vervolgens flink zijn best doen om de hennen in huwelijksstemming te brengen. Net als kraanvogels heeft hij daartoe een imponerende dans ontwikkeld. Met geopende vleugels, die op en neer worden bewogen, draait hij in cirkels rond. Soms is hij in een razende spurt om dan ook weer plots stil te staan, slechts wiegend met zijn bovenlichaam. Ook kan hij tijdens de balts zijn hals sterk laten opzwellen, waarna hij zijn bijna leeuwachtige brul laat horen. Tot slot van zijn dans laat hij zich plat op de grond vallen waarbij lichaam en vleugels op

en neer deinen en de op de grond liggende hals en kop in kronkelingen mee gaan met het deinende lichaam. Is de hen hierdoor in vervoering geraakt dan volgt daarna de paring, zo niet dan begint de haan zijn dans opnieuw. De dominante haan en hen paren en zij zullen ook het broeden en het grootbrengen van de kuikens verzorgen. De eieren zijn klein in verhouding tot haar grote lijf, maar toch zijn ze behoorlijk groot: ca. 16 x 13 cm. Ze zijn glanzend wit en wegen 1500 gram. De bij-hennen paren met meerdere hanen en leggen hun eieren ook in meerdere nesten. Het aantal eieren in zo'n "verzamel nest" kan flink oplopen. Het grootste ooit gevonden nest, wat slechts een kuiltje in de grond is, bevatte maar liefst 78 eieren! Meestel zijn het er minder. De vogels kunnen maximaal "slechts" 19-25 eieren onder zich houden. De hoofd-hen zorgt ervoor dat als zij broedt haar eieren in het centrum liggen en dus maximale broedzorg krijgen. Overigens bestaat het broeden overdag vooral uit het afdekken van de eieren tegen de zon, tegen oververhitting. Overdag heeft de hen de beste camouflage kleuren en zij broedt dan ook voornamelijk. 's Nachts broedt de haan. Na zes weken komen alle eieren binnen een paar dagen uit. Na twee tot drie dagen verlaten kuikens en ouders het nest. De kuikens zijn dan ongeveer 30 cm groot. Na een jaar hebben ze dezelfde grootte als de oudervogels, maar hetzelfde gewicht bereiken ze pas na zo'n achttien maanden. Wanneer de jongen worden aangevallen verdedigt de haan zijn kroost zeer fel , zelfs leeuwen leggen daarbij het loodje.

-"~

~.,

Soms komen meerdere gezinnen met kuikens elkaar tegen. Als dit gebeurt ontstaat er een gevecht waarna de winnaar de kuikens van beide gezinnen onder zijn hoede neemt. Gebeurt dit een paar keer dan kunnen er groepen ontstaan van wel 200-300 jongen! Dat lijkt positief, toch wordt er jaarlijks per volwassen vogel maar 0.15 kuiken groot!

Struis en mens AI zo'n 5000 - 7000 jaar geleden werden struisvogels gebruikt als lastdieren. Dit bleek een aantal jaren geleden nog eens bij een vondst van rotstekeningen in de Sahara. Hierop was de struisvogel als lastdier afgebeeld. AI langer bekend was dat de oude Romeinen, Egyptenaren en Grieken de struisvogel als rijdier gebruikten. Ook de wetenschappelijke naam is afgeleid van een oude Arabische legende waarin de struisvogel werd gezien als een kruising tussen een vogel en een kameel. De wetenschappelijke naam "Struthio came/us" betekent vogel-kameel. Zeker zo'n 5000 jaar geleden werden de struisvogelveren door mensen gebruikt als versiering. Ze zijn zeer zacht door het ontbreken van haakjes in de veren, die er bij andere vogels voor zorgen dat de zogenaamde baarden en baardjes van de veren zich aan elkaar hechten. Zo ontstaan stevige veren waar vogels mee kunnen vliegen. De veren van de struis zijn veel te slap en struisen kunnen dus ook niet vliegen. Vrij recent, in de 18e eeuw, werden de witte veren van de haan gebruikt in de damesmode en ook het leer van deze vogel heeft een goede kwaliteit en werd dus veel gebruikt. Nog steeds gebruiken bijvoorbeeld de Massai de struisvogelveren als versiering. Tot op de dag van vandaag worden struisvogeleieren (onder andere in Soedan)

gebruikt om er sieraden van te maken. Daarnaast worden ze als voedsel gebruikt. Bosjesmannen gebruiken de eieren Weer op een heel andere manier. In de eieren boren ze een klein gaatje, halen de inhoud uit het ei en vullen het ei vervolgens met water. Dan sluiten ze het gaatje af met hars en begraven de eieren in de grond. Zo hebben ze ook in de droge woestijn waar zij leven toch altijd wel wat water. Ook veel dieren eten de eieren; met name de hyena's, jakhalzen en de Egyptische gier. Deze gier heeft geleerd dat hij de sterke eieren kapot kan krijgen door er steentjes op te gooien.

Gelukkig kwam de redding van de ondergang voor de struisvogel ook van de mens. Hij ontdekte dat de struisvogel goed te houden is en dat er goed mee gekweekt kan worden. En zo werden in 1833, nadat vroeger de oude Egyptenaren ze al hadden gehad, de eerste struisvogel-farms opgericht (o.a. in Zuid Afrika, Sicilië en Australië). Dit bleef tot de eerste wereldoorlog een lucratieve business. Daarna stortte de handel in. De laatste jaren echter ontstaan er weer struisvogel-farms, onder andere in Nederland. Sruisvogelvlees is steeds "gewoner" geworden in restaurants en supermarkten . Op dit moment levert een volwassen struisvogel voor een boer ongeveer fl. 2500,- op (aan vlees, leer en veren). Zelfs verkopen de boeren soms al de eieren aan andere kwekers: opbrengst voor een ei: fl. 375,-. Daarbij kun je er van uitgaan dat een "goede hen" jaarlijks 40 - 60 eieren legt. In Nederland kennen we ook enkele gezegden met daarin een rol voor de struisvogel; o.a. 'de kop in het zand steken'. Natuurlijk doet een struisvogel dit nooit, hij zou tenslotte stikken. Waarschijnlijk is deze fabel de wereld in gekomen doordat

..... ~

.'

struisvogels zich soms bij gevaar helemaal plat op de grond laten vallen, de lange nek helemaal gestrekt. Zo lijkt de vogel opeens verdwenen .

De meerdaagse reis naar Frankrijk en Zwitserland

Struisvogels in Blijdorp Struisvogels zijn populaire dierentuinbewoners. In een recent boekje staat de vogel in de top-1 0 van populairste dierentuinbewoners. Ook Blijdorp heeft ze. Zoals al eerder verteld kunnen ze gemeen schoppen en dat kan een risico zijn voor de verzorgers. Gelukkig is er een gemakkelijke manier om de vogel toch de baas te blijven: struisvogels richten zich altijd op voordat ze gaan trappen en kunnen alleen recht naar voren trappen. Als verzorger in 'nood' moet je dus opzij springen zodat je naast de vogel komt (hij kan je zo niet raken). Als je hem vervolgens zo hoog mogelijk in de nek beet pakt en z'n hals om laag duwt kan hij zich niet meer oprichten en dus ook niet meer trappen. Blijdorp heeft stru isen al lang in de collectie. Helaas ging het niet altijd goed. Zo was 1996 een heel slecht jaar voor Blijdorpse struisvogels: maar liefst vijf van de zes vogels overleden toen. Gelukkig kreeg Blijdorp

Het was een klein en select gezelschap (34 personen) dat op 15 mei uit Rotterdam vertrok . Dit jaar stonden de dierentuin van Mulhouse in Frankrijk en de tuinen van Zürich en Basel in Zwitserland op het programma. In de bus werd het 'busboek' uitgereikt. Een viertal jaren ge leden als grapje begonnen, is dit een vanzelfsprekendheid geword en voor iedereen die meegaat. Onze vaste chauffeur, Jan, was weer van de partij. Na een vlotte rit kwamen we 's avonds in ons hotel in Mulhouse aan. Dit hotel zou de uitvalsbasis zijn voor al onze trips. recent weer vijf nieuwe struisvogels zodat de Afrikaanse savanne weer bewoond wordt door een echte groep struisvogels. Veel interactie met hun medebewoners hebben ze overigens niet. Ook is het in Blijdorp nog niet gelukt met de stru isvogels te kweken. Mocht het ooit wel lukken dan zal het waarschijnlijk niet op de Afrika-weide gebeuren. Het Nederlandse klimaat is niet erg geschikt voor de broedmethode van de struisvogels. Als er eenmaal eieren gelegd worden zu llen ze in de broedmachine worden uitgebroed. Hopelijk gaat dit met de nieuwe groep nu een keer lukken.

Zoo de Mulhouse. Op 13 mei werd de Zoo de Mulhouse bezocht. Het is een groot park dat destijds door een paar grootindustrielen was gekocht ter verpozing van hun personeel. Naast dierentuin is de Zoo ook een botanische tuin met vele aparte hoekjes voor bepaalde plantenfamilies. Voor de bloei van vele planten waren we wat aan de vroege kant, maar er was toch wel het nodige op dit gebied te zien.

Tekst en foto 's: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman en Yvonne Raaijmakers

Er is in de loop van de jaren het nodige gedaan aan de dierverblijven. Natuurlijk zijn er ook hier nog een aantal oude verblijven, maar er is een heleboel nieuws te bewonderen. Wat we niet in deze tuin vinden zijn de grote zoogdieren zoals de olifant en de giraffe. Daarentegen heeft Mulhouse wel een aanta l bijzondere hertensoorten in de collectie, zoals het Prins Alfred sambarhert en het Bochara hert. Verder kent de collectie een aantal zeer bedreigde katachtigen, waaronder de Kaspische panter en het Amoerluipaard in vrij nieuwe, mooie verblijven .

hapjes te zoeken d ie de verzorgers verstopt hebben. Natuurlijk is er veel meer te zien, ik noem allen nog maar het mensapenhu is, het olifantenhuis, het roofdierenhuis het Afrikahuis en niet te vergeten het exotarium, met vogels, vissen en reptielen. Aan het eind van de dag zagen we ook hier tevreden gezichten.

BLIJDORP LOGISTIEK: voeding Onder de kop 'LOGISTIEK' vindt u telkens een element van de dierentuinorganisatie. In de komende afleveringen kunt u artikelen verwachten over bijvoorbeeld water, afval, catering, ete. Dit nummer gaat over een van de meest voor de hand liggende zaken: dieren moeten eten!

Voer, voer en nog eens voer Zoo Basel In tegenstelling tot gisteren was het weer op deze 15e mei weer prachtig. Basel is en blijft een aantrekkelijke tuin ondanks, hoe kan het ook anders, bouwactiviteiten voor vernieuwing van de tuin . Men is bezig met een groot Afrikagebeuren (een stukje Namibië) waar men de hele voedselketen moet gaan zien van de kleinste prooidieren tot de grote rovers toe. Door deze bouw is het overgebleven deel van de tuin wat klein geworden. Ondanks dat is het prachtig de fokgroep kleine koedoe 's te zien of de pantserneushoorn's of de somalische halfezels of... .,enfin zo kan ik nog wel even doorgaan.

Om het juiste voedsel, op het juiste tijdstip ter beschikking te hebben, is er een goede organisatie nodig. Veel dieren komen uit de tropen en hebben in hun natuurlijke omgeving het hele jaar door een gevarieerd aanbod. Net als een hotel heeft een dierentuin te maken met kieskeurige gasten. De dieren eisen het juiste voedsel, op de juiste tijd en vaak is afwisseling noodzakelijk. De dieren komen uit alle delen van de wereld. Zij trekken zich er niets van aan dat voedselaanbod soms wordt bepaald door klimatologische omstandigheden.

Een bijzonder leuke soort is de woestijnkat waarvan er een aantal te bewonderen waren. Ook het aantal apensoorten is groot. Het hoogtepunt is ongetwijfeld de verzameling halfapen, waarvan de meesten met pasgeboren jongen. Een van deze soorten is de Verreaux sifaka die vrijwel nergens is te zien. Het weer was uitstekend zodat dit een fijne dag was.

Zoo Zürich Toen we op 14 mei 's morgens vertrokken zagen we het al, donkere regenwolken. Hoe verder we Zwitserland ingingen hoe harder het ging regenen. In de Zoo is het verder de gehele dag nat tot bijna droog geweest, wat de pret echter niet mocht drukken. In de tuin zijn de bouwactiviteiten van het masterplan goed zichtbaar. Op een maquette in het roofdieren huis is heel goed te zien hoe het in de loop der jaren moet gaan worden. Als het zo wordt als het brilberenverblijf dan moeten we zeggen 'alle lof'. Het brilberenverblijf is nu een aantal jaren in gebruik en ziet er gelukkig niet meer zo nieuw uit. Het is heel leuk om te zien hoe de beren het terrein afstropen om de lekkere

Er is al veel gezegd en geschreven over voeding van dieren in de dierentuin. Meestal gaat de interesse uit naar hoe het voedsel gegeten wordt. Eten is niet alleen voeden, maar ook een bezigheid . Op zichzelf al zeer boeiend, maar voor het zover is . .. Zonder ook maar te trachten een compleet overzicht te geven, is dit een poging om een beeld te schetsen van wat er omgaat rond de voedselvoorziening.

Door menu-schema's te gebruiken wordt planning mogelijk en ontstaat er een overzicht. Je koppelt zo de informatie over wat de dieren .die week moeten krijgen aan wat ze de vorige week hebben gehad. De samenstelling wordt bepaald door de algemene voedingsbehoefte van de dieren, te combineren met de observaties van de verzorgers.

Ook een bezoek aan het vivarium is zeer de moeite waard, hoewel de curator zelf zegt dat het vivarium nogal verouderd is. Een bijzonderheid hier zijn de grote rafelvissen, een zeepaardjessoort, die wel zo'n 30 cm . lang kunnen worden.Na het bezoek aan deze drie tuinen, waar een ieder wat van zijn of haar gading kon vinden zat het er al weer op en gingen we de 16e mei weer huiswaarts. Na een voorspoedige reis en een goed afscheidsdiner konden we elkaar een 'tot volgend jaar' toewensen .

Zowel de variëteit als de immense hoeveelheden roepen om organisatie. Om u een beetje een idee te geven van wat er zoal per jaar geconsumeerd wordt:

Tekst: N.N. Foto's : T.Slijkoort, Ineke Kosten, Menno van Staveren

200.000 kilo hooi , 60.000 kilo stro, 50.000 kilo paardenbrokken, zakken vol havermout, rijst, noten, 50.000 kilo appelen ,

Waar hebben we het over?

en tonnen peen, sla, andijvie, bonen, maïs, bananen, 17.000 kilo haring, 10.000 kilo makreel, schaal- en schelpdieren , inktvis, ete. We gaan nog even verder want we zijn nog niet bij de slager geweest: 25.000 kilo rundvlees, 3.500 kilo pens en duizenden kippen en kuikens. Natuurlijk mogen we het lekkerste niet vergeten: muizen, ratten, levende insecten, wormen, ete. Zelfs levende goudvissen dienen als voedsel.

Waar komt al dat eten vandaan? De vraag waar het eten vandaan moet komen , zit vast aan de vraag: wanneer kan het ingekocht worden? En dat heeft weer alles te maken met: hoe lang hou je iets goed? Het meeste voer moet zo vers mogelijk zijn . Het is niet zo dat de dieren maar krijgen wat het gunstigst wordt aangeboden, ze krijgen wat ze nodig hebben. Kan Blijdorp daar voordeliger aankomen, dan is dat mooi meegenomen. Zo krijgt de Diergaarde regelmatig de keuze uit partijen die op de veiling worden doorgedraaid. Deze niet verkochte partijen groenten en fruit zouden anders vernietigd worden. Ook zijn er afspraken met een supermarktketen die wel eens overschotten heeft van groenten en fruit. Hooi lijkt een simpel product. Maar ... er is rijk en schraal hooi. Een dier dat op de steppen leeft, mag geen hooi met een te hoge voedingswaarde hebben . Denk daarbij aan de Przewalski paarden . Het hooi mag natuurlijk niet van de berm van een rijksweg afkomen. Een betrouwbare leverancier is dus noodzakelijk. Rundvlees wordt van de slachthuizen betrokken. Er wordt gebruik gemaakt van zogenaamd 'Iaagrisico-vlees' . Dit vlees wordt niet meer voor menselijke consumptie gebruikt maar is uitstekend geschikt voor dieren. Het verschil zit hem hoofdzakelijk in de zuurgraad van het vlees.

Kippen komen van een leverancier die gegarandeerd salmonella-arme kippen fokt. Niet dat het gemiddelde roofdier daar een boodschap aan heeft, maar het is ook beter om het risico voor de verzorgers laag te houden. Sommige dieren in de dierentuin, bijvoorbeeld reptielen, zijn zelf salmonella-dragers.

Waar moet je het laten? U begrijpt dat er in Blijdorp een kritische voorraad moet zijn. Dat wil zeggen zoveel voorraad zodat in geval van aanvoerproblemen de dieren toch van eten voorzien kunnen worden. Daarvoor is er de beschikking over vries-, koel-, en droge opslagruimten. Zo kan men soms ook een onverwachte goedkopere partij van het een of ander kwijt. Een aantal goederen is op afroep beschikbaar; zou namelijk alles op eigen terrein opgeslagen moeten liggen, dan bleef er aanzienl ijk minder ruimte voor dieren en bezoekers over. Als u alleen al aan het hooi denkt, dan kunt u zich voorstellen dat de eerder vermelde hoeveelheid, overeenkomt met 25 vrachtwagens per jaar!

Dure gasten en moeilijke eters

Duur is een relatief begrip. Natuurlijk zijn de olifanten op voedselgebied duur; ze eten veel. En is een olifant ziek, zoals recent palong die een zere slurf en een virusinfectie

had, dan wordt desnoods speciaal voedsel geïmporteerd (bladeren van bananen-planten). De twee zeeotters zijn zeer duur te noemen. Zij eten krab, inktvis, gevarieerde schelpdieren etc. Het meeste van dit voedsel wordt ondergebracht in een eigen vriescel. Wat deze twee dieren eten mag zo op het menu van een goed restaurant. Ieder eet ongeveer 8 kilo 'fruits de mer' per dag. Enkele voorbeelden van moeilijke eters. De langoeren eten graag rozen-bladeren. Men moet daar nu al een wintervoorraad van hebben aangelegd. De bamboe-maki's eten bamboe en riet; een vergelijkbaar probleem . Maar wat dacht u van reptielen? De Arubaratelslang eet alleen levende muizen. Voor moerasschildpadden heeft men zelf een 'schildpaddengelatine' ontwikkeld. Dit mengsel van onder andere vlees, vruchten en toegevoegde vitaminen voorkomt dat ze de lekkere dingen opeten en andere noodzakelijke stoffen tekort komen.

•

Wist u dat ... ? ... de suikereekhoorntjes en panda's worden verwend met pandapap: een mengsel van honing, maïzena en nog veel meer; ... een gifslang na het eten zo passief wordt dat een muis die overblijft en niet gebeten is, aan de slang kan gaan knabbelen; ... de olifanten in Blijdorp iedere dag gekookte rijst eten; ... een zeesterretje levende schelpdieren wil eten; ... Ievend voedsel ook gevoerd moet worden; ... paardenbrokken ook worden gegeten door dikhuiden, zebra's, koedoes etc.? Tekst: Theo van de Velde Met dank aan D.W.A. Fontijne en R. Belterman van Diergaarde Blijdorp

All living creatures and our environment should be the concern of everyone, and it sure is ours at Provimi. That's why we support, both financially and morally, a "umber of organizations that help to proteet the endangered species. That's al50 why over the years we have been producing animal feeds, worldwide. that gives less pollution to air, water and soil. Provimi produces and distributes animal feeds in over 60 countries.

pl\OVDn Animal nulrition

Als u voor het weekeinde weer de boodschappen gaat halen, veel plezier!

or

EIIIDAl\1A HÉCIII:\'-SAY

~OO'n kinderboek! In deze afleveri ng aandacht voor een drietal prentenboeken. 'Duik je mee in de zee?' en ' Een oerwoud vol dieren' van Giles Andreae en David Wojtowycz sluiten goed aan bij de ontwikkelingen van Diergaarde Blijdorp wat betreft het Oceanium en het Afrika deel. Voor 'Hé, Chimpansee' van jane Goodall gaat dit niet op; Blijdorp heeft immers geen chimpansees. Maar in veel andere dierentuinen in Nederland is de ch impansee wél te bewonderen, daarom toch aa ndacht voor dit boek. 'Duik je mee in de zee?' en 'Een oerwoud vol dieren' zijn twee gezellige, op rijm geschreven boeken voor kinderen vanaf 2-3 jaar. Ze zijn uitermate geschikt zijn om samen uit (voor) te lezen . De boeken beginnen met een meeslepende introductie in de wereld van de zee en het oerwoud. Zo gebeurt het dat je vanaf de eerste bladzijde helemaal bij de inhoud betrokken bent: "Kom mee, we varen samen in een duikboot naar de zee om heel veel mooie dieren te ontmoeten. Ben je klaar -stap dan maar in dan nemen we je mee en kun je ze daar allemaal begroeten."

Na een inleiding op haar werk volgen tien verhalen over verschi llende chimpansees uit de groep die jane Goodall heeft . bestudeerd. Het is jammer dat niet eerst een stamboom is gemaakt, zodat je weet welke chimpansee waar in de groep staat of wie familie is van wie. De schrijfster heeft alle chimpansees namen gegeven, zoals Mei, Spindie, David Greybeard, Sprout, Flo, Flint en Satan. Dat maakt dat ze haast overkomen als 'mensen': "Toen pakte David Greybeard de vrucht en sloot in het zelfde gebaar zijn vingers om mijn hand heen. Hij keek me aan, liet mijn hand los en liet de vrucht op de grond vallen. Ik had mijn wetenschappelijke achtergrond niet nodig om de geruststellende boodschap van de lichte druk van zijn vingers Een oerwoud vol dieren.(lSBN te begrijpen. Hij wees de gift af, maar niet 90-6177-692-9) en Duik je het geven. Er waren geen mee in de zee? (ISBN woorden nodig." 90-5247-124-x) Tekst: Giles JA NE GOODALL Andreae. Illustraties: David De verhalen zijn Wojtowycz. Vertaling en een beetje vlak bewerking: Marianne geschreven; ze lijken soms Busser en Ron Schröder. meer een opsomming van Zirkoon Uitgevers BV te feiten en gebeurtenissen Amsterdam. Prijs: f 24,95 dan een boeiend, hartper stuk. verwarmend avontuur van iemand die vol passie 'Hé, dertig jaar i n het Chimpansee' is een heel regenwoud doorbrengt! De ander soort prentenboek. illustraties zijn erg mooi. Niet geschikt voor Allan Marks heeft peuters en kleuters, eenvoudige, maar zeer maar meer voor levensechte chimpansees kinderen die zelf al neergezet. Met name de kunnen lezen (vanaf 6-7 gelaatsuitdrukkingen van de jaar) . Daarnaast zijn de chimpansees zijn uitstekend . verhalen de eigen De illustraties zijn eigenlijk de belevenissen van de schrijfster en sterkste kant van het boek. kunnen bij kinderen soms erg wreed Voor wie als kind in de chimpansee overkomen. geïnteresseerd is, is ' Hé, Chimpansee' een leuk boek. Als kinder-dieren(tuin)boek voor Wetenschapster jane Goodall heeft elk kind is het middelmatig. dertig jaar lang in het Gombe Nationaal Park in Tanzania chimpansees bestudeerd. Zij Hé, Chimpansee. Tekst: jane Goodall. heeft eveneens boeken voor volwassenen Illustraties: Allan Marks. Vertaling: Ineke Ris. geschreven en is oprichter van het jane ISBN 90-5579-394-9. Uitgeverij De Vier Goodall Instituut. Dit instituut houdt zich Windstreken te Voorschoten . Prijs: f 24,90 bezig met educatie en de erbarmelijke omstandigheden waarin chimpansees Recensies : Marianne Tijssen-Humme verkeren in gevangenschap. In 1997 is in Nederland ook een jane Goodall Instituut opgericht; het adres en uitgebreide informatie staan achter in het boek.

De illustraties zijn kleurrijk, eenvoudig en toch levensecht. Wat opvalt is dat ieder dier vrolijk kijkt, zelfs de haai en de leeuw! Gelukkig maar, want eigenlijk zijn alle dieren toch lief? In ' Een oerwoud vol dieren' loopt op elke pagina wel een aantal mieren, in ' Duik je mee in de zee?' zijn dit zeesterretjes met lachende gezichtjes. Aan het eind van beide boeken blijkt dat ze eigenl ijk bedoeld zijn als voorleesverhaal voor het slapen gaan: "Dag lieve gorilla, ik denk ook aan jou. Het boek gaat nu dicht welterusten- tot gauw!". Wat is een mooier eind aan een dagje Diergaarde! Twee prentenboeken waarbij lees- en kijkplezier verzekerd zijn.

CHIMPJ\NSEE

Elk dier stelt zichzelf voor met zijn naam , een tekening en een typische eigenschap. Bijvoorbeeld de snelheid van de

gazelle of de krab die alleen van links naar rechts loopt en niet naar voren. De slurf van de olifant en de draden van de kwal. Kinderen leren de dieren te herkennen en als ze wat groter zijn hun naam te lezen of te spellen. Maar het leuke is, dat ook weer niet álles klopt. Een ijsbeer lust vast geen aardbeienijs en het nijlpaard neemt toch niet tien watermeloenen als toetje? Is een krokodil écht stapeldol op neuzen en op billen? En is een zoenvis écht dol op zoenen? Maar kleine kinderen spreekt datgene op de grens tussen fantasie en werkelijkheid juist enorm aan. Menig ouder zal dit herkennen bij een bezoek aan Blijdorp.

arokodillen in de Ardèche 9!doocafenkanfoor mr CJ<. CXuijer Qespecialiseerd in Ylrbeidsrecht utrafrecht Cfámilierecht

Q.ä:

De rivier de Ardèche heeft zijn naam gegeven aan een bekende streek in Zuid-Frankrijk. Hij ontspringt in de buurt van Le Puy en mondt 120 kilometer verderop uit in de Rh6ne. De benedenloop van de Ardèche is beroemd en als gevolg daarvan berucht. Beroemd door de landschappelijk schitterende gorges en berucht door de talloze vakantiegangers die daarop af komen. Je kunt er dan ook heerlijk zonnen en zwemmen maar vooral kanoën. Dat wordt in het hoogseizoen letterlijk door duizenden mensen gedaan. Kano's worden overa l verhuurd: in de plaatsjes, langs de weg en op de ca mpings.

91i11eoliel 124 Ie Cflofferdam . Iele/aan 010 4é36 65 44

==~O :::=:P

Z' N BEST

EVEN WEG? HoteJcomplex Greenside heeft alles in huis voor een rustige midweek of onstuimig weekend.

Hotelcomplex Greenside StappeIand 6. 1796 BS de Koog

Tel. 0222-327222

335 krokodillen Mijn vrouwen ik waren er in het voorse izoen en kregen van een ca mpingbeheerder een fo ldertje in handen geduwd van ' La ferme aux crocod iles' een groot kassencomplex in de buurt van Pierrelatte, een stadje op een half uurtje rijden noordelijk van het punt waar de Ardèche uitmondt in de Rh6ne. In het complex wandel je tussen reusachtige boomvarens, bananenbomen , cycadeaen (een plantaardig gewas dat bijna 300 milj oen jaar oud is) en andere tropische planten en bomen met onnatuurlijk mooie en felgekleurde bloemen. Maar het meest fasci nerend zijn natuurlijk de krokod illen die er 'vrij' rondzwemmen tegen een decor van Afri kaa nse paalwoningen . Vanaf de paden, platforms en bruggetjes over de vijvers kun je de dieren goed observeren.

En er liggen er wat, liefst 335 stuks! Roerloos, de ene met gesloten, de andere met geopende bek. Soms komt er een in beweging, onverwacht sne l klauterend over soortgenoten heen op weg naar de vijvers . Daar drijven ze als half verga ne boomstammen, alleen de ogen boven water. Informatieborden vertellen de meest belangrijke wete nswaardigheden, ook in het Nederlands. Maar wij hebben het geluk dat Anja Lenders zich over ons ontfermt. Anja is een blondine uit Ven lo die groepen bezoekers tekst en uitleg geeft.

Water uit de kerncentrale Wereldwijd zij n er 22 verschi ll ende ondersoorten, vertelt Anja. In Pierrelatte verblijven 7 soorten, alle Nijlkrokodillen, maar afkomstig van een fokkerij bij Pretoria

eieren een kans te geven uit te komen. De exacte temperatuur bepaalt het geslacht van een krokodil. Bij 27 - 29 graden worden het vrouwtjes, bij 32 - 34 mannetjes.

Hart voor de zaak Er zijn in Pierrelatte al krokodilletjes geboren, in een aparte vitrine kun je ze bewonderen. Bij het kruipen uit het ei zijn ze 25 tot 30 cm. lang. Tot 75 cm. blijven ze bij de groep, daarna moeten ze maken dat ze wegkomen om niet opgevreten te worden door volwassen soortgenoten. Zijn ze eenmaal de 1 1/2 meter gepasseerd dan is het gevaar geweken. Vanaf 2 1/ 2 meter zijn ze geslachtsrijp. Typisch als je bedenkt dat er bij warmbloedige dieren inclusief de mens in duidelijk andere termen wordt gesproken. Daar gaat het over jaren en over leeftijd terwijl het bij krokodillen over afmetingen gaat. In Pierrelatte doet men ook aan wetenschappelijk onderzoek. Zo wordt de pootafdruk van de krokodil van nu vergeleken met die van fossiele exemplaren. Tevens vraagt men zich af waarom krokodillen mèt tanden worden geboren.

in Zuid-Afrika. Alle dieren zijn op 29 juli 1991 gearriveerd als jonkies, rond de eeuwwisseling zullen ze een jaar of tien oud zijn. In de natuur kunnen krokodillen meer dan 100 jaar worden, de grootste exemplaren zijn dan ruim 7 meter lang. In Pierrelatte zijn de grootste momenteel tegen de 3 1/2 meter met een gewicht van rond de 300 kg. Een mannetje heeft een harem van 10 vrouwtjes. Tweemaal per week, op woensdag en zondag vanaf 15.00 uur, worden ze gevoerd met restjes uit het slachthuis, onder andere kippen- en konijnen-koppen. Ze eten slechts twee tot drie kg. per week. De reden is dat het koudbloedige dieren zijn met een lage verbranding. 85 Procent van hun leven brengen ze bewegingloos door. Ze worden opgewarmd door de zon en afgekoeld door het water. Dat wordt op een constante temperatuur van 28 tot 30 graden gehouden. Het water, geleverd door een kerncentrale twee kilometer verderop, wordt continu gefilterd en rondgepompt, watervalletjes zorgen voor de zuurstof. De temperatuur van het zand moet rond de 30 graden zijn om de

.oop DierenTaal met fl. 5,- korting inleiding van NRC-journalist Frans van der Helm.

Dieren spreken en schrijven niet, maar beschikken desalniettemin over uiterst subtiele vormen van communicatie. In DierenTaal wordt uitgelegd hoe communicatie tussen dieren werkt en waarom dieren geen geschreven en gesproken taal ontwikkeld hebben en mensen wel. Verschillende wetenschappers beschrijven in DierenTaal de diverse vormen van communicatie, zowel verbaal als non-verbaal, bij onder meer sprinkhanen, kikkers, vogels, dolfijnen en vleermuizen.

Als u deze bon inlevert bij uw boekhandel krijgt u fl. 5,- korting op de winkelprijs van DierenTaal. Het boek kost in de boekhandel rl. 29, 90. Tegen inlevering van deze bon betaalt u slechts fl. 24,90 Bonnummer 517-100 Actieperiode van 1 oktober t/m 31 december 1999 ISBN 9057970406

DierenTaal is een bundeling van lezingen gehouden op de in Diergaarde Blijdorp gehouden Taaldag 'DierenTaal', georganiseerd door de K.L. Poll-stichting voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, met een

DierenTaal is verkrijgbaar in de boekhandel.

VOORDEELCOUPON K.~~~~~r~/5,-~ Dierentaal is een bundeling van lezingen gehouden op de in Diergaarde Blijdorp gehouden Taaldag 'Dierentaal' , georganiseerd door de K.L. Poll-stichting voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. U betaalt slechts f 24,90 in plaats van

Drijvend in ons zweet vanwege de hoge luchtvochtigheid en de 'tropische' omstand igheden, stel ik mijn laatste vraag: 'l\nja, worden er wel eens krokodillen uitgezet in de Ardèche, op tijden dat er extra veel kanoënde toeristen op de rivier zijn?' Stomverbaasd kijkt ze mij aan. 'Wat?? Hoe kun je dat nou vragen, dat water is toch veel te koud voor krokodillen!' Kijk, en dat noem ik nou hart hebben voor de zaak.

f

Tekst en foto's: Willem Buist, freelance schrijver voor diverse tijdschriften.

Deze bon is geldig voor één exemplaar en geldl van 1 oktober I/m 31 december 19991

29,90.

Verkrijgbaar in de boekhandel. ISBN 9057970406

couponnummer 517-100

.oud Bloed : A turtle with a bite Dit maal in deze rubriek weer aandacht voor een vertegenwoordiger van de reptielen. In dit nummer van Vriendennieuws wordt aandacht besteed aan schildpadden en wel in het bijzonder de groep van de bijtschildpadden (Chelydridae). Deze Amerikaanse schildpadden doen hun naam eer aan; men dient ze zeer voorzichtig aan te pakken! Een volwassen exemplaar kan bijvoorbeeld een hand lelijk toetakelen. Onder deze familie van de schildpadden vallen een tweetal soorten; de gewone bijtschi ldpad (Chelydra serpentina) en de gierof alligatorschi ldpad (Macroclemys temminckii). Van de gewone bijtschildpad worden een viertal ondersoorten onderscheiden.

vermoord en de dader had de lijken laten zinken in een modderig meer. De politie wist wel dat de lijken in het meer moesten liggen, maar al hun naspeuringen waren tevergeefs, tot een oude indiaan zijn diensten aanbood. Het kostte hem slechts een paar uur om alle lijken te vinden. Hij liet een grote bijtschildpad los aan een lange lijn. Liep de lijn op een moment niet verder af, dan peddelde de Indiaan naar de plek waar de schi ldpad zich ophield en zich tegoed deed aan een lijk.

Bijtschildpadden in Blijdorp zijkant van de kop. De alligatorschildpad is meer aan het water gebonden dan de gewone bijtschildpad.

Eten en gegeten worden

Massief Bijtschildpadden zijn massief gebouwd, ze hebben grote koppen en ledematen die niet onder hun schild verborgen kunnen worden. Het schild kan bij de gewone bijtschildpad uitgroeien tot een lengte van 40 centimeter en een gewicht bereiken van 22,5 kilo. De staart is half zo lang als het schi ld en is aan de bovenkant bedekt met een rij pantserplaatjes die wel iets van een kam heeft. Aan de poten heeft hij rudimentaire zwemvliezen (bijna niets dus) en sterke nagels. De huid is groenachtig en het schild is vaak met groene algen begroeid. De onderkant van het schild is klein en vormt een kruis, zodat er ruimte ontstaat voor de ledematen tussen de poten van het kru is. De gewone bijtschildpad komt voor in de oostelijke helft van de VS. De andere soort: de gier- of alligatorschi ldpad komt slechts voor in het gebied van Illinois tot Texas en oostelijk tot Florida. De gier- of alligatorschildpad is een van de grootste zoetwaterschildpadden en kan wel 90 kilo zwaar worden. De schilden kunnen ruim 90 centimeter lang worden en vertonen drie scherpe lengterichels. In tegenstelling tot de gewone bijtschildpad staan zijn ogen aan de

De gewone óijtschildpad maakt ijverig jacht op zijn voedsel, dat bestaat uit planten, aas, insekten, vissen, kikkers, jonge eenden en jonge bisamratten. Levende prooi wordt met een snel le kopstoot en een hap van de kaken overmeesterd en vervolgens met bek en klauwen uiteengereten. De alligatorschildpad heeft daarentegen een bijzondere manier van voedsel verzamelen. Hij ligt meestal sti l in het water, half ingegraven in de modder en gecamoufleerd door de algbegroeiing, op zijn rug, te wachten op zijn voedsel. Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit vis. Hij lokt de vis met zijn tong. Zijn tong heeft aan het uiteinde twee aanhangse ls, die op wormen lijken wanneer hij zijn tong beweegt. Deze aanhangsels lokken de vis, waarna de schildpad kan toebijten. Het spreekt voor zich dat deze truc niet opgaat bij het vangen van bijvoorbeeld jonge eendjes. Zoals de gewone bijtschildpad eet de alligatorschildpad ook aas, wat hij opspoort met behulp van zijn goede reukvermogen. Op zijn beurt wordt de alligatorschildpad door de mens gegeten. Hierdoor is deze soort nu zelfs een bedreigde soort.

Spoorzoekende schildpad De woeste en dubieuze reputatie van de bijtschildpadden, in het bijzonder die van de alligatorschildpad wordt geïllustreerd met onderstaand verhaaltje. De gewoonte van bijtschildpadden om aas te vreten heeft er in 1920 toe geleid dat er één dienst heeft gedaan als een efficiënte, maar griezelige bloedhond. Er was toen een aanta l mensen

'~,'.

In Blijdorp worden alligatorschildpadden gehouden. Zij zijn voor de meeste bezoekers onopvallend gehuisvest in de Rivièrahal naast de pantserkrokodillen, in het oude verblijf van de Chinese alligators. Voorheen waren zij gehuisvest in het terrarium tegenover de binnenstal van de giraffen. Hier zaten de schildpadden te dicht op elkaar, bovendien waren er scherpe betonnen randen in het bassin, zodat de schildpadden vaak gewond raakten. Nadat de schildpadden overgeplaatst waren naar hun huidige verblijf bleven zij nog lang dicht op elkaar zitten en pas na een aantal jaren maakten zij gebruik van hun grotere verblijf. Op zich is dit niet verwonderlijk omdat zij in de natuur ook vaak langdurig stil op één plaats liggen te wachten op hun voedsel, zoa ls eerder beschreven. Alligatorschildpadden zijn in Blijdorp aanwezig sinds 1984. Toen kreeg de Diergaarde drie in beslag genomen exemplaren, twee mannetjes en één vrouwtje. Zij waren toen ongeveer vijftien tot twintig centimeter groot. Aanvankelijk werden zij gevoed met levende goudvissen. Dit was niet zo praktisch, zodat vervolgens ook dode vis aangeboden werd, naast de levende vis en nu krijgen zij alleen dood materiaal, bestaand uit zoetwatervis, soms zoutwatervis en soms ook een muis of een halve rat. Voor de verzorgers is het risico op beten klein als de schi ldpadden van achter worden beetgepakt.

In de hal waar de schildpadden zitten is een per jaargetijde wisselende daglengte en een wisselende temperatuur, net als in hun natuurlijke leefomgeving. In de winter worden de dagen korter en de temperatuur lager. De schildpadden eten niet of nauwelijks in het winterseizoen. Ongeveer drie jaar geleden kwam nog een vrouwtje uit de reptielenzoo Iguana in Vlissingen. Bij dit exemplaar ontbreken de wormvormige aanhangsels aan de tong. In Vlissingen was dit exemplaar steeds met een pincet gevoerd, omdat men dacht dat ze anders niet zou eten. In Blijdorp at de schild-pad al snel als zijn soortgenoten zonder dat dit aangereikt werd. Op dit moment zijn dus twee koppels aanwezig. Paringen zijn al gesignaleerd. Nu maar wachten op eventuele nakomelingen. Interessant is dat het vrouwtje van de alligatorschildpadden om de twee jaar eieren kan produceren. Bovendien is het vrouwtje in staat om sperma enkele jaren in haar lichaam op te slaan, zodat jaren na een paring bevruchte eieren gelegd kunnen worden. Zoals eerder aangegeven is de alligatorschildpad op dit moment bedreigd. Blijdorp neemt daarom deel aan een stamboek van de Duitse reptielenvereniging DGHT samen met onder andere dierentuinen in Frankfurt en Berlijn. De toekomst van deze soort in Blijdorp is nog onduidelijk. Het Everglades deel van het Oceanium deel komt pas over enige tijd. Bovendien moet de Rivièrahal opgeknapt worden en zal de reptielencollectie verkleind moeten worden. De auteur hoopt dat u na het lezen van dit artikel met meer interesse naar deze soort kijkt. Blijdorp heeft een grote reptielencollectie en het loont zeker de moeite hier naar te komen kijken. Tekst: Gerhard Tijssen Met dank aan: Henk Zwartepoorte, reptielen-post Blijdorp

len oase in het Ruhrgebied. Op zaterdag 24 april was het dan weer zover. Het voorjaarsu itstapje van de Vrienden naar een buitenlandse dierentuin. Ook dit jaar stond er weer een Duitse tuin op het programma en wel de Zoo van Duisburg. Door de geringe belangstelling (slechts 16 personen) was de geplande reis op zondag geannu leerd. Ook op zaterdag waren de bussen niet vol met maar 83 deelnemers. Ondanks dit feit mogen we van een geslaagde dag spreken.

die toch ook even op eigen gelegenheid rond wilden kijken, afhaakten, zodat de groepen bij de rondleiders in de loop van de dag aardig gingen slinken. In Duisburg zijn een aanta l aardige dingen te zien, te beginnen met het nieuwe olifantenverblijf. Dit gebouw is voorzien van een aantal technische snufjes, zoals een dak dat opgetild kan worden voor de ventilatie en dat tevens doorlaatbaar is voor UV-stralen. Het kodiakberenverblijf is een typisch voorbeeld van de 'bunkerbouw' in vele Duitse tuinen. Een verblijf met heel veel beton in het zicht, dat hier en daar gecamoufleerd wordt met wat halve boomstammen ertegenaan. Een ander oud onderdeel zijn de volières die men aantrekkelijk heeft gemaakt door er aan de voorkant een gedeelte aan te plakken, zodat je nu door de verblijven heen kan lopen. Een minpunt is hier dat de bebording ontbreekt, zodat het raden is wat voor vogel je ziet.

bekrompen en echt ouderwetse, dus achterhaalde, verblijven moeten verkeren. Ondanks dit gegeven loopt de fok van fossa's zeer voorspoedig en zijn vele in dierentuinen verblijvende dieren afkomstig uit Duisburg.

De Zoo ligt aan de rand van de stad op de Kaiserberg, met de achteringang op slechts ee n paar honderd meter van de autobahn af. Er is hier tevens een grote parkeerplaats aanwezig. Een andere bijzonderheid is, dat de Zoo uit twee delen bestaat, waartussendoor een drukke autobahn en een spoorweg lopen. Beide delen van de tuin zijn met elkaar verbonden door een (nieuwe) brug die behoorlijk breed is en die ook zodanig ingericht en beplant is dat je eigenlijk niet het idee hebt over een brug te lopen.

De Vrienden kregen bij de kassa het bericht dat zij bij de hoofdingang verwacht werden. Hier volgde de ontvangst door de rondleiders en werd iederee n uitgenodigd in het restaurant een kop koffie te komen drinken. Ook de direkteur, dhr. Frese, vond ondanks andere afspraken nog even de tijd om ons welkom te heten .

Ook in deze tuin is men bezig een geo-indeling te maken, zij het op bescheiden schaal. Het knelpunt is zoals overal het geld. Dankzij de Vriendenvereniging gaat men binnenkort starten met nieuwe verblijven voor de fossa's, die nu nog in zeer

Hierna volgde de rondleidingen voor de geïnteresseerden. De rondleiders hadden overigens een heel programma voor ons samengesteld en bleven ook de gehele dag bij ons. Het gevolg was wel dat veel mensen ,

'~,',

rondleiding achter de schermen van het dolfinarium die we na de show kregen . De trainers stonden klaar met antwoordèn op alle vragen en gaven ook zelf nog de nodige aanvullende informatie.

Een ander vrij nieuw gebouw is het koala verblijf. Het zijn aardige dieren, maar het is zo jammer dat ze zo'n 20 uur per dag moeten slapen om de moel ijk verteerbare eucalyptus bladeren te verteren. De verzorger vertelde dat de vaste bezoekers van de Zoo de tijden weten wanneer er wat actie is en dat ze dan even komen kijken. De dolfijnenshow is ee n mengeling van showen educatie, met de nadruk op educatie. Het dolfinarium is in de afgelopen tijd verbeterd en aangepast, zodat het aan de eisen van de tijd voldoet. De beide dolfijnen uit Antwerpen hebben hier sinds kort een nieuw tehuis, omdat men in Antwerpen het dolfinarium heeft gesloten. Erg aa rdig was de

,~"

Het walarium met de beluga's en de Jacobita dolfijn zal gesloten worden nadat de laatste bewoner overleden is. Het walarium is heel oud en voldoet daarom absoluut niet aan de moderne eisen op het gebied van het houden van dieren. Het zou eigenlijk geheel vervangen moeten worden. Omdat de 'wa lvissengek' (=de vroegere directeur!) weg is, is de weg vrij om te stoppen met het houden van deze dieren. Naast het bovengenoemde is er natuurlijk nog veel meer te zien in de Zoo van Duisburg. Ik noem allen maar de afrikaweide met penseelzwijnen, de mooie groep Pater Davidherten, het mooie verblijf van de nevelpanters, enz .. Natuurlijk zijn er, overigens net als in Blijdorp, verblijven aa n te wijzen die nodig vernieuwd dienen te worden. AI met al een mooie dag, mede dank zij het weer, die in de toekomst voor herhaling vatbaar is. Tekst: N.N. Foto's: T.Slijkoort, Ineke Kosten, Tineke Cuise

De pups van vorig jaar vielen de volwassen mannetjes aan. De A-reu, de vader, stierf direct, het. andere.. ~annetje een dag later. Het drachtige A-wijfje beviel later van jongen, maar deze verdwenen na twee dagen. Een nieuwe fokgroep zal nu samengesteld moeten worden. En tot slot werden tussen 8 en 16 mei maar liefst drie nesten jachtluipaarden geboren.

.ieuws uit andere dierentuinen Dierenpark Amersfoort Uit de dierentuinen van Dresden en Beauval kwamen in totaal twintig heilige Ib.lssen naar Amersfoort. Op dit moment zijn ZIJ te bewonderen in de tuin . Een andere opvall~nd~ aanwinst was een koppel Mantsjoerijse kraanvogels. Deze dieren zijn gehulsves~ In een sfeervolle Japanse tuin. Bij de zoogdieren was er een bijzondere geboorte van een tweeling bij de Bennett's wallabie's.

De groep nijlpaarden bestaande uit een mannetje, zeven vrouwtjes en nu vier jongen IS de grootste kudde in Europa.

Artis, Amsterdam . Op de grens van januari en februari ging. een grote wens in vervulling; lippenbeer SonJa bracht op haar twintigste verjaardag ~ongen ter were.ld. De laatste keer dat zij een Jong kreeg was In 1979. Dit jaar kreeg zij een verwarmingsplaat in de kraamkamer, waardoor het waarschijnlijk goed is verlopen en werd zij met behulp van camera's geobserveerd. Een andere opvallende gebeurtenis was de geboorte van een witgezichtsaki. De moeder heeft al acht jongen gebaard, maar had daarna vaak last van keelwormen. Dit keer gaf zij daardoor geen melk, zodat het jong zo'n tien maal per dag met de fles gevoed moest worden. Inmiddels is moeder hersteld en went het ~ong langzaam aan de groep. Na ruim een Jaar wachten konden eind maart de twee overgebleven gorillavrouwtjes kennismaken met ~un nieuwe man Kumba, afkomstig uit d~ dierentuin van Duisburg. Hij is een wddvangexemplaar, waardoor zijn genetische bijdrage aan het fokprogramma zeer belangrijk is.

Apenheul, Apeldoorn Bij vele apensoorten vielen geboorten te melden. Hier volgt een kort overzicht: keizersnorbaardtamarin, roodbuiklemuur, blauwooglemuur, ringstaartmaki, Javaanse langoer, witgezichtsaki en een pygmee-oeistiti . Bij de bonobo's was opvallend de ziekte van de jongste telg van de groep. Het Jong Tarlshl werd zo ziek dat hij bij de moeder moest worden weggehaald. Na ee.~ twee weken durende behandeling kon hiJ w?rden teruggeplaatst in de groep. Op 11 Juli IS een gezond bonobomeisje

Wissel, Epe geboren, Kumbuka. Zij is alweer het twaalfde lid van de groep.

Burgers Zoo, Arnhem .. Voor de tweede maal zijn er jongen biJ de slangehalsvogels in de Bush. Uit de d.ierentuin van Kopenhagen kwamen twee gdamonsters, dieren waar al vijf jaar op gewacht werd. Uit de Ocean valt de komst van Pyama-kardinaalbaarsjes te melden, een nachtactieve vissoort. Zij zwemmen in het nachtkoraalbassin. Hier hoopt Arnhem de mensen een blik te gunnen in het nachtleven op een koraalrif.

Noorderdierenpark, Emmen In Emmen is dit voorjaar een foto-expositie geopend over de natuur van P~tagonië. De flora en fauna van Patagonië zIJn een grote inspiratiebron voor de uitbreidingsplannen van het Noorderdierenpark. Ook nu al zijn meerdere diersoorten uit dit gebied te zien, o.a. Patagonische zeeleeuwen, guanaco's, mara's en nandoes. Op 10, 15 en 16 juli zijn drie manerobben, of Patagonische zeeleeuwen, ter wereld gekomen! Zeer bijzonder zijn de geboortes van vier nijlpaardjes binnen een maand . Vader Emiel, een drie jarig mannetje, heeft totaal onverwacht (normaal zijn nijlpaarden pas sexueel actief vanaf hun vijfde jaar) voor nakomelingen gezorgd. Ook zijn moeder heeft hij gedekt. Om in de toekomst problemen te voorkomen is hij vertrokken naar een Franse tuin en is een zevenjarig mannetje teruggekomen uit Engeland .

In juli is een zeldzame Congo-mangabay (aap) geboren. In de Europese dierentuinen leven er slechts negen exem-plaren, waarvan zeven in Wissel! In april zijn een ?rietal goeldi's in het park gearriveerd. ZIJ komen van de universiteit van Zürich waar zij werden gebruikt voor gedrags-onderzoek. Op het apenfront valt nog meer te melden . Twee keizertamarins arriveerden uit Zürich en Apenheul en twee roodbuik-tamarins werden geboren.

Safari Beekse Bergen Hilvarenbeek ' ~ieu,,:, in Hilvarenbeek zijn twee vrouwel.IJke slt~toenga's uit Kopenhagen , een watoesslstler Uit Wuppertal, een Schotse hooglandstier uit Ward er, een mannelijke saruskraanvogel uit Heidelberg en twee zwarte wouwen uit Neurenberg. Ook valt een aantal geboorten te melden. Allereerst de geboorte van een tweeling gemsbok. Volgens Beekse Bergen nog nooit eerder vertoond. Bij de wandelroute door het park heeft men door een nieuw groot panorama-raam een mooi overzicht over de groep leeuwen (dertien!). Slecht nieuws valt te melden bij de Afrikaanse wilde honden .

Ouwehands dierenpark, Rhenen In Ouwe.hands zijn in het tijgerbos twee Amur- of Siberische tijgers geboren. Dit geeft hoop voor de toekomst. Deze Siberische tijger is een sterk bedreigde diersoort. In het wild leven naar schatting nog zo'n 400 exemplaren. Dierentuinen spelen daarom een grote rol bij het in stand houden van deze soort. . . Bo~enop de Vrije Vlucht volière zijn drie wdde Jonge ooievaartjes uit het ei ge~omen. H.et z.ijn de nakomelingen van OOievaars, die Uit het wild zijn komen aanvliegen. In de volière zitten nog twee zeldzame zwarte ooievaars. Tekst: Gerhard Tijssen Foto's: Bronnen : 'De Harpij', vakblad voor d!erentui~medewerkers en persberichten diverse dierentuinen.

Agenda 25 september 1999: Najaarsreis naar de Apenheul in Ape ldoorn

14 november 1999: Winterlezing: Ben Westerveld ove r de gorilla's in Blijdorp.

12 december 1999: Winterlezing: Mary Vriens ove r de quarantaine in Blijdorp.

9 januari 2000: Nieuwjaarslezing: Blijdorp-directeur Ton Dorresteyn.

Let op: De winterl ezingen in 1999 vinden plaats vanaf 11,00 uur in de aula va n de Wolfert va n Borselen scholengemeenschap. De lezi ngen duren ongeveer een uur, inclusief de beantwoording va n eventuele vragen. Na afloop van de lezingen hebben de Vrienden op de genoemde data op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar gratis toegang tot de Diergaarde.

Openingstijden Diergaarde Blijdorp: 9-18 uur Bezoekersinfo: 010-4431495

Schepenstraat 6d . Rotterdam · Telefoon

0104665452

Gezocht-aangeboden Oude jaargangen van Blijdorp Blad, Dieren en Vriendennieuws (van voor 1994) . Jos Nijkamp, Oostsinge l 51 , 2612 HO Delft, tel. 015-2146914. Uitbreiding van de verzame ling schildpadden. Ik bezit nu 5325 beeldjes, kledingstukken, ete. Voor li efhebbers heb ik de nodige dubbelen in de aanbieding. Helen Cerh ardt Fen ijn, Statenplein 7, 3051 HS Rotterdam, tel. 010-4186895. O lifanten-fan zoekt kleine (ge lijkende) beeldj es, kaarten/foto's, boeken en specia le dingen (b ijvoorbee ld asbakken, sleutelhangers, pennen/ potloden) met als onderwerp oli fant. Liny Krajenbrink, tel. 020-6636654 (na we rktijd ).

Heeft u een bijzondere dierenverzameling en zoekt u die ene ansichtkaart? Heeft u spulletjes die u wel wi lt af staan? U kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie plaatsen . Er zijn wel een paar spelregels. De gevraagde/aa ngebodene moet kort worden geformu leerd. U dient naam en telefoonnummer te verm elden. Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende rol. Wij behouden ons het recht voo r om - bijvoorbeeld va nwege plaatsgebrek- advertenties niet of later te plaatsen . U kunt uw mededelingen opsturen naar: Redactie Vriendennieuws M. Kreuger Coudsesingel 235d 3031 EL Rotterdam