Hoofdstuk 15
Tien dramatische momenten in de Tour de France ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
In dit hoofdstuk: 䊳 Gevechten in de bergen 䊳 Een val in het ravijn 䊳 Renners zitten op de weg ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
P
l lotselinge, spectaculaire momenten maken van de Tour de France de wedstrijd die hij is. Een wielerwedstrijd kan van het ene op het andere moment veranderen, of het nu door een versnelling van een renner komt, een ongezien obstakel op de weg of een bijzondere, emotionele reactie van een renner die over de finish komt. De grote momenten van de ronde staan in de geschiedenis van de Tour geschreven en ze gebeuren op onverwachte momenten, ieder jaar weer. Talloze epische gevechten, vreselijke valpartijen, machtige massasprints en curieuze voorvallen zijn opgetekend in de meer dan honderdjarige historie van de ronde. Het is onmogelijk om hieruit de beste momenten te kiezen, maar wij geven je onze selectie van tien dramatische momenten in de Tour de France.
Moordenaars onder ons (1910) Wie had ooit kunnen denken dat de introductie van de eerste berg in de Tour de France in 1905 vijf jaar later zou leiden tot misschien wel de beroemdste uitspraak in de geschiedenis van de ronde? En wie had kunnen vermoeden dat sommige bergtoppen die meer dan honderd jaar geleden voor het eerst werden bedwongen, tegenwoordig tot de grote Tourmonumenten behoren?
27-72540-15.p65
203
30-01-2006, 17:15
204
DEEL V: Deel van de tientallen __________________________________ Oprichter Henri Desgrange, die verantwoordelijk was voor vele vernieuwingen in de ronde, voegde in 1910 verschillende Pyreneeëncols toe aan het parcours. Zijn doel was eenvoudig: de wedstrijdspanning verhogen om zo de oplage te verhogen van zijn krant L’Auto, die dagelijks veel aandacht besteedde aan de ronde. Verspreid over twee dagen kregen de renners in de achtste etappe de ontberingen van het beklimmen van obscure, niet geasfalteerde bergweggetjes voor hun kiezen. Op het programma stonden de beklimmingen van de Aspin, de Tourmalet, de Aubisque en de Peyresourde. Veel renners liepen met de fiets aan de hand omhoog op de moeilijke gedeelten. De Fransman Octave Lapize werd kwaad. Toen hij halverwege de Col d’Aubisque was, merkte hij een aantal wedstrijdofficials op waar hij zijn woede tegen wilde ventileren: ‘Jullie zijn moordenaars, jullie allemaal!’, zei hij op weg naar zijn Touroverwinning. De spontane uitbarsting van Lapize heeft de tand des tijds doorstaan, net als de bergenmantra van de ronde. De renners in de Tour hebben een haat-liefderelatie met de beroemde en beruchte bergtoppen en niets brengt de hardheid van de beklimmingen beter onder woorden dan de beroemde uitbarsting van Lapize.
Een unicum voor de Tour: de eerste dode in het peloton (1935) Op weg naar het dertigjarig bestaan van de ronde, had de Tour de France zich goed ontwikkeld. Het grote wielerevenement bood monumentaal lange etappes en werd constant verfrist met nieuwe ideeën. Het was een periode waarin de Franse renners begonnen te domineren. Vanaf 1930 wonnen ze vijf opeenvolgende jaren. De Franse overheersing werd gestopt door de Belg Roman Mais, maar zijn overwinning in 1935 werd overschaduwd door het eerste sterfgeval in de geschiedenis van de Tour. De zevende etappe was de sleuteletappe. Op weg van Aix-les-Bains naar Grenoble moesten de renners de Télégraphe, de Galibier en de Lautaret over. Allereerst werd titelverdediger Antonin Magne tijdens de beklimming van de Télégraphe aangereden door een auto. Hij werd zwaar gewond met een tractor naar een ziekenhuis gebracht waar hij aan inwendige verwondingen overleed. Even later viel de Spaanse renner Francesco Cepeda tijdens de afdaling van de Galibier en liep een schedelbreuk op. Drie dagen later overleed hij. De Tour had er een unicum bij: de eerste doden tijdens de ronde.
27-72540-15.p65
204
30-01-2006, 17:15
_______ Hoofdstuk 15: Tien dramatische momenten in de Tour de France
Val in het ravijn, maar het horloge liep nog (1951) Wim van Est was de eerste Nederlander die in de Tour de France de gele trui droeg als leider van het algemeen klassement. Hij veroverde het geel in 1951 na de etappewinst van Agen naar Dax. Van Est kon er echter niet lang van genieten. De volgende dag, 18 juli 1951, staat voor altijd in de Nederlandse wielerboeken genoteerd. Van Est viel tijdens de afdaling van de Col d’Aubisque in een ravijn. Op een filmpje dat pas in 1992 voor het eerst opdook, is te zien hoe een huilende Van Est aan een ketting van fietsbandjes omhoog wordt gehesen. Ondanks dat hij zeventig meter naar beneden viel, was hij vrijwel ongedeerd, maar zijn Tour was wel voorbij. Hij heeft in de rest van zijn carrière nog twee Touretappes gewonnen. De faam van Van Est groeide nog meer toen Pontiac, dat de horloges voor het Nederlandse team had gesponsord, een advertentiecampagne begon met de tekst : ‘Zeventig meter viel ik diep, mijn hart stond stil, maar mijn Pontiac liep...’ Vlak voor de dood van Van Est in 2003 werd er in zijn bijzijn een plakkaat onthuld op de Aubisque, dat verwijst naar zijn val.
Poulidor versus Anquetil (1964)
BEL
De Fransman Raymond Poulidor is misschien wel de geliefdste renner in de geschiedenis van de Tour. Hij won tijdens zijn achttienjarige carrière 189 wedstrijden, maar hij won nooit de Tour de France. In zijn tijd werd de Tour gedomineerd door twee vijfvoudige winnaars, de Belg Eddy Merckx en de Fransman Jacques Anquetil. Maar ondanks blessures en ziekte bleef Poulidor het proberen. Het resultaat was dat hij acht keer tweede of derde werd. Hij werd liefkozend ‘Pou-Pou’ genoemd.
27-72540-15.p65
GRI J K AN
Poulidors misschien wel meest memorabele moment uit zijn Tourcarrière was toen hij zij aan zij met Anquetil de laatste tien kilometer van de Puy de Dome naar boven reed. Het was de laatste beklimming van de Tour de France in 1964. Poulidor was de betere klimmer, maar Anquetil hield zijn voorsprong van 56 seconden in het algemeen klassement lang vast. Op de weg naar boven botsten de renners meerdere malen tegen elkaar aan. Dit is een gebruikelijk gezicht tijdens een massasprint, maar tijdens een beklimming was het uniek. Poulidor reed van titelverdediger Anquetil weg. Maar Anquetil wist waar hij mee bezig was. Hij liet Poulidor gaan en hield nog 14 seconden over voor de laatste etappe – een tijdrit, zijn specialiteit. Anquetil won de tijdrit op zijn gemak en behaalde zijn vijfde Touroverwinning met een voorsprong van 55 seconden op Poulidor.
205
30-01-2006, 17:15
205
206
DEEL V: Deel van de tientallen __________________________________
Merckx aangevallen in de bergen (1975) Ondanks dat hij de Tour vijf keer had gewonnen, bestond bij de start in 1975 onduidelijkheid over de vorm van de Belg Eddy Merckx. Hij was in de lente ziek geweest, hij nam niet deel aan de Giro (Ronde van Italië) en hij had geen van de voorjaarsklassiekers gewonnen die hij normaal gesproken domineerde. Toen de Tour van start ging was Merckx niet op zijn best, maar hij gaf niet gemakkelijk op. Hij won twee etappes in de Tour van 1975, de laatste etappeoverwinningen in zijn Tourcarrière. Maar Merckx kwam tijdens de beklimmingen vaak in moeilijkheden, hij viel meerdere keren en bereikte het einde van zijn dominantie in de Tour door een belachelijke actie van een ‘wielerfan’. Tijdens de veertiende etappe – de langste van dat jaar – was Merckx in de achtervolging op landgenoot Lucien van Impe, die uiteindelijk derde werd in de Tour. Een toeschouwer sprong plotseling op de weg en sloeg Merckx. De Belg verloor tijd en kwam al brakend strompelend over de finish. Ondanks de pijn reed Merckx vervolgens de berg naar beneden en identificeerde zijn aanvaller bij de politie. Na het voorval stond Merckx nog steeds aan kop van het algemeen klassement, maar tijdens de daaropvolgende etappes verloor hij tijd. Hij eindigde uiteindelijk als tweede. Twee jaar later nam Merckx weer deel aan de Tour en werd zesde.
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 en de overwinning is voor... (1989) De Amerikaan Greg LeMond had maar één doel tijdens de afsluitende individuele tijdrit van de Tour in 1989. Hij droeg geen horloge en hij had zijn ploegleiding verteld dat hij geen tussentijden wilde weten. Vervolgens ging hij op weg om de wedstrijd van zijn leven te rijden. Rijdend in een aerodynamische houding door het zogenoemde ossenkopstuur werkte hij een achterstand van vijftig seconden op de Fransman Laurent Fignon weg. LeMond won zijn tweede Tour met een verschil van acht tellen, het kleinste verschil in de Tourgeschiedenis. LeMond wist dat hij een spectaculaire tijdrit had gereden en het werd al snel bewezen toen bleek dat hij met een gemiddelde snelheid van 54,5 kilometer per uur over het parcours had geraasd. Maar de Amerikaan moest nog steeds wachten op de binnenkomst van Fignon die als laatste van start was gegaan. Fignon kon zijn voorsprong echter niet behouden. Toen LeMond wist dat hij had gewonnen, sprong hij met de mond wijd open een gat in de lucht, waarna hij zijn vrouw omhelsde. Fignon, winnaar in 1983 en 1984, stortte na de finish ineen, verslagen met acht seconden. Hij kon zijn derde Touroverwinning op zijn buik schrijven.
27-72540-15.p65
206
30-01-2006, 17:15
_______ Hoofdstuk 15: Tien dramatische momenten in de Tour de France
Armstrong eert gevallen Casartelli (1995) Lance Armstrong en de Italiaan Fabio Casartelli waren jonge ploeggenoten en goede vrienden. Ze reden in de Tour van 1995 in dienst van de Motorola-ploeg. Casartelli had in 1992 goud op de Olympische Spelen gewonnen, Armstrong werd een jaar later wereldkampioen op de weg. Maar tijdens de vijftiende etappe van de Tour in 1995 ging het helemaal fout. De Franse klimmer Richard Virenque reed aan kop van een groep die streed voor de etappeoverwinning. Ver achter de koplopers viel de zonder helm rijdende Casartelli met een aantal andere renners in de afdaling van de Portet d’Aspet. Met een snelheid van tegen de tachtig kilometer per uur viel Casartelli met zijn hoofd hard tegen een betonnen rand en hij overleed op weg naar het ziekenhuis. De etappe van de volgende dag werd uit respect voor de gestorven renner geneutraliseerd. De overgebleven renners uit de Motorola-ploeg reden gezamenlijk over de finish ter nagedachtenis aan hun ploeggenoot. Twee dagen later kwam Armstrong met een klein groepje voorop te zitten. Hij demarreerde en reed solo naar de etappeoverwinning. Vlak voordat hij over de finish reed, wees hij met beide wijsvingers naar de lucht als eerbetoon aan Casartelli. Hij droeg later zijn overwinning op aan zijn overleden ploeggenoot en vriend.
Met de bips op het asfalt (1998) Willy Voet was een soigneur van de Franse Festina-ploeg. Op weg naar Dublin voor de start van de Tour de France in 1998, werd zijn auto stil gehouden. Het was het begin van het einde van de meest tumultueuze editie in de geschiedenis van de Tour de France. In de bagage van Voet werden ampullen met EPO gevonden, een menselijk groeihormoon. Voet werd gearresteerd en onthulde vervolgens de dopingpraktijken van zijn ploeg aan de vertegenwoordigers van de wet. Gedurende de rest van de Tour deed de Franse politie invallen in de hotels van de renners en renners werden gearresteerd, inclusief de hele Festina-ploeg. De ronde was in gevaar. De renners voelden zich in hun rechten aangetast en begonnen tijdens de negende etappe met een serie protesten. Ze zetten hun fietsen aan de kant en gingen twee uur op de weg zitten. Het peloton zette uiteindelijk de koers voort en er werd veel gediscussieerd met de wedstrijdofficials. De protesten gingen de rest van de ronde door en de stemming was licht ontvlambaar. Tegen de tijd dat de Italiaan Marco Pantani in Parijs als Tourwinnaar werd gehuldigd, was minder dan de helft van het peloton nog over. De Tour de France bevond zich midden in een identiteitscrisis en een enorme dopingcontroverse.
27-72540-15.p65
207
30-01-2006, 17:15
207
208
DEEL V: Deel van de tientallen __________________________________
Hamilton toont karakter in de bergen (2003) Twee weken lang reed de Amerikaan Tyler Hamilton met een gebroken sleutelbeen in de Tour van 2003. Maar Hamilton wilde meer dan alleen daarom herinnerd te worden. Tijdens de zestiende etappe van Pau naar Bayonne demarreerde hij tijdens de beklimming van de Col de Bargagui. Hij bouwde geleidelijk een voorsprong op van vijf minuten en reed meer dan zeventig kilometer solo op kop. Ondanks dat hij stevig met bandages was ingepakt als gevolg van de blessure die hij tijdens de eerste etappe had opgelopen, bleef hij vooruit. De imposante solo van Hamilton maakte hem populair bij de wielerfans. Zij respecteerden zijn doorzettingsvermogen om ondanks een zware blessure – die veel andere renners tot opgave had gedwongen – in koers te blijven. Zijn etappeoverwinning droeg eraan bij dat hij uiteindelijk vierde werd in het algemeen klassement, zijn hoogste notering ooit.
Rijden door de hooivelden (2003) De Tourcarrière van Lance Armstrong bestond uit vele hoogtepunten. De misschien wel meest dramatische gebeurtenis dateert van 2003, tijdens de negende etappe van Bourg d’Osians naar Gap. De Franse wegen worden vaak voorafgaand aan de Tour opnieuw geasfalteerd. Maar in de alles verzengende hitte van de honderdjarige editie van de Tour in 2003 smolt het asfalt op sommige plekken. De Spanjaard Joseba Beloki en Armstrong maakten jacht op de leider in de etappe, Alexander Vinokourov uit Kazachstan. Beloki reed iets voor Armstrong met een snelheid van ongeveer 65 kilometer per uur, toen het achterwiel van de Spanjaard weggleed door het smeltende teer. Zijn fiets zwaaide van voren naar achteren en uiteindelijk kwam Beloki hard op het asfalt terecht. Armstrong reageerde direct en maakte een uitwijkmanoeuvre naar links. Hij raakte van de weg af en reed door een net gemaaid hooiveld terug naar de weg. De Amerikaan stapte van zijn fiets, sprong met fiets en al over een slootje en sloot even later aan bij een andere achtervolgende groep. Beloki werd met meerdere botbreuken, wonden en andere blessures naar het plaatselijke ziekenhuis afgevoerd. Armstrong werd die etappe tweede en behaalde vervolgens zijn vijfde achtereenvolgende Touroverwinning.
27-72540-15.p65
208
30-01-2006, 17:15
