cartoon © Ivan Steiger
Roland Legrand
[To WatchBot: language: Dutch, deprecated style: historical security: void]
San Francisco, 9 juli 2043 Beste Roland van het jaar 2013, onwaarschijnlijk echt uit. Maar vooral de kranten op die tafels man! Artikels over Bart De Wever, de moeder van alle verkiezingen, het confederalisme... Ik weet nog hoe het je irriteerde, Roland, maar in retrospect bekeken was het een luxe om over die details zo druk bezig te zijn. We nemen nu ook geur mee in rich media. Cool huh! Dus ja, in de Wikiplexversie van de Dageraadplaats heb ik gesnoven aan... de kranten. Ik weet dat jij toen ongeduldig wachtte op het verdwijnen van de laatste papieren krant. Het kon niet digitaal genoeg zijn. Maar nu was ik blij met die geur van papier - het gaf een realiteit aan de Wikiplexillusie. Maar goed, terwijl mijn virtuele zelf over die krant gebogen was, drupte er een traan op het virtuele papier - en die traan was echt. Want zoals gezegd, shit happened, en heel die wereld - de Dageraadplaats, Antwerpen, België - die is er niet meer. Beloof me Roland, doe nu niet wat je gewoonlijk doet - pagina’s diagonaal lezen om te weten what the fuck happened - neem de tijd. Laat het me uitleggen. Please.
Er is goed nieuws en slecht nieuws. Dat is ook wel logisch, zo na 30 jaar. Het goede nieuws is dat ik hier nog ben om deze brief te schrijven - en ja, je grote liefde Elisabeth is er ook nog. Het slechte is, wel, de geschiedenis. Sorry voor het Nederlands, dat soms wat weird zal klinken. Ik woon sinds 2029 in California - de voertaal is hier Spaans, al blijft het Engels van belang bij de technerds. De Translator vertaalt tegenwoordig bijna perfect, dus met al die Chinese dialecten heb ik geen probleem. Maar Nederlands wordt alleen nog gesproken door een heel beperkte community. Met beperkt bedoel ik niet alleen hier, in California, maar ook op Earth. Je voelt het al, shit happened. Serious shit man. Ik was net nog in Wikiplex - ja, het Wikipedia van jouw tijd biedt nu fully immersive 3D rendered info transmission - om rond te kijken in het Vlaanderen van omstreeks 2013. Ik huilde een beetje, moet ik toegeven. Het was erg aandoenlijk, op Zurenborg rondlopen. Het was zomer in de info-rendering, en de lange houten terrastafels van café Zeezicht zagen er
58
2020
puters en tablets kreeg iedereen een hoogst persoonlijke drukpers in handen, toch? En wordt er rond jou al niet opgewonden gefluisterd over de macht die we zouden krijgen over onze eigen genetische structuren, de bouwstenen van ons lichaam en van alles? Ray Kurzweil is een van je helden - en gelijk heb je! Die Amerikaan ontwikkelde niet alleen text-to-speech technologie, hij gaf ook veel mensen hoop. De nanobots in mijn lichaam behoeden mij voor kanker, hartaanvallen, dementie en nog wat. Ray is nu 95 en ik 83, maar eind deze maand lopen we alletwee weer mee in de marathon van San Francisco - en het is Ray die ons dat allemaal al voorspelde in 2005, in zijn boek The Singularity is Near. Het is ongeveer het enige boek dat ik nog heb in printvorm de kunstfotografieboeken van Elisabeth zijn eigenlijk meer kunstwerken dan boeken. Ik heb het boek - jouw boek dus eigenlijk - nu in de handen terwijl ik deze tekst inspreek, en ik had een flash back. Weet je nog Roland, in 2009, toen je Ray voor het eerst zag op de Second Life community convention in deze stad? Hij was aanwezig als een niet onaantrekkelijke vrouwelijke avatar. Je holde na zijn/haar presentatie naar de boekhandel Green Apple waar een vermoeid ogende bediende het boek opdiepte. “There is hope, man!” riep je hem toe, waarop hij nog vermoeider keek. Anyway, zo dichtbij is de toekomst nu ook weer niet - Philip Rosedale, de stichter van Second Life en nog maar 74, kondigt waarschijnlijk pas volgend jaar - en dan zijn we dus in 2044 - de rechtstreekse breininterface voor zijn virtuele omgevingen aan. Dus ja Roland, in de jaren twintig waren we euforisch. Velen van ons waren ook werkloos. De jaren tien waren kommer en kwel met de schuldencrisis. Toen die na tien jaar eindelijk achter de rug was, werden we midscheeps getroffen door de technocrisis. Werkgelegenheid in de industrie was er door de automatisering nog nauwelijks, nu was het de beurt aan de tot dan hopeloos inefficiënte dienstensector. “Alles gaat hier zodanig gemakkelijk dat we totaal overbodig zijn”, zei een eindredactrice van de krant daags voor haar ontslag. En hetzelfde was te horen op advocatenkantoren, scholen, ziekenhuizen, banken en noem maar op. Zelfs in de prostitutie begon de crisis. Vandaag de dag gaan alleen bijzonder kinky medemensen nog naar een menselijke hoer. De anderen zijn maar wat blij met hun Made in Japan robothoeren. Met robots kon en mocht alles zonder vervelende schuldgevoelens achteraf - maar tegenwoordig denkt de Robot Rights Movement daar toch anders over.
Laat me beginnen met je volgende decennium. De jaren 20 waren fascinerend. Voor een nieuwsjunkie en journalist toch. Niet dat het gemakkelijk was, dat journalistenleven in de twintiger jaren. Constant moeten rondlopen met de geconnecteerde bril of de ‘slimme’ polshorloge gaf een nieuwe dimensie aan het begrip ‘always on’. Anno 2043 zijn we allemaal op deze planeet always on, willen of niet [To WatchBot: politics (“willen of niet”) style: explicative security: void] dus in dat opzicht was het een goede voorbereiding. Mijn oude krant bestond tegen dan nog uit enkele vaste medewerkers (grosso modo de directie uit jouw tijd) en was een node geworden in een medianetwerk dat per week ongeveer vijf keer van samenstelling veranderde. Maar goed, het voordeel van het zelfstandigenbestaan was dan weer dat ik kon inpluggen in netwerken op drie continenten tegelijk. Het waren de Roaring Twenties all over again. Er was adembenemende intellectuele discussie tussen de Connectivist- en de Platonist Revival-types. Er was de grote discussie over de Grenzen aan de Verlichting. De vraag werd gesteld of we verder mochten gaan met het manipuleren van de ultieme bouwstenen van alles – nanotech enzo. Dat was vooral een discussie waar nogal wat mensen Media Points mee vergaarden en vet verdienden als spreker op al dan niet virtuele conferenties -, maar de realiteit was onafwendbaar: ja, morrelen aan de bouwstenen van de realiteit kon en moest. Uit principe, en omdat de Chinezen, de Russen, de Indiërs en de Brazilianen het sowieso deden. De rockstars van toen waren (en zijn nog altijd) jonge snotters die ‘iets’ deden op de grens van nanotech, biotech, robotica, genetica en computerwetenschappen. Ik streamde ongeveer elke dag wel over een andere zestienjarige die vanuit zijn bio/IT-lab in de garage the Next Big Thing bedacht. Overigens Roland, dat rijbewijs dat je in 2013 nog altijd niet had? Geen probleem - in de twenties was de enige vraag of je met een zelfrijdende iCar reed dan wel met een exemplaar SamGoogleSoft. Je pogingen om Japans te leren? Treur er niet over, de Translator werkt beter dan de meeste tolken uit jouw tijd. De nieuwe Roaring Twenties zei ik, maar eigenlijk was dat niet het zelfbeeld van de Geeks van de jaren twintig. Nee, zij creëerden de nieuwe Renaissance. Je voelt het al in jouw tijd, niet? Al die presentaties over het Nieuwe Gutenberg-tijdperk. Over hoe het individu weer zoveel machtiger wordt - met het internet, com-
59
Het was een open doelkans voor de socialistische beweging [To WatchBot: reference to political movement style: historical status: deprecated security: void]. Ik keeg een audiëntie bij de top van de Vlaamse socialistische partij in 2024 - het was toen de zesde voorzitter op vijf jaar tijd -, maar helaas ging alle aandacht toen naar de heropening van het debat over het bediendenstatuut - terwijl er verdorie nog nauwelijks bedienden waren! Waar het echt moest over gaan was dat de oude marxistische idee eindelijk relevant werd: technologisch waren we in staat om een maatschappij te hebben waar iedereen bijdraagt naar vermogen en krijgt naar gelang van zijn of haar behoeften. Bizar genoeg waren het de liberalen [To WatchBot: reference to political movement style: historical status: deprecated security: void] die het meest in die richting gingen, met hun pleidooien voor een basisinkomen voor iedereen. Ik herinner mij nog meetings en vechtpartijen op de Grote Markt van Antwerpen over het thema, want de Nationalisten [To WatchBot: reference to political movement style: historical status: deprecated security: void] vonden dat niet kunnen: weg met de potverteerders, leve de hardwerkende Vlaming! Maar dat was nog helemaal niks in vergelijking met wat elders gebeurde. Remember Gutenberg? Remember hoe de boekdrukkunst en de hele praktijk van privé boeken lezen een goed deel van de bevolking zo gek maakte dat ze zelfstandig nadachten en vervolgens mekaar uitmoordden over zaken zoals de correcte interpretatie van de Bijbel? Wel, je kan blijkbaar geen Renaissance hebben zonder horror. In jouw tijd is er al wereldwijd een reactie tegen de moderniteit en tegen het Westen. Jonge mannen doen de vreselijkste terreurdaden. Ook al opgemerkt dat het zo dikwijls jonge mannen zijn die de vreselijkste dingen doen, of het nu is voor het nationalisme, het fascisme, het socialisme, het communisme, of de religie [To Watch Bot: reference to political movements, religion style: historical status_politics: deprecated status_religion: active security: light_alert]? Je ziet het nu al gebeuren, Roland, in jouw tijd. Van Afghanistan tot Nigeria worden schoolmeisjes vermoord omdat ze naar school gaan. De Destruktionstrieb leidt tot slachtingen van mannen, vrouwen en kinderen. Er zijn verschrikkelijke burgeroorlogen tussen traditionalisten en delen van de bevolking die de switch naar de hypermoderniteit maken. Dat was maar het begin, helaas. De Spaanse burgeroorlog, maal zovele keren. Maar dit keer heeft iedere stem - ook die van de traditionalisten - een stream.
Jij volgt ze nu al soms hele dagen lang op Twitter. Nu, in 2043, horen we nog veel meer stemmen én met bandbreedte voor rich media - op TwitFace+. Hun hoop, angst, afgrijzen, grondeloze depressie. In de jaren twintig was ik een zelfstandig gargoyle-journalist, je weel wel Roland, zoals die waterspuwer-monsters op kerken en kloosters - er passeerden langs mij informatiestromen, duizenden stemmen, die ik probeerde te filteren. Ik dacht, laat me proberen ze een betekenis te geven, een context, een uitleg. Vrolijk werd ik er niet van. Elisabeth maakt me wel vrolijk. Zij capteert de wereld als kunstfotografe. Beelden met blur, zwart-wit. Delen van mensen, of vage gezichten. Door details weg te laten het menselijke tonen, zegt ze dan. Of zoiets. Ik luister niet altijd goed naar wat ze zegt, want ik hoor die stemmen van TwitFace+ nog. Ondanks alles houd ik van de Renaissancedromen van mijn cybervrienden. En van San Francisco, met zijn mist, maar soms met een onwaarschijnlijk blauwe hemel. We waren onder die hemel toen het gebeurde, Roland. 2029 Het was 2029 - wat is er toch met dat jaar 29? - en lente. Het moet ook lente geweest zijn in Londen. Tot op vandaag kan ik er eigenlijk niet goed over schrijven - het is mij emotioneel te zwaar, maar ik moet het toch ergens kwijt. Je weet nog wel waar je was op 11 september 2001: op de redactie van De Tijd, en je zag hoe vliegtuigen zich in de WTC-torens boorden. Er was nog geen Twitter toen, laat staan TwitFace+. Er was ook geen dirty bomb voorhanden noch een nanotechwapen, of toch niet binnen het bereik van Al Qaeda. Het waren ‘maar’ vliegtuigen. Het was 7 mei (five seven zoals ze hier nu zeggen) en 9.12 uur [To WatchBot: various references to terror style: historical security: void]. Weken nadien zat ik nog de nieuwsstromen te filteren. Voor een deel waren die uitgevallen, direct na 9.12 uur -, maar de stromen kwamen snel terug op gang. Het internet kwam er onder meer omdat de militairen ook na een kernaanval communicatie op gang wilden houden, toch? Ik zou je kunnen zeggen wie de daders waren en wat hun motivatie was, Roland, maar ik ga het niet doen. Want het waren vooral boze jonge mannen. En wat ze geloofden was niet meer dan de verbeelding die voor henzelf de echte aard van hun drift moest verhullen. Het waren andere jonge mannen die twee uur later toesloegen in de hoofstad van Europa en het hoofd-
60
kwartier van de NAVO [To Watch Bot: reference to terror style: historical security: void]. Nu kan je het Brussel van jouw tijd en een goed deel van België bezoeken via Wikiplex. Niet alleen de Dageraadplaats is erg mooi gesimuleerd, en het zal nog indrukwekkender zijn wanneer Rosedale eindelijk die breininterface voor virtual immersive experiences klaar heeft. Ik ga je niet vertellen over zij die ik zo graag zag en die toen omkwamen. Misschien eens in een andere brief. Maar op het einde van die zevende mei wist ik al dat ik nooit meer zou terugkeren. San Francisco is mijn nieuwe thuis geworden. Het voordeel van biteurodollars is dat ze gedecentraliseerd worden bijgehouden. Op het internet. Het ineenklappen van het Europese banksysteem was onfortuinlijk, maar mijn spaargeld werd gered door het internet - moet ik nog eens zeggen dat militairen altijd al wisten hoe belangrijk dat systeem zou zijn wanneer het ondenkbare zich zou voordoen? We zijn nu veertien jaar later. Er worden memorialreizen georganiseerd naar Londen en Brussel - delen van die steden kan je bekijken doorheen een soort glazen sarcofaag, onwaarschijnlijk sterk glas naar verluidt, het heeft iets te maken met nanotech. Ik had nog niet de moed te gaan kijken. Ik was gisteren nog in City Lights hier aan Columbus Avenue, in jouw tijd vlakbij Chinatown en nu ongeveer middenin die buurt. Het is een van de laatste echte boekhandels, ik kijk er graag rond om vervolgens mijn boeken digitaal te kopen - zo ben ik dan ook weer. De reden van mijn bezoek gisteren was dat Kurzweil er een lezing gaf. Voor de petite histoire, Roland, Ray neemt nu geen 150 pillen per dag meer, dankzij de nanobots zijn het er nog slechts een twintigtal. Maar Ray had het dus over five seven. Nogal wat mensen denken dat hij een onverbeterlijke optimist is, die droomt van eeuwig leven en de mensheid die zich over de hele kosmos verspreidt (we zitten nog altijd niet verder met onze nederzettingen dan op Mars, en dat is dan nog uitsluitend te danken aan privé-ruimtevaart). In werkelijkheid weet Ray heel goed hoe extreem tricky de toestand is. Hij werkt niet voor niets samen met het Amerikaanse leger om biotech-terrorisme te verhinderen met detectie en preventie. Ik was daar dus naar Ray aan het kijken, in een klein gezelschap mensen die zowel dol zijn op boeken als op technologie. Niets verraadt dat hij een negentiger is, zijn blik blijft die mengeling hebben van iemand die verschrikkelijk slim en analytisch is, maar die tegelijk decennia ver kan zien. Hij is nu inmiddels tweede in bevel bij SamGoogleSoft, maar nog altijd verbonden
met het leger, zoals alle echt interessante hightech hier verbonden is met het DoD. “Kijk,” legde hij uit, “wat in Londen en Brussel gebeurde, is verschrikkelijk. Maar het had erger kunnen zijn. Biotech helpt ons nu gezond te blijven, maar het kan ook worden misbruikt om virussen te maken die zich razendsnel verspreiden en resistent zijn tegen behandelingen.” Maar gelukkig is daar de technologie dus: “We kunnen biotech niet stoppen! Integendeel, we moeten sneller gaan. Net zoals we antivirus programma’s ontwikkelen in de informatica, moeten we dat nu doen tegen bioterreur.” Helaas gaat het niet alleen over bioterreur, Roland. Het tijdperk van de nanotech is nu wel helemaal op gang gekomen. De opwarming van de aarde heeft ons parten gespeeld op een manier die ik nu even achterwege laat om je niet helemaal te deprimeren, we hebben nasty oorlogen gehad voor klotegrondstoffen. Maar met nanotech manipuleren we de wereld op moleculaire schaal. Het is de droom geheel nieuwe dingen te bouwen, atoom per atoom. Op die manier kunnen we grondstoffen vervangen en zelfs het klimaat bijsturen. Maar ook hier schuilen er monsters in de slaap van de rede. Griezelige verhalen over zelfreplicerende nanobots bestonden al in 2013 en eerder, maar we zijn nu dertig jaar verder, en we kunnen nu veel meer terwijl mensen - en niet noodzakelijk de domste - nog altijd ten prooi kunnen vallen van een niets ontziende vernietigingsdrift. In de weken, maanden en jaren na five seven werden er overal discussies gevoerd zoals we die hadden in de City Lights. De inlichtingendiensten van alle mogendheden en would-be mogendheden zagen hun kans schoon en verdubbelden, vertienvoudigden soms hun budgetten. Vraag je je af waarom er vreemde code over WatchBot in de tekst zit? Het zijn bots die meelezen wanneer ik schrijf en constant afwegen wat het risico is. Hint: ‘void’ is goed [To WatchBot: reference to WatchBot style: explicative security: void]. Nog zoiets: de codes schrappen uit de tekst wordt afgeraden door mijn juridische bot. Ik nam de moeite de media van juli 2013 uit te pluizen, Roland. Ik las er over wereldwijde discussies over onthullingen van Edward Snowden, over afluisterpraktijken van de NSA en andere organisaties [To WatchBot: reference to NSA status: deprecated style: historical security: void]. De NSA is inmiddels opgegaan in een paar fusies en is nu zo genetwerkt dat ze zelfs geen naam meer hebben, tenzij zeer in het geheim. Laat me eerlijk zijn: na five seven klaagt niemand meer over wat de nieuwe
61
organisatie doet, als ze het maar goed doen. Naar wat Ray liet verstaan in de City Lights - en ik denk dat hij ‘in the know’ is - is de nieuwe inlichtingendienst niet alleen volledig omgevormd tot een internet-achtig netwerk, maar wordt hij de facto vooral bestuurd door algoritmes. Wat Ray helemaal pleziert, is dat het niet gewoon software-instructies zijn die stap voor stap bepaalde routines volgen, nee, het zijn zelflerende programma’s die inmiddels veel efficiënter zijn dan de eerste versies, maar waarvan niemand meer begrijpt waarom precies ze beter zijn geworden. In jouw tijd, Roland, is er heisa over drones die in het geheim tegenstanders van het Westen executeerden [To Watch Bot: reference to drones style: historical, word_choice_problematic(“executeerden”) security: light_alert]. Eerst waren er nog mensen die beslisten wie er op de kill list terechtkwam, vervolgens werden die militairen in toenemende mate geholpen door algoritmes en gigantische databanken. Nu is er geen tijd meer voor menselijke tussenkomst.
Ik weet niet wat de toekomst brengt, maar de geeks in de City Lights zijn bezorgd. Ze denken dat ook andere beleidsdomeinen door algoritmes gaan worden geoptimaliseerd. Dat die algoritmes het misschien beter gaan doen dan de kibbelende en corrupte politici, maar dat niemand meer begrijpt hoe ze tot die beslissingen komen. Een beetje zoals de algoritmes die nu nogal wat fabrieken besturen. Neem The Singularity is Near nog eens vast: 2045, dat was het jaar wanneer volgens Ray de zelflerende machines ons voorbij beginnen steken. Het wordt de tijd van “if you can’t beat them, join them”. 2045, dat is nog twee jaar. Roland, hou je sterk man. Ga naar de Dageraadplaats, naar het Zeezicht. Drink er een biertje van de maand en ruik eens aan die kranten. Doei en doe de groeten aan Elisabeth, Roland van 2043 ❚ [To WatchBot: text-status: parsed security: void]
ANDRE GOEZU / RICHARD FOQUE
EQUINOX VRIJDAG 11 OKTOBER 2013 Receptie van 17.00 tot 19.00uur Universiteit Antwerpen Het Brantijser – Sint-Jacobsmarkt 9-13 - 2000 Antwerpen
Tentoonstelling van 11 oktober 2013 tot 1 maart 2014 www.andregoezu.com
62
