Uitgave van de gemeente Neerijnen. RisicoMagazine

Uitgave van de gemeente Neerijnen

RisicoMagazine

Uitgave van de gemeente Lingewaal

RisicoMagazine

Inhoudsopgave Voorwoord 3 Overstroming 4 Grieppandemie 6 Logistiek incident

8

Checklist noodvoorraad

10

Wat kunt u zelf doen?

11

Risicokaart gemeente Lingewaal

12

Risicokaart gemeente Neerijnen

13

Checklist ‘als de sirene gaat’

14

Wat doet de overheid?

15

Verstoring ict en tele­communicatie

16

Extreme weers­omstandigheden

18

Woningbrand 20

3

Wat moet u doen als er paniek uitbreekt?

22

Basislijst bij een evacuatie

23

Belangrijke telefoonnummers en websites

24 RisicoMagazine

Colofon

Beste inwoner,

RisicoMagazine is een uitgave van de gemeenten Neerijnen en Lingewaal.

Kent u blindelings uw weg als er bij u thuis onverhoopt brand uitbreekt? Weet u waar bij u in huis een zaklamp ligt als de stroom uitvalt? Hebt u een transistorradio bij de hand als u ramen en deuren moet sluiten en moet luisteren naar de instructies op de rampenzender? Weet u overigens welke zender dat is?

januari 2015 Oplage Neerijnen: 5500 exemplaren Verspreidingsgebied: Est, Haaften, Heesselt, Hellouw, Neerijnen, Ophemert, Opijnen, Tuil, Varik, Waardenburg en Zennewijnen Lingewaal: 5500 exemplaren Verspreidingsgebied: Asperen, Heukelum, Herwijnen, Spijk en Vuren Realisatie emjee | grafische vormgeving grotestraat 24 4064 EC Varik T 0344 65 21 82 E [email protected] I www.emjee.com Tekst en beeld Gemeente Neerijnen Gemeente Lingewaal Vormgeving emjee | grafische vormgeving Eindredactie Gemeente Neerijnen Gemeente Lingewaal Druk: Platform P

Als ik er over nadenk begin ik zelf ook te fronsen. Weet ik het allemaal? Ken ik de procedures en heb ik de nodige zaken allemaal bij de hand? Als burgemeester ben ik verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid en ken ik de procedures. Maar ben ik zelf tot in de puntjes voor­bereid als er zich een calamiteit voordoet in mijn omgeving? Goed om eraan herinnerd te worden wat ik allemaal binnen handbereik moet hebben. En gelukkig zijn de Rijksoverheid, provincie, gemeente, maar ook waterschappen, Rijkswaterstaat en hulpdiensten ook goed voor­bereid. Zij trainen regelmatig hoe om te gaan met risico’s en hoe deze voor u zo klein mogelijk te houden. Maar er is meer. Daarom hebben we voor u een risicopakket ontwikkeld, waarin we u uitleggen welke risico's er zijn, wat wij er als overheid aan doen en vooral ook wat u er zelf aan kunt doen. In dit magazine geven we u aan de hand van enkele interviews wat meer duidelijkheid over de diverse onderwerpen. Bekende en minder bekende mensen hebben hieraan hun medewerking verleend en ik dank ze daar hartelijk voor. Bij het magazine ontvangt u ook een risicowijzer die u bijvoorbeeld in uw meterkast kunt ophangen. Handige tip die ik u daarbij meegeef is om daar ook dat transistorradiootje neer te leggen en een oplaadbare zaklamp. Tenslotte is een zogenaamd risicopaspoort bijgevoegd. Dat is een klein boekje waarin nogmaals de belangrijke onderwerpen zijn opgenomen en de telefoonnummers die van belang zijn in een geval van een calamiteit. U kunt daar uw eigen belangrijke telefoonnummers aan toevoegen. Ik adviseer u dit paspoort bij uw eigen paspoorten te bewaren. Ik wens u veel leesplezier en informatie. Loes van Ruijven-van Leeuwen Burgemeester

RisicoMagazine

4

Jan van Straten, dijkbeheerder

Het gevaar van troebel kwelwater Jan van Straten, dijkbeheerder

Het gevaar van troebel kwelwater

Overstroming Op de hoogte van het water in de rivier hebben we geen grip. Daarom houdt het waterschap alles eromheen zo goed mogelijk in de gaten. Dijkbeheerder Jan van Straten hoopt dat de bewoners van Lingewaal en Neerijnen daaraan ook hun steentje bijdragen.

5

“Het rivierengebied staat bekend om zijn kwel”, vertelt Jan van Straten. Voor het Waterschap Rivierenland beheert hij de dijken tussen Tiel en Gorinchem. “Door zand­banen onder de dijk door komt er kwelwater binnendijks naar boven. Dat is op zich normaal en als mensen dat zien hoeven ze niet te schrikken. Het wordt pas ernstig als het kwelwater troebel is, als er zand in zit. Dat betekent dat het water de dijk van binnenuit uitholt. Dan kunnen mensen het beste direct het waterschap bellen. Want als we er vroeg bij zijn, kunnen we erger proberen te voor­ komen. Met verstevigen van de dijk of desnoods met zandzakken.”

RisicoMagazine

zijn voor een bepaalde taak, in dit geval het controleren van de dijk. In 8 uur bekijken ze een dijkvak van ongeveer 20 kilometer.”

Evacuatie

Dijkproblemen

Waterschap Rivierenland houdt de situatie van de dijken natuurlijk altijd goed in de gaten. Al is het fijn als mensen bellen als ze problemen signaleren. Voor de dijk­ beheerders is het dagelijks werk, dat intensiever wordt naarmate het water stijgt. “Al bij een waterstand van 14 meter, gemeten bij Lobith, gaan we nog nauwkeuriger kijken dan we altijd al doen en nog eens extra op punten die in het verleden voor problemen zorgden.” Naarmate het water verder stijgt wordt het controleniveau opgeschaald. “16,15 meter is het ‘dijkpostniveau’, dan gaan we met diverse groepjes van elk twee of drie dijklopers de dijk uitlopen. Dijklopers zijn vrijwilligers, die, net als brandweermannen, getraind RisicoMagazine

Mochten ergens problemen worden geconstateerd, dan neemt het waterschap maatregelen, is er overleg met de wegbeheerder en kunnen stukken dijk worden afgesloten voor verkeer om verdere schade te voorkomen. “Die 16,15 meter wordt trouwens vrijwel nooit gehaald hoor, voor het laatst in 1995, toen grote delen van het rivierengebied moesten worden geëvacueerd vanwege het hoge water. De dijken waren toen nog veel kwetsbaarder. De afgelopen twintig jaar is daar hard aan gewerkt. Tegenwoordig kunnen dijken een hoogte van 17,64 meter bij Lobith hebben. Dan staat wel het water aan onze lippen hoor. Als het met de dijken mis dreigt te gaan, dan zouden gemeenten op ons advies alsnog kunnen beslissen tot evacuaties.”

Mocht het ergste gebeuren en het gebied is volgelopen omdat er ergens een dijk doorbreekt, dan heeft het waterschap daar ook al scenario’s voor klaarliggen. “Op het laagste punt kunnen we het water ook weer uit het gebied laten. Bij Gorinchem zijn drie vakken voor deze zogenoemde ‘deinundatie’ aangewezen. Die zijn zo bestraat, dat we ze gemakkelijk kunnen uitgraven en de dijk doorsteken als het water in de rivier lager is dan in het ondergelopen gebied. Toch goed om te weten. Al hopen we dat we door de juiste maatregelen deze vakken nooit hoeven te gebruiken.”

Waterschap Rivierenland kan altijd vrijwilligers gebruiken, kijk op www.waterschaprivierenland.nl voor meer informatie.

Wat doet u bij een… overstroming • Kijk op een rustig moment op de site of de app ‘Overstroomik’, een initiatief van Rijkswaterstaat en diverse ministeries. • Mogelijk moet u in geval van een (dreigende) overstroming uw huis verlaten. Doe dan het volgende: • Sluit gas, water en elektriciteit af. • Neem alleen het hoog­nodige mee. • Sluit uw woning af. • Controleer of uw buren weten dat ze weg moeten. • Denk ook aan kwetsbare mensen in uw omgeving en huisdieren.

6

Judith Klomp, GGD-Arts

Elke infectieziekte zijn eigen draaiboek

Grieppandemie Een griepje heeft iedereen wel eens en is meestal heel onschuldig. Maar het kan ook anders uitpakken. Wat als het virus zo om zich heengrijpt dat mensenlevens in gevaar kunnen komen? Judith Klomp van de GGD Gelderland-Zuid heeft er vrijwel alle scenario’s voor klaar liggen.

“Onze belangrijkste taak is natuurlijk het voorkomen van infectieziekten”, benadrukt Judith Klomp. Als GGD-arts heeft zij de bestrijding van infectieziekten in haar portefeuille. “Daar geven we voorlichting over aan zowel particulieren als instellingen. Op onze site staat per ziekte welke maatregelen handig zijn. Zo kunnen mensen zelf al veel doen om te voorkomen dat ziekten zich verspreiden.”

Omgeving beschermen En als het dan tóch gebeurt dat een infectieziekte de kop opsteekt… “Dan hangt het er sterk 7

vanaf wélke ziekte dat is. We hebben overal scenario’s en draai­ boeken voor in de kast liggen: kinkhoest, hepatitis A, B of C, meningokokken of zelfs ebola. Meestal is onze eerste actie: de omgeving beschermen. We nemen via de huisarts of specialist waar de patiënt is geweest, contact op. Als iemand nog maar net kinkhoest heeft, geven we in zijn directe omgeving jonge zuige­ lingen die nog niet zijn ingeënt uit voorzorg antibiotica. Gaat het om hepatitis A, dan kunnen we soms een grotere groep, zoals een schoolklas, vaccineren. Bij legionella kijken we minder naar de omgeving van de patiënt, maar zoeken we juist de bron om te zorgen dat die wordt uitgeschakeld.”

RisicoMagazine

Bij sommige ziekten wordt landelijk ingegrepen, weet Klomp. “Meningokokken C zit nu bij­ voorbeeld in het Rijksvaccinatie­ programma, maar als er een uitbraak is, kan er binnen een bepaalde groep of regio extra gevaccineerd worden. Datzelfde geldt voor griep. De laatste pandemie was in 2009, de Mexicaanse griep. Daar is ook extra voor ge­ vaccineerd. Dat voeren wij als GGD dan weer regionaal uit.”

Inenten Er zijn ook infectieziekten die regionaal ontstaan of blijven. “We hebben wel eens heel plaatselijk een groep mensen met pape­ gaaien­ziekte gehad na een vogelshow.” En sommige landelijke ziekten vormen een groter risico RisicoMagazine

in gebieden waar niet of minder wordt gevaccineerd, zoals kinkhoest, polio, bof, mazelen en rode hond. “Baby’s zijn nog zo zwak dat ze in hun eerste levensjaar door iets als kinkhoest hersenbeschadiging kunnen oplopen of zelfs kunnen overlijden. Na de inentingen is dat risico veel kleiner.” Tegen griep kunnen mensen in risicogroepen (ouderen, mensen met bepaalde ziekten, personeel in de zorg) zich gratis jaarlijks laten inenten. “Het griepvirus verandert elk jaar een beetje en de deskundigen proberen te voorspellen op welke manier. Daar wordt het vaccin op aangepast, dat is dus ook elk jaar een beetje anders en zal niet tegen élke vorm van griep helpen. Het is ook bij griep van belang vooral de gebruikelijke huis-, tuin- en keukenadviezen te volgen: wees hygiënisch, was vaak je handen, gebruik papieren zakdoekjes. Dat voorkomt verspreiding en kan in ernstige gevallen zelfs levens redden.”

Kijk voor meer informatie over onder meer infectieziekten en het voorkomen daarvan op: www.ggdgelderlandzuid.nl

Wat doet u bij een… grieppandemie • Probeer besmetting te voorkomen. Vermijd contact met personen die ziek zijn. En was uw handen regelmatig. • Bent u of is iemand uit uw omgeving in direct levensgevaar? Bel dan direct 112. • Heeft u een besmettelijke ziekte opgelopen, maar bent u niet in direct levensgevaar? Blijf dan thuis en volg de aanwijzingen van de huisarts op. Ga niet op eigen gelegenheid naar het ziekenhuis. • Bij een ziektegolf of epidemie informeert de GGD u over welke maatregelen zinvol zijn. In het geval van een ziektegolf of epidemie opent de GGD een speciaal telefoonnummer om u extra informatie te geven.

8

Ad van Wingerden van de brandweer Geldermalsen, Neerijnen, Lingewaal en Marcel Jonkman van de meldkamer Nijmegen

Voorbereiding is het halve werk

Logistiek incident Neerijnen en Lingewaal vormen een kruispunt van wegen, spoorwegen en rivieren. Dat brengt risico’s met zich mee, maar er is precies in kaart gebracht welke dat zijn en wat daaraan kan worden gedaan.

De Betuweroute is één van de best beveiligde spoorlijnen in Nederland”, weet Ad van Wingerden, preventiespecialist bij het brandweerkorps Geldermalsen, Neerijnen, Lingewaal. “Het is een heel nieuwe spoorlijn, waarvan bekend was dat er gevaarlijke stoffen op vervoerd zouden gaan worden. Bij de planvorming en de aanleg zijn brandweer en andere hulpdiensten nadrukkelijk betrokken om te kijken wat voor maatregelen noodzakelijk en handig zijn. Er zijn bijvoorbeeld uitstekende aanrijdroutes voor hulpdiensten, voldoende bluswater­voorzieningen en specifieke materialen.”

9

Risico’s

Ook bij de verbreding van de A2 zijn de hulpdiensten betrokken, onder meer om de aanleg van bluswatervoorzieningen te plannen. En voor de scheepvaart zijn er vluchthavens aangelegd, waar schepen in nood naartoe kunnen worden gesleept. Van Wingerden: “Er komen in Neerijnen en Lingewaal veel verkeersvoorzieningen bij elkaar: de A2, A15, spoor en de rivieren. Dat brengt uiteraard risico’s met zich mee. Maar als je goed bent voorbereid op wat er kán gebeuren, zoals wij ook in de planvorming al hebben gedaan, kun je die risico’s heel klein houden.”

RisicoMagazine

File

Dat bevestigt Marcel Jonkman van de meldkamer in Nijmegen. “De kans dat een ‘gewoon’ auto-ongeluk op de A2 gebeurt, met lange files tot gevolg, is door de drukte vele malen groter. Daar moeten automobilisten zich dan ook zeker op voorbereiden. Mensen die in de file staan, hebben de neiging om uit te stappen om te kijken wat er is gebeurd. Dat is levensgevaarlijk. Dus blijf vooral in de auto zitten en maak plaats voor de hulpdiensten. Zorg dat je bij warm weer drinken bij je hebt en bij kou een warme, regendichte, jas. En een EHBOtrommel, zodat je eventueel kunt helpen als daar gelegenheid voor is.”

Blijf weg

Bij elk ongeval, op het water, spoor of snelweg, is er één belangrijk advies van zowel Jonkman als Van Wingerden: blijf weg. “Als je spanning zoekt, ga dan een goede film kijken”, zegt Jonkman. “In de buurt van een ongeval loop je al snel in de weg. En hoe dichter je in de buurt bent, hoe meer risico je loopt als er iets misgaat. Als gevaarlijke stoffen vrijkomen of de rookwolk draait door de wind, krijg je die direct binnen.” Van Wingerden vult aan: “Thuis geldt het bekende verhaal: houd ramen en deuren gesloten en luister naar de noodzender van Omroep Gelderland.”

Wat doet u bij een…incident met scheepvaart/wegverkeer/ spoor/buisleidingen • Bekijk voordat u vertrekt de actuele verkeersinformatie en de weersverwachting. • Laat u niet afleiden tijdens het besturen van de auto of boot (niet bellen, internetten, sms’en of eten). • Zorg dat u in de auto of boot altijd een zonnebril, een veiligheidshesje of zwemvest, een deken, een warme (waterdichte) jas, waxinelichtjes, een fles water en een EHBO-trommel hebt liggen.

In de auto:

• M  onteer een veiligheidshamer in uw auto op een plek waar u vanuit uw stoel gemakkelijk bij kunt. • Staat u in de file voor een incident: blijf in de auto, ga NIET over de vluchtstrook lopen en probeer vast ruimte te maken voor voertuigen van hulpdiensten.

RisicoMagazine

In een boot:

• Zorg voor een blusapparaat of blusdeken in uw boot. Houd daarbij rekening met de grootte van het schip (misschien is het verstandig er twee of meer te hebben) en controleer regelmatig de druk en de keuringsdatum van de blusapparaten. • Tijdens het varen: beschikt u over een marifoon, zet deze dan aan op het juiste kanaal.

Bent u in de buurt van een incident:

• Denk aan uw eigen veiligheid. • Geef hulpdiensten de ruimte om hun werk te doen en volg hun aanwijzingen op. • Kom niet naar het rampgebied toe, dit bemoeilijkt de hulp­ verlening. • Meld aan uw familie en vrienden dat u veilig bent.

10

Checklist noodvoorraad Het is mogelijk dat u bij een ramp onverwacht een langere tijd binnen moet blijven. Bereid u daarop voor door een noodvoorraad in huis te halen of maak gebruik van voorwerpen die u dagelijks gebruikt. Met de noodvoorraad moet u het ongeveer drie dagen kunnen volhouden. Bewaar de noodvoorraad in huis zelf en niet bijvoorbeeld in een losstaande schuur.

Uw noodvoorraad bestaat minimaal uit:

• Radio op batterijen • Zaklamp • Reservebatterijen voor zowel de zaklamp als de radio • Kaarsen • Doosje lucifers in een waterdichte verpakking • Dekens • Gereedschapset (hamer, schroevendraaier enz.) • Een EHBO-trommel met gebruiksaanwijzing • Eten voor drie dagen (bijvoorbeeld eten in blik) • Water voor drie dagen (negen liter water per persoon) Deze lijst is een voorstel. Kijk ook naar uw persoonlijke situatie en denk bijvoorbeeld aan medicijnen. Leg de spullen die u mee moet nemen bij evacuatie ook bij elkaar.

Water op voorraad

Water kunt u een jaar lang bewaren in steriel gemaakte flessen of jerrycans. U maakt deze steriel door ze goed af te wassen en met kokend water na te spoelen. Bewaar de gevulde flessen of jerrycans op een koele en donkere plaats. U kunt ook flessen mineraalwater kopen. Let op de houdbaarheidsdatum en vervang ze tijdig!

Regelmatig controleren

Controleer elk half jaar de noodvoorraad. Is uw voorraad nog compleet en zijn de producten nog houdbaar? 11 

RisicoMagazine

Wat kunt u zelf doen? Wees voorbereid

Het is goed om zoveel als mogelijk voorbereid te zijn. Dat geldt voor de gemeente, de hulpdiensten én voor u als inwoner. Of u nu alleen woont of een gezin hebt, het is altijd slim om goed voor­bereid te zijn op een noodsituatie: • Stel een noodpakket samen. •  Informeer uzelf over risico’s in uw omgeving. •  Lees wat u kunt doen bij verschillende soorten noodsituaties. • Meld u aan voor NL-Alert. •  Zorg dat u altijd weet waar u de lokale zender Omroep Gelderland kunt vinden. Noteer de etherfrequentie en het kanaal op een papier en leg dit naast de radio of tv. Omroep Gelderland geeft tijdens een noodsituatie informatie van de overheid. •  Weet wat u moet doen als de sirene (niet) gaat.

Wat kunt u doen?

Wilt u weten of u goed bent voorbereid op een ramp? Speel dan het spel ‘wat doe jij bij een ramp?’ http://www.watdoejijbijeenramp.nl/

U kunt zelf meehelpen om de gevolgen van een ramp zo klein mogelijk te houden. Het is dus voor uzelf en anderen belangrijk dat u zich goed voorbereid op wat er kan gebeuren.

1. Lees de calamiteitengids goed door

In dit magazine staat per calamiteittype beschreven hoe u zich het beste kunt voorbereiden en wat u moet doen. Lees het goed door en bewaar hem op een handige plek.

2. Zorg voor een radio op batterijen

Indien er wat gebeurt, is het belangrijk dat u op de hoogte bent over wat er gaande is en wat u moet doen. Het kan voorkomen dat de stroom uitvalt. Zorg daarom voor een radio op batterijen en stem deze standaard af op Omroep Gelderland.

3. Zorg voor een noodvoorraad

Met een noodvoorraad kunt u overleven indien u een aantal dagen opgesloten zit in uw huis of indien u lang zonder stroom of water zit. Kijk op www.crisis.nl en zie ook de checklist achterin dit magazine.

4. Bedenk wat u moet doen bij een evacuatie

Het kan voorkomen dat u per direct uw huis moet verlaten. Wees op de hoogte van wat u mee moet nemen, zoals medicijnen, verzekeringspapieren en uw identiteitsbewijs. Voor meer informatie, kijk op www.crisis.nl en zie ook de checklist achterin dit magazine.

5. Denk aan mensen die extra hulp nodig hebben

Let tijdens een ramp op mensen in uw omgeving die extra hulp nodig hebben, zoals kinderen, ouderen en mensen met een lichamelijk beperking.

RisicoMagazine

12

Risicokaart

Gemeente Lingewaal

13 

RisicoMagazine

Risicokaart

Gemeente Neerijnen

RisicoMagazine

14

Checklist ‘als de sirene gaat’ Ga naar binnen

• Binnen loopt u zo min mogelijk gevaar. Dat geldt voor iedereen. • Als u buiten bent, werkt of winkelt, ga zo snel mogelijk ergens naar binnen. Bijvoorbeeld bij een bedrijf, kantoor, winkel of huis. • Kinderen die op school zijn, moeten daar blijven. De schoolleiding vangt hen op. • Zit u in de auto? Parkeer die dan en ga zo snel mogelijk ergens naar binnen. Kan dit niet, zet dan de auto stil (motor en ventilatie uit) langs de kant van de weg en blijf in de auto. • Geef anderen de gelegenheid bij u te schuilen. • Ziet u dat anderen de sirene niet opmerken, waarschuw ze dan.

Luister naar de rampenzender

Als de sirene gaat, is de regionale radio de officiële rampenzender. In onze regio is dat Omroep Gelderland op frequentie 103.3 fm (in Herwijnen en Vuren op 91.0 fm). Op deze zender meldt de overheid wat er aan de hand is en welk gevaar er is. U krijgt hier instructies en adviezen. Volg die op. Bij een nationale ramp is de rampenzender NPO 1 of NPO Radio 1.

Wanneer is het weer veilig?

Het is pas weer veilig als u dat op de rampenzender heeft gehoord. Zeker niet als de sirene stopt.

Sluit ramen en deuren

• Bij een ramp of zwaar ongeval kunnen gevaarlijke stoffen in de lucht komen. U beschermt zich door te schuilen in een woning of gebouw. • Sluit ramen, deuren en andere openingen in uw woning. Denk ook aan tussendeuren, roosters, ontluchtingskokers en schuiven. • Ga in iedere ruimte na waar buitenlucht naar binnen komt en sluit die openingen af. • Zet, als dit mogelijk is, de mechanische ventilatie uit (de stekker zit vaak in de meterkast) of zet het systeem op de laagste stand. • Plak de afvoer van ventilatie en openingen af (met kranten of plastic).

15 

RisicoMagazine

Wat doet de overheid? Overal waar mensen wonen en werken, kan plotseling iets gebeuren waardoor uw dagelijkse leven ontregeld raakt. Binnenshuis of in de buurt. Zo kan het zijn dat de stroom langere tijd uitvalt, of dat er geen water uit de kraan komt. Maar het kan ook gaan om een groter gevaar, waarbij slachtoffers kunnen vallen. Bijvoorbeeld een ernstig verkeersongeval, een grote brand, extreem weer of het vrijkomen van gevaarlijke stoffen. En het kan zijn dat u tijdelijk uw huis moet verlaten, bijvoorbeeld vanwege overstromings- of explosiegevaar.

Veiligheidsrisico's

De overheid, de hulpdiensten zoals brandweer, politie en geneeskundige dienst en het bedrijfsleven zorgen er samen voor dat dit soort risico’s zo klein mogelijk blijven. Maar we kunnen het nooit helemaal uitsluiten. En dat heeft soms grote gevolgen. Het is belangrijk dat u weet welke risico’s er zijn in uw omgeving, zodat u zich daarop goed kan voorbereiden.

RisicoMagazine

Risico’s in uw gemeente

We kunnen inschatten welke risico’s het meest een dreiging vormen in onze gemeente. Voor onze gemeente is dit: • Woningbranden • Extreme weersomstandigheden • Een incident met de scheepvaart, het verkeer, spoor of met buisleidingen • Grieppandemie • Overstroming Maar bijvoorbeeld ook paniek in menigten, verstoring van de openbare orde en ingrijpende gebeurtenissen.

Wat moet u doen als er paniek uitbreekt?

• Blijf rustig en volg de aanwijzingen van de hulpdiensten op. • Ga niet tegen de mensenstroom in. • Ga niet naar de plek van de ordeverstoring toe. Word geen ramptoerist!

16

Maaike Bok, Liander en Marcel Jonkman, meldkamer hulpdiensten

Logisch nadenken

Verstoring ict en tele­communicatie Een uurtje geen stroom is voor de meeste mensen geen ramp. Maar wat als dat uurtje een paar dagen wordt? Dat kan onverwachte problemen opleveren. Zeker als ook nog eens de telefoonlijnen uitvallen. Maaike Bok van Liander en Marcel Jonkman van de meldkamer in Nijmegen zijn overal op voorbereid.

“Hét voorbeeld voor hoe een stroomstoring in Neerijnen of Lingewaal zou verlopen is natuurlijk de stroomstoring van 2007 in de Bommelerwaard”, vertelt Maaike Bok, adviseur crisisbeheersing bij netbeheerder Liander. Een helikopter vloog de zes stroomkabels over de Waal stuk, waardoor 50.000 huishoudens zonder stroom zaten, de meesten meer dan twee dagen. “Bij de eerste meldingen weten we in dat soort gevallen ook nog niet wat er precies aan de hand is. Het onderzoek daarnaar is de eerste stap. Wat is er precies aan de hand? Hoe groot is het gebied 17 

dat het betreft? En hoe lang gaat het duren? Afhankelijk van die zaken kan de storing worden op­ geschaald en worden er meer van onze mensen en andere instanties bij betrokken.”

Gasleiding

Een storing in het gasnet zorgt dan voor heel andere werkzaamheden dan een stroomstoring. “Als de gasdruk wegvalt, moeten we huisaan-huis bij iedereen de hoofdkraan uitzetten en weer aan. Want stel dat iemand aan het koken was op het moment dat de storing begon, dan staat het gas nog open als

we de gaskraan zonder waarschuwing weer open zouden draaien. Stroom is wat dat betreft duidelijker: het is aan of uit. Alleen als het langer duurt, kunnen de gevolgen ernstiger zijn en voor sommige mensen onverwacht. Dan kan in flats de waterdruk wegvallen, bijvoorbeeld. En op den duur kan ook spraak- en datacommunicatie uitvallen. Bij mensen thuis als de batterij van hun telefoon leeg is, maar soms ook bij de steunzenders van communicatiebedrijven.”

Meldkamer

In dat soort gevallen komt de af­ deling van Marcel Jonkman in actie, de meldkamer van de brandweer in Nijmegen. “De kans dat het gebeurt is nihil, maar we hebben er de draai­boeken voor klaarliggen. RisicoMagazine

Wij hebben onze eigen communicatiesystemen, die bewust los­ gekoppeld zijn van de gebruikelijke diensten. Daarmee kunnen we onze mensen paraat laten staan in brandweerkazernes, politiebureaus en andere openbare gebouwen. Als die bemenst zijn, is hulp nooit ver weg áls er een noodgeval is.” Een stroomstoring op zich is meestal geen noodgeval, benadrukt Jonkman, het is hooguit vervelend: “Als het echt ernstig is gaat de sirene en waarschuwen we mensen via NL-Alert. Maar tot die tijd is het belangrijkste advies, zoals altijd geldt: bel die hulpdiensten NIET als er geen noodgeval is. Door een beetje logisch nadenken kun je voor veel zaken zelf een eenvoudige oplossing vinden. Wil je op Omroep Gelderland luisteren wat er aan de hand is, maar doet de radio het niet? Zorg dat je een transistor met batterijen in de meterkast hebt liggen. Of probeer de auto­radio eens. Je mobiel werkt ook nog wel even, dus kijk op twitter of de sites van de hulpdiensten.”

Communicatie

“Via die kanalen communiceren wij ook”, vult Maaike Bok aan. “Voorlichting is erg belangrijk, dat hebben we ook geleerd van 2007. Zeker als onduidelijk is wat de exacte eindtijd van de storing zal zijn, die kan door de omstandig­­ heden nog wel eens verschuiven. Om onrust te voorkomen, noemen we nu alleen de tijd die we minimaal nodig hebben om een storing op te lossen en geven we aan dat RisicoMagazine

het langer kan duren en welke maatregelen mensen zelf kunnen nemen. Ook kunnen mensen zich aanmelden om per sms op de hoogte te worden gehouden over de status van de storing.” Ook daar wordt dus een beroep gedaan op de zelfredzaamheid van mensen. Slim nadenken,

rustig blijven en improviseren, vat Jonkman samen. “En probeer mensen die het minder makkelijk hebben te helpen. Loop even naar de buren om te kijken of je iets kunt doen. Of rijd even naar je oude moeder als zij niet met de traplift naar beneden kan.”

Wat doet u bij… het wegvallen van stroom en communicatie Geen stroom?

•  Controleer of het probleem in de meterkast zit. Zo niet: check of buren hetzelfde probleem hebben. •  Kijk, zolang de laptop of mobiele internet-voorzieningen nog accustroom hebben, op de site van Liander www.liander.nl voor de laatste informatie. Staat daar (nog) niets, bel dan het nationaal storingsnummer 0800-9009.

Gaslucht?

• Gaslucht bij de meterkast of buiten? Bel het nationaal storingsnummer: 0800-9009. Gaslucht bij het fornuis, geiser, cv-ketel of gaskachel? Neem direct •  contact op met een erkend installateur of die van uw woningbouwvereniging/verhuurder. • Open alle ramen en deuren zodat lucht naar buiten kan. • Draai de gaskraan dicht. • Gebruik geen open vuur en rook niet.

Geen telefonie?

• Doet uw vaste telefoon het niet? Probeer ook uw mobiele telefoon. Check bij buren of het alleen aan uw lijn ligt. Is alle communicatie afgesloten, maar heeft u toch een hulpdienst •  nodig voor een noodsituatie? Ga dan naar het dichtstbijzijnde openbare gebouw (gemeentehuis, politiebureau, brandweer­ kazerne). De hulpdiensten hebben dan op veel plekken steun­ punten ingericht. • Als er echt een urgente situatie is, wordt u gewaarschuwd via de sirene en NL-Alert.

18

Reinier van den Berg, weerman

‘Het zal vaker hard gaan regenen’

Extreme weers­ omstandigheden Een flinke storm kan heel wat schade veroorzaken. Net als zware regenval, hagel, onweer en natuurlijk ook gladheid. Daar kun je maar beter op voorbereid zijn, weet weerman Reinier van den Berg.

“Of we door het veranderende klimaat meer of minder koude winters, met veel gladheid- en sneeuwoverlast krijgen, is lastig te voorspellen. Wat we wel zeker weten is dat de neerslag de komende jaren alleen maar extremer zal worden. Dat kan grote gevolgen hebben, zeker in het gebied van de gemeenten Neerijnen en Lingewaal.”

Hoog water Reinier van den Berg kent als weerman van MeteoGroup bij onder meer Omroep Gelderland de regio. “In de rivier kan zeker tegen het einde van de winter veel smelten regenwater samenkomen. 19 

Omdat het klimatologisch gezien alleen maar warmer wordt en bovendien harder kan gaan regenen, zullen hoge waterstanden zoals we die in 1995 hebben gezien relatief vaker kunnen voorkomen. Met name in januari, februari maar soms ook nog in maart en april.” De gemiddelde jaartemperatuur stijgt, weet Van den Berg uit de statistieken. “2014 wordt wellicht het warmste jaar ooit, 2007 is het tot nu toe. Dat volgt elkaar dus snel op.”

Storm

In de zomer steken andere weerproblemen de kop op. “In het open landschap kan een storm al behoorlijk huishouden, op de klassieke manier met bijvoorbeeld ontwortelde bomen. Zware buien, met name onweer, zware windstoten RisicoMagazine

en hevige regenval zullen vaker voorkomen. Soms met hagel, wat funest kan zijn voor de fruitteelt.” Een zware windhoos of tornado, zoals in 1967 in het nabijgelegen Tricht, kan ook wat vaker voorkomen. “Al is dat niet heel veel vaker. In de 20e eeuw kwam het vier keer voor, dus eens in de 25 jaar. Dat kan in de toekomst eens in de 20 jaar worden.” In de zomer zal niet het hoge water maar eerder het lage water wel eens voor problemen gaan zorgen, voorspelt de weerman. “Periodes van droogte kunnen langer duren. Gevolgd door weer een extreme regenbui, kan de schade dan groot zijn.”

Wat doet u bij… extreme weersomstandig­heden • Houd de weersverwachtingen steeds goed in de gaten. • Zorg dat u altijd een noodpakket in huis hebt, voor het geval u langere tijd uw huis niet kunt verlaten.  • Zorg dat in uw auto altijd de volgende zaken liggen: deken, warme (waterdichte) jas, waxinelichtjes, lucifers en een fles water.

Weeralarm (code rood):

• Blijf thuis als dat kan. Moet u toch weg, neem dan eten, water, eventuele medicijnen en een mobiele telefoon met (auto-)oplader mee.

(Aankomend) onweer:

• Haal stekkers van elektrische apparaten uit de stopcontacten om kortsluiting te voorkomen. En sluit ramen en deuren. • Bent u buiten? Zoek een schuilplaats; een gebouw of een afgesloten auto. Blijf zitten tot­dat het onweer voorbij is. Meld aan uw familie en vrienden dat u veilig bent.

RisicoMagazine

Fabeltje

En dat die regenbuien een hekel hebben aan grote rivieren en het daarom hier minder vaak of juist vaker regent dan elders in Nederland: “Da’s een fabeltje!”, lacht Van den Berg. “Een bui is zo groot, die doet precies wat hij wil en trekt recht over het landschap, kijk maar naar de satellietbeelden. Hij laat zich echt niet tegenhouden door een rivier. Zelfs de Waal is voor hem maar een greppeltje.”

• Geen schuilplaats? Maak uzelf dan zo klein mogelijk en houd uw voeten tegen elkaar. Ga niet dicht bij bomen of in de buurt van een metalen afrastering staan. • Bent u op het water? Ga zo snel mogelijk aan land. Meld familie en vrienden dat u veilig bent.

Naderende storm:

• Verwijder alle losliggende objecten rondom het huis en sluit ramen en deuren. Wacht met het melden van schade tot het ergste voorbij is.

Hittegolf:

• Blijf tussen 12.00 en 16.00 uur binnen als het kan. Zorg dat u dagelijks minimaal twee liter water drinkt.

Bij extreme kou:

• Bescherm uzelf tegen de kou met meerdere kledinglagen. Houd ook rekening met een lagere gevoelstemperatuur dan de daad­ werkelijke temperatuur. Een krachtige wind kan voor zeer sterke afkoeling zorgen. • Bied onderdak aan mensen die hulp nodig hebben.

20

Ad van Wingerden, brandweer Lingewaal, Neerijnen & Geldermalsen

Hoe vlucht je uit je eigen huis?

Woningbrand Een woningbrand kan een enorme impact hebben. Als er een grote brand is geweest, houdt de brandweer tegenwoordig een buurtbijeenkomst om mensen informatie te geven over wat er is gebeurd en hoe ze zelf brand kunnen voorkomen. Maar je hoeft niet te wachten op zo’n bijeenkomst, je kunt ook zelf veel doen.

“Het lijkt een gekke vraag, maar weet jij hoe je zo snel en veilig mogelijk uit je eigen huis kunt komen als er brand is?”, vraagt brandweerman Ad van Wingerden. “Test maar eens hoe lang het duurt om met een blinddoek om van je slaapkamer naar je voordeur te komen. En realiseer je dan dat een brand zich al in 3 minuten volledig kan ontwikkelen.”

Blusdeken Van Wingerden zit vol met dit soort heel praktische tips en informatie. Hij is teamleider risico­beheersing voor brandweercluster Geldermalsen/Neerijnen/Lingewaal. 21 

Op verzoek verzorgt zijn afdeling informatie-avonden voor de meest uiteenlopende doelgroepen. “We krijgen dan vaak de vraag hoeveel brandblussers je in huis zou moeten hebben. Maar die hebben alleen zin als je ze goed gebruikt. Je hebt vaak meer aan een blusdeken. En zorg voor rookmelders in vrijwel elke ruimte, in oudere woningen ook koolmonoxidemelders. Zorg dat je sleutels op een vaste plaats liggen. En maak een vluchtplan voor je eigen huis en bespreek dat met je huisgenoten: wat doen we als er brand is? Waar verzamelen we? Waar vangen we de brandweer op en welke informatie heeft die dan nodig? Het is goed om over die dingen na te denken op een rustig moment, zodat je in nood­ situaties weet wat je moet doen.” RisicoMagazine

Schoonmaken Heel veel branden in huis zijn heel simpel te voorkomen, weet Van Wingerden. “De wasdroger is een grote boosdoener, maar niet als je het filter en de luchtafvoer na ieder gebruik stofvrij maakt. Het is ook belangrijk om de afzuigkap schoon te houden, zo voorkom je dat een vlam in de pan het vet en stof in de afzuigkap aansteekt. Veel mensen weten niet dat je verlengsnoeren en haspels volledig moet afrollen, anders worden ze warm en kunnen ze spontaan ontbranden. En kijk ook eens naar

Wat doet u bij…woningbrand

stekkerdozen, waar steeds meer apparaten op aangesloten zitten. Zeker als ze stof happen achter een kast of onder het bed, kunnen ze ongemerkt brand veroorzaken. Terwijl je voor een paar euro een nieuwe hebt waarmee je je een heleboel ellende kunt besparen.”

Kijk op de site www.brandweer.nl voor meer preventietips of kijk op www.watdoejijbijbrand.nl

• Plaats in elke verkeersruimte in uw huis een rookmelder om snel gealarmeerd te worden. • Zorg voor een blusdeken, vooral in de keuken. • Laat de schoorsteen van open haard of kachel minimaal één keer per jaar vegen. Stook er altijd schoon hout in (geen geverfd hout of plastic dat aankoekt). • Zorg dat u altijd weet waar de nooduitgangen zijn. Thuis én op andere plaatsen waar u bent. • Houd brandkranen, watervoorzieningen en vluchtroutes altijd vrij.

• Uitweg versperd? Ga dan op een balkon of voor een goed zichtbaar raam staan of hang een wit laken of handdoek uit het raam, zodat de brandweer u kan zien. • Blijf zoveel mogelijk uit de rook en voorkom dat u rook inademt. Blijf laag bij de grond (rook stijgt op). Houd eventueel natte doeken voor neus en mond. • Koel brandwonden minstens vijftien minuten lang met lauw stromend water. Verwijder alleen kleding die niet aan de wond vastzit. Waarschuw een arts. Doe niets op de wond. • Ga nooit (terug) een brandend gebouw in. • Meld familie en vrienden dat u veilig bent.

Brand in huis?

Brand in de buurt?

• Bel zo snel mogelijk 112. • Probeer een beginnende brand te blussen met blusdeken of brandblusser. • Lukt blussen niet, ga dan zo snel mogelijk naar buiten. Sluit deuren en ramen achter u, om te voorkomen dat de brand uitbreidt. Gebruik nooit een lift, ga via de trap. • Help anderen die zelf moeilijk kunnen vluchten.

RisicoMagazine

• Bel zo snel mogelijk 112. • Ruikt u rook, of staat de wind uw kant op, sluit dan ramen en deuren. • Ga niet naar de brand toe. • Geef hulpdiensten de ruimte om hun werk te doen en volg hun aanwijzingen op. • Meld familie en vrienden dat u veilig bent.

22

Wat moet u doen als er paniek uitbreekt? • Blijf rustig en volg de aanwijzingen van de autoriteiten op. • Ga niet tegen de mensenstroom in. • Ga niet naar de plek van de ordeverstoring toe. Word geen ramptoerist! Onder maatschappelijke onrust verstaan we: het verschijnsel van hevige ongerustheid en emotionele reacties bij (diverse) groepen mensen als gevolg van een schokkende gebeurtenis waarbij het risico bestaat op escalatie, verstoring van de openbare orde en veiligheid en een toename van deze problematiek. Voorbeelden zijn enerzijds de gelukkig vrij zeldzame, “grote” gebeurtenissen zoals in de Utrechtse wijk Ondiep (2007), de onrust rond de verschijning van de film Fitna (2008) en project X in Haren (2012). Anderzijds de vele lokale, “kleine” casussen van (dreigende) maatschappelijke onrust, die nooit het nieuws hebben gehaald. Deze laatste cate­ gorie komt het meeste voor (en veel “grote” casussen beginnen vaak klein).

23 

Crisis Maatschappelijke onrust die ontstaat zonder dat er een klassieke ramp aan voorafgaat, komt regelmatig voor en kan gevolgen hebben voor de openbare orde, de veiligheidsbeleving van burgers en tot veel (im)materiële schade leiden.

U kunt bij maatschappelijke onrust bijvoorbeeld denken aan een omvangrijke ontruiming wegens asbest of andere schadelijke stoffen, een ernstige zedenzaak of spanningen en conflicten tussen verschillende bevolkingsgroepen. De gemeente en de hulpdiensten hanteren in dit soort situaties een sociaal calamiteitenplan. Met dit plan kunnen in een vroeg stadium acties worden genomen om maatschappelijke onrust te voorkomen of te beheersen.

RisicoMagazine

Basislijst bij een evacuatie Neem in ieder geval mee:

• Contant geld • Medicijnen • Paspoort, identiteitskaart of rijbewijs • Verzekeringspapieren (of kopieën hiervan) • Mobiele telefoon, laptop of tablet met bijbehorende oplader(s) Vul de basislijst aan op basis van uw eigen situatie. Denk bijvoorbeeld aan extra kleding en aan benodigdheden voor uw kinderen (voeding, knuffel, speeltjes) en huisdieren (medicijnen en speciale voeding).

Heeft u meer tijd om u voor te bereiden?

Doe dan stevige schoenen en warme, waterdichte kleding aan. En breng waardevolle spullen in veiligheid.

Gaat u met de auto? De kans op maatschappelijke onrust is groter dan fysieke rampen. Zeker in de huidige tijd waarin snelle communicatie­ middelen voor iedereen beschikbaar zijn, wordt geprobeerd om zeer snel en effectief op te treden bij dreigende onrust. Het is het mogelijk gebleken om dreigende spanningen en sociale onrust zoveel mogelijk te temperen en escalatie tegen te gaan. De basis van het sociaal calamiteitenplan is dat bij (dreigende) onrust snel alle hulpdiensten bijeen komen om te bespreken hoe de onrust kan worden voorkomen/beheerst.

RisicoMagazine

Houd dan rekening met lange files. Neem naast de spullen uit de basislijst ook mee: • Warme kleding • Eten en drinken • Dekens • Toiletspullen • Waxinelichtjes en lucifers • EHBO-trommel • Zaklamp Laat mensen meerijden die zelf geen vervoer hebben.

24

Belangrijke telefoonnummers en websites Gemeente Neerijnen Bezoekadres

Van Pallandtweg 11 4182 CA Neerijnen Telefoon: 14 04 18 Email: [email protected] Website: www.neerijnen.nl

Als elke seconde telt. Bel 112. In niet levensbedreigende situaties Brandweer: 088 - 45 75 000 Politie: 0900 - 8844 Meld Misdaad Anoniem: 0800 - 7000

Alleen voor doven en slechthorenden Als elke seconde telt: 0800 - 8112 Geen spoed wel politie: 0900 - 1844

Websites

www.neerijnen.nl www.vrgz.nl www.omroepgelderland.nl www.crisis.nl www.risicokaart.nl www.groteoverstromingen.onswater.nl

Belangrijke telefoonnummers en websites Gemeente Lingewaal Bezoekadres

Raadhuisplein 3 4147 AN Asperen Telefoon: 0345 63 40 00 Email: [email protected] Website: www.lingewaal.nl

Als elke seconde telt. Bel 112. In niet levensbedreigende situaties Brandweer: 088 - 45 75 000 Politie: 0900 - 8844 Meld Misdaad Anoniem: 0800 - 7000

Alleen voor doven en slechthorenden Als elke seconde telt: 0800 - 8112 Geen spoed wel politie: 0900 - 1844

Websites

www.lingewaal.nl www.vrgz.nl www.omroepgelderland.nl www.crisis.nl www.risicokaart.nl www.groteoverstromingen.onswater.nl