Het lelijke eendje. Hoe medicatie een plaats kan hebben in het ontwikkelingsverhaal van kinderen in/met moeilijkheden Dr. Magali Coudeville Kinder- en jeugdpsychiater
u
Het verhaal van het lelijke eendje (Hans Christian Andersen, 1843)
u
“Het duurt zo lang met dat ene ei, zei de eend, die op het nest zat. Er wil maar geen gat inkomen. Maar nu moet je de anderen eens zien. Zijn het niet de liefste eendjes van de wereld…laat me dat ei eens zien dat niet wil barsten, zei de oude eend. Je kunt ervan op aan dat het een kalkoenei is. Ik ben ook eens zo voor de mal gehouden, maar ik zal je vertellen, dat ik heel wat had uit te staan met de jongen...laat hem liggen en leer de andere kinderen zwemmen. Ik wil er toch nog een beetje op blijven zitten, zei de moedereend, ik heb er nu toch al zo lang op gezeten.”
u
Anders
u
Beperkt
u
Gehinderd
u
Problematisch
u
We dienen ze de kans te geven om van een lelijk eendje te transformeren in een mooie zwaan.
u
Inventarisatie van problemen en KRACHTEN
u
Vignet 1 Flore u
8 jaar
u
Vrolijk, druk, flapuit
u
Grote inzet op school, maar laag rendement
u
Slechte werkhouding op vlak van aandacht en tempo
u
Hulp: logopedie, ondersteuning van de ouders, hulp van de leerkracht
u
Ontwikkeling zonder grote problemen
u
Bij onderzoek: u
Negatief: dromerig/prutsen/traag/niet volhouden/snel afgeleid/nachtmerries/piekeren
u
Positief: lief/enthousiast/past zich goed aan/vlijtig
u
Milde moeilijkheden en veel talenten
u
Toch beslist om medicatie te geven.
u
Vignet 2 Anna u
13 jaar
u
Ernstige gedragsproblemen thuis en op school
u
Druk en impulsief
u
Sociale problemen
u
stemmingsschommelingen
u
In het onderzoek
u
Positief: intelligentie/meewerkend/leuke meid
u
Negatief: ADHD problematiek met oppositionele kenmerken
u
Psychotherapie
u
Medicatie
u
schoolverandering
u
Medicatie kan afgebouwd worden!
u
Stil staan en evalueren en nagaan wat in dit nieuwe moment nodig kan zijn out of the box denken
u
Vignet 3 Marie u
16 jaar
u
Eerste aanmelding aantal jaar geleden
u
Slapeloosheid/uitputting/negatieve spiraal/angst/sociale problemen
u
Psychotherapie
u
Medicatie
u
Rust
u
Stap voor stap terug integreren
u
sova
u
Zelfde klachten nu opnieuw u
Huisarts reeds gestart met antidepressiva
u
Slaapmedicatie
u
Nieuwe therapeut
u
Omwille van zelfmoordpoging toch opname
u
Zoals eerder gezegd MOGELIJKHEDEN ook in kaart brengen u
Talenten
u
Gaven
u
Mogelijkheden
u
Balans opmaken
u
We kijken naar de jongere en niet naar het probleem/diagnose
u
TIJD
u
Proces u
Snel reageren vs later verder kijken, opnieuw evalueren
u
Medicatie
u
Indicaties
u
Wanneer beslissen we om geneesmiddelen te gebruiken
u
Praktische benadering van follow-up
• Informatie bekomen via school/jongere/ouder s/derden en dit via vragenlijsten, observaties, etc
• TEAMWORK
•Leuke meid •Makkelijk aanpassen •meewerkend
ADHD
Emotionele problemen
Gemiddelde int
Context •Hinder op schools/emotioneel/s ociaal
•medicatie •psychotherapie
•Intelligente meid •Verbaal sterk •Assertief •Goede omkadering thuis
slaapproblemen
Angstklachten Depressieve kenmerken
Sociaal niet aanvaard worden
Herval met ZMP
• • opname
u
Medicatie ADHD
u
1) Rilatine
u
2) Rilatine MR
u
3) Equasym
u
4) Concerta
u
5) Strattera
1) tem 5) zijn stimulantia Visolie
u
Afname in hyperactiviteit
u
Afname in impulsief gedrag
u
Verbetering op cognitieve parameters
u
Verbetering van de sociale interacties
u
Maar: eetlustremming, gewichtsverlies, inslaapstoornissen, hoofdpijn, buikpijn, ontstemming, dwang en tics
u
Een weetje betreffende Rilatine (Methylfenidaat), gekend sinds 1944.
u
Medicatie bij ASS u
Neuroleptica zoals Risperdal/Abilify/Seroquel u
Dit in geval van agressie
Neuroleptica dienen met grote omzichtigheid voorgeschreven te worden Kort Lage dosis
Neveneffecten: sedatie, verhoogde eetlust, sufheid, verminderde cognitieve functies, maligne neurolepticum syndroom, tardieve dyskenisieën, etc
u
Antidepressiva om zowel angst als depressie bij ASS te behandelen
u
Sertraline, Prozac, etc.
Weinig effectiviteit bij depressie weerhouden, wel bij angst Maar: onrust, sufheid, moeheid, gastro-intestinale klachten, zweten, abnormaal dromen, droge mond, etc.
Prozac is de meest gebruikte vorm bij kinderen/jongeren.
u
Stimulantia om de ADHD kenmerken bij ASS te behandelen u
Rilatine en zijn soortgenoten
u
Antidepressiva bij angst en depressie u
Er is weinig evidentie dat antidepressiva effectief zouden zijn. Dus ze moeten met de nodige omzichtigheid gebruikt worden. De oudere zoals imipramine, de tricyclische antidepressiva, geven vaak hartproblemen en moeten goed gemonitord worden op dit vlak.
u
Slaapmedicatie u
huis- tuin en keukenmiddelen
u
Sedinal
u
Melatonine
u
trazodone
u
neuroleptica
u
Gedragsproblemen u
neuroleptica
u
Psychoses
u
Eetstoornissen
u
OCD
u
Kinderen met verstandelijke beperking
u
…
u
Ernst van dysfunctie?????
u
Info geven door de clinicus/ouders-kind beslissen
u
Verwachtingen van medicatiegebruik
u
Op welke aspecten van het functioneren zullen veranderingen gebeuren
u
Hoe gaan we dit beoordelen
u
Bij de indicatie gaan we na met welke problemen we te maken hebben, bij de follow-up gaan we dan vooral verder richten op de krachten die er reeds waren of de krachten die nu kunnen ontplooien.
u
Betreft het een enkele indicatie of is er sprake van comorbiditeit (voorkomen van andere stoornissen). Dit is belangrijk om de keuze van het middel te bepalen. Wanneer we bvb een zuivere ADHD hebben versus een ADHD met depressieve kenmerken. Bij een zuivere ADHD kunnen we opteren voor een visolie of een stimulantia, echter bij de gemengde vorm zullen we de depressie als belangrijke leidraad moeten gebruiken in de medicamenteuze behandeling.
u
Beslissen van medicatiegebruik en welke producten
u
Afhankelijk van de ernst
u
Afhankelijk van de soort bijkomende klachten
u
Afhankelijk van de lijdensdruk van de jongere/het kind
u
Afhankelijk van het proces wat reeds gelopen is met het kind en zijn context
u
Afhankelijk van de kennis van het product
u
Afhankelijk van de ervaring van de voorschrijver
u
…
u
Is de medicatie zinvol
u
Zetten we verder of stoppen we
u
COMMUNICATIE met ouder én kind/jongere
u
Voorbereidende gesprekken
u
Starten met medicatie
u
Proefperiode
u
Evalueren
u
Het betreft dus een dynamisch gegeven
u
Vignet 4 Arthur u
14 jaar
u
Herstellende van een depressie
u
ADHD/ASS
u
Niet open staan voor hulp
u
Woede-uitbarstingen (destructie+++)
u
Depressie: antidepressiva
u
Concentratieproblemen: Concerta, later Rilatine, Equasym
u
Agressie: Abilify
u
Therapie/Gon/thuisbegeleiding/ondersteuning op school/follow-up medicatie/logopedie
u
In vele casussen heb ik de beslissing genomen om (nog) niet met medicatie te starten. Het betreft vaak bvb. kinderen die aangemeld waren voor concentratiestoornissen. Gezien de periode van aanmelding, vb. de zomer, leek het mij opportuun eerst te bekijken hoe het kind zich in zijn nieuwe schooljaar zou gaan ontwikkelen.
u
We spraken telkens af dat we het kind en de nieuwe leerkracht de tijd zouden gunnen elkaar te leren kennen, om dan vervolgens een stand van zaken op te maken van dat moment. Een klasobservatie, vragenlijsten, observaties van de ouders, observaties van de leerkracht zouden ons hierbij helpen.
u
Nieuwe situaties bieden nieuwe perspectieven.
u
Ook bij depressie, angst, slaapstoornissen, gedragsproblemen, etc wordt pas op medicatie overgegaan als er sprake is van een ernstige en invaliderende vorm.
u
-12 jaar: niet in staat om zelf te beslissen
u
12-16 jaar: individuele afweging (cave: dit is niet gelijk aan dezelfde mening van de arts hebben)
u
+16 jaar: capabel geacht om te beslissen (doch overruled tot 18 jaar indien niet in zijn/haar best interest)
u
Good clinical practice u
Zorgvuldige diagnostiek
u
Focussen op normalisatie
u
Psycho-educatie
u
Informed consent
u
Monitoring van de effecten
u
Monitoring van de nevenwerkingen
u
Zorgvuldige afweging van de voor- en nadelen (de kuur mag nooit erger zijn dan de kwaal).
u
Blijven geloven
u
Blijven proberen
u
Blijven luisteren
u
“Het eendje vloog het water in en zwom naar de prachtige zwanen toe, die met ruisende vleugels op het eendje toeschoten. “Dood me maar” zei het arme dier, boog de kop naar het wateroppervlak en wachtte de dood af. Maar wat zag het in het heldere water? Zijn spiegelbeeld! Maar hij was geen lompe, zwartgrijze, lelijke vogel meer, hij was zelf een zwaan!”
