U heeft osteoporose? Wat nu? Wat is osteoporose? Tijdens ons leven maakt ons lichaam van nature nieuw bot aan en elimineert het ouder bot. Na de leeftijd van 30-45 jaar worden de cellen die nieuw bot opbouwen trager dan die het bot afbreken. Daardoor vermindert de totale botmassa waardoor osteoporose kan ontstaan.
Ongeveer 75 miljoen mensen in Europa, de VS en Japan lijden aan osteoporose. Zonder behandeling zal 1 op de 3 vrouwen (en 1 op de 5 mannen) boven de vijftig jaar minstens één osteoporotische breuk oplopen. Als bij u osteoporose werd vastgesteld, is het goede nieuws dat u heel veel kunt doen om uw botten te helpen beschermen. Lees verder om meer te weten te komen over osteoporose en hoe u uw risico kunt verminderen.
Wat zijn de symptomen? Een groot probleem bij osteoporose is dat er in een vroeg stadium vaak geen verschijnselen zijn. De diagnose wordt dus niet gesteld en de ziekte kan verder woekeren met weinig of geen pijn totdat een bot breekt. Na een eerste breuk is de kans op volgende breuken groot, zelfs bij geringe letsels. Naarmate de aandoening voortschrijdt, kunnen volgende symptomen ontstaan: •
Rugpijn.
•
Afname van de lichaamslengte en gebogen houding.
•
Een gekromde bovenrug.
Daardoor kan osteoporose leiden tot een verlies van onafhankelijkheid en een verminderde levenskwaliteit
Osteoporose– ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – december 2015 1
Waardoor ontstaat osteoporose? Er zijn een aantal factoren die het verlies van botmassa versnellen en uw risico op osteoporose vergroten. Osteoporose en menopauze Vrouwen hebben meer kans op osteoporose dan mannen. Dit komt door de menopauze. De hormonale verandering, namelijk een daling van het oestrogeengehalte, versnelt het verlies van botmassa en verhoogt het risico op osteoporose. Andere factoren Naast erfelijke factoren, leeftijd en gebruik van bepaalde medicatie (bv corticosteroïden), zijn er ook nog andere oorzaken die van invloed kunnen zijn op het verlies van botmassa, waardoor een verhoogde kans op botbreuken ontstaat. Deze factoren zijn: •
Te weinig lichaamsbeweging
•
Roken en gebruik van alcohol
•
Te weinig calcium in de voeding
•
Een tekort aan vitamine D
Hoe wordt osteoporose gemeten? Wanneer bot broos wordt en gemakkelijk breekt, spreekt men over osteoporose. We kunnen met een speciale röntgenfoto, de DXA (Dual energy X-ray Absorptiometry)-scan, nagaan of u osteoporose hebt of risico loopt om het te krijgen. De DXA-scan is pijnloos en duurt ongeveer 10 minuten. De gebruikte röntgenstralen zijn veel zwakker dan de gewone röntgenstralen. De computer produceert een afdruk met foto’s en resultaten. Maar wat betekent dit nu allemaal? De afdruk geeft de waarden weer voor de delen van uw lichaam die werden gemeten. De waarden worden T-scores genoemd en tonen uw botmineraaldichtheid (BMD). De volgende tabel toont bijvoorbeeld metingen van de wervelkolom van een persoon met osteoporose.
Osteoporose– ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – december 2015 2
Aan uw T-score kan uw arts met de tabel hieronder zien of u osteoporose hebt.
U heeft osteoporose, wat nu? Op dit moment lijkt het misschien niet zo, maar ontdekken dat u osteopoose hebt, is een belangrijke eerste stap. Het is belangrijk dat u begrijpt wat er met u gebeurt en welke acties u hiertegen kunt ondernemen. Als u osteoporose heeft, zal uw arts met u bespreken welke veranderingen u kunt aanbrengen in uw levenswijze om uw botten beter te beschermen. Ook zijn er geneesmiddelen beschikbaar die helpen om uw botten gezonder te maken en dus minder gemakkelijk te breken. Uw arts kan u een dergelijk geneesmiddel voorschrijven.
Osteoporose– ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – december 2015 3
Wat kunt u zelf doen? Lichaamsbeweging Lichaamsbeweging speelt een belangrijke rol in het opbouwen en behouden van botsterkte. Activiteiten waarbij de botten worden belast zoals huishoudelijk werk, tuinieren, wandelen, dansen of fitnesstraining kunnen helpen verlies van botmassa te voorkomen. Vraag uw arts om advies over de lichaamsbeweging die het beste bij u past voor uw leeftijd en gezondheidstoestand. Stop met roken en drink minder alcohol Roken tast de gezondheid van uw botten aan. Het verhoogt de snelheid waarmee u botmassa verliest, waardoor u eerder osteoporose krijgt. Veel alcohol drinken kan het vermogen van het lichaam om normale, gezonde botten te behouden, beïnvloeden. Dit is het moment om te stoppen met roken en minder alcohol te drinken. Zorg voor voldoende calcium Calcium is een belangrijk mineraal voor de botgezondheid. Minstens 99% van de calcium in uw lichaam zit in uw botten en tanden. Uw lichaam neemt calcium op uit het voedsel dat u eet. Als u osteoporose hebt, moet u minstens 1000 mg calcium per dag binnenkrijgen. Dan werken uw geneesmiddelen optimaal en is de kans om botbreuken te voorkomen het hoogst. Gelukkig is het mogelijk om voldoende calcium te halen uit de dagelijkse voeding. Goede calciumbronnen zijn: •
Zuivelproducten met een laag vetgehalte, zoals melk, yoghurt en kaas.
•
Sommige vruchten, zoals gedroogde abrikozen en gedroogde vijgen.
•
Noten en zaden, zoals amandelen en sesamzaad.
•
Groene groenten, zoals boerenkool en broccoli.
•
Vis, zoals sardines en zalm.
Zorg voor voldoende inname van vitamine D Vitamine D speelt een belangrijke rol bij het beschermen van uw botten. Het helpt uw lichaam bij de opname van calcium uit uw voedsel. Vitamine D wordt in uw lichaam aangemaakt onder invloed van de zon. U kunt het ook opnemen door voedsel te eten dat rijk is aan vitamine D, zoals vette vis en eieren. Maar naarmate u ouder wordt, gaat uw vermogen om vitamine D aan te maken achteruit. Daarom wordt het steeds belangrijker om meer vitamine D uit andere bronnen te krijgen. De Gezondheidsraad adviseert mensen met osteoporose om 800 IE (Internationale Eenheden) vitamine D in te nemen. Hoeveel vitamine D? Het is erg moeilijk om voldoende vitamine D op te nemen uit de voeding. De foto's hieronder tonen enkele voedingsmiddelen en de hoeveelheid vitamine D die deze bevatten. Zelfs al zou u van al deze voedingsmiddelen een beetje eten, dan zou u nog maar de helft van uw Osteoporose– ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – december 2015 4
aanbevolen dagelijkse hoeveelheid innemen. Daarom heeft uw arts u misschien een vorm van vitamine D-therapie voorgeschreven als deel van uw osteoporosebehandeling. Indien u niet zeker weet of u voldoende vitamine D binnenkrijgt, kunt u hierover praten met uw arts om te vernemen hoe u uw inname kan verhogen.
Neem uw medicatie Als gezonde voeding en voldoende beweging niet toereikend zijn, zal uw arts u medicatie voorschrijven voor de behandeling van uw osteoporose. Er zijn verschillende soorten medicijnen, welke alleen verkrijgbaar zijn op doktersrecept. Meestal wordt, indien er geen contra-indicaties zijn, gestart met een bisfosfonaat. • Bistosfanaten Deze medicijnen gaan botafbraak tegen en zorgen daardoor voor een toename van de botdichtheid. Bisfosfonaten zijn verkrijgbaar met of zonder calcium en/of vitamine D. Bij gebruik van deze medicijnen dient u altijd eerst de bijsluiter goed te lezen en de aanwijzigingen voor gebruik goed op te volgen. De meest gemelde bijwerkingen bij gebruik van bisfosfonaten zijn misselijkheid, buikpijn, diarree of irritatie van de slokdarm. Behalve misselijkheid komen deze bijwerkingen niet vaak voor. Bistosfanaten worden slecht door het lichaam opgenomen. Om de medicijnen optimaal te laten werken is het bij orale bisfosfonaten daarom belangrijk om deze minimaal 30 minuten voor het eerste voedsel en drinken van de dag in te nemen met een groot glas leidingwater (> 120 mi) en daarna de eerstvolgende 30 minuten niet te gaan liggen. U moet vervolgens eerst iets eten voor u, indien gewenst, kunt gaan liggen.
Osteoporose– ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – december 2015 5
Onderstaand vindt u informatie over andere medicijnen voor de behandeling van osteoporose. • Zoledronaat valt onder de klasse bisfosfonaten, de werking is ook gelijk aan de bovengenoemde bisfosfonaten echter zoledronaat wordt intraveneus toegediend. De meest gemelde bijwerkingen zijn koortsachtige verschijnselen. • Denosumab Denosumab gaat botafbraak tegen en zorgt daardoor voor een toename van de botdichtheid. De meest gemelde bijwerkingen van dit medicijn zijn een urineweginfectie en een infectie van de bovenste luchtwegen. • Strontiumranelaat Dit is een medicijn dat van invloed is op de botaanmaak en afbraak. De precieze werking is nog niet helemaal duidelijk. Strontiumranelaat dient dagelijks gebruikt te worden. De meest gemelde bijwerkingen zijn diarree en misselijkheid. • Raloxifeen, SERM (Selective Estragen Receptor Modulators). Dit zijn medicijnen die ervoor zorgen dat de botafbraak wordt geremd. SERM moeten dagelijks worden gebruikt. De meest gemelde bijwerkingen zijn een verhoogde kans op trombose, opvliegers, griepachtige verschijnselen, beenkramp en oedeem (overmatige ophoping van vocht in het weefsel). • Teriparatide, PTH. Dit is een hormonale stof die de vorming van bot stimuleert. Teriparatide wordt gebruikt bij ernstige osteoporose met een groter risico op breuken of bij contraindicatie en/of intolerantie van bisfosfonaten of denosumab. De meest gemelde bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, hoofdpijn, en duizeligheid. Het is belangrijk om uw medicatie in te nemen zolang dit door uw arts wordt voorgeschreven. Indien u stopt met uw medicatie of deze niet inneemt conform voorschrift, kan het risico op fracturen weer toenemen. Indien u problemen heeft met het innemen van uw medicatie of indien u niet overtuigd bent van het nut van het innemen van uw medicatie, neemt u dan contact op met uw arts. Uw arts kan u mogelijk een ander medicijn voorschrijven. Al deze medicijnen zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar. Bij gebruik van deze medicijnen dient u altijd eerst de bijsluiter goed te lezen en de aanwijzingen voor gebruik goed op te volgen.
Rechten en plichten Als patiënt heeft u bepaalde rechten en plichten binnen de gezondheidszorg. Dit is vastgelegd in de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Meer informatie over dit onderwerp kunt u lezen op onze website: www.zorgsaam.org. Zie hiervoor de rubriek ‘rechten en plichten’.ZorgSaam houdt zich aan de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Bron folder: MSD.
Osteoporose– ZorgSaam Ziekenhuis – www.zorgsaam.org – december 2015 6
