Tillen
Tips voor werknemers voor veilig tillen
Inleiding Tillen en dragen zijn veel voorkomende vormen van lichamelijk zwaar werk. Bij te zwaar tillen en dragen wordt vooral de rug overbelast. Ook kunnen de schouders en armen worden overbelast. Rugklachten vormen een van de belangrijkste oorzaken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. In de meeste gevallen gaat eenmaal opgelopen gezondheidsschade door zwaar tillen niet meer over. De werkgever is als eerste verantwoordelijk voor het terugdringen van lichamelijke belasting op het werk. Maar u kunt zelf ook rugklachten helpen vermijden.
TILLEN
Hoe ontstaan rugklachten? Wanneer men met de handen een zwaar voorwerp van de vloer tilt, leveren de spieren aan de achterkant van het lichaam de kracht. Als die spieren worden overbelast, krijgt de rug het zwaar te verduren. Het gevolg kan een beschadiging van de rug zijn, bijvoorbeeld van de spieren, de bindweefselbanden of, en dat is ernstiger, van de tussenwervelschijven. Hoe zwaarder het gewicht dat getild moet worden, des te groter is het risico van rugklachten. Maar ook lichtere voorwerpen kunnen schade veroorzaken, doordat ook het gewicht van het bovenlichaam moet worden verplaatst als men tilt. Bij verkeerd of te lang tillen, kan zelfs het verplaatsen van lege gebaksdozen rugklachten veroorzaken. Lange tijd achter elkaar een bepaalde houding aannemen, kan ook risico opleveren. Als men bijvoorbeeld een zwaar voorwerp moet vasthouden, worden lange tijd achter elkaar dezelfde spieren gebruikt, waardoor de bloedvoorziening belemmerd wordt. Het kan ook zijn dat de gewrichten te lang in dezelfde houding blijven, waardoor klachten ontstaan. Veel werkzaamheden veroorzaken een gecombineerde belasting door houding en beweging. Bijvoorbeeld een stukadoor die zichzelf op een ladder in evenwicht moet houden (houding) en boven zijn hoofd de plekspaan langs het plafond haalt (beweging). Of een magazijnbediende die voortdurend met gebogen rug (houding) dozen verplaatst of stapelt (beweging)
TILLEN
Tot welke aandoeningen kan overbelasting leiden? • Spierpijn, door overbelasting van de lange rugspieren. • Spit, een acute vorm van spierkramp. • Slijtage (artrose) van de tussenwervelgewrichten. Dit kan het gevolg zijn van zwaar werk, maar ook van de leeftijd. • Hernia, hierbij is de tussenwervelschijf beschadigd. De weke kern ervan puilt uit en drukt tegen de zenuwen (ischias).
TILLEN
Hoe kunt u rugklachten voorkomen? • Voor alles geldt: probeer zo weinig mogelijk met de hand te tillen. Gebruik in plaats daarvan mechanische hulpmiddelen als heftrucks, takels, jukken, hijskranen, karretjes, krikken, singels. • Vraag om instructie bij nieuwe werkzaamheden of hulpmiddelen. • Draag de juiste kleding. Met warme spieren is het beter werken dan met spieren die koud zijn. Draag daarom voldoende kleding. Let vooral op met een bezwete rug. Als die afkoelt, hebt u extra kans op rugpijn. Te nauwe kleding, bijvoorbeeld smalle broekspijpen, belemmert de beweging. Schoenen moeten goede steun geven en zijn bij voorkeur voorzien van een antislipzool. De kans op rugletsel is groter als iemand het evenwicht verliest bij het tillen of verplaatsen van een voorwerp. • Zorg voor een veilige werkplek. Pas op bij gladde vloeren en voorwerpen waar u over kunt struikelen. • Zorg ervoor dat de werkplek de juiste hoogte heeft en dat u voldoende ruimte hebt om te tillen.Vermijd dat u bij het tillen moet draaien. Houd de afstand waarover u moet tillen zo klein mogelijk. • Werken onder hoge tijdsdruk leidt vaak tot ongelukken. Neem regelmatig pauzes. • Zorg dat het werk goed is georganiseerd. Zorg voor afwisseling van werkzaamheden.
TILLEN
• Vindt u de werkdruk te groot, zeg er dan wat van tegen uw leidinggevende. • Stel zaken aan de orde bij uw werkgever die volgens u verbeterd kunnen worden.
De 10 gouden regels voor tillen 1. Buk en til niet onnodig, gebruik waar mogelijk hulpmiddelen. 2. Verstandig tillen kost net zoveel tijd als onverstandig tillen: doe het dus met verstand. 3. Bedenk vooraf hoe en waarheen u de last gaat verplaatsen, zodat u rekening kunt houden met eventuele moeilijkheden. 4. Bepaal vooraf het gewicht van de last; til niet te veel ineens. Vraag uw collega's om hulp bij zware en grote voorwerpen. 5. Sta steeds recht voor de last; til nooit met gedraaide rug; verplaats uw voeten als u moet draaien. 6. Bepaal het zwaartepunt van de last en zoek een goede balans alvorens met het echte tillen te beginnen. 7. Til met twee handen, houd de last zo dicht mogelijk bij het lichaam, voorkom dat u moet reiken. Til niet hoger dan schouderhoogte. 8. Buig door de knieën, houd de rug zoveel mogelijk recht, beweeg langzaam. Gebruik vooral uw buik- en beenspieren. Hetzelfde geldt voor het neerzetten van de last. 9. Zorg dat de weg vrij is van obstakels als u moet lopen met de last, gebruik stroeve schoenen bij gladde vloeren. 10. Luister naar uw lichaam: neem signalen serieus. Beginnende klachten kunnen snel erger worden. U voelt zelf het beste wat uw rug wel en niet kan hebben.
TILLEN
Bij welke beroepen is de kans op een rugaandoening het grootst? De kans op een rugaandoening is groter bij beroepen waar het om zwaar lichamelijk werk gaat: • Stratenmakers en bouwvakkers, die in hun werk voortdurend moeten bukken en tillen. • Verpleegkundigen, zieken- en bejaardenverzorgers die patiënten moeten tillen. • Schoonmakers die veel werkzaamheden in gebukte houding verrichten en vaak dezelfde bewegingen maken. • Beroepen die bestaan uit het tillen en dragen van allerlei producten, bijvoorbeeld magazijnbediende. • Chauffeurs die lang in dezelfde houding achter het stuur zitten en daarna moeten laden en lossen. • Landbouwers die, met gedraaide rug en achteromkijkend, een schuddende trekker moeten besturen.
TILLEN
Hoe zwaar mag u tillen? In het Arbobesluit is geen aparte regelgeving voor tillen opgenomen. De wetgeving kent dan ook geen grenswaarde voor het maximaal toelaatbare tilgewicht. Wel is sinds 1 januari 2003 de Beleidsregel Tillen van kracht. Werkgevers en werknemers dienen zich in principe aan het gestelde in de beleidsregel (die onderdeel is van het Arbeidsomstandighedenbeleid) te houden. Maar als aangetoond kan worden dat met een andere werkwijze eenzelfde niveau van bescherming bereikt kan worden, is dat ook toegestaan. De Beleidsregel is onderverdeeld in algemene en specifieke regels. In de algemene regel staat dat werknemers in de bouw handmatig tillen zoveel mogelijk moeten zien te vermijden. Het maximum gewicht dat iemand handmatig mag tillen is maximaal 25 kilo.Voor twee personen maximaal 50 kilo. Onder de specifieke regels staat bijvoorbeeld dat straatmakers stenen die zwaarder wegen dan 4 kilo niet handmatig mogen verwerken. Metselaars vinden hier onder welke voorwaarden ze zonder mechanische tilhulpmiddelen mogen metselen en lijmen. Steigerelementen die zwaarder zijn dan 23 kilo mogen niet in door één persoon handmatig worden getild en getransporteerd.
TILLEN
Arboconvenanten Arboconvenanten omvatten afspraken over arbeidsrisico’s als tillen, werkdruk, rsi, schadelijk geluid en gevaarlijke stoffen. De afspraken worden afgesloten door drie partijen: werkgevers, werknemers en de overheid (SZW). Arboconvenanten zijn bedoeld om arbeidsomstandigheden te verbeteren, het ziekteverzuim terug te brengen en het aantal mensen dat arbeidsongeschikt raakt te verlagen. Lees meer over arboconvenanten op internet: www.arboconvenanten.nl.
NIOSH-methode Het Amerikaanse Instituut voor Veiligheid en Gezondheid (National Institute of Occupational Safety and Health = NIOSH) heeft een methode ontwikkeld om te berekenen hoeveel kilogram iemand maximaal in een bepaalde situatie mag tillen. De rekenmethode houdt rekening met zaken als: • Hoe hoog er moet worden getild; • Hoe vaak er moet worden getild; • Of er in een onhandige situatie getild moet worden; • Of de last makkelijk te tillen is; • Of men ver moet reiken met de last; • Op de website van Arbobondgenoten(www.arbobondgenoten.nl) kunt u zelf online met de NIOSH-formule berekenen wat het maximale gewicht voor een tilsituatie is.
10
TILLEN
Meer informatie Werkgevers- en werknemersorganisaties hebben met elkaar een aantal maatregelen afgesproken om gezond werken in de bouw mogelijk te maken. Deze zijn vastgelegd in zogenoemde A-bladen, die Arbouw uitgeeft. U kunt het A-blad Tillen of de folder Tillen bestellen via de website van Arbouw (www.arbouw.nl) of telefonisch: 020-580 55 99.
Vindt u dat de arbeidsomstandigheden op uw werk onder de maat zijn, dan kunt u hierover een klacht indienen bij de Arbeidsinspectie (AI). De AI maakt deel uit van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De Arbeidsinspectie onderzoekt elke serieuze klacht op het gebied van de arbeidsomstandighedenwetgeving, dwingt de werkgever zo nodig tot maatregelen en gaat over tot het treffen van sancties, als uit het onderzoek blijkt dat de wetgeving wordt overtreden. Hebt u vragen over de Arbeidsinspectie, dan kunt u bellen met de afdeling Publieksvoorlichting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Telefoon: 0800-9051 (gratis). Ook informatie via internet: www.arbeidsinspectie.nl
Hebt u naar aanleiding van deze brochure nog vragen of wilt u meer exemplaren bestellen, dan kunt u contact opnemen met de Postbus 51 infolijn: 0800-8051 (gratis) of kijken op www.postbus51.nl Voor meer informatie kunt u ook de website van het ministerie bezoeken: www.szw.nl
TILLEN
11
Postbus 90801 2509 LV Den Haag Bestelnummer 407 December 2006 Gewijzigde herdruk / 01 Gratis uitgave
