UITBREIDING RESTAURANT ZK 86

UITBREIDING RESTAURANT ZK’86 LEIDT DE PERFECTE BUITENSCHIL TOT EEN BEHAAGLIJK BINNENKLIMAAT?

SR PROJECTS Siamak Najafniya Rianne Weggemans

UITBREIDING RESTAURANT ZK´86 LEIDT DE PERFECTE BUITENSCHIL TOT EEN BEHAAGLIJK BINNENKLIMAAT?

Studenten (SR PROJECTS)

Afstudeerproject/opdrachtgever

Siamak Najafniya (327683)

Restaurant ZK’86

Rianne Weggemans (317142)

Zoutkamp, Groningen

[email protected]

www.zk86.nl

Vierdejaars studenten Bouwkunde

De heer A. Brouwer

Afstudeergroep 28 Afstudeerperiode Begeleidend bedrijf

Periode 3 en 4, studiejaar 4

Bureau voor Architektuur & Ruimtelijke Ordening Martini bv

Februari 2012 tot juli 2012

www.martini-architekten.nl De heren R. Dessing en E. van der Laan

Versienummer Versie 1 Afstudeerrapport

Begeleidend docent Hanzehogeschool Groningen

Datum

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek

4 juni 2012

De heer G.A. Duarte Pais

VOORWOORD Gedurende de studie aan de Hanzehogeschool is de kans gecreëerd om af te studeren bij

Saint-Gobain glass, met in het bijzonder medewerker Roel Bosch, wordt bedankt voor

het bedrijf Martini Architekten te Groningen. Binnen dit architectenbureau werd de

zijn advisering betreffende de beglazing. De gesprekken binnen dit bedrijf waren zeer

gelegenheid gesteld om voor het project ZK’86 te Zoutkamp de enige onderzoeken te

educatief en zorgde op dit gebied voor nieuwe inzichten.

verrichten. Deze onderzoeken hadden betrekkening op de realisatie van een nieuw te bouwen serre. De resultaten van deze onderzoeken hebben geresulteerd in een passend

Tot slot worden de families bedankt voor de steun tijdens zowel het afstuderen als

advies voor de betrokken partijen. Om tot dit resultaat te komen was hulp geboden van

gedurende de gehele opleiding. Om tot dit niveau te komen heeft de afgelopen jaren veel

verschillende partijen en personen.

inspanning gekost. Tijdens deze momenten werd de steun en intresse van onze families zeer op prijs gesteld.

Als eerste zal Martini Architekten uit Groningen bedankt worden voor de kans die geboden is om binnen dit bedrijf af te studeren. Al het personeel wordt bedankt voor de

De hulp van bovenstaande personen gedurende de afstudeerperiode heeft geleid tot een

werkplekken die beschikbaar zijn gesteld en voor de leerzame begeleiding.

uitstekend resultaat. Nogmaals hartelijk dank!

De heer A. Brouwer, eigenaaar van het restaurant ZK’86, wordt bedankt voor de

Siamak Najafniya en Rianne Weggemans

mogelijkheid dat zijn project, uitbreiding van het restaurant doormiddel van een serre,

Juni 2012, Groningen

gekoppeld mocht worden aan het onderzoek. Tevens wordt hij bedankt voor de gastvrijheid gedurende de bezoeken aan zijn restaurant.

Vanuit de Hanzehogeschool Groningen worden de heren G.A. Duarte Pais en T. Groenewegen bedankt voor hun begeleiding gedurende de afstudeerperiode. De aandachtspunten die verkregen zijn gedurende de gesprekken hebben geleid tot bruikbare en nieuwe inzichten binnen het project ZK’86. Tevens wordt het afstudeerbureau op de afdeling ABC (Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek) bedankt voor hun inzet.

SAMENVATTING Achtergrond Het voorliggende afstudeerrapport betreft een onderzoek vanuit de Hanzehogeschool

Voorliggend afstudeerrapport opgesteld. Dit rapport dient als verbindend element tussen

Groningen, opleiding bouwkunde, voor architectenbureau Martini Architekten te

alle bovengenoemde rapporten. Tevens is hierin onderzoek verricht naar de geschikte

Groningen. Het is van belang dat onderzoek verricht wordt naar de detaillering van de

beglazing, een behaaglijk binnenklimaat en naar de duurzaamheid van de verschillende

buitenschil, het binnenklimaat en de binnenverlichting voor te nieuw te realiseren serre.

onderdelen met betrekking tot het project ZK’86.

Doel

Resultaten

Het doel van dit onderzoek is om advies uit te brengen aan de hand van een hoofdvraag.

De belangrijkste resultaten zijn naar voren gekomen gedurende het onderzoeken met

‘’Op welke duurzame en bouwtechnische manier dient de buitenschil van het ontwerp

betrekking tot de buitenschil en het binnenklimaat van het ontwerp. Zo is aan de hand van

gerealiseerd te worden om een zo aangenaam mogelijk binnenklimaat te creëren? ‘’

een multicriteria-analyse naar voren gekomen dat een zonwerende beglazing met de eigenschappen van vierseizoenenglas goed zou passen bij de nieuw te bouwen serre. Deze

Methoden

beglazing heeft een positieve invloed op het binnenklimaat. Tevens heeft de verlichting

Om deze hoofdvraag te kunnen beantwoorden zijn vier aparte rapporten gerealiseerd.

en de verkoeling/verwarming die aanbevolen wordt een uiterst positieve werking op het

Deze rapporten hebben uiteindelijk geleidt tot het antwoord op deze vraag. In het eerste

klimaat aan de binnenzijde. Tot slot speelt duurzaamheid een belangrijke rol binnen onze

rapport is de detaillering uitgewerkt met betrekking tot de kwetsbare knooppunten van de

onderzoeken. Mede hierdoor is een duurzaam en bouwkundig goed in elkaar stekend

constructie. Tijdens deze uitwerking is rekening gehouden met verschillende aspecten

ontwerp ontstaan.

zoals de toepasbaarheid, kieren luchtdicht en duurzaam bouwen. Het tweede rapport bestaat uit een onderzoek dat verricht is naar de stand van de zon en de invloed dat dit

Conclusie en aanbevelingen

heeft op de lichtinval. Het is namelijk van belang dat in de zomerperioden geen hinder

Als conclusie kan gesteld worden dat het ontwerp, met de betreffende aanbevelingen,

wordt ondervonden van de zon. Enige positieve invloed hierop zullen de lamellen

duurzaam gerealiseerd kan worden. Dit aan de hand van een bouwkundige goede

(schoepen) aan de buitenzijde van constructie hebben. In het derde rapport is aandacht

buitenschil en doordat er een behaaglijk binnenklimaat gecreëerd kan worden. Zo wordt

besteedt aan de binnenverlichting van het project. Zo is er een verlichtingsplan

er een beglazing toegepast die een thermisch vermogen heeft van 1,0 W/m²K. Hierdoor

gerealiseerd voor de nieuw te bouwen serre. In dit plan is informatie terug te vinden die

heeft het een zeer positieve invloed op de gehele constructie. Tevens is de detaillering

essentieel is voor een goede sfeer aan de binnenzijde. Tevens is rekening gehouden met

kieren luchtdicht gerealiseerd. Hierdoor is het zowel bouwkundig als bouwfysisch goed

de invloed dat de binnenverlichting heeft op het binnenklimaat. Als laatste rapport is de

uitvoerbaar. Aan de hand hiervan is een uniek en niet eenvoudig ontwerp realiseerbaar.

INHOUDSOPGAVE Inleiding Hoofdstuk 1.

Pagina 6 Projectomschrijving

Pagina 7 en pagina 8

Bijlagen behorend bij dit rapport Documentatie aanbevelingen. Bouwkundige tekeningen.

Hoofdstuk 2.

Probleemstelling


Hoofdstuk 3.

Programma van eisen


Hoofdstuk 4.

Beglazing

Pagina 13 t/m pagina 16

Hoofdstuk 5.

MCA beglazing


Hoofdstuk 6.

Aanbeveling beglazing


Hoofdstuk 7.

Binnenverlichting


Hoofdstuk 8.

Binnenklimaat


Hoofdstuk 9.

Materialisatie buitenschil


Hoofdstuk 10.

(Zon)lichtinval

Pagina 35

Hoofdstuk 11.

Detaillering

Pagina 36

Hoofdstuk 12.

Stabiliteit draagconstructie


Hoofdstuk 13.

MCA duurzaamheid buitenschil


Aanbevelingen en conclusie


Begripsafbakening


Bronvermelding


(Zon)lichtinval. Verlichtingsplan.

INLEIDING De fysieke uitstraling van een gebouw wordt ook wel gezien als het visitekaartje. Bij de

De opbouw van dit rapport kenmerkt zich door verschillende hoofdstukken die een ieder

realisatie van een ontwerp zullen architecten dit aspect dan ook in hun achterhoofd

afzonderlijk uitgewerkt zijn. Binnen dit rapport zal ingegaan worden op de beglazing, de

meenemen. Belangrijk is dat de functionaliteit van een ontwerp hierdoor niet uit het oog

binnenverlichting en de detaillering van het project ZK’86. Tevens zullen de

verloren mag worden. Het is van belang dat de uitstraling van het gebouw en de

verschillende aanbevelingen getoetst worden op een aantal aspecten van het begrip

functionaliteit aan de binnenzijde op elkaar afgestemd zijn.

duurzaamheid. De resultaten van het onderzoek zijn verderop in dit rapport te lezen.

In het Groningse plaatsje Zoutkamp is in de haven het restaurant ZK’86 gelegen. Het

Dit afstudeerrapport is een verbindend element tussen vier andere onderdelen. De andere

restaurant ZK’86 is gevestigd in een zogeheten deurenloods met daaraan bevestigd een

delen bestaan uit een rapport met bouwkundige tekeningen en detaillering, een zonstudie,

serre. In deze deurenloods werden vroeger de deuren van de sluis onderhouden. De

een verlichtingsplan en een rapport met documentatie betreffende de aanbevelingen. Deze

bestaande serre is op dit moment nodig aan vervanging toe en daarom is de hulp van

bijlagen zijn aparte documenten waarvan dit afstudeerrapport het verbindende element is.

Martini Architekten uit de stad Groningen ingeroepen. Aan de hand van deze

Alle bevindingen en conclusies zijn in dit afstudeerrapport terug te vinden

samenwerking is een ontwerp ontstaan voor de nieuw te bouwen serre. Dit ontwerp is gemaakt door Erik van der Laan, werkzaam binnen Martini Architekten te Groningen.

Bij eventuele vragen en/of opmerkingen kunt u een mail sturen naar het volgende e-mail adres: [email protected].

Martini Architekten uit Groningen is een landelijk opererend architectenbureau die een hoge kwaliteit architectuur afgeeft aan de bouw in Nederland. Dit doen ze al vanaf 1954 toen het bedrijf is opgericht door Jan Martini. Het bedrijf Martini Architekten ontwerpt voornamelijk gebouwen voor de woningbouw. Tevens worden er af en toe ontwerpen gemaakt voor de utiliteitsbouw. Naast het ontwerpen van die gebouwen doet Martini Architekten ook groot onderhoud en/of renovatie bij oude gebouwen, stedelijke herstructurering en duurzaam bouwen. 1

1

Bron: www.martini-architekten.nl

6

1. PROJECTOMSCHRIJVING In het dorp Zoutkamp, gelegen 30 kilometer vanaf de stad Groningen, is het restaurant

Door dit aspect is een ontwerp ontstaan die zijn eigenheid heeft, die de deurenloods tot

ZK’86 gevestigd. De situering van het restaurant is aan de jachthaven en bij de sluis met

zichzelf laat staan en hierdoor een eigen verhaal gaat vertellen.

zijn karakteristieke sluiswachterhuisje. Hierdoor hebben de gasten vanuit het restaurant een prachtig uitzicht over het Reitdiep dat vlak voor de sluis tot stilstand komt. In de

De voormalige vissersvloot van Zoutkamp ligt in de oorspronkelijke haven. In de haven

bijlage met de bouwkundige tekeningen is een situatietekening terug te vinden.

liggen nu voornamelijk de plezierjachten liggen. De architect heeft met dit aspect in zijn achterhoofd een ontwerp gemaakt. Zo wordt het ontwerp gekenmerkt door aspecten die

Historie

doen herinneren aan het visserij verleden. De naam van het restaurant ZK’86, roept

Zoutkamp heeft een rijk historisch verleden. Meer dan veertig jaar geleden vonden er

namelijk herinneringen op aan een vissersschip uit de Zoutkamper vloot.

grote veranderingen plaats die vooral gevolgen hadden voor het toerisme van het dorp. De Lauwerszee werd in die tijd afgesloten en hierdoor verhuisde de vissersvloot naar

Het idee was ontstaan om een herkenbare scheepsvorm te ontwerpen die door de

Lauwersoog. Niet alleen de vissersvloot verdween naar Lauwersoog, maar ook de boot

gevraagde functie een nieuwe betekenis zou krijgen. De architect heeft daarom gekozen

van en naar Schiermonnikoog werd hierheen verhuisd. Het toerisme moest hierdoor een

om een spantconstructie toe te passen. Door deze constructie in een herkenbare

flinke stap terug doen.

scheepsvorm uit te voeren geeft het een goede associatie met de vroegere functie van de haven. Het vissersschip in de vorm en het toerisme in de functie. Hierdoor is het idee van

Ontwerp

een omgekeerd schip geboren. Tijdens de totstandkoming van het ontwerp zijn hoge eisen

Het restaurant heeft op dit moment een serre die nodig aan vervanging toe is. Dit biedt de

gesteld aan de architectonische kwaliteit. Mede daardoor is een transparant ontwerp

mogelijkheid en de uitgelezen kans om een nieuwe serre te ontwerpen die past bij het

ontstaan met een unieke vorm.

restaurant ZK’86. Het bestaande restaurant is gevestigd in een zogenoemde deurenloods, hier werden vroeger sluisdeuren onderhouden. In en rondom het pand zijn nog

Het omgekeerde schip bestaat voornamelijk uit houten spanten, glas en lamellen aan de

verschillende aspecten uit deze tijd bewaard gebleven.

buitenzijde. Deze lamellen (schoepen) zorgen voor zonwering enerzijds, maar geven door hun stand ook transparantie op ooghoogte. Aan de terraskant is een goede verbinding

Het ontwerp voor de nieuwe serre is gemaakt door Bureau voor Architektuur &

ontstaan tussen het bestaande en het lager gelegen terras. Deze verbinding komt tot stand

Ruimtelijke Ordening Martini bv uit Groningen. Hierbij heeft de architect Erik van der

door een vertreding in een houten vlonder die van bovenaf gezien bijdraagt aan de vooraf

Laan zich laten beïnvloeden door de rijkelijke geschiedenis van de locatie. De nieuwe

bepaalde vorm, namelijk het omgekeerde schip. Doormiddel van een dicht dak zal de

serre zal gaan zorgen voor een concurrerende toevoeging aan het monumentale pand.

serre bevestigd worden aan het bestaande pand. 7

Bureau voor Architektuur & Ruimtelijke Ordening Martini bv

8

2. PROBLEEMSTELLING Tijdens de eerste gesprekken met het begeleidend bedrijf, Martini Architekten, is naar

Duurzaamheid wordt steeds populairder in de Nederlandse bouwwereld. Bij (bijna) elk

voren gekomen dat er enkele knelpunten terug te vinden zijn in het ontwerp van de nieuw

nieuw te realiseren project wordt gestreefd naar een duurzaam ontwerp. Deze eis werd

te bouwen serre voor restaurant ZK’86 te Zoutkamp. Deze knelpunten hebben betrekking

door de heer Brouwer, de opdrachtgever, ook gesteld aan zijn nieuw te bouwen serre.

op de buitenschil en het binnenklimaat van het project. Naar aanleiding hiervan is in dit rapport een onderzoek terug te vinden met betrekking tot Aan de hand van een vooraf vastgestelde onderzoeksvraag zijn oplossingen gevonden

de duurzaamheid. Hierbij is onderzoek verricht naar een drietal duurzame aspecten,

voor deze knelpunten. De onderzoeksvraag luidt als volgt:

namelijk:

Op welke duurzame en bouwtechnische manier dient de buitenschil van het ontwerp

1.

Gezond binnenklimaat & comfort.

gerealiseerd te worden om een zo aangenaam mogelijk binnenklimaat te creëren?

2.

Milieubelasting.

3.

Energiezuinigheid

Een algemeen probleem bij glazen serres is dat het er erg warm kan worden in de perioden dat de zon schijnt. Bij de bestaande serre van restaurant ZK’86 is dit dan ook

De opdrachtgever, de heer Brouwer, en Bureau Martini zijn beide gebaat bij de resultaten

een veel voorkomend probleem. De opdrachtgever, de heer Brouwer, heeft te kennen

die terug te vinden zijn in dit rapport met de daarbij behorende bijlagen. Als gezamenlijk

gegeven dat hij dit ‘’broeikaseffect’’ niet terug wil zien bij de nieuw te bouwen serre.

doel willen beide betrokken partijen een zo duurzaam mogelijk ontwerp realiseren.

Naar aanleiding hiervan is ervoor gekozen om het binnenklimaat een centrale rol te laten

Op de naastgelegen pagina is een overzicht te zien van de verschillende onderdelen die

spelen binnen het onderzoek. Hierdoor zal te allen tijde een ontwerp ontstaan die zowel

terug te vinden zijn in dit afstudeerrapport. Zoals daar vermeld staat wordt het

bouwtechnisch als bouwfysisch goed in elkaar steekt. Doordat de buitenschil van het

afstudeerrapport gekenmerkt door vier onderzoeken die ieder voorzich betrekking hebben

ontwerp een directe invloed heeft op het binnenklimaat is het van belang dat er

op de buitenschil en/of binnenklimaat van het ontwerp van de nieuw te bouwen serre.

verschillende onderzoeken worden verricht, namelijk: 1.

De detaillering.

2.

De beglazing en lichtinval.

3.

De binnenverlichting.

9

DE BUITENSCHIL EN HET BINNENKLIMAAT

Detaillering

Beglazing/lichtinval

Binnenverlichting

(Bouwkundig)

(Bouwkundig en architectonisch)

(Architectonisch)

+ Drie bouwkundige doorsneden (DO niveau)

+ Type beglazing

+ De mogelijkheden

+ Bijbehorende detaillering (DO niveau)

+ De isolatiewaarde

+ Keuze armaturen

+ Studie lichtinval

+ Positie armaturen

+ Invloed betreffende het binnenklimaat

+ Invloed binnenklimaat

+ De zonwering doormiddel van buiten lamellen (schoepen)

Toetsing duurzaamheid + Gezond binnenklimaat & comfort + Milieubelasting van de materialen: - Productie - Gebruik - Demonteren + Energiezuinigheid: - Kier- en luchtdichtheid - Isolatie

10

3. PROGRAMMA EISEN Bij de totstandkoming van belangrijke beslissingen is het van belang dat vooraf bekent is

Het is van belang dat de serre tochten kierdicht gerealiseerd wordt.

aan welke eisen en/of voorwaarnde een product/project dient te voldoen. Voorafgaand

De gekozen detaillering dient uitvoerbaar te zijn binnen het ontwerp.

wordt daarom een programma van eisen opgsted. Daarom wordt precies beschreven wat

Het ontwerp dient water- en winddicht gerealiseerd te worden.

er van het product/project verwacht wordt. Voor de drie belangrijkste onderdelen van het afstudeerproject is afzonderlijk een programma van eisen opgesteld.

De eisen die SR Projects stelt aan de detaillering luidt als volgt: Het is van belang dat koudebruggen voorkomen dienen te worden in de

Detaillering

detaillering. Koudebruggen zijn gebreken in het ontwerp en/of de uitvoering van

Het ontwerp voor de nieuw te bouwen serre voor het project ZK’86 wordt gekenmerkt

de isolerende bouwschil.2

door een aantal unieke details. Het is van belang dat deze detaillering zo wordt

Er dient rekening gehouden te worden met de afvoer van het regenwater.

uitgevoerd dat het ontwerp volledig tot zijn recht komt en de unieke uitstraling

Tijdens de realisatie van de detaillering dient rekening gehouden worden met de

gehandhaafd blijft. Onderstaande eisen zullen verwerkt worden in de doorsneden en de

beweging van de constructie. Door harde wind en doordat de houten spanten

detaillering.

zullen bewegen zal er werking plaatsvinden wat opgevangen dient te worden. De detaillering dient voorzien te zijn van relevante informatie, namelijk:

De eisen van de opdrachtgever, de heer A. Brouwer, en het begeleidend bedrijf, Martini

-

De maatvoering dient op de juiste plek aanwezig te zijn.

Architekten, zijn de volgende:

-

Arcering dient terug te vinden te zijn in de details.

-

Dient gebruik gemaakt te worden van verschillende lijndikten, dit

Het ontwerp dient duurzaam gerealiseerd te worden. De materialen die toegepast gaan worden dienen getoets te worden op de milieubelasting. Hierbij

om zo de verschillen duidelijk zichtbaar te maken.

kan gedacht worden aan bijvoorbeeld de volgende vragen: is de productie ervan

-

De verschillende materialen/onderdelen dienen benoemd te zijn.

schadelijk voor het mileau en wat is de levensduur van het materiaal

Het is van belang dat de details helder en volledig zijn uitgewerkt. In één

(hergebruik)?

oogopslag dienen de details duidelijk te zijn en snapt de lezer wat ermee

De nieuw te bouwen serre dient vakkundig aangesloten te worden op het

bedoeld wordt.

bestaande moumentale pand. Zorgen dat het architectonische aspect gehandhaafd blijft. Hierbij dient gekozen te worden voor de juiste materialisatie waardoor het ontwerp volledig tot zijn recht komt. 2

Bron: http://app.leefmilieubrussel.be

11

Beglazing

Binnenverlichting

De glazen buitenschil van de serre is een belangrijk onderdeel van het ontwerp. Het is

Binnenverlichting is een aspect dat mensen vaak vergeten bij de realisatie van een

van belang dat er voldoende onderzoek wordt verricht naar dit aspect, bijvoorbeeld naar

ontwerp. Om er voor te zorgen dat het ontwerp voor het restaurant ZK’86 volledig tot

het geschikte type beglazing De beglazing heeft uiteindelijk op verschillende facetten

zijn recht komt is het van belang dat hier voldoende aandacht aan besteed wordt.

een belangrijke invloed. De eisen van de opdrachtgever, de heer A. Brouwer, en het begeleidend bedrijf, Martini De eisen van de opdrachtgever, de heer A. Brouwer, en het begeleidend bedrijf, Martini Architekten, zijn de volgende:

Architekten, zijn de volgende: Het belangrijkste is dat de verlichting een goede sfeer creeert. Dit om het

Het is van belang dat de beglazing een hoge isolatiewaarde heeft, namelijk

zogenoemde ‘’kas-effect’’ dat vaak terug te zien is bij serrres te voorkomen.

tussen de 1,0 en 1,2 W/m²K (de U-waarde). Glas heeft een hoge warmte-

De lichtverdeling van de armaturen dient zo uitgevoerd te worden dat elk deel

transmissie coëfficiënt, dit houdt in dat het de grootste energieverliespost van

van de serre voldoende verlicht is.

het ontwerp is. Het is daarom van belang dat de beglazing een zo hoog

Het is van belang dat er zowel gekozen wordt voor funtionele als sfeervolle

mogelijke isolatiewaarde heeft. Hoe lager namelijk de U-waarde hoe meer het

verlichting. Dit om ervoor te zorgen dat er voldoende licht aanwezig is.

warmteverlies wordt tegengehouden.

De verlichting dient zo gepositioneerd te worden dat de bezoekers geen enige

De beglazing dient een positieve invloed hebben op het binnenklimaat van de

hinder ervan hebben. Hiermee wordt bedoeld dat het licht de gasten niet in de

serre. Het is belangrijk dat de binnentemperatuur in de zomer behaaglijk is en

ogen mag schijnen of dat de verlichting andere onaangename effecten heeft.

dat het daardoor aangenaam vertoeven is in de serre.

Het is van belang dat de gekozen armaturen passen binnen het ontwerp. Dit om

De eis is dat het minimaal in dubbelglas wordt uitgevoerd.

één geheel te creëren.

Het is van belang dat de beglazing zonwerend is. Dit om een zo aangenaam mogelijk binnenklimaat te creëren.

De eisen die SR Projects stelt aan de binneverlichting luidt als volgt: De verlichting dient een positieve invloed te hebben op het binnenklimaat.

De eisen die SR Projects stelt aan de beglazing luidt als volgt:

Lampen geven namelijk warmte af en hiermee dient rekening gehouden te

Het is aan te raden de beglazing zelfreinigend is. Schoonmaken is namelijk bij

worden.

dit ontwerp lastig, dit komt voornamelijk door de houten spanten.

Het is van belang dat de verlichting gelijkmatig gerealiseerd wordt, dit om een

De beglazing die toegepast gaat worden dient niet gematteerd te zijn. Dit zou

zo goed mogelijke sfeer te creëren.

het ontwerp niet ten goede doen.

De armaturen dienen op elkaar afgestemd te zijn zodat er eenvoud ontstaat.

De beglazing dient niet direct bevestigd te worden op de houten spanten, maar er dienen kozijnen toegepast te worden. De houten spanten zullen namelijk gaan werken door weersinvloeden. 12

4. BEGLAZING Hieronder is een korte beschrijving terug te vinden van de typen beglazing die toegepast

De nadelen van isolatieglas HR++ glas zijn de volgende:

zouden kunnen worden voor het project ZK’86. Deze selectie is gekozen aan de hand de

Door de goede isolatie kan er condens op de buitenkant van de ramen ontstaan.

vooraf bepaalde wensen/eisen van de verschillende partijen. Tevens is er gekeken welk

De lichtsterkte neemt iets af wat niet direct waarneembaar is met het blote oog.

type beglazing zou passen binnen het ontwerp voor de nieuw te bouwen serre. De

Isolatieglas HR++glas wijkt licht af van de kleur van het glas door de metalen

hieronder beschreven selectie zal verderop in dit rapport worden gebruikt in de

coating die wordt toegepast.

multicriteria-analyse. Aan de hand van die analyse zal blijken welk type beglazing de voorkeur heeft voor het project.

Zonwerend glas Zonwerend glas is ideaal voor ruimten met grote oppervlakken van glas, bijvoorbeeld

Isolatieglas HR ++

HR

++

(Hoog Rendement)

voor serres. Doormiddel van een zonwerende laag (coating) in de beglazing zal een deel

beglazing bestaat uit twee glasbladen waarbij op één glasblad aan de spouwzijde

van de zonnewarmte niet doorgelaten worden. De toch binnengekomen warmte dient

een warmte reflecterende coating is aangebracht. De spouw bij dit type beglazing is

afgevoerd te worden doormiddel van een goede ventilatie aan de binnenzijde van het

gevuld met een gasvulling van edelgas, meestal is dit argongas. Deze gasvulling zorgt

project. Zonwerend glas kan gecombineerd worden met een warmtereflecterend

voor een nog betere thermische isolatiewaarde. Isolatieglas kan een thermische

binnenblad, een zogenoemd Low e, om te zorgen voor warmte-isolerende

isolatiewaarde hebben dat ligt tussen de 1,0 - 1,2 W/m²K. Deze beglazing is ontworpen

eigenschappen. Die warmte-isolerende eigenschappen zijn vergelijkbaar met HR glas.

om de kou buiten te laten en de warmte binnen te houden. Het is bewezen dat HR maal beter dan traditionele dubbele beglazing.

++

2á3

3

De beglazing zal 12% van het zonlicht van buitenaf reflecteren, 71% zal doorgelaten worden naar binnen en de overige 17% zal geabsorbeerd worden. Dit type beglazing kan een thermische isolatiewaarde hebben van ongeveer 1,1 W/m²K.4

De voordelen van isolatieglas HR++ glas zijn de volgende: Het is goed voor het milieu. De uitstoot van CO2 wordt namelijk minder. Isolatieglas HR++ heeft een zonnefactor van 13%, dit zorgt in de zomer voor de enige verkoeling. Er is nauwelijks koude straling die naar binnen toetreedt. De stookkosten zal omlaag gaan en zo wordt geld bespaard. Isolatieglas HR++glas zorgt voor een verbeterde geluidsisolatie.

3

Bron: www.glasdiscount.nl

4

Bron: www.vriesiaglastotaal.nl

13

De voordelen van zonwerend glas zijn de volgende: Ideale klimaatbeheersing tijdens alle vier de seizoenen. Dit heeft een positieve

daarna zeer zelf en zal geen lelijke droogvlekken achterlaten op de ruit. De ruit zal er hetzelfde uitzien als iedere andere ruit, de coating is namelijk niet zichtbaar. 5

invloed op het comfort. Besparing op kosten voor verkoeling in de zomer en verwarming in de winter.

De voordelen van zelfreinigend glas zijn de volgende:

Een grote variëteit aan kleuren van neutraal tot goud.

Je hoeft de ramen minder te wassen en ze blijven langer schoon. Hierdoor is het

Warmteoverlast van buiten naar binnen wordt beperkt

beter voor het milieu, want je gebruikt minder schoonmaakmiddelen.

De UV doorlatendheid beperkt het verbleken van kleuren en de afbraak van

Bij langere perioden van droog weer kan het gemakkelijk schoon gemaakt

kunststof materialen.

worden door het met water af te spoelen. Het zicht naar buiten zal verbeterd worden bij regenachtig weer. Makkelijker te reinigen en het vuil hecht zich minder snel aan het glas.

De nadelen van zonwerend glas zijn de volgende: De ‘’gratis’’ warmte dat tot stand komt in het voor- en najaar wordt naar buiten

Je hebt minder onderhoudskosten en hierdoor bespaar je geld.

gereflecteerd.

Condensatie aan de buitenzijde van het glas zal beperkt worden en sneller

Bij zonwerend glas wordt de zontoetreding met ongeveer 60% afgenomen.

verdwijnen.

Verdere reductie is mogelijk, alleen dit zal ten koste gaan van de toetreding van zichtbaar licht door de ramen.

De nadelen van zelfreinigend glas zijn de volgende:

Hoe meer zon wordt tegen gehouden, hoe donkerder het binnen zal worden.

Het glas heeft nog wel het enige onderhoud nodig, al is dat minder dan glas dat

De zonwerendheid van de beglazing kan niet uitgeschakeld worden. In de

geen vuilafstotende laag heeft.

winter bij lage temperaturen en met bezonning kan dit een nadeel zijn. De zon

Na verloop van tijd neemt de vuilafstotende coating wel wat af van zijn

kan namelijk dan niet doordringen naar binnen.

zelfreinigende eigenschappen.

Er dient in de zomer alsnog geventileerd te worden.

Zelfreinigend glas Bij zelfreinigend glas is een gewone ruit die voorzien is van een speciale coating aan de buitenzijde. Wanneer de ruit wordt blootgesteld aan het daglicht zal de coating zorgen voor een tweeledige chemische reactie. Hierdoor zal al het organische vuil worden afgebroken. Het tweede deel van het proces zal plaatsvinden wanneer het regent. Doordat het glas ‘hydrofiel’ is vormt het water geen druppeltjes, maar een gladde laag over de ruit. Hierdoor zal het vuil van het glas worden afgespoeld. Het glas droogt 5

Bron: www.glasdiscount.nl

14

Vierseizoenenglas De naam vierseizoenen glas zegt het eigenlijk al het beidt namelijk comfort in de vier seizoenen van het jaar. Vierseizoenenglas bestaat uit dubbel gelaagd glas met uitstekende isolerende eigenschappen. Dit type beglazing wordt gekenmerkt door twee waardevolle aspecten, namelijk een verbeterde thermische isolatie en een krachtige zonnewarmtewering. In de spouwzijde van het buitenste glasblad wordt een zon beheersende coating aangebracht. Aan de hand hiervan wordt daglicht toegelaten en wordt tegelijkertijd een merendeel van de zonnestraling tegen gehouden. Vierseizoenen glas isoleert drie keer beter dan gewoon dubbele beglazing gedurende de winter. Tevens

Vierseizoenenglas is milieuvriendelijk. Kan toegepast worden met een zelfreinigende coating. Condensvorming op binnen ruiten wordt vermeden in vochtige ruimten. Je hoeft minder te investeren in airconditionering. Dit dankzij de verminderde zontoetreding in de zomer. Er wordt bijgedragen aan de bescherming van het milieu. Dit doordat in de winter en de zomer een lager energieverbruik is en hierdoor minder uitstoot van CO2 zal plaatsvinden.

houdt het in de zomer twee keer meer zonnewarmte tegen in vergelijking met normale beglazing. Dit type beglazing kan een thermische isolatiewaarde (U-waarde) hebben van

De nadelen van vierseizoenen glas zijn de volgende:

ongeveer 1,0 W/m²K. De U-waarde is vergelijkbaar met die van HR++ beglazing, maar

Het is duurder in aanschaf dan andere typen beglazing.

het grote verschil zit het hem in de zonwerende coating die is toegepast. 6

Het systeem is vast aangebracht. Dat betekent dat het niet uitgeschakeld kan worden en dat het vooral in de winter bij lage temperaturen maar met bezonning

De voordelen van vierseizoenen glas zijn de volgende:

een nadeel kan zijn. Het winterzonnetje kan namelijk niet naar binnen treden.

In de winter zorgt dit type beglazing voor meer comfort. Dit komt doordat er een verminderde koude-uitstraling plaatsvindt en dus een goede thermische isolatie. Het energieverbruik kan dalen wanneer gebruik gemaakt wordt van een koelsysteem. Door de goede thermische aspecten bespaar je energie en dus geld. Biedt een verbeterde zonwering. In vergelijking met HR-beglazing laat het 50% minder zonnewarmte door. Wordt een hoger comfort bereikt dankzij een gereduceerd serre-effect. De dampvorming die kan ontstaan zal sneller verdwijnen in vergelijking met ander type beglazing.

6

Bron: www.nederland.sggs.com en www.saint-gobain-glass.com

15

Gehard-gelaagd glas

De nadelen van gehard-gelaagd glas zijn de volgende:

Dit type beglazing is een combinatie van hard en gelaagd glas. De beglazing wordt eerst

Bij breuk ontstaat meteen en volledige opening.

gehard en vervolgens gelamineerd met één of meerdere PVB-folies*. Hierdoor ontstaat

De maatvoering dient volledig te kloppen. Alles wordt namelijk van te voren

een zeer sterke glassamenstelling. Gelaagd glas heeft als bijzondere kenmerk dat het

opmaat gemaakt waarna het gehard wordt. Wanneer het eenmaal verhard is kan

slagbestendig is. Bij inslag met bijvoorbeeld een hard voorwerp barst het glas weliswaar,

er niks meer aangepast worden.

maar blijft de breuk beperkt en de zichtbaarheid wordt er nauwelijks door aangetast.

Je hebt een langere levertijd dan bij normale beglazing.

Doordat het glas gecombineerd is met gehard glas heeft het tevens als kenmerk dat het

Het kan snel breken als het geraakt wordt door een puntig en/of scherp

dusdanig sterk is, namelijk vijf keer sterker dan gewoon glas. Dit glas type is daarom

voorwerp.

ideaal om toe te passen bij ruimten waar het glas een grote belasting dienen te doorstaan.

Het is duur in aanschaf. Dit komt voornamelijk doordat het op maat gemaakt

Gehard glas komt aan deze eigenschap doordat het verhit wordt tot 600 C°. Hierdoor

dient te worden.

wordt de inwendige drukspanning groter dan bij ongehard glas. Een groot voordeel van dit type glas is dat wanneer het onverhoopt breekt valt het dusdanige uiteen in duizenden kleine stukjes. Hierdoor is de kans op ongelukken hierdoor minimaal. 7 * PVB-folies (Polyvinylbutyral) worden vooral verwerkt tot transparante en klevende folies die tussen de lagen van het glas geplaatst worden. Het PVB helpt de energie te absorberen en zorgt er voor dat de scherven blijven kleven aan de PVB-laag bij breuk.

De voordelen van gehard-gelaagd glas zijn de volgende: Het is bestand tegen extreem lage temperaturen, tegen temperatuurverschillen die op kunnen lopen tot 200 C° en heeft een hittebestendigheid tot circa 300 C°. Dit type beglazing is vijf keer sterker dan normale beglazing. De buigbreeksterkte is circa vijf maal hoger dan gewoon glas. Gehard-gelaagd glas is veilig, wanneer het breekt valt het namelijk uiteen in kleine stukjes. Het is een type beglazing dat duurzaam is.

7

Bron: www.divinebv.nl

16

5. MCA BEGLAZING Welke type beglazing dient gekozen te worden met betrekking tot de nieuw te bouwen

Formulering van de criteria

serre voor restaurant ZK’86 te Zoutkamp? Bij de verschillende typen beglazing zijn

Om de verschillende typen beglazing op een gelijke manier te toetsen zijn vooraf een

diverse

complexe

aantal criteria opgesteld. Aan de hand hiervan zal ieder type beglazing afzonderlijk

beslissingssituatie waarbij niet een duidelijk antwoord gegeven kan worden op de

getoetst worden. Deze criteria zijn bepaald in overleg met ons begeleidend bedrijf,

bovenstaande vraag. Doormiddel van een multicriteria-analyse (de zogenoemde MCA)

Martini Architekten, en de opdrachtgever, de heer A. Brouwer.

voors

en

tegens

te

concluderen.

Hierdoor

ontstaat

een

kan deze complexe beslissingssituatie gestructureerd worden tot een overzichtelijk en inzichtelijk resultaat waaruit een antwoord zal leiden.

1. Thermisch isolatievermogen Het thermische isolatievermogen geeft aan in welke mate het type beglazing invloed heeft op de kou en de warmte in de winter/zomer. Dit heeft echter betrekking op het binnen- en buitenklimaat van het project. Hoe lager de U-waarde (de isolatiewaarde) van het type beglazing, hoe hoger het thermische isolatievermogen.

2. Zonwerendheid Het criterium zonwerendheid geeft aan in welke mate het type beglazing ongewenste warmte van buiten tegenhoudt, namelijk de infraroodstralen van de zon. Deze dienen gereflecteerd en/of geabsorbeerd te worden. De warmtetoetreding wordt dan verminderd en zo kan bezuinigd worden op het energieverbruik van bijvoorbeeld de airconditioning.

3. Klimaatbeheersing Dit criterium geeft aan welke invloed het type beglazing heeft op het binnenklimaat van de nieuw te bouwen serre. Hierbij is het belangrijk dat het er aangenaam is in zowel de zomer als de winter. De natuurlijke weersomstandigheden dienen buiten-gesloten te worden.

17

4. Condensvorming

De aanschafprijs van het type beglazing wordt gezien als het criteria die het minst zwaar

De condensvorming geeft aan in welke mate condensatie kan optreden bij het type

meetelt met betrekking tot de multicriteria-analyse. Deze overweging is tot stand

beglazing. Dit heeft betrekking op zowel de binnen- als de buitenzijde van de

gekomen doordat dit criterium geen invloed heeft op de bouwkundige en thermische

constructie. Condensvorming kan belemmering geven op het zicht, maar kan ook schade

aspect van het ontwerp waaraan de meeste eisen worden gesteld.

toedoen aan de beglazing en het kozijn. Als er condensatie optreedt aan de buitenzijde van een raam dan is dit een bewijs van goede isolatie.

5. Aanschafprijs Het criterium de aanschafprijs geeft aan welke prijs betaald dient te worden voor het type

CRITERIUM

WEGINGSFACTOR

Thermisch isolatievermogen

5,5

Zonwerendheid

4,1

Klimaatbeheersing

3,5

Condensvorming

3,1

Aanschafprijs

1,6

Onderhoud

2,2

TOTAAL SCORE

20,0

beglazing. De prijs-kwaliteitverhouding speelt hierbij een beduidende rol.

6. Onderhoud Dit criterium geeft aan hoe intensief het onderhoud van het type beglazing is. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het schoonmaken van de ramen, maar ook naar het onderhoud van de kozijnen en de toegepaste kitnaden.

In dit hoofdstuk wordt niet naar de duurzaamheid gekeken van de verschillende typen beglazing. Het type beglazing dat uiteindelijk naar voren komt als beste keus zal verderop in dit rapport getoetst worden op het aspect duurzaamheid.

Beoordeling Op de volgende bladzijde is een tabel terug te vinden die de kenmerken toont van de

Bepaling wegingsfactoren

scores die toegekend kunnen worden aan de verschillende criteria met betrekking tot de

De gekozen criteria worden verbonden aan een vooraf bepaalde wegingsfactor. Deze

beglazing. Aan de hand hiervan zullen de verschillende typen beglazing getoetst worden

wegingsfactoren zijn doormiddel van een voorkeur tot stand gekomen en besproken met

en zal dit uiteindelijk leiden tot een weloverwogen keus.

het begeleidend bedrijf en de opdrachtgever.

Het aspect thermisch isolatievermogen wordt gezien als het belangrijkste criterium met betrekking tot dit project. Dit komt doordat het ontwerp voornamelijk bestaat uit een transparante glazen schil en het daarom belangrijk is dat de warmte van de zon niet naar binnen toetreden. 18

Score 1

2

3

4

5

Criterium

Thermisch vermogen

Zonwerendheid

Klimaatbeheersing

Condensvorming

Meer dan 1,4 W/m²K

1,3 W/m²K

1,2 W/m²K

1,1 W/m²K

1,0 W/m²K of lager

 In koudere perioden gaat kostbare warmte verloren van binnen naar buiten  In de zomer is het slecht geïsoleerd tegen de zonnewarmte van buitenaf

 Hogere stookkosten in de winterperioden  Ventilatie is van belang gedurende de warme periode van het jaar  Kan tocht plaatsvinden

 Gering warmteverlies in de winterperioden  Creëert een goed warmte-comfort aan de binnenzijde  Instroom van ‘’gratis’’ zonnewarmte

 Zeer lage warmtedoorgangscoëfficient  Leidt tot warmtebesparing  Geen koudezone aan het raam, meer comfort  Minder stook- en ventilatiekosten

 Goed isolatievermogen  Geen koude straling  Aangename warmte tot tegen het glas  Zorgt voor energiebesparing en geldbesparing

Houdt geen zonnewarmte tegen

Houdt tussen de 0% en 50% tegen

Houdt meer dan 50% tegen

 Sterke opwarming aan de binnenzijde  Laat alle zonnewarmte door van buiten naar binnen  Een zonweringsysteem is aan te raden

 Laat redelijk wat zonnewarmte door van buiten naar binnen  Voldoende daglicht treedt naar binnen toe door  Redelijke bescherming tegen Uvstraling

 Maximaal genieten van het zonlicht, met nauwelijks opwarming binnen  Minder warmtestralen worden doorgelaten  Energiebesparing

Ongezond

Onaangenaam

Aangenaam

Behaaglijk (gezond)

 In de zomer komt teveel warmte naar binnen en in de winter teveel kou  Ontstaan van bouwfysische problemen aan de binnenzijde

 Kan leiden tot medische gezondheidsklachten  De constructie kan aangetast worden (schimmel, vocht etc.)  Hoge luchtvochtigheid

 Biedt een hoog comfort  Natuurlijke weersomstandigheden worden buitengesloten  Leidt indirect tot geldbesparing

 Volop genieten in alle vier de seizoenen van het jaar  Beperking van de negatieve effecten van overhitting  Milieuvriendelijkheid

Veel condensatie

Geringe condensatie

Nauwelijks condensatie

 Hoge luchtvochtigheid  Veel condensatie aan de binnenzijde constructie  Goede ventilatie is van groot belang

 Er dient geventileerd te worden aan de binnenzijde  Condensatie is zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde mogelijk

 Geringe kans op condensatie aan de binnenzijde van de beglazing  Condensatie aan de buitenzijde neemt iets toe

Aanschafprijs

€130 of meer per m2

Onderhoud/schoonmaak

1 á 2 keer per jaar onderhouden Wekelijks schoonmaken

Tussen de €130 en €115 per m2


Jaarlijks onderhouden Maandelijks schoonmaken


Minder dan €75 per m2

Niet of nauwelijks onderhoud/schoonmaken

19

Scores en resultaten Elk type beglazing zal met een score van 1 tot 5 beoordeeld worden op de desbetreffende criteria. Deze scores zullen daarna vermenigvuldigd worden met de wegingsfactoren (dit zijn de getallen tussen haakjes in de tabel hieronder). De som van deze vermenigvuldiging hiervan zal dan een totaalscore geven tussen de 50 en de 100. Op basis van deze score zullen de verschillende alternatieven van hoog naar laag gerangschikt worden. Hieruit zal blijken welk type beglazing de voorkeur heeft.

Wegingsfactor

Isolatieglas HR++

Zonwerend glas

Zelfreinigend glas

Vierseizoenenglas

Gehard-gelaagd glas

Thermisch vermogen

x 5,5

4 (22)

4 (22)

2 (11)

5 (27,5)

1 (5,5)

Zonwerendheid

x 4,1

3 (12,3)

5 (20,5)

3 (12,3)

5 (20,5)

3 (12,3)

Klimaatbeheersing

x 3,5

4 (14)

4 (14)

4 (14)

5 (17,5)

4 (14)

Condensvorming

x 3,1

5 (15,5)

5 (15,5)

5 (15,5)

5 (15,5)

3 (9,3)

Aanschafprijs

x 2,6

5 (13)

4 (10,4)

3 (7,8)

1 (2,6)

2 (5,2)

Onderhoud/schoonmaak

x 2,2

3 (6,6)

3 (6,6)

5 (11)

3 (6,6)

3 (6,6)

83,4

89,0

71,6

90,2

52,9

Criterium

TOTAAL

Aan de hand van deze multicriteria-analyse is naar voren gekomen dat de beste keus met betrekking tot de beglazing uitgaat naar een type dat de eigenschappen heeft van zowel zonwerend glas als van vierseizoenenglas. Het verschil tussen beide typen is zo minimaal dat dat verwaarloosbaar is. Beide typen hebben positieve eigenschappen met betrekking tot het thermisch aspect. Het laagst scoort gehard-gelaagd glas. Kenmerkend bij dit type is dat het weinig punten scoort op de criteriums die betrekking hebben op het thermische aspect. 20

6. AANBEVELING BEGLAZING Aan de hand van de gemaakte multicriteria-analyse is gebleken dat vierseizoenenglas en

De glasopbouw is verschillend bij de gevel en het dak. Dit komt doordat er hogere eisen

zonwerende beglazing de voorkeur verkrijgen boven de andere typen beglazing. Beide

worden gesteld voor de gevelbeglazing met betrekking tot de veiligheid. Hiervoor dient

type beglazing bieden licht en comfort in alle vier de seizoenen van het jaar. Het is van

namelijk gelaagd glas toegepast te worden. Meer informatie over de veiligheid van glas

belang dat er een type beglazing wordt gekozen die eigenschappen heeft van beide

is verderop in dit hoofdstuk te vinden

soorten beglazing.

Aanbeveling Aanbevolen wordt om het glas type SGG Climaplus Cool-lite Xtreme 60/28 toe te passen voor het project ZK’86. De leverancier van dit type beglazing is Saint-Gobain Glass Benelux. Deze onderneming is de grootste glasproducent ter wereld en tevens één van de grootste industriële ondernemingen wereldwijd verspreid (42 landen).

Gevelbeglazing

Dakbeglazing

Buitenruit: Sgg Climaplus Xtreme Cool-lite 60/28 STADIP 44.2 (gelaagd)

Buitenruit: Sgg Climaplus Xtreme Cool-lite 60/28

Spouw: Argongas (dikte 15 mm)

Spouw: Argongas (dikte 15 mm)

Binnenruit: Sgg Climaplus Xtreme 60/28 STADIP 33.2 (gelaagd)

Binnenruit: Sgg Climaplus Xtreme 60/28 STADIP Silence 44.2 SI (gelaagd en geluiddempend)

Dit type beglazing is één van de van de meest effectieve zonwerende beglazing met een verbeterde thermische isolatiewaarde van 1,0W/(m2K). Climaplus Cool-lite Xtreme 60/28 heeft de belangrijkste kenmerken van zowel zonwerend glas als van

SGG

STAPID 33.2  bestaat uit twee gelaagde glasbladen van 3 mm met daartussen twee

lagen folie (PVB interlayer)*.

vierseizoenenglas. De belangrijkste kenmerken zijn de volgende: STAPID 44.2  bestaat uit twee gelaagde glasbladen van 4 mm met daartussen twee

Uitzonderlijk helder en natuurlijk licht dat naar binnen toetreedt. De lichttoetreding

SGG

is zeer hoog, namelijk 60%.

lagen folie (PVB interlayer)*.8

Hoge zonnewarmtewering, uitstekende zonfactor van 28% (72% van de beglazing wordt weerkaatst).

* PVB (polyvinylbutyral) folie is de folie die ervoor zorgt dat bij breuk het glas bij elkaar wordt gehouden.

Door de positieve kenmerken leidt het tot vermindering van de kosten voor klimaatregeling.

De prijs voor bovenstaand type beglazing zal liggen tussen de €100,- en €150,- per m2

Wordt een aangenaam binnenklimaat gecreëerd.

exclusief belasting toegevoegde waarde en montage.

Verhoogt thermisch comfort, dit zorgt voor behaaglijke temperaturen in de zomer. 8

Bron: verkregen informatie Saint-Gobain Glass

21

Aanbevolen wordt om dit type beglazing toe te passen in combinatie met een

NEN 2602-2

zelfreinigende coating, namelijk

Bioclean. De nieuw te bouwen serre is aan de

Deze NEN norm geeft eisen en bepalingsmethode weer die de weerstand tegen

buitenzijde lastig schoon te maken, mede door de houten spanten en de lamellen

gelijkmatig verdeelde belasting. Dit kan door eigen gewicht, windbelasting en

(schoepen). Aan de hand van een gesprek dat gevoerd is met een medewerker van Saint-

sneeuwdruk op niet verticaal geplaatste delen. Deze NEN 2602-2 bepaalt de minimale

Gobain Glass is gebleken dat dit product een aanrader is in combinatie met de gekozen

glasdikte van het gelaagde glas. Een expert dient te bepalen welke exacte dikte van de

beglazing (meerprijs dat kan variëren tussen de €40,- en €70,- per m2). Meer informatie

aanbevolen beglazing toegepast dient te worden om aan deze NEN-eis te voldoen.

SGG

met betrekking tot deze zelfreinigende coating is terug te vinden in de documentatie bijlage.

NEN 6702 Deze NEN norm geeft de rekenwaarden van de overwegend statische belasting en het

NEN-eisen

maximaal toelaatbaar vermogen van de (of delen) bouwconstructie weer. Deze NEN

Er zijn een aantal NEN-eisen die gelden wanneer het gaat om de veiligheid van

heeft wederom betrekking op sneeuw-, regen- en windbelasting. Een expert dient te

beglazing zijn er enkele eisen die nageleefd dienen te worden. Hieronder staan in het kort

bepalen welke exacte dikte van de aanbevolen beglazing toegepast dient te worden om

de NEN-eisen beschreven die hierop betrekking hebben. Een expert, bijvoorbeeld een

aan deze NEN-eis te voldoen.

glasleverancier, kan bepalen of voldaan wordt aan deze eisen. Thermische breuk NEN 3569

Thermische breuk kan ontstaan door plotselinge temperatuurschommelingen (meer dan

Deze eisen staan beschreven in glasnorm NEN 3569 (veiligheidsbeglazing in gebouwen),

30 °C). Hierdoor ontstaan grote thermische spanningen die uiteindelijk kunnen leiden tot

deze wordt niet aangestuurd door het bouwbesluit en is het dus niet wettelijk verplicht.

een thermische breuk.

Deze NEN stelt als eis dat de beglazing van de gevel gelaagd glas dient te zijn. Hierbij gaat het om gebruiksveiligheid van de beglazing. Gesteld kan worden dat bij beglazing

Voor het type beglazing dat aanbevolen wordt, SGG Climaplus Cool-lite Xtreme 60/28, is

gelijk of lager dan 85 cm, gemeten vanaf vloerniveau, gelaagd gebruikt dient te worden.

in de regel geen verhoogd risico voor thermische breuk te verwachten. Absorberende

Tevens dient de dakbeglazing gelaagd te zijn (eis volgens de NEN 3569). Dit omdat het

beglazing, zoals gekleurd glas, hebben een grotere kans op thermische breuk. De

dak geheel uit beglazing bestaat en dat de kans op breken hierdoor toeneemt. Wanneer de

aanbevolen zonwerende beglazing kenmerkt zich door een hoge mate van selectiviteit.

dakbeglazing breekt is de veiligheid van de gasten essentieel. De glasscherven dienen te

Dat wil zeggen dat er veel zonlicht wordt doorgelaten en dat een groot percentage

blijven kleven aan de toegepaste folie die verwerkt zit in de beglazing (gelaagde). Door

zonnewarmte wordt tegen gehouden. Hierdoor wordt de kans op thermische breuk

de opbouw van de aanbevolen beglazing zal aan deze NEN-eis voldaan worden.

kleiner, voorkomen kan namelijk nooit.9

In de bijlage documentatie is een tabel terug te vinden waarin aangegeven staat dat de gevelbeglazing en de dakbeglazing gelaagd dient te zijn.

9

Bron: verkregen informatie van Saint Gobain Glass

22

7. BINNENVERLICHTING Om de serre van restaurant ZK’86 aan de binnenzijde maximaal tot zijn recht te laten

Het is zuiniger in gebruik en verbruikt ongeveer de helft minder dan een spaarlamp

komen is het van belang dat gekozen wordt voor de juiste verlichting. De sfeer in de

en 90% minder dan een gloeilamp.

serre wordt namelijk grotendeels hierdoor beïnvloed.

De lamp heeft een beter rendement. Ze gebruiken veel minder stroom voor een goede lichtintensiteit, tot wel acht keer

Op het gebied van verlichting zijn verschillende mogelijkheden waaruit gekozen kan

minder dan de gewone verlichting.

worden. Zo kan er gekozen worden voor TL-buizen, halogeenlampen, gloeilampen,

LED-verlichting is schok- en trilbestendig.

spaarlampen en LED-verlichting. Binnen het project ZK’86 wordt aanbevolen om LED-

Standaard LED lampen stralen geen UV of IR licht uit.

verlichting te gebruiken. Aan de hand van het schema hieronder en de grote voordelen die dit type verlichting biedt is deze keuze gebaseerd.

Naast al deze voordelen kent LED-verlichting echter ook een paar nadelen. Zo is het namelijk duurder in aanschaf (dit is echter wel snel terugverdiend). Dit type verlichting

Kenmerk Type lichtbron

LED

Levensduur (uren)

30.000 50.000

1.000

Rendement (lumen/Watt)

75 - 100

12 -15

Kleurweergave (Ra)

75 - 85

Gloeilamp

Spaarlamp

TL-buis

Halogeen

is elektronica gevoelig en het is belangrijk dat ze hun warmte goed vrij kunnen. Tevens dient er rekening mee gehouden te worden dat het licht van LED-verlichting fel is.

8.000 – 15.000 60

12.000 – 30.000

1.000

100

40

LED lampen zetten een groot aandeel om in warmte. In tegenstelling tot gloeilampen wordt deze warmte niet uitgestraald in een lichtbundel, maar wordt deze warmte afgevoerd via de led-behuizing van de lamp. Dit afvoerproces wordt in het algemeen niet

100

80

80 - 90

90

Voordelen van LED-verlichting zijn de volgende:

gezien als eenvoudig. Wanneer de warmte niet goed weggeleid kan worden kan dit leiden tot kleurafwijkingen en/of vermindering van de lichtstroom. 10 Met betrekking tot de nieuw te bouwen serre voor restaurant ZK’86 is een

Heeft een langere levensduur dan andere verlichting, gaat in vergelijking met

verlichtingsplan gerealiseerd. Hierin is een aanbeveling gevormd voor de keuze en de

gloeilampen 50 jaar langer mee.

plaatsing van de binnenverlichting. Het betreffende verlichtingsplan is terug te vinden als

Het is milieuvriendelijk, het bevat onder andere geen kwik.

aparte bijlage behorende bij dit afstudeerrapport.

Bij inschakelen van de verlichting is het meteen op de volle lichtsterkte, dit in vergelijking met spaarlampen waarbij dat niet het geval is.

10

Bron: www.tcled.nl

23

‘'ARCHITECTUUR IS SCHOONHEID EN SCHOONHEID IS HET LICHT DAT EEN VOORWERP VAN BINNEN UIT VERLICHT.‘'

24

8. BINNENKLIMAAT Een comfortabel binnenklimaat is erg belangrijk en geen overbodige luxe. Licht, geluid,

Het serre-effect zal hierdoor aan de binnenzijde sterk verminderd worden. De zonne-

en temperatuur bepalen in grote mate het comfort en de kwaliteit van het binnenklimaat.

warmte treedt namelijk niet door naar binnen. Hierdoor zal de binnenzijde niet extreem

Het is van belang dat deze aspecten op elkaar afgestemd zijn en dat zo een aangenaam

opwarmen gedurende zomerperioden. In de winterperioden zal het maximaal comfort

binnenklimaat wordt gecreëerd in zowel de zomer als de winter.

bieden. Zo zal de kou van buiten niet naar binnen toetreden en de warmte van binnen niet naar buiten verloren gaan. Tevens zal er voldoende zichtbaar licht naar binnen dringen.

Zonlichtinval (warmte)

De lichttoetredingsfactor van dit product is namelijk 60%.

Bij dit ontwerp is er één groot aspect dat veel invloed heeft op het binnenklimaat en dat is de beglazing. Hierbij gaat het voornamelijk om de zonlichttoetreding van het type

Het aanbevolen type beglazing houdt veel zonenergie tegen en laat relatief veel licht

beglazing. Laat het veel warmte door of juist niet?

door. Kortom dit type beglazing zal zorgen voor een aangenaam comfort en een ideaal klimaat in alle vier de seizoenen van het jaar. Het thermisch vermogen van dit type

Beglazing

beglazing is namelijk 1,0W/(m2K). Dit vermogen zal positief bijdragen aan de

De beglazing die aanbevolen wordt, SGG Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28, zal positief

behaaglijkheid van het binnenklimaat in zowel de zomer- als de winterperioden.

bijdragen aan het binnenklimaat van de serre. Zo worden de warmtestralen (IR-stralen) voor het grootste gedeelte gereflecteerd. Dit houdt in bij dit type beglazing dat 72% van

De beglazing heeft niet alleen invloed op het binnenklimaat met betrekking tot de

de zonnewarmte tegen wordt gehouden in de zomerperioden. De g-waarde is namelijk

zonlichtinval (warmte), maar ook op het geluid dat het doorlaat van buitenaf. Meer

0,28. Dit houdt in dat 72% wordt gereflecteerd/geabsorbeerd en dat 28% wordt

informatie hierover is terug te vinden onder het kopje geluid van dit hoofdstuk.

doorgelaten naar binnen. Binnentemperatuur De binnentemperatuur heeft een invloedrijk effect op het comfort en de kwaliteit van het binnenklimaat. Het is van belang dat het aangenaam aanvoelt en dat de bezoekers zich op hun gemak voelen.

Aan de binnentemperatuur zijn een aantal grenswaarden opgesteld. Voldoen aan de wettelijke minimumeisen met betrekking tot het binnenklimaat is tevens geen garantie dat het daardoor behaaglijk zal zijn of dat het comfort waarborgt. Deze eisen worden

25

gezien als een minimum waaraan in ieder geval aan voldaan dient te worden. Aan de

warme lucht opstijgt en door strategisch geplaatste ventilatieopeningen in het dak

hand van de gestelde eisen volgens het NEN-EN 7730 zijn grenswaarden opgesteld voor

automatisch zal verdwijnen. De ventalatie zal plaatsvinden aan de hand van een vijftal

de binnentemperatuur. Deze hebben betrekking op de zomer en de winter.

naar binnen kiepende ramen die voorzien zijn ventilatieroosters. Voordeel van deze manier van ventileren is dat de menging tussen aangevoerde en afgevoerde lucht altijd

Activiteit Voornamelijk

Ruimtetype

Klasse

Temp. zomer

Temp. winter

Restaurant

A B C

23°C - 26°C + IB 23°C - 26°C 22°C - 27°C

20°C - 24°C + IB 20°C - 24°C 19°C - 24°C

zittend

+IB = mogelijkheden voor individuele beïnvloeding van de temperatuur in de zomer en winter Klasse A: zeer goed, rapportcijfer ca. 8,5. Klasse B: goed, rapportcijfer ca. 7. Klasse C: acceptabel, rapportcijfer ca. 5,5.11

Binnen het project ZK’86 wordt gestreefd naar een binnentemperatuur die voldoet aan klasse A van de bovenstaande tabel.

Tocht De constructie voor de nieuw te bouwen serre wordt zowel tochtdicht als kierdicht gerealiseerd. Deze twee aspecten vragen tijdens het uitwerken van de detaillering om extra aandacht. Bij een goede uitwerking zal dit in de toekomst comfortproblemen voorkomen. In de uitgetekende detaillering die terug te vinden is in een aparte bijlage (bouwkundige tekeningen) behorend bij dit rapport is te zien dat dat het ontwerp tochten kierdicht gerealiseerd kan worden. Tevens zullen we de deuren voorzien van

voldoende is.

Wanneer het te warm is kan extra geventileerd worden door de terrasdeuren te openen. Hierdoor zal niet alleen geventileerd worden, maar zal er ook één geheel gecreëerd worden tussen binnen en buiten.

Doordat gekozen is voor een beglazing die slechts 28% zonnewarmte doorlaat is het niet essentieel om naast natuurlijke ventilatie ook te kiezen voor mechanische ventilatie. Doordat de serre een vloeroppervlakte heeft van 50 m2 is deze manier van ventileren voldoende.

Een eventuele andere mogelijkheid is om voor mechanische afvoer te kiezen. Dit kan door een mechanische zuigunit te plaatsen aan de bovenzijde van de dakbeglazing. De mechanische ventilatie is doormiddel van een schakelaar aan en uit te zetten. In combinatie met natuurlijke toevoerroosters in de gevel is dit een uitstekende oplossing. Deze oplossing is goed uitvoerbaar in combinatie met aluminium kozijnen. In de bijlage documentatie is hierover meer informatie te vinden.

tochtstrippen aan de onderzijde.

Ventilatie De serre zal op een natuurlijke manier geventileerd worden. Natuurlijke ventilatie is de meest elementaire vorm van ventileren. Het is gebaseerd op het simpele feit dat de

11

Bron: www.arbokennisnet.nl

26

De verwarming/koeling

een diameter 18 mm toe te passen. De totaalprijs zal liggen tussen de €1.700,- en

De verwarming/koeling van de nieuw te bouwen serre kan op verschillende manieren

€1.1900,-.

gerealiseerd worden. Een manier kan zijn om dit te doen doormiddel van een luchtbehandelingssysteem. Hierdoor kan verwarmd en gekoeld worden aan de hand van één

Om warmteverlies tegen te gaan wordt op de dragende ondervloer een reflectiefolie

installatie. Een nadeel hiervan is dat het er buizen in het zicht komen aan de binnenzijde

aangebracht. Dit om ervoor te zorgen dat de warmte niet door de vloer naar buiten gaat

van de serre. Dit zou het ontwerp niet ten goede doen en daarom heeft dit niet de

en om te zorgen voor een goede spreiding van de warmte. Tevens zullen de randen langs

voorkeur. Tevens is deze oplossing niet reëel voor de omvang van het project.

de wanden voorzien worden van randisolatie om zo de kans op krimpscheuren te minimaliserenen. Dit zal warmeverlies naar de wanden voorkomen.

Hieronder is te vinden welke manier van verwarmen en van koeling aanbevolen wordt voor de nieuw te bouwen serre in Zoutkamp.

De verdeler van de vloerverwarming zal gemonteerd worden in het achterliggende bijgebouw (de keuken). In deze ruimte zal een technische ruimte gerealiseerd worden om

Vloerverwarming (hoofdverwarming)

de installatie in te plaatsen. Er zal een aparte HR cv-ketel geplaats worden waar zowel de

Als hoofdverwarming in de serre wordt aanbevolen om vloerverwarming toe te passen.

voorwarming als de radiatoren van de serre op aangesloten worden. In de bijlage

Een groot voordeel van deze manier van verwarmen is dat de afgegeven warmte voor

documentatie is meer informatie te vinden met betrekking tot de radiator

60% bestaat uit stralingswarmte. Hierdoor hoef je minder te stoken om een aangename temperatuur te creëren. Dit kan leiden tot een energiebesparing van 15% op jaarbasis.

In de bijlage documentatie is meer informatie te vinden met betrekking tot de

Nog een voordeel is de relatieve luchtvochtigheid. Door de lagere temperatuur van de

vloerverwarming.

lucht is deze ongeveer 10% lager dan bij verwarming met radiatoren. Radiatoren (bijverwarming) De ondervloer van de nieuw te bouwen serre bestaat uit beton. Hierdoor is het niet

Doordat de serre over het algemeen uit glas bestaat is het van belang dat in de

mogelijk om de buizen in te vrezen. Daarom is er gekozen om vloerverwarming toe te

winterperioden extra bijverwarmt kan worden. Dit bijverwarmen kan gedaan worden

passen aan de hand van krimpnetten. Dit zijn gegalvaniseerde staalmatten met daaraan

doormiddel van radiatoren. Om de unieke uitstraling te behouden wordt

verbonden de vloerverwarmingslang.

vrijstaand model aanbevolen waarbij de aansluiting via de vloer is.

De onderlinge afstand van de buizen wordt aanbevolen op 10 cm. Hierdoor ontstaat een

Dit vrijstaande model, afkomstig uit de Jaga Low-H2O collectie, heeft een minimum

comfortabele temperatuur die bijdraagt aan een behaaglijk binnenklimaat. Tevens wordt

afmeting en geeft een maximum aan warmte. Doordat dit type verkrijgbaar is vanaf een

aanbevolen om de groepering van de vloerverwaring gelijk of kleiner te realiseren dan

hoogte van 8 centimeter (tot 28 cm) is hetzeer geschiktvoor ruimten zoals de nieuw te

2

2.

het standaard van maximum 10 m . Totaal vloeroppervlakte is 50 m

Binnen het project

zou dit neer komen op vijf á zes groepen. Aan te raden is om de verwarmingsbuizen in

een laag

bouwen serre. Deze van manier van verwarmen past uitstekend binnen het ontwerp en zal bijdragen aan een behaaglijk binnenklimaat. 27 26

Het oppervlakte van de nieuw te bouwen serre is niet dusdanig groot dat extra koeling Een groot voordeel van dit type radiator is dat het weinig water verbruikt. Zo heeft het

gewenst is. De bestaande serre is in de zomerperioden te warm. Bij dit ontwerp is geen

namelijk genoeg aan slechts 10% van de normale waterinhoud. Hierdoor warmt het

warmtewerende beglazing toegepast en is er aan de buitenzijde

water veel sneller op en is het energiezuinig. De prijs zal liggen rond de €430,-

aanwezig. Het oppervlakte van de bestaande serre is vergelijkbaar met de nieuwe serre.

(afmeting: lengte 100 cm, diepte 13 cm en hoogte 23cm).

Bij het nieuwe ontwerp zijn net genoemde aspecten verbeterd en is hierdoor een uniek en

geen zonwereing

uitgedacht ontwerp gerealiseerd. Zo zijn is zonwerendglas toegepast met een U-waarde van 1,0 en is aan de buitenzijde zonwering toegepast doormiddel van lamellen (schoepen). Door de schoepen aan de buitenzijde, de thermische goede beglazing en de ventilatie is het binnenklimaat in de zomerperioden behaaglijk.

Een eventule optie is om een airconditionering toe te passen. Doormiddel hiervan kan extra gekoelt worden in de zomerperioden. Deze kan gemonteerd worden aan de wand. Doordat het geen buitenunit heeft kan dit een goede oplossing zijn voor het project. Dit type zou aan de achterwand van het bijgebouw (de keuken) geplaatst kunnen worden. De leidingen zouden via het dak van dit bijgebouw naar buiten kunnen. Door de grote Niet alleen de waterinhoud maakt het verschil, maar ook de keus van het materiaal speelt

capaciteit van dit type kan het de gehele ruimte koelen en verwarmen. Het heeft namelijk

een belangrijke rol. Om één geheel te creeren met de buitengevel kan de radiator

de capaciteit om een ruimte van 50 m² te koelen/verwarmen.

uitgevoerd worden in aluminium en tevens in dezelfde kleur als de kozijnen. Aluminium heeft als kenmerk dat het warmte beter geleidt dan een ander materiaal. Hierdoor is de

Positief kenmerk van deze airco is dat hij naast verkoelen ook kan verwarmen in de

warmteafgifte efficiënter en sneller.

winterperioden. Hierdoor kan er extra bijverwarmd worden in de extreem koude perioden. In de bijlage documentatie is hierover extra infromatie te vinden.

Voorjaar: de vloerverwarming aan en de radiatoren uit (eventueel soms aan). Zomer: de vloerverwarming aan en de radiatoren uit (of gehele verwarmingssysteem uit). Najaar: de vloerverwarming aan en de radiatoren uit (eventueel soms aan). Winter: de vloerverwarming aan en de radiatoren aan. Koeling

28

Geluid

hinder van ondervinden. Een ander groot voordeel van dit type vloer is dat het een hoge

Geluid speelt een belangrijke rol bij het binnenklimaat. Er zijn twee manieren waarop dit

slijtvastigheid heeft en dat het hierdoor beschikt over een lange levensduur. Hygiëne is in

geminimaliseerd kan worden binnen het ontwerp, namelijk door de beglazing en aan de

een restaurant zeer gewenst. PVC vloeren zijn uitstekend schoon te maken en worden

hand van de vloer aan de binnenzijde.

gekenmerkt door het geringe onderhoud dat ze nodig hebben. Door deze kenmerkende voordelen is dit type vloer geschikt om toe te passen in de nieuw te bouwen serre.

Beglazing Doordat de serre voor een groot gedeelte uit glas bestaat is het van belang dat de

PVC vloeren zijn houtvrije parketvloeren die gemaakt zijn van kunstof en bestaan uit

beglazing een positieve werking heeft op het tegenhouden van geluiden van buitenaf.

verschillende lagen PVC. Deze vloeren zijn speciaal ontwikkeld als alternatief voor

Hierbij zijn impactgeluiden, zoals regen en hagel, zeer belangrijk. Om deze geluiden te

parket, natuursteen of liminaat. Een kenmerktend voordeel bij dit type vloer is dat de

vermidderen kan

kwaliteit van de vloer van hoog niveau is. PVC vloeren zijn dankzij de nieuwe

SGG

STAPID Silence woden toegepast. Deze folie vermindert sterk de

impactgeluiden van buitenaf. Deze zorgt voor optimale akoestische presentaties die

technieken niet of nauwelijks te onderscheiden van echte houten vloeren.

gecreëerd worden door de daling van de geluidsisolatie rond de kritische frequenties van het glas. In combinatie met een raamwerk van goed kwaliteit kan het een isolatie

Belangrijkste kenmerken van PCV vloeren:

bereiken van 35 tot 40 dB (decibel).

Het is vochtbestendig en daardoor geschikt voor verschillende soorten ruimten. Ongekende duurzaamheid.

Zowel de gevelbeglazing als de dakbeglazing worden uitgevoerd in gelaagd glas.

PVC vloeren zijn zeer eenvoudig te onderhouden en het maakt in principe niet

Doordat dit type beglazing bestaat uit verschillende glascomponenten kan het

zoveel uit of er op gemorst wordt. Hierdoor is het ideaal voor een restaurant.

geluidsgolven absorberen. Gelaagd glas heeft dus een geluidwerende eigenschap. 12

De vloer staat bekend om zijn geluiddempende werking. Het is een budgetvriendelijk materiaal, ook op het gebied van prijs-kwaliteit.

De vloer

In combinatie met vloerverwarming is het een goede combinatie. Er is geen vloer

Bij het ontwerp van de nieuw te bouwen serre is gekozen om vlonderhout toe te passen

die beter warmtegeleid dan dit type. Tevens krimpt PVC niet en zet het ook niet uit.

aan zowel de binnen- als buitenzijde. Na enig onderzoek bleek dat vlonderhout geen

Hoge kras- en slijtvastheid van het materiaal en uitermate indrukbestendig.13

goede combinatie is met vloerverwarming en dat het tevens niet hygienisch is. Hygiëne is in een restaurant één van belangrijkste kenmerken dat een vloer dient te hebben. Om

In de bijlage documentatie is meer informatie terug te met betreking tot de PVC vloer.

aan deze eisen te voldoen is gekozen om een PVC (Polyvinylchloride) vloer toe te pasen. Een PVC is geschikt voor de nieuwe te bouwen serre. In dit restaurant is het namelijk een komen en gaan van mensen en daarom is het van belang dat de gasten hier geen

12

Bron: verkregen informatie van Saint Gobain Glass

13

Bron: www.pvc-vloeren.info

29

Conclusie binnenklimaat Een behaaglijk binnenklimaat is essentieel voor het ontwerp van de nieuw te bouwen serre voor het project ZK’86. Het is van belang dat de bezoekers dit als aangenaam ervaren. Dat houdt in dat het in de zomer niet te warm is en in de winter niet te koud.

Het type beglazing SGG Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28 zal positief bijdragen aan een behaaglijk binnenklimaat. Zo wordt maar liefst 72% van de zonnewarmte in de zomer tegengehouden en wordt in de winter optimaal gebruik gemaakt van de zonlichtinval. Door deze positieve eigenschappen zal het zogenoemde serre-effect niet ontstaan en wordt een aangenaam binnenklimaat gecreëerd.

Door de goede kenmerken van de beglazing is van belang dat de temperatuur van het binnenklimaat hier positief aan bijdraagt. Aan de hand van natuurlijke ventilatie vindt in de zomerperiode koeling plaats. Dit zal positief bijdragen aan een aangenaam binnenklimaat gerealiseerd. In de winter is het van belang dat de warmte van binnen niet naar buiten treedt door de beglazing. Bij het aanbevolen type beglazing is dit zeer minimaal. Dit komt door goede thermische kenmerken van de beglazing.

Om in de koude perioden van het jaar te zorgen voor warmte is vloerverwarming een goede uitkomst. Dit type verwarming kan zorgen voor een basis binnentemperatuur van 16 °C. Door bij te verwarmen aan de hand van de radiatoren zal dit leiden tot een uitstekende binnentemperatuur.

Tot slot draagt geluid mee aan het comfort van het binnenklimaat. De impactgeluiden van buitenaf worden door een akoestische folie geminimaliseerd. Hierdoor zullen de gasten geen hinder ondervinden tijdens regen- en/of hagelbuien. Doordat de PVC vloer geluiddempend is zal het bijdragen aan behaaglijk binnenklimaat. Zo ontstaan er geen nadelige geluiden die gasten negatief kunnen beïnvloeden tijdens hun bezoek.

30

De verwarming Serre restaurant ZK’86

Radiatoren Vloerverwarming Aansluiting vloerverwarming Technische ruimte

Airco verwarmen/verkoelen Aansluiting airco Afvoer dak

In- en/of uitgang

TECHNISCHE RUIMTE 31

De ventilatie Serre restaurant ZK’86

Via de deuren Viade ramen

In- en uitgang

Toegang naar restaurant

32

9. MATERIALISATIE BUITENSCHIL De materialisatie van de buitengevel is een belangrijk onderdeel binnen het ontwerp van

De aluminium kozijnen

de nieuw te bouwen serre. Het is van belang dat deze een positieve invloed hebben op

In combinatie met de houten spanten is gekozen om aluminium kozijnen toe te passen.

het binnenklimaat, duurzaam uitgevoerd kunnen worden en bijdragen aan een uniek

Dit materiaal kent vele aspecten die perfect passen binnen het project van de nieuw te

ontwerp.

bouwen serre. Zo isoleert dit type kozijn zeer goed. Het is namelijk verplicht ze voorzien zijn van een extra isolatiestrip, de zogenoemde thermische onderbreking. Hierdoor zullen

De houten spanten

de aluminium kozijnen bijdragen aan een behaaglijk binnenklimaat.

Een geschikt houtsoort voor de houten spanten is inlands larikshout FSC (gelamineerd). In overleg met de leverancier, HEKO Spanten, is naar voren gekomen dat dit product het

Een voordeel van aluminium is dat het onderhoudsarm is. Wanneer het geplaatst is hoeft

beste binnen het project past. Dit vanwege de duurzaamheid van het hout (klasse III) en

er nooit meer wat aangedaan te worden. Door de unieke en extreme vorm van de nieuw

de uitstraling van het hout. De prijs-kwaliteitverhouding bij dit product is goed. Doordat

te bouwen serre is dit een belangrijk kenmerk. Tevens is het een zeer duurzaam

het hout gelamineerd wordt toegepast zijn grote overspanningen haalbaar in gebogen

materiaal, herbruikbaar en is het warmte- en geluidwerend.

vormen zoals bij het project worden toegepast. Verder draagt het bij aan de milieuvriendelijkheid en de energiebesparing van het natuurproduct.

De aanzichtbreedte van de kozijnen zal circa 5 cm worden en ze zullen opgebouwd worden aan de hand van een stijl- en regelconstructie. Door deze aanzichtbreedte zal een

Het hout dient in totaal drie keer behandeld te worden met transparante beits voordat het

groot lichtdoorlatend oppervlakte ontstaan en blijft de transparantheid van het ontwerp

geplaatst wordt. Dit gebeurt twee keer in de fabriek (grondlaag) en één keer op de

gehandhaafd.

bouwplaats (afwerklaag). Het is van belang dat de gehele spant behandeld wordt en niet alleen het gedeelte dat zich aan de buitenzijde van de serre bevindt. Wanneer je namelijk

Voordelen van aluminium kozijnen zijn de volgende:

alleen het gedeelte aan de buitenzijde behandeld zal er na verloop van tijd problemen

Onderhoudsarm en tevens vuilafstotend.

ontstaan aan de binnenzijde van spant. Het vocht aan de binnenzijde van de constructie

Worden op een milieuvriendelijke manier geproduceerd, dus duurzaam.

dringt namelijk door in de spant en kan er aan de buitenzijde, de behandelde zijde, niet

Zijn solide en licht in gewicht.

uit. Hierdoor zal het na verloop van tijd gaan rotten en wordt de levensduur van de spant

De isolatiewaarde is vergelijkbaar met kunststof en hout.

verkort.14

Heeft een lange levensduur en zijn 100% recyclebaar.15

14

Bron: verkregen informatie HEKO Spanten

15

Bron www.schipperkozijnen.nl

33

''HET AANTAL KLEUREN EN VORMEN IS ONEINDIG, HET AANTAL SOORTEN MATERIAAL IS ONUITPUTTELIJK.‘' 34

10. (ZON)LICHTINVAL Het is algemeen bekend dat mensen houden van licht en warmte. Aan de hand van de

De stand van de zon verschilt per maand, per dag en per uur. Daarom is het van belang

positie en de kleur van de zon weten we welk tijdstip van het seizoen het is en zelfs het

dat hier onderzoek naar verricht wordt. Uit dit onderzoek zal blijken welke invloed de

tijdstip van de dag. Om deze reden ervaren mensen ruimten waar het licht van meerdere

stand van de zon heeft op de zonlichtinval.

kanten invalt als prettig. Een goede (zon)lichtinval heeft te allen tijde te maken met de oriëntatie en de ligging van het ontwerp. Hierdoor is het soms lastig om de gewenste

Het is van belang dat de zonnewarmte in de zomerperioden geweerd wordt van buitenaf.

wensen te kunnen creëren met betrekking tot de lichtinval.

Dit om ervoor te zorgen dat de warmte niet kan doordringen in de zomer. In de winterperioden is dit echter andersom. Dan is het van belang dat de zonnewarmte wel

Het bouwbesluit stelt eisen met betrekking tot de daglichttoetreding. Het is namelijk van

naar binnen kan treden.

belang dat er voldoende lichtinval plaatsvindt binnen een ontwerp. Echter bepaalt de functie van het ontwerp of er eisen aan verbonden zijn. Zo gelden er volgens het

Doormiddel van een studie naar de stand van de zon kan bepaald worden hoeveel

bouwbesluit wel eisen voor gebouwen met een woon- of logiesfunctie, maar niet voor

zonlicht op een willekeurig moment van het dag/jaar naar binnen treedt. Aan de hand van

een gebouw met een bijeenkomst- of sportfunctie. Een restaurant, de nieuw te bouwen

die verkregen informatie kan dan een oplossing bedacht worden voor de zonwering en de

serre, behoort volgens het bouwbesluit tot een bijeenkomstfunctie en daarom gelden er

positionering waarin deze aangebracht dient te worden aan de buitenzijde.

met betrekking tot de daglichttoetreding hier geen wettelijke eisen voor.

16

In de aparte bijlage (zon)lichtinval dat behoort bij dit rapport is een studie terug te vinden Doordat de nieuwe te bouwen serre voor restaurant ZK’86 voor het merendeel uit

naar de stand van de zon en de invloed die dat heeft op de positionering van de lamellen

beglazing bestaat is de lichtinval bij dit project maximaal. Het is alleen wel van belang

(schoepen) aan de buitenzijde van de constructie.

dat het licht van de zon niet op alle momenten van de dag naar binnen kan treden. Bezoekers dienen aangenaam te kunnen zitten in het restaurant zonder dat ze enig hinder ondervinden van het zonlicht. Om deze hinder te voorkomen/beperken is er voor gekozen om lamellen (schoepen) aan de buitenzijde van de constructie te bevestigen. Deze zullen dienen als wering tegen het zonlicht en tevens als wering tegen de zonnewarmte.

16

Bron: www.ekbouwadvies.nl

35

11. DETAILLERING Goede detaillering zorgt ervoor dat de functionele en esthetische levensduur van de constructie wordt gewaarborgd. Detaillering heeft specifieke aandacht nodig binnen een desbetreffend project. Het is daarom essentieel dat hier voorafgaand uitvoerig naar gekeken wordt om problemen op in de toekomst te vermijden.

Door de unieke vorm van de buitenschil zijn er een aantal die extra aandacht nodig blijken te hebben. De detaillering van de constructie is daar één van. Gedurende de afstudeerperiode is hier dan ook uitvoerig onderzoek naar verricht.

Het ontwerp van de nieuw te bouwen serre wordt gekenmerkt door een aantal bouwtechnische knooppunten. Een oplossing bedenken voor deze knooppunten is cruciaal. De bouwtechnische knooppunten zijn de volgende: 1.

De aansluiting van het glas op de spanten.

2.

De aansluiting met het bestaande gebouw (monument).

3.

De aansluiting op de nok.

4.

De aansluiting op de fundering.

In de aparte bijlage bouwkundige tekeningen dat behoort bij dit rapport zijn uitwerkingen terug te vinden met betrekking tot de kwetsbare knooppunten van de buitenschil. De doorsneden met de daarbij behorende detaillering zijn bouwkundig uitgewerkt in Autocad (DO niveau) en zijn voorzien van de benodigde informatie. Bij de uitwerking van deze doorsneden en detaillering is rekening gehouden met koudebruggen, de kierdichting, de waterdichtheid en de duurzaamheid. Tevens zullen er een aantal andere bouwkundige tekeningen terug te vinden zijn in deze bijlage. Zoals de plattegrond, de situatie tekening en een tekening van de scheep spantconstructie. 36

12. STABILITEIT DRAAGCONSTRUCTIE Stabiliteit is een belangrijk onderdeel tijdens de realisatie van een project. Het is

De beglazing bij het ontwerp van de nieuw te bouwen serre draagt hierdoor niet bij aan

namelijk niet de bedoeling dat het als een kaartenhuis in elkaar stort. Wanneer je het

de stabiliteit. Echter is het wel van belang dat er voldoende spelingsruimte aanwezig is

ontwerp van de nieuw te bouwen serre bekijkt valt op dat de constructie vergelijkbaar is

tussen de spanten en de kozijnen. Dit zodat de beglazing bij eventuele beweging niet kan

met een scheep spantconstructie, alleen dan andersom uitgevoerd. In de scheepvaart

barsten.

wordt deze constructie gezien als stabiel. Maar is deze spantconstructie in combinatie met het project stabiel?

Aan de hand van een formule, 1:500 van de hoogte, is te berekenen dat er ± 4 mm aan speling zal plaatsvinden wat opgevangen dient te worden. Om die speling weg te nemen

Tijdens een gesprek met de heer de Boer, leraar aan de Hanzehogeschool Groningen, is

wordt aanbevolen om stalen kabels toe te passen. Deze kabels zullen de speling

naar voren gekomen dat de constructie stabiel is. Zo worden de zijwaartse krachten,

minimaliseren tot 1 á 2 mm. Deze minimale speling kan opgevangen worden door de

bijvoorbeeld van de wind, opgevangen door de spanten. Net zoals in de scheepvaart

rubbers van de aluminium kozijnen.

zorgt de ligger aan de bovenzijde (de kiel) ervoor dat de spanten op hun plaats blijven. Hierdoor wordt voorkomen dat de constructie kan kantelen.

Geconcludeerd kan worden dat de constructie voor de nieuw te bouwen serre stabiel is. De invloeden van buitenaf zullen namelijk opgevangen worden door de houten spanten,

De houten spanten en de bovenliggende ligger (de kiel) zorgen dus voor de stabiliteit van

de hoofdligger (de kiel) en de stalen kabels.

de constructie. De houten spanten zullen gelamineerd worden uitgevoerd en hebben een dikte van 90 mm. De bovenliggende ligger (de kiel) zal tevens gelamineerd worden uitgevoerd en heeft een dikte van 110 mm. Hierdoor ontstaat een sterk verband tussen de spanten, de ligger en de rest van de constructie. Tevens is op de kwetsbare knooppunten, de zwakke punten van de constructie, extra volume gerealiseerd. Dit om de krachten te kunnen opvangen.

Op de afbeelding hiernaast zijn deze twee knelpunten weergegeven doormiddel van een blauwe cirkel in de constructie.

37

Stabiliteit dwarsrichting Minimale vorming wordt opgevangen door de vorm constructie

Stabiliteit lengterichting Vervorming wordt opgevangen door de kiel en de stalen kabels 38

13. MCA DUURZAAMHEID BUITENSCHIL Duurzaamheid wordt steeds populairder in de bouwwereld en veel bedrijven streven

Formulering van de criteria

daarom naar een ontwerp dat hier aan voldoet. Binnen het ontwerp voor restaurant

Om de aanbevelingen te toetsen zijn vooraf criteria bepaald die allemaal betrekking

ZK’86 wordt dit aspect tevens nagestreefd.

hebben op het aspect duurzaamheid. Hieraan zal iedere aanbeveling afzonderlijk getoetst worden.

De definitie van het begrip duurzaam is relatief gemakkelijk. Het is van belang dat er rekening gehouden wordt met het milieu als men nieuw gaat bouwen of als een bestaand

MCA Gezond binnenklimaat & comfort

gebouw gerenoveerd wordt. Omdat duurzaamheid een zeer ruim begrip is, is bij dit

Aan de hand van deze multicriteria-analyse zal getoetst worden of de verschillende

onderzoek ingegaan op drie aspecten ervan, namelijk:

aanbevelingen bijdragen aan een goed en comfortabel binnenklimaat. Een gezond

Gezond binnenklimaat & comfort.

binnenklimaat is niet zelfsprekend en het is daarom essentieel dat dit nagestreefd wordt.

Milieubelasting van de materialen:

Bij deze MCA zullen de volgende aanbevelingen worden getoetst:

- Productie.

De vloerverwarming.

- Gebruik.

De radiatoren.

- Demonteren.

LED-verlichting.

Energiezuinigheid: -

Kier- en luchtdichtheid.

De beglazing wordt niet meegenomen binnen deze multicriteria-analyse. In dit rapport is

-

Isolatie.

al verwoord welke invloed dit type beglazing heeft op het binnenklimaat. Zo draagt het door de positieve thermische eigenschappen bij aan een behaaglijk binnenklimaat.

Alle aanbevelingen die zijn genoemd in dit afstudeerrapport zullen getoetst worden aan

Hieruit kan worden opgemaakt dat het een zeer duurzaam product is die positief

bovenstaande aspecten. Aan de hand hiervan zal antwoord gegeven worden op de vraag

bijdraagt hieraan.

of de verschillende aanbevelingen duurzaam zijn of juist niet. Energiezuinigheid Het doel van deze multicriteria-analysen (zogenoemde MCA) is dat de aanbevelingen

Dit criterium geeft aan in welke mate de aanbeveling bijdraagt aan een energiezuinig

getoetst worden aan één van de vooraf bepaalde criteria met betrekking tot het aspect

ontwerp. Hierbij speelt de duurzaamheid een belangrijkere rol dan de kosten die je kunt

duurzaamheid. Er zal alleen getoetst aan het criterium dat relevant is voor de betreffende

besparen. Het is van belang dat het comfort van het binnenklimaat gehandhaafd blijft,

aanbeveling. Hierdoor ontstaan er verschillende multicriteria-analysen.

ondanks dat er gestreefd wordt naar een energiezuinig ontwerp. 39

Klimaatbeheersing

Productie

Het criterium klimaatbeheersing geeft aan welke invloed de verschillende aanbevelingen

Het criterium de productie geeft aan of de productie van de bouwmaterialen plaats heeft

hebben op het binnenklimaat van de nieuw te bouwen serre. Hierbij is het belangrijk dat

gevonden op een milieubewuste manier. Hierbij is het van belang dat het rendabel is in

het binnenklimaat aangenaam is in zowel de zomerperioden als de winterperioden.

de toekomst, dat de productie niet vervuilend is voor het milieu en dat de grondstoffen op een duurzame manier zijn gewonnen.

Onderhoud Dit criterium geeft aan in welke mate de aanbevelingen onderhoud nodig blijken te

Isolerend vermogen van de materialen

hebben en of dit op een duurzame manier verricht kan worden. Hoe minder onderhoud,

Dit criterium geeft aan welk isolerend vermogen de verschillende constructiedelen

hoe duurzamer het is.

bevatten. Hierbij zal gekeken worden welke invloed ze hebben op het binnenklimaat.

Levensduur

Onderhoud

Dit criterium geeft aan wat de levensduur is van de aanbevolen producten/apparatuur.

Dit criterium zal weergeven in welke mate de verschillende aanbeveling onderhoud

Voor een goed binnenklimaat is het van belang dat ze gekenmerkt worden door een

nodig blijken te hebben. Er zal gekeken worden of de onderdelen veel of juist geen

lange levensduur. Hoe langer de levensduur, hoe duurzamer het is.

onderhoud nodig blijken te hebben gedurende hun levensduur. Het is het van belang dat het benodigde onderhoud op een duurzame manier verricht kan worden.

Thermisch comfortabel Bij dit criterium zal gekeken worden welke invloed de aanbevelingen hebben op een

Levensduur

comfortabel binnenklimaat. Hierbij zal gekeken worden naar de manier waarop de

Een belangrijk aspect van duurzaamheid is de levensduur. Dit criterium zal weergeven

warmte, koeling en verlichting wordt verspreid binnen project.

wat de levensduur is van de aanbevolen materialen met betrekking tot het project. De levensduur van een materiaal heeft een belangrijke invloed op het milieu. Hoe langer de

MCA milieubelasting

levensduur, hoe beter het is voor het milieu. Dit omdat dan de materiaalbronnen minder

Aan de hand van deze multicriteria-analyse zal de milieubelasting van de aanbevolen

frequent uitgeput zullen worden.

materialen getoetst worden. Het is van belang dat de aanbevelingen op een milieuvriendelijke manier geproduceerd kunnen worden en dat ze tijdens hun levensduur een

Hergebruik

positieve invloed hebben op het milieu. De volgende aanbevelingen worden getoetst:

Dit criterium geeft aan in welke mate de materialen demontabel zijn zodat ze hergebruikt

De beglazing, SGG Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28.

kunnen worden of gerecycled. Kunnen de materialen aan het eind van hun levenscyclus

De houten spanten.

als grondstof dienen? Door hergebruik van onderdelen zal de CO2 uitstoot verminderen

De aluminium kozijnen.

en zal dit bijdragen aan een gezond milieu. Er wordt namelijk geen beroep gedaan op

De PVC vloer.

grondstoffen om materialen te produceren. 40

MCA Energiezuinigheid: kieren luchtdichtheid

Kenmerken dit bij dit type beglazing horen zijn de volgende:

Het criterium kieren luchtdichtheid geeft aan in welke mate er ongewenst warmte en/of

Goed isolatievermogen.

naar binnen of buiten kan treden. Hierbij is het van belang dat extra aandacht besteedt

Geen koude straling.

wordt aan de gevoelige aansluitingen van het ontwerp zoals de kozijnen/ buitendeuren

Aangename warmte tot tegen het glas.

en de aansluiting op het monumentale pand. Wanneer hier openingen zijn kan dit leiden

Zorgt voor energiebesparing en geldbesparing.

tot een onaangenaam klimaat en kunnen er problemen optreden aan de constructie. Aan de hand hiervan kunnen we concluderen dat de beglazing met betrekking tot dit Bij de totstandkoming van de detaillering is met dit criterium rekening gehouden. Alle

criterium zeer duurzaam is. Warmte gaat in de winterperioden niet verloren naar buiten

aanbevolen detailleringen zijn kieren luchtdicht gerealiseerd. Dit criterium zal daarom

en in de zomerperioden kan zonnewarmte niet doordringen naar binnen. Hierdoor zal de

niet afzonderlijk getoetst worden aan de hand van een multicriteria-analyse.

beglazing bijdragen aan een behaaglijk binnenklimaat.

Aan de hand hiervan kunnen geconcludeerd worden dat de detaillering duurzaam is

Bepaling wegingsfactoren

gerealiseerd. De kou van buitenaf heeft niet de mogelijkheid om door kieren of andere

Bij deze multicriteria-analysen is ervoor gekozen om geen wegingsfactoren toe te

openingen naar binnen te treden. Tevens zijn de aansluitingen kierdicht uitgewerkt. Voor

passen. Dit omdat alle criteria als even belangrijk worden beschouwen. Hierdoor is het

de betreffende detaillering wordt verwezen naar de bijlage bouwkundige tekeningen.

niet van belang dat er onderscheid gemaakt wordt.

MCA energiezuinigheid: isolatie

Beoordeling criterium gezond binnenklimaat & comfort

Dit criterium geeft aan in welke mate het type beglazing invloed heeft op de kou en de

Op de volgende bladzijde is een tabel terug te vinden die de kenmerken toont van de

warmte in de winter- en/of zomerperioden. Hoe lager de U-waarde (de isolatiewaarde)

scores die toegekend kunnen worden aan de verschillende criteria met betrekking tot het

van het type beglazing, hoe hoger het thermische isolatievermogen. Een goed thermisch

binnenklimaat. Aan de hand hiervan zullen de verschillende onderdelen getoetst worden

vermogen zorgt voor een energiezuinig ontwerp en voor duurzaamheid.

en zal dit uiteindelijk antwoord geven op de vraag of het duurzaam is of juist niet. In de bijlage documentatie is meer informatie te vinden met betrekking tot de duurzaamheid

Tijdens het onderzoek naar de geschikte beglazing is met het aspect duurzaamheid

van onderstaande producten.

gedurende het gehele proces rekening gehouden. Dit criterium zal daarom niet afzonderlijk getoetst worden aan de hand van een multicriteria-analyse.

De beglazing, SGG Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28, heeft als thermisch vermogen een isolatiewaarde van 1,0 W/m²K. In de multicriteria-analyse met betrekking tot de keuze van het type beglazing is naar voren gekomen dat dit overeenkomt met de hoogste score. 41

Score

1

Criterium

Energiezuinigheid

Klimaatbeheersing

2

3

4

5

Niet energiezuinig

Energiezuinig

Zeer energiezuinig

 Wordt niet of nauwelijks energie bespaard (< 10%)  Niet duurzaam  Hoog energieverbruik  Negatieve invloed op het binnenklimaat en milieu

 Wordt tot 40% bespaard op het energiegebruik  Lage milieubelasting en is hierdoor duurzaam  Leidt tot geldbesparing  Aangenaam binnenklimaat

 Maximaal energiebehoud (< 40%)  Goede verdeling van de temperatuur/warmte/koeling  Duurzaam en weinig tot geen milieubelasting

Ongezond

Onaangenaam

Aangenaam

Behaaglijk (gezond)

 Kan bijdragen aan de kans op bouwfysische problemen  Draagt in de verschillende perioden van het jaar niet bij aan een goed klimaat  Maximale milieubelasting

 Kan leiden tot medische gezondheidsklachten  Draagt bij aan een te hoge luchtvochtigheid  Bezoekers voelen zich niet op hun gemak in de serre

 Biedt een hoog comfort  Leidt tot besparing van geld  Er is balans tussen de ventilatie, licht en de isolatie  Kans op bouwfysische problemen is hierdoor nihil

 Milieuvriendelijkheid  Aangename sfeer en klimaat  De gasten ondervinden geen hinder van de apparatuur  Positieve invloed op het binnenklimaat

Meerdere keren per jaar

Jaarlijks

Niet of nauwelijks

Onderhoud

Onderhoud kan door de nieuwe technologieën grotendeels duurzaam uitgevoerd worden

Onderhoud kan op een duurzame manier verricht worden

Mocht er onderhoud nodig zijn dan kan deze milieuvriendelijk verricht worden

Levensduur

Korter dan 5 jaar

Thermisch comfortabel

Tussen de 5 en 10 jaar



Meer dan 20 jaar

Ongelijkmatige verspreiding

Gelijkmatige verspreiding

 Onaangename gedeelten binnen de ruimte  Leidt tot gezondheidsklachten

 Comfortabel binnenklimaat  Energiebesparing en daarom duurzaam

Scores en resultaten Elk onderdeel zal met een score van 1 tot 5 beoordeeld worden op de desbetreffende criteria. Op basis van deze score kan geconcludeerd worden of de verschillende onderdelen duurzaam zijn of juist niet. Hoe hoger de score, hoe beter de duurzaamheid. Aan het eind van dit hoofdstuk is een conclusie te vinden waarin deze resultaten verwoord zijn.

Criterium Vloerverwarming Radiatoren LED-verlichting

Energiezuinigheid

Klimaatbeheersing

Onderhoud

Levensduur

Thermisch comfortabel

TOTAAL

3 5 5

5 5 5

5 5 5

5 5 4

5 5 5

23 25 24 42

Beoordeling criterium milieubelasting Hieronder is een tabel terug te vinden die de kenmerken toont van de scores die toegekend kunnen worden aan de verschillende criteria met betrekking tot de milieubelasting. Aan de hand hiervan zullen de verschillende onderdelen getoetst worden en zal dit uiteindelijk antwoord geven op de vraag of de materialen duurzaam zijn of juist niet. Score

1

Criterium

Productie

Isolerend vermogen van de materialen

2

3

4

5

Geen duurzame productie

Duurzame productie

 Komen schadelijke stoffen vrij tijdens de productie  Teveel CO2 uitstoot  Afvalproductie dat niet herbruikbaar is  Luchtvervuiling tijdens de productie van de materialen  Maximale milieubelasting  Teveel energieverbruik

 De grondstoffen zijn op een duurzame manier gewonnen  Minder energieverbruik  Nauwelijks restafval  Zo min mogelijke uitstoot CO2  Verminderde uitstoot van broeikaseffecten  Zo min mogelijk gebruik gemaakt van fossiele grondstoffen

Onaangenaam

Onbehaaglijk

Aangenaam

Behaaglijk

 Draagt in de verschillende perioden van het jaar niet bij aan een goed klimaat  Leidt tot te hoog energieverbruik  Kan bijdragen aan de kans op bouwfysische problemen  Draagt bij aan een te hoge luchtvochtigheid

 Kan bijdragen op de kans tot medische gezondheidsklachten  Negatieve invloed op de constructie (kan schimmel, vocht etc. ontstaan)  Draagt niet bij aan een duurzaam binnenklimaat

 Draagt bij aan het buitensluiten van weersomstandig-heden  Kan bijdragen aan aspecten die kunnen leiden tot besparing van energieverbruik (geld)  Draagt bij aan een aangenaam binnenklimaat  Draagt bij aan een fijn comfort

 Milieuvriendelijkheid  Draagt bij aan een goed klimaat in zowel de zomerperioden als in de winterperioden  Biedt een positieve invloed op het binnenklimaat  Maakt de kans op bouwfysische problemen nihil

Veel onderhoud

Gering onderhoud

Niet of nauwelijks onderhoud

Onderhoud

Onderhoud kan door de nieuwe technologieën grotendeels duurzaam uitgevoerd worden

Onderhoud kan op een duurzame manier verricht worden (jaarlijks)

Mocht er onderhoud nodig zijn dan kan deze milieuvriendelijk verricht worden (na meerdere jaren)

Levensduur

Korter dan 10 jaar

Hergebruik




Meer dan 50 jaar

Geen hergebruik/recycling

Gering hergebruik/recycling

Hergebruik/recycling

 Toename van het afval  Milieubelasting is maximaal

 Niet alle onderdelen kunnen opnieuw gebruikt worden

 Vermindering van de CO2 uitstoot  Milieuvriendelijk en duurzaam

43

Scores en resultaten Elk onderdeel zal met een score van 1 tot 5 beoordeeld worden op de desbetreffende criteria. Op basis van deze score kan geconcludeerd worden of de verschillende onderdelen duurzaam zijn. Hoe hoger de score, hoe beter duurzamer het product is. Onder de beoordeling is de conclusie te vinden waarin deze resultaten verwoord zijn. In de bijlage documentatie is meer informatie te vinden met betrekking tot de duurzaamheid van onderstaande producten.

Productie

Isolerend vermogen v/d materialen

Onderhoud

Levensduur

Hergebruik

TOTAAL

5

5

5

5

5

25

Houten spanten inlands lariks

5

4

5

3

5

22

Aluminium kozijnen

5

5

5

5

5

24

PVC vloer

5

4

5

3

5

22

Criterium SGG

Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28

Conclusie gezond binnenklimaat & comfort

Conclusie milieubelasting

Aan de hand van de multicriteria-analyse is af te lezen dat alle drie de producten voldoen

De materialen die de buitenschil vormen zijn duurzame materialen. Dit kan

aan het aspect duurzaamheid. Hoe hoger de score, hoe beter de duurzaamheid. Alle

geconcludeerd worden aan de hand van bovenstaande multicriteria-analyse. Zo scoren

geteste producten scoren op bijna alle criteria het volle aantal punten. Hierdoor kan

bijna alle drie de materialen het volle aantal punten op alle criteria. Ditzelfde geldt voor

geconcludeerd worden dat een duurzaam binnenklimaat ontstaat.

de aanbevolen PVC vloer. Er kan geconcludeerd worden dat de toegepaste materialen op een duurzame manier geproduceerd worden en zullen bijdrage aan een goed milieu.

De keus om vloerverwarming toe te passen draagt positief bij aan de duurzaamheid van het project. Zo zal er 40% bespaard worden op de energierekening. Tevens kent deze

De productie van alle aanbevolen materialen zal plaatsvinden op een duurzame manier.

manier van verwarmen een lange levensduur en heeft het geen onderhoud nodig. Het

Het milieu zal geen schade hierdoor ondervinden. Een ander positief kenmerk van deze

aanbevolen type radiator scoort op alle criteria het volle aantal punten. Dit product zal

materialen is dat ze zullen bijdragen aan een buitenschil die nauwelijks onderhoud nodig

niet alleen leiden tot energiebesparing, maar zal ook positief bijdragen aan het

blijkt te hebben. Dit zal leiden tot een lange levensduur van de constructie. De PVC vloer

binnenmilieu. Aan de hand hiervan kan geconcludeerd worden dat dit type radiator zeer

daarentegen heeft een kortere levensduur. Dit heeft te maken met de belastbaarheid van

duurzaam is. LED-verlichting is een goede investering op het gebied van duurzaamheid.

de vloer. Zo wordt namelijk elke dag de vloer belast door bijvoorbeeld het lopen van de

Zo levert het CO2-besparing op door vermindering van de benodigde koelenergie. Met

gasten. Op de overige criteriums scoort dit type vloer de volledige punten en voldoet het

een levensduur van 50.000 uur is het een product dat men niet vaak hoeft te vervangen.

hierdoor aan het aspect duurzaamheid. Geconcludeerd kan worden dat zowel de

Dit type verlichting voldoet aan alle aspecten op het gebied van duurzaamheid.

buitenschil als het binnenklimaat positief bijdragen aan een duurzaam ontwerp.

44

AANBEVELINGEN Voor het restaurant ZK’86 te Zoutkamp is door Architectenbureau Martini Architekten

Gasten zullen deze manier van warmteafgifte als aangenaam ervaren. Vloerverwarming

uit de stad Groningen een ontwerp gerealiseerd voor een nieuw te bouwen serre. De

is energiezuinig en daardoor zal na verloop van tijd geld bespaard worden.

knelpunten bij dit ontwerp zijn de buitenschil en het binnenklimaat. In het rapport zijn verschillende aanbevelingen verricht met betrekking tot die punten. Hieronder zijn deze

Radiatoren (bijverwarming)

aanbevelingen in het kort verwoord.

Doormiddel van radiatoren wordt gezorgd voor extra verwarming tijdens de koudere perioden van het jaar Dit vrijstaande model, afkomstig uit de Jaga Low-H2O collectie,

SGG

Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28

past prima binnen het ontwerp. Zo kan deze uitgevoerd worden in hetzelfde materiaal en

Dit type beglazing is het belangrijkste onderdeel van de nieuw te bouwen serre. Zo laat

kleur als de kozijnen, namelijk aluminium. Een groot voordeel van dit type radiator is dat

het slechts 28% van de zonnewarmte door en zal het hierdoor een positieve bijdrage

het weinig water verbruikt. Hierdoor warmt het water veel sneller op zal de ruimte

geven aan het binnenklimaat. De lichtdoorlatendheid van dit type beglazing is 60% en

sneller verwarmd worden (energiezuinig).

hierdoor is er altijd voldoende licht aanwezig. Door toepassing van dit type beglazing zal in alle periode van het jaar bijgedragen worden aan een behaaglijk binnenklimaat.

Ventilatie De ventilatie zal plaatsvinden op de natuurlijke manier. Zo worden er een vijftal kiep

LED-verlichting

ramen toegepast die voorzien zijn van roosters. Tevens kan er geventileerd worden aan

De verlichting voor het project zal uitgevoerd worden als LED-verlichting. Dit type

de hand van de terrasdeuren. Doordat er buitenzonwering (lamellen) en goede beglazing

verlichting is zeer duurzaam en energiezuinig. Hierdoor zal jaarlijks geld bespaard

wordt toegepast is het niet van belang om extra te ventileren.

worden. In vergelijking met andere verlichting geeft dit type geen warmte af gedurende de periode dat ze aan zijn. Tevens geeft LED-verlichting sfeervol licht dat positief zal

PVC vloer

bijdragen aan het binnenklimaat.

Een PVC vloer is een goede combinatie met vloerverwarming. Er is namelijk geen vloer die beter warmtegeleid dan dit vloertype. PVC vloeren zijn een uitstekende keuze voor

Vloerverwarming (hoofdverwarming)

restaurants. Zo is het namelijk een vloer die zeer eenvoudig schoon te maken is. Dit is

Om in de koudere perioden van het jaar ervoor te zorgen dat het binnenklimaat

niet het enige belangrijke voordeel die deze vloer kent. Zo wordt dit vloertype namelijk

behaaglijk is zal vloerverwarming toegepast worden. Dit type verwarming zal fungeren

ook gekenmerkt door een hoge slijtvastigheid. Hierdoor heeft het een lange levensduur

als hoofdverwarming binnen het project. Deze manier van verwarming geeft op een

en is het dus een duurzaam product.

positieve manier zijn warmte af, namelijk doormiddel van stralingswarmte. In de bijlage documentatie is meer informatie terug te vinden. 45

CONCLUSIE Binnen dit onderzoek is gezocht naar een passend antwoord op de vooraf opgestelde

De manier van detailleren is zeer belangrijk binnen dit project. Om te zorgen dat de

hoofdvraag. Deze vraag speelde gedurende de afstudeerperiode een centrale rol tijdens

negatieve weersinvloeden van buitenaf niet naar binnen kunnen treden is de detaillering

het onderzoeken. De vraag luidde als volgt: ‘’Op welke duurzame en bouwtechnische

voor het project kieren tochtdicht gerealiseerd. Zo worden er rubbers toegepast in de

manier dient de buitenschil van het ontwerp gerealiseerd te worden om een zo

kozijnen die ervoor zorgen dat de aansluiting van het kozijn met het glas kierdicht

aangenaam mogelijk binnenklimaat te creëren? ‘’

gerealiseerd kunnen worden.

Het ontwerp van de nieuw te bouwen serre wordt gekenmerkt door een glazen

Niet alleen een goede detaillering van de buitenschil leidt tot een aangenaam

buitenschil die op zijn plek gehouden wordt door de houten spanten. Deze spanten

binnenklimaat. De keus van de beglazing heeft evengoed een belangrijke invloed hierop.

vormen de hoofddraagconstructie van het ontwerp. De minimale vervorming die

Uit onderzoek is gebleken dat Climaplus Cool-Lite Xtreme 60/28 geschikt past binnen

overblijft zal opgevangen worden aan de hand van stalen kabels aan de binnenzijde.

het ontwerp voor de nieuw te bouwen serre. Dit type beglazing wordt gekenmerkt door zijn positieve eigenschappen op het gebied van warmte- en lichtdoorlating.

Het is van belang dat deze spanten op een duurzame en bouwtechnisch goede manier uitgevoerd worden. Om hier aan bij te kunnen dragen is gekozen voor een houten

Om in de zomerperioden bij te dragen aan een behaaglijk binnenklimaat is gekozen om

spantconstructie die uitgevoerd wordt in gelamineerd inlands lariks. Dit hout heeft als

lamellen aan de buitenzijde van de constructie toe te passen. Deze lamellen hebben niet

eigenschap dat het op een milieuvriendelijke manier geproduceerd wordt (FSC hout), een

alleen een architectonische functie, maar ook een zonwerende functie. Zo zullen ze in de

lange levensduur heeft en niet of nauwelijks onderhoud nodig blijkt te hebben. Hierdoor

zomer dienen als zonwering. Dit heeft echt wel als consequentie dat er minder zonlicht

zal dit type hout bijdragen aan een duurzaam en bouwtechnisch goed ontwerp.

naar binnen toe treedt in gedurende deze perioden. In de winterperioden zullen de lamellen, aan de hand van hun positionering, ervoor zorgen dat het zonlicht wel naar

De buitenschil van het ontwerp wordt niet alleen gekenmerkt door de houten spanten,

binnen kan treden. Hierdoor zal bespaard worden op de stookkosten van zowel de

maar ook door het grootte glasoppervlakte. Om dit op een bouwtechnische en duurzame

vloerverwarming (hoofdverwarming) als de radiatoren (bijverwarming). Gebruik maken

manier uit te kunnen uitvoeren is gekozen voor aluminium kozijnen. Deze kozijnen

van de natuurlijke invloeden van buitenaf zal leiden tot een aangenaam binnenklimaat.

worden op een duurzame manier geproduceerd (lange levensduur) en hebben als kenmerk dat ze een hoge warmte- en geluidwerendheid hebben. Hierdoor zal niet alleen

Aan de hand van de aanbevelingen kan geconcludeerd worden dat de buitenschil zowel

een bouwtechnisch goede aansluiting gecreëerd worden, maar zal het ook bijdragen aan

duurzaam als bouwtechnisch uitgevoerd kan worden. Zo zal er in zowel de zomer- als in

aangenaam binnenklimaat.

de winterperioden een aangenaam binnenklimaat gecreëerd worden.

46

BEGRIPSAFBAKENING In dit rapport zijn een aantal begrippen genoemd die wellicht verdere uitleg nodig blijken

Geabsorbeerd en gereflecteerd (kenmerken van beglazing)

te hebben. In dit hoofdstuk van het rapport wordt daar aandacht aanbesteedt. Kort en

Met geabsorbeerd wordt bedoeld dat de beglazing de zonnewarmte opneemt, maar niet

bondig worden de begrippen uitgelegd.

geheel uitstraalt naar de binnenzijde van de serre. De geabsorbeerde energie verwarmt uiteindelijk het glas en wordt weer uitgestraald naar beide zijden van het raam. De

Lamellen (schoepen) buitenzijde

straling die hiervan naar binnen wordt afgegeven verwarmt ten slotte de serre. Met

Zonwering is de afgelopen jaren sterk in opmars gekomen. Dit heeft betrekking op de

gereflecteerd wordt bedoeld dat de zonnewarmte teruggekaatst wordt wanneer het in

zonwering aan de buitenzijde van de constructie. Deze manier van zonwering wordt

aanraking komt met de beglazing. Het wordt als ware weerspiegeld.

gezien als de betere manier wanneer je dit vergelijkt met zonwering aan de binnenzijde van de constructie. Een sterk opkomend fenomeen is lamellen aan de buitenzijde. Deze

Serre-effect

manier van zonwering kan vergeleken worden met de lamellen die bij menig huis aan de

Het kan in serres snel warm worden in de zomerperioden wat niet aangenaam aanvoelt.

binnenzijde voor de ramen hangt. Binnen ons ontwerp worden deze lamellen ook wel de

Door de stralingswarmte van de zon kan de temperatuur hierdoor snel oplopen. De serre

schoepen genoemd. Dit doordat het ontwerp gebaseerd is op de scheepsvaart.

wordt te warm en dit leidt tot een ruimte die niet behaaglijk is en waar mensen zich niet willen bevinden. Het is dus van belang dat er niet teveel zonnewarmte in de zomer naar

Detaillering

binnen toetreedt.

Tijdens het tot stand komen van een project worden verschillende bouwkundige tekeningen gerealiseerd. Zo worden er ook tekeningen getekend die betrekking hebben

LED

op belangrijke bouwkundige knooppunten. Deze uitgelichte delen worden ook wel

De afkorting LED staat voor Light Emitting Diode, ook wel licht uitstralende diode

details genoemd. Met detaillering wordt bedoeld dat het een functionele onderverdeling

genoemd. Dit type lamp is geen lamp in de klassieke zin van het woord. Zo bevatten ze

is van een object dat wordt onderverdeeld in verscheidene kleinere objecten.

geen gloeidraad en werken ze niet zoals TL-lampen of andere soorten lampen. Zo gebruiken LED lampen aanzienlijk minder energie dan een gloeilamp, spaarlamp of TL-

Argongas

lamp. Dit type lamp is een halfgeleider die licht geeft wanneer er in de juiste richting

Bij het onderwerp beglazing is meerdere malen het woord argongas naar voren gekomen.

stroom doorheen wordt gestuurd. Er kan dus geconcludeerd worden dat het een

Argon is een kleurloos edelgas wat gekenmerkt wordt door isolerende eigenschappen.

elektronisch component is dat rechtstreeks licht uitzendt.

Vanwege deze eigenschap wordt dit type veelal gebruikt in de spouw van beglazing me een isolerend karakter.

47 46

''EEN GOED ONTWERP STREEFT EEN DUURZAAM RESULTAAT NA.‘'

48

BRONVERMELDING Tijdens het realiseren van dit rapport hebben we gebruikt gemaakt van een aantal

Bron 6

Informatie vierseizoenen glas

informatiebronnen. Dit ter onderbouwing van de aangedragen informatie. Doormiddel

Internetsite: www.nederland.sggs.com en

van deze bronvermelding kan de herkomst van de gevonden informatie herleidt worden.

www.saint-gobain-glass.com Bron 7

‘’Bronvermelding is een manier om bronnen in het artikel te vermelden, ter onderbouwing van de aangedragen informatie. Bronvermelding biedt schrijvers de

Internetsite: www.divinebv.nl Bron 8

Bron 9

alle geraadpleegde bronnen. Lezers en anderen kunnen de inhoud van het artikel zo sneller verifiëren en bepalen of er geen sprake is van eigen onderzoek.’’

17

Opbouw gelaagd glas Internetsite: www.saint-gobain-glass.com

mogelijkheid om de feiten uit het artikel te staven en kan bestaan uit referenties naar relevante betrouwbare bronnen of een bibliografie, literatuurlijst of ander overzicht van

Informatie gehard-gelaagd glas

Thermische breuk Internetsite: www.saint-gobain-glass.com

Bron 10

Binnenverlichting, LED-verlichting Internetsite: www.tcled.nl

Bronnen verslaglegging

Bron 11

Bron 1

Martini Architekten

Bron 2

Leefmilieu Brussel

Internetsite: www.arbokennisnet.nl Bron 12

Internetsite: http://app.leefmilieubrussel.be Bron 3

Isolatieglas HR

++

Informatie zonwerend glas

Bron 13

Informatie zelfreinigend glas

Binnenklimaat, geluiddempende vloer PVC Internetsite: www.pvc-vloeren.info

Bron 14

Internetsite: www.vriesiaglastotaal.nl Bron 5

Geluidwerendheid dakbeglazing Internetsite: www.saint-gobain-glass.com

Internetsite: www.glasdiscount.nl Bron 4

Binnenklimaat, temperatuur

Houten spanten Internetsite:

Bron 15

Internetsite: www.glasdiscount.nl

Aluminium kozijnen Internetsite: www.ekbouwadvies.nl

Bron 16

Zonlicht Internetsite: www.pvc-vloeren.info

Bron 17 17

Bron: www.wikipedia.nl

Wikipedia definitie bronvermelding Internetsite: www.wikipedia.nl 49

Beeldverantwoording Voorpagina

Knoop uit de scheepvaart

Pagina 34

Internetsite: www.nevousinstallezpas.be

Internetsite: www.debinnenvaart.nl Pagina 8

Afbeeldingen Martini Archtitekten

Pagina 35

Afbeeldingen Martini Archtitekten

Pagina 36

Pagina 14

www.blog.mopperlog.com

Zonwerend glas Internetsite: www.glas-concurrent.nl Zelfreinigend glas

Pagina 37

Eigen gemaakte SketchUp tekening

Pagina 41

Voetstappen naar duurzaam bouwen Internetsite: www.expeditieduurzaam.nl

Internetsite: www.derito.be Pagina 15

Vierseizoenenglas

Pagina 48

Gehard-gelaagd glas Internetsite: www.vandijkmultiglas.nl

Pagina 17

Zelfgemaakte afbeelding MCA

Pagina 24

Binnenverlichting

Duurzaamheid Internetsite: www.greendevelopmentfund.com

Internetsite: www.evmglass.com Pagina 16

Detaillering Internetsite: www.centrum-hout.nl en

Internetsite: www.martini-architekten.nl Pagina 13

(Zon)lichtinval Internetsite: www.zoom.nl en www.nationalgeograph

Internetsite: www.martini-architekten.nl Pagina 10

Materialisatie

Pagina 51

De verandering ben je zelf Internetsite: www.ic2lead.nl

Internetsite: www.vanderdeen.com Pagina 25

Binnenklimaat, beglazing Internetsite: www.saint-gobain-glass.com

Pagina 28

Radiator Internetsite: www.spec-net.com

Pagina 28

Airco Internetsite: www.itecluchtreiniger.n

Pagina 30

Binnenklimaat, conclusie Internetsite: www.bloei-interieurbeplanting.nl

50

BIJLAGEN Bij dit afstudeerrapport behoren een aantal bijlagen die terug te vinden zijn achter deze pagina. Deze bijlagen bevatten specifieke achtergrondinformatie die behoren tot eerder genoemde hoofdstukken in dit rapport.

De volgende bijlagen zijn afzonderlijk terug te vinden: 

Documentatie aanbevelingen. Bouwkundige tekeningen. (Zon)lichtinval. Verlichtingsplan.

‘'WEES DE VERANDERING DIE JE ZELF IN DE WERELD WILT ZIEN.‘'

UITBREIDING RESTAURANT ZK 86

Recommend Documents