terug naar INHOUDSOPGAVE

Jaarverslag 2009

1 terug naar I N H O U D S O P G AV E

Inhoudsopgave Fondsen en schenkers

3

Voorwoord 4 Missie

5

Inleiding 6

1. Collectie: verwervingen

10

2. Tentoonstellingen

13

Overzicht tentoonstellingen 

3. Educatie

24

4. Publieksbereik

27

Overzicht publicaties 

5. Vrienden

29

6. Financiële verslaglegging

30

2

Fondsen en schenkers Zonder de steun van partners, subsidiënten, sponsors, schenkers en onze Vriendenvereniging zou het Gemeentemuseum zijn doelen niet kunnen realiseren.

Gemeente Den Haag BankGiro Loterij Mondriaan Stichting Shell Nederland Vereniging Rembrandt Vrienden van het Gemeentemuseum Den Haag Hizkia van Kralingen Fonds 1818 Prins Bernhard Cultuurfonds Geheugen van Nederland Alstom Tranport ING bank Waanders Uitgevers Hivos ndco Cultuurfonds SNS Reaal Fonds Rabo Bank Den Haag e.o.


Voorwoord Raad van Toezicht In 2009 trad een nieuwe directeur aan in het Gemeente museum Den Haag. Met de komst van Benno Tempel kwam het directoraat van Wim van Krimpen (sinds 2000) ten einde. Onder Van Krimpen heeft het museum een spectaculaire groei doorgemaakt. Niet alleen wist hij grote stromen bezoe kers naar het museum te trekken, zijn inventieve geest heeft er ook toe geleid dat het Gemeentemuseum Den Haag werd uitgebreid met de dependances Fotomuseum Den Haag, GEM, museum voor actuele kunst, Gemak en Escher in Het Paleis. De Raad van Toezicht is hem dan ook zeer erkentelijk voor de dynamiek en de visie die hij heeft gebracht. Onder de nieuwe directeur zal de ingeslagen weg worden vervolgd en waar mogelijk verder worden uitgebouwd. Publieksbereik, zichtbaarheid en midden in de samenleving staan zijn kerntaken van het Gemeentemuseum Den Haag. Hoogtepunt in 2009 was ongetwijfeld de tentoonstelling Cézanne – Picasso – Mondriaan. De tentoonstelling, waarbij een interessant kunsthistorisch concept werd gekoppeld aan een thema dat voor een breed publiek interessant is, kan gezien worden als een schoolvoorbeeld van de rol die het Gemeentemuseum Den Haag graag wil vervullen in het Nederlandse museale bestel. Internationale tentoonstel lingen klassiek moderne kunst zijn in ons land maar zelden te zien. Al te vaak moeten de vaderlandse bezoekers nog afreizen naar Londen, Parijs of Berlijn om de belangrijke kunstenaars uit de kunstgeschiedenis te zien. Zo ook in dit geval. Voor het eerst sinds meer dan 50 jaar werd er weer een tentoonstelling gewijd aan Cézanne. Destijds werd de ten toonstelling, eveneens in het Gemeentemuseum Den Haag, geopend door Prins Bernhard. We waren dan ook vereerd dat Cézanne – Picasso – Mondriaan open ging in aanwezigheid van Koningin Beatrix.

De Raad van Toezicht kwam in officiële setting vier keer bij elkaar. Officieus vonden meerdere billaterale overleg gen plaats. Daarbij volgt de Raad van Toezicht de richtlijnen Cultural Governance zoals opgesteld in 2006. De Raad van Toezicht kende in 2009 een mutatie. Annabelle Birnie trad aan (Hoofd ING Art Management). Zij volgde Annelies van der Vorm op. De Raad van Toezicht prijst zich gelukkig met een brede bezetting met een diverse representatie uit de samenleving. Juist omdat het maatschappelijk verantwoord ondernemen als leidraad wordt genomen, zien we dat als essentieel belang. Want een openbare instelling als een museum kan enkel worden gedragen door politieke, maatschappelijke, economische en culturele wil.

J.N.A. van Caldenborgh (voorzitter) mr. H. Bosma drs. S.J. van Driel mr. L.J. Griffith mr. W.H.M. Pot C.M. Ritzema Drs. A. Birnie


Missie Het Gemeentemuseum Den Haag is als openbare instelling altijd op zoek naar nieuwe manieren om in contact te komen met grote en diverse bezoekersgroepen. We zien het als voornaamste opdracht onze vooraanstaande positie, zowel nationaal als internationaal, als hoogwaardig museum voor moderne en eigentijdse kunst te handhaven en, voor zover nodig, verder uit te bouwen. Het Gemeentemuseum Den Haag wil een open, creatief en dynamisch museum zijn, met een sterke verankering in de samenleving. Dit wordt gere aliseerd door een zorgvuldig beheer en ontsluiting van de collectie, een actief en gedurfd tentoonstellingsbeleid en een verwervingsbeleid dat zich richt op uitzonderlijke en wezen lijke toevoegingen aan het openbaar kunstbezit.


Inleiding Benno Tempel, directeur 2009 was in veel opzichten een bijzonder jaar voor het Gemeentemuseum Den Haag. Op 1 januari trad ik aan als nieuwe directeur, als opvolger van Wim van Krimpen (directeur sinds 2000). Onder zijn bezielende leiding is het Gemeentemuseum spraakmakend gegroeid. Niet alleen in bezoekersaantallen, maar ook in omvang. Onder het directo raat van Van Krimpen werden Fotomuseum Den Haag, GEM, Museum voor actuele kunst en Gemak gesticht. De collectie groeide en de aandacht in de pers was enorm. Het voelt als een voorrecht de leiding van dit mooie museum te mogen voortzetten. Mijn wens is om het Gemeentemuseum Den Haag zijn voor aanstaande positie als hoogwaardig museum voor moderne en eigentijdse kunst in ere te houden en, voor zover nodig, verder uit te bouwen. De toonaangevende collectie is daar voor een fantastisch startpunt. Maar zonder publiek geen bestaansrecht. Het Gemeentemuseum is van en voor het publiek en wij willen dat iedereen zich welkom voelt. Het Gemeentemuseum heeft zich in de afgelopen jaren een voorhoedepositie weten te verwerven op tal van museale terreinen. Het Gemeentemuseum is onorthodox en dyna misch in het zoeken naar nieuwe wegen om grote en diverse publieksgroepen aan zich te binden. Om een betere gast heer te kunnen zijn voor het publiek hebben we in 2009 een belangrijke stap genomen door een Educator volwassenen te benoemen. Hierdoor hopen we de komende jaren een op maat gesneden programma te kunnen presenteren. Onder de nieuwe directie werd het succesvolle programma van het museum voortgezet. 449.000 bezoekers mochten we verwelkomen in onze musea het Gemeentemuseum, Fotomuseum Den Haag, GEM, Escher in Het Paleis en Gemak. Grootste publiekstrekker was de tentoonstelling Cézanne – Picasso – Mondriaan in het Gemeentemuseum. De publieke

aandacht die de aanloop naar deze spectaculaire tentoon stelling genereerde maakte dat het museum in contact kwam met een tot dan toe onbekende privéverzameling. Dit con tact leidde tot een langdurig bruikleen van een kubistische Mondriaan en een Cézanne schilderij. Opvallend was verder het grote aantal bezoekers voor het GEM/Fotomuseum; 85.000, een ongekend hoog aantal. De tentoonstellingen van Man Ray, Michael Raedecker en Sally Man zorgden voor uitzonderlijk veel aandacht van publiek en pers. Ook Escher in Het Paleis kijkt terug op een op een zeer suc cesvol jaar. Het belang van het museum voor Den Haag is groot. Als zogenaamd opstap museum trekt het veel men sen die voor het eerst een museum bezoeken. Hiermee is de emanciperende rol van de instelling moeilijk te overschatten. Daarnaast heeft Den Haag met Escher in Het Paleis een ware toeristische trekpleister. Publiek ‘iedereen mag niemand hoeft’ Onze belangrijkste doelstelling is de optimale toegankelijk heid voor mensen van alle leeftijden uit alle geledingen van de samenleving. In 2009 is naast het organiseren van het succesvolle tentoonstellingsprogramma een aantal nieuwe beleidslijnen uitgezet. Een mooi nieuw voorbeeld hiervan is het meerjarige stadsdelenproject Stad naar het Museum, dat in 2009 is gestart. Dit project plaatst steeds een Haags stads deel een half jaar in de aandacht. De bewoners kunnen in die periode gratis het museum bezoeken, zo vaak als ze willen. Het motto is ”iedereen mag niemand hoeft”. Voor veel men sen betekent dit een eerste bezoek aan een van onze musea. Het project heeft al veel positieve reacties opgeleverd. Lees meer over Stad naar het Museum in hoofdstuk 3: Educatie  hoofdstuk 4: Publieksbereik 

Piet Mondriaan (1872-1944), Bloeiende bomen, 1912, olieverf op doek, langdurig bruikleen Flowering Trees Collection Paul Cézanne (1839-1906), La Maison de Bellevue sur la Colline (Het huis Bellevue op de heuvel), 1878-1879, olieverf op doek, langdurig bruikleen Flowering Trees Collection


inleiding

Verantwoord verzamelen Het Gemeentemuseum behoort, wat de omvang, veelzij digheid en kwaliteit van de collecties betreft, samen met het Rijksmuseum in Amsterdam en Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam tot de drie grootste kunstmusea van Nederland. Ook op het gebied van de moderne kunst behoort het museum tot de Nederlandse top drie, samen met het Museum Boijmans Van Beuningen en het Stedelijk Museum Amsterdam. De nieuwe directie heeft in 2009 veel aandacht geschonken aan het intensief onderhouden van contacten met parti culiere verzamelaars in Nederland en daarbuiten. Dit heeft geleid tot diverse schenkingen, waarvan twee schilderijen van Morandi het meest in het oog springen. Binnen de orga nisatie van het museum is deze beleidswijziging ondersteund met het aantrekken van een aparte medewerker die zich bezighoudt met fiscale en juridische vraagstukken rondom schenkingen, legaten en erfenissen. Wij willen ons de komende jaren richten op het verwerven van stukken waar mee we ons kunnen onderscheiden. Liever een topstuk dat de al aanwezige collectie in perspectief plaatst dan veel dat dubbelt met elders. Deze aanpak vraagt naast afstemming met collega instellingen tevens geduld. Zo is op het gebied van de mode onderling overleg: potentiële aankopen wor den besproken met de collega’s. Dat deze werkwijze vruchten afwerpt, blijkt bijvoorbeeld uit de verwerving van een schilderij van Stijl kunstenaar Vilmos Huszár. Dit werk heeft het Gemeentemuseum mede dankzij het actief meedenken van Museum Boijmans Van Beuningen en kunsthistoricus Carel Blotkamp kunnen verwerven. Het huidige standpunt van het museum is dat verzamelen niet langer gericht moet zijn op het binnenhalen van zo veel mogelijk werken. De beheers- en behoudsverantwoordelijk heid die musea hebben t.o.v. de verzameling maken het niet

langer realistisch de collectie steeds maar te laten uitdijen. Het beleid dat bij de kunstnijverheid al langer gold – tentoon stellingen moeten leiden tot verwervingen, of verwervingen moeten leiden tot tentoonstellingen – zal in de toekomst ook worden toegepast voor de moderne en hedendaagse kunst. De tentoonstellingen van Michael Raedecker en Léopold Rabus in 2009 waren daar voorbeelden van. De aankopen in 2009 waren ondenkbaar geweest zonder de genereuze steun die het Gemeentemuseum Den Haag ont ving van de BankGiro Loterij, de Vereniging Rembrandt en de Mondriaan Stichting. Daarnaast waren incidenteel ook tal van andere fondsen en particuliere schenkers het museum goed gezind. Hun namen zijn uit dankbaarheid vermeld. Fondsen en schenkers  Lees meer over onze verwervingen in hoofdstuk 1: Collectie: verwervingen  Tentoonstellingen naar een hoger plan De afgelopen jaren heeft het Gemeentemuseum tentoonstel lingen georganiseerd die het museum hebben doen groeien. Meer bezoekers wisten het museum te vinden en er werden vaker verbindingen aangegaan met internationale musea. Onze wens is structureel samen te werken met internationale partners. Inhoudelijk moeten de tentoonstellingen naar een hoger plan. Hierdoor zal het organiseren van tentoonstel lingen significant duurder worden. Financiële bijdragen van derden zijn dan ook noodzakelijk. Zonder de steun van Shell hadden we bijvoorbeeld de tentoonstelling Cézanne – Picasso – Mondriaan niet kunnen organiseren. Doordat wij ons flexibel opstellen kan het Gemeentemuseum Den Haag in het tentoonstellingsprogramma actueel blijven. Hierdoor is het ons de afgelopen jaren herhaaldelijk gelukt bijzondere projecten naar Nederland te halen. Een goed

Giorgio Morandi (1890-1964), Natura Morte, 1948, olieverf op doek, Gemeentemuseum Den Haag, schenking 2009 Vilmós Húszar (1884-1960), Compositie in grijs (Compositie No. 10), 1918, olieverf op doek in beschilderde lijst, aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt 2010


inleiding

voorbeeld hiervan in 2009 was de tentoonstelling De Schone Slaapster. Victoriaanse schilderkunst uit het Museo de Arte de Ponce. Door het opvoeren van de hoeveelheid en het program meren van aantrekkelijke tentoonstellingen voor een breder publiek heeft het Gemeentemuseum zich al jaren lang kun nen bewijzen. Met meer dan 50 tentoonstellingen in 2008 was echter een toppunt bereikt waarbij de vraag opkwam of een dergelijk tempo op den duur niet tot vervlakking zou leiden of tot het verdringen van kwaliteit door kwantiteit. Dergelijke overwegingen en het feit dat in 2009 de helft van de tentoonstellingsoppervlakte van het Berlagegebouw in beslag werd genomen door de langdurige collectiepresen tatie XXde Eeuw heeft tot een vermindering van de hoeveel heid tentoonstellingen geleid. Niettemin organiseerde het Gemeentemuseum in het Berlagegebouw, in het GEM, het Fotomuseum en in Gemak samen toch nog 40 tentoonstel lingen – een hoeveelheid die nog steeds ver uitsteekt boven wat bij vergelijkbare instellingen in Nederland en in het buitenland gebruikelijk is. Er waren 10 thematische collec tiepresentaties, 28 kleine tot middelgrote tentoonstellingen in de verzamelinggebieden moderne en eigentijdse kunst, fotografie en kunstnijverheid, en vijf voor een breder publiek aantrekkelijke tentoonstellingen. Lees meer over onze tentoonstellingen in hoofdstuk 2: Tentoonstellingen: bijzondere ontwikkelingen  Publicaties conservatoren Hoewel onderzoek door de conservatoren door de grote tentoonstellingsdruk onder een voortdurende spanning staat, hecht het Gemeentemuseum er sterk aan de eigen collectie door middel van publicaties toegankelijk te maken. Een voorbeeld hiervan is de publicatie Glinsterend glas. 1500 Jaar Europese glaskunst, waarin onze unieke verzameling

Europees glas centraal staat. De publicatie ging vergezeld van een tentoonstelling in twee delen, zodat bezoekers de nagenoeg complete collectie kon bewonderen. In de publicatie Het zal je vriend maar wezen. De geschiedenis van de Vereniging van Vrienden van het Gemeentemuseum wordt de geschiedenis van het Gemeentemuseum vanuit het perspectief van zijn founding fathers geschreven. Het boek biedt een fascinerend beeld van de wijze waarop het Gemeentemuseum zich in de loop van de jaren heeft losge maakt van zijn geestelijke vaders. Hoewel het niet altijd mogelijk is om bij iedere tentoonstel ling een publicatie van eigen hand te verzorgen, is het stre ven dat de expertise van de conservatoren ook hier zoveel mogelijk wordt ingezet. Zo leverde het museum belangrijke bijdragen aan de publicatie Cézanne Picasso Mondriaan: in nieuw perspectief die ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling verscheen. Ook voor de publicatie bij de tentoonstelling over de Belgische kunstenaar Georges Vantongerloo (opening januari 2010), die gedurende enige tijd nauw betrokken was bij De Stijl, heeft het museum een essentiële bijdrage geleverd. Voor een overzicht van onze publicaties zie hoofdstuk 4: Publieksbereik  Educatie Op het gebied van educatie vervult het Gemeentemuseum Den Haag al jaren een voortrekkersrol. Om die positie ook in de toekomst te kunnen waarborgen is de afdeling uitgebreid met een Educator volwassenen. Met het oog op de noodzaak om de Wonderkamers een tweede editie te bezorgen heeft het museum een start gemaakt met het ontwerpen van een geactualiseerde inrich ting. Het Gemeentemuseum vervult met de Wonderkamers nog steeds een voortrekkersrol, zowel nationaal als interna tionaal. Maar zoals ook wel verwacht moet er toch geregeld


inleiding

worden vernieuwd om de aantrekkingskracht te behouden. De totale kosten voor de tweede editie zijn begroot op € 950.000,-. Hiervan is in februari 2010 door de BankGiro Loterij een bedrag van € 300.000,- als steun toegezegd. Lees meer over Educatie in hoofdstuk 3: Educatie  Beheer Mondriaan Restauratie Project Zoals ieder museum, is een kerntaak van het Gemeentemuseum het conserveren van de collecties moderne kunst, kunstnijverheid, mode en muziek zodat ook toekomstige generaties ervan kunnen blijven genie ten. Eventuele restauraties maar ook alle handelingen met betrekking tot de kunstwerken, zoals het opstellen, intern verplaatsen en het bruikleenverkeer, worden uitgevoerd door vakmensen. Na het diepgaande onderzoek naar de Victory Boogie Woogie is in 2009 een meerjarig restauratie traject gestart rond de schilderijen van Piet Mondriaan: het Mondriaan Restauratie Project. Dit project kan mede dankzij steun van de BankGiro Loterij worden uitgevoerd. Naast de medewerkers van het restauratieatelier heeft het museum twee externe restauratoren voor dit project aangetrokken.

Risicomanagement Verzuimbeleid In 2009 is gestart met het ontwikkelen van een nieuwe ver zuimaanpak waarbij meer aandacht is voor het voorkomen van verzuim. Bovendien is het accent meer komen te liggen op de mogelijkheden dan op de beperkingen van de (deels) arbeidsongeschikte medewerker. Leidinggevenden en OR zijn door middel van workshops en voorlichtingsbijeenkom sten betrokken bij de vormgeving van het beleid. Een quick scan heeft ons inzicht gegeven in alle verzuimgerelateerde aspecten. Opvallend was dat het verzuimcijfer van 2009 (4%) al sterk was verbeterd tegenover dat van 2008 (6,5%). In het kader van preventie werd de mogelijkheid gebo den om op de werkplek kosteloos gevaccineerd te worden tegen griep. Om goed voorbereid te zijn op de dreigende Mexicaanse griep werd een crisisteam opgericht dat de ont wikkelingen nauw volgde. Gelukkig was verdere actie niet nodig.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen Als openbare instelling vinden we het van groot belang dat medewerkers zich bewust zijn van de betekenis die een museum in de samenleving heeft. Een verantwoorde bedrijfsvoering maakt daar dan ook onderdeel van uit. Het Gemeentemuseum Den Haag onderzoekt hoe energiebespa ring kan worden gerealiseerd. De zorg voor het milieu gaat ons allen aan. Hergebruik van materiaal is een ander punt van aandacht dat met name in de tentoonstellingsopbouw speelt. Door voorzichtiger om te gaan met materialen is her gebruik vaker mogelijk. 9 terug naar I N H O U D S O P G AV E

1

Collectie: verwervingen Aankopen Moderne kunst: 16 objecten Kunstnijverheid: 11 objecten Mode: 1 object Schenkingen Moderne kunst: 4 objecten Kunstnijverheid: 7 objecten Mode: 364 objecten Foto’s: 13 objecten Muziek: 12 objecten

Het Gemeentemuseum Den Haag bezit een internationale topcollectie met vele hoogtepunten. De verzameling is opge bouwd uit deelcollecties: Beeldende Kunst, inclusief fotogra fie; Kunstnijverheid; Mode en muziekinstrumenten. Ons stre ven is deze collecties te versterken. Het aankoopbeleid van het museum richtte zich in 2009 niet zozeer op de kwantiteit als wel op de kwaliteit. Het Gemeentemuseum Den Haag is niet in het bezit van een encyclopedische verzameling. In het verleden zijn belangrijke kunstenaars ‘gemist’. Maar in plaats van verwarde pogingen te ondernemen deze lacunes op te vullen, koesteren we onze status en zien dat juist als een sterk punt. Overdaad schaadt. Het Gemeentemuseum Den Haag heeft de luxe zich te concentreren op topstukken. De aan winsten moeten zich immers kunnen voegen in onze hoog staande collectie. Wel moet hier worden aangemerkt dat het Gemeentemuseum Den Haag een aantal deelverzamelin gen bezit die onuitputtelijk zijn. Uiteraard is dat de collectie Mondriaan, maar ook de grote verzameling Haagse School kan hiertoe gerekend worden. Voor de collectie Escher wist het museum een bijzondere blauwe versie van de beroemde prent Dag en Nacht te verwerven, met genereuze steun van de Paleiswinkel van Escher in het Paleis.

Op het gebied van de moderne kunst werd een twintigtal werken verworven. Een vroeg werk is het schilderij Falaises sur la côte Normande van de Franse schilder Eugène Isabey (1803-1886). Het is voor het eerst in twintig jaar dat weer een negentiende-eeuws schilderij werd aangekocht. Met dit werk heeft het museum een sleutelstuk toegevoegd aan zijn collectie negentiende-eeuwse kunst die tot de belangrijkste van Nederland behoort. Isabey was één van de meest talent volle Franse romantische schilders die ook in Nederland werd bewonderd. Zo had hij een grote invloed op Nederlandse kunstenaars als Johan Barthold Jongkind (1819-1881) en Wijnand Nuyen (1813-1839) van wie het Gemeentemuseum verschillende werken bezit. Een indrukwekkende aankoop/deels schenking is het klassiek moderne schilderij Compositie in grijs van de van oorsprong Hongaarse kunstenaar Vilmos Huszár (1884-1960). Dit abstracte werk uit 1918 dateert uit de beginperiode van De Stijl. Van deze groep kunstenaars, Nederlands belangrijkste bijdrage aan de ontwikkeling van de moderne kunst, bezit het museum een topverzameling, niet in de laatste plaats dankzij de Mondriaancollectie. Het olieverf op doek van Huszár vormt een prachtig spel van grijzen in verschillende toonaarden, dat wordt bijeengehouden in een originele hou ten lijst die in de kleuren zwart en wit is geschilderd. Naar aanleiding van de tentoonstelling Line-up van de schil der Michael Raedecker (1963) kocht het museum een recent werk aan, het doek Reflex uit 2003. Raedecker, die in Londen woont en werkt, is een van de meest succesvolle kunstenaars van deze tijd. In zijn monumentale doeken combineert hij op gedurfde wijze schilder- en borduurkunst. Van de eveneens hedendaagse kunstenaar Daniel Richter (1962) werd het schilderij Flash verworven. In 2007 had het museum al twee stukken gekocht, naar aanleiding van de spraakmakende tentoonstelling van zijn werk in het GEM.

M.C. Escher (1898-1972), Dag en nacht, 1938, houtsnede in zwart en grijs, gedrukt van twee blokken, aankoop 1980 Eugène Isabey (1803-1886), Falaises sur la côte Normande (Rotspartijen bij de Normandische kust), niet gedateerd, olieverf op papier op doek, aangekocht met steun van de Vrienden 2009 Michael Raedecker (1963), the reflex, 2003, olieverf en draad en garen en wol op doek, aangekocht in 2008


1

collectie: verwervingen

Met de verwerving van Flash beschikt het museum nu over een representatieve selectie van zijn werk. Deze aankopen tonen de ambitie van het Gemeentemuseum Den Haag om een internationale selectie hedendaagse schilderkunst op te bouwen. Op het gebied van de fotografie werd werk verworven uit de nalatenschap van de in 2009 overleden Haagse fotograaf Gerard Fieret (1924-2009) en een foto van de internationaal vermaarde Amsterdamse fotograaf Erwin Olaf (1959) aan wie in 2008/2009 in het Fotomuseum een tentoonstelling werd gewijd. In 2009 werd de collectie Fotografie bovendien wederom uit gebreid met enkele schenkingen van Willem van Zoetendaal, waarmee de Collectie Zoetendaal een steeds belangrijker rol gaat spelen in het collectiebeleid van het museum. Voor de verzameling oude kunstnijverheid kon de hand worden gelegd op een unieke beker van 18 karaats goud van de Haagse zilversmid Philip de Meyer. Dit werk uit 1849 was een geschenk van de ingezetenen van Celebes aan hun oud-gouverneur Pierre Jean Baptiste de Perez (1803-1859). De bokaal, een van de weinige stukken Haags goud die ons bekend is, vormt een mooie schakel tussen twee unieke col lecties van het Gemeentemuseum: de verzameling koloniaal zilver en de collectie Haagse edelsmeedkunst. Naar aanleiding van de tentoonstelling Glas(s). Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969 - 2009 werd een glasinstallatie aan gekocht van Mieke Groot (1949) en een aantal glazen objec ten van Caroline Prisse (1969). Groot was in de periode 19802000 samen met Richard Meitner hoofd van de glasafdeling aan de Rietveld, waar Prisse sinds 2000 de scepter zwaait. Hun werk vertegenwoordigt twee belangrijke richtingen in de internationale glaskunst en vormt om die reden een belang rijke aanvulling op de glascollectie die het museum rijk is.

Overige aankopen 2009 Thorsen Brinkmann Donna Delle, 2008, c-print Die Busenwunder, 2009, c-print Morandi-O’Rose, 2009, c-print Strumpfi la vie, c-print Mirobora, c-print Sander van Deurzen Vitrinegeluk, 2008, Acrylverf op doek Louis Gabriel Eugène Isabey Falaises sur la côte normande, Olieverf op papier op doek Emilie Mediz-Pelikan Trees in a landscape near Berchtesgaden, 1903, Potlood en gekleurd krijt op papier Philips de Meijer Beker in foudraal, 1849, Goud Holger Niehaus Untitled, 2008, foto Carla van de Puttelaar 5 foto’s (Zonder titel), 1996, cibachrome Frans Zwollo jr. Bakje met emaildecoratie, 1925 Vloeiroller en schotel, 1926

Mieke Groot (1949) Installatie/Instalation, 2008-2009, verworven met steun van het/acquired with the support of the Jaap en Joanna van der Lee-Boersfonds Caroline Prisse (1969) v.l.n.r.: Zonder Titus/without Titus, 2009, verworven met steun van het Jaap en Joanna van der Lee-Boersfonds; Tweetal wortelvazen/Two rootvases, 2009, verworven met steun van het/acquired with the support of Jaap en Joanna van der Lee-Boersfonds; Tulpenvaas uit meedere delen/ Multi parted flowervase, 2009, verworven met steun van het/acquired with the support of Jaap en Joanna van der Lee-Boersfonds


1

collectie: verwervingen

Keuze uit schenkingen 2009 ING schenking Alessi Rosenschale, zilver Cornelis de Haan, Louis XV kandelaars (vier van de zes), zilver Cornelis de Haan, Louis XV broodmand, zilver Reinier de Haan, Louis XV strooibussen, zilver Cornelis de Haan, Louis XV pijpenkomforen, zilver Isacq Samuel Busard, Paar zilveren sausboten, zilver François van Stapele, Zilveren visvergiet met ronde schotel Zilver François van Stapele, Zilveren ronde schaal, zilver onbekend, Zilveren rond cabaret, zilver Marinus van Stapele, Zilveren rechthoekig dienblad, zilver Cornelis ‘t Hart, Zilveren ovaal dienblad, zilver J. Vos & Co, Zilveren ovaal dienblaadje, zilver Cornelis ‘t Hart, Zilveren rond suikerbakje, zilver Cornelis ‘t Hart, Zilveren ovoide melkkannetje, zilver François Simons, Zilveren tafelcouvert en dessertcouvert broodmand, zilver

Vaclav Cigler, Twee organische vormen, glaskunst Milos Balgavy, Cylinder, glaskunst Vaclav Cigler, Dubbel pyramide, glaskunst Juraj Oprsal, Vermoeden, glaskunst Juraj Oprsal, Reisbrief, glaskunst Zora Palova, Geheim, glaskunst Marian Mudroch, Beweging, glaskunst Askold Zacko, Gevallen koning, glaskunst Pavel Hloska, Zwarte toren, glaskunst Eva Fiserova, Vitaliteit, glaskunst Eva Fiserova, Bewaker Wachter, glaskunst Jozef Tomecko, Kubus, glaskunst Lino Tagliapietra, Schaal, Lino Tagliapietra TO, glaskunst Lino Tagliapietra, Effetre International Murano, glaskunst Lino Tagliapietra, Pezzo Unico, glaskunst Lino Tagliapietra, Vaas, Lino Tagliapietra, glaskunst Lino Tagliapietra, Murano 1988 Test Piece, glaskunst Vaclav Cigler, Paarse naalden, glaskunst


2

Tentoonstellingen Het Gemeentemuseum Den Haag organiseert tussen de 30 tot 50 tentoonstellingen per jaar. Verdeeld over het Gemeentemuseum, Fotomuseum Den Haag, GEM, museum voor actuele kunst en Gemak. Het programma kenmerkt zich door een grote diversiteit: ‘voor elk wat wils’. Met betrek king tot de beeldende kunst ziet het Gemeentemuseum Den Haag zich als taak gesteld internationale tentoonstellingen te organiseren over klassiek-moderne kunst. De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, met de grote nadruk op de internationale kunstwereld, biedt hiervoor veel aankno pingspunten. De komende jaren wil het museum projecten opzetten die aandacht besteden aan de meesters van de 20ste-eeuwse kunst die in Nederland te weinig te zien zijn. Zo hopen we het Nederlandse publiek te bedienen, zodat het niet telkens naar Europese steden hoeft af te reizen om de grote meesters te zien. In najaar 2009 was Cézanne – Picasso – Mondriaan de eerste tentoonstelling sinds ruim vijftig jaar die aandacht aan Cézanne besteedde. Het Gemeentemuseum Den Haag is van mening dat het de taak is van een vooraanstaand museum om tentoonstellin gen te organiseren voor een breed publiek. Het tentoonstellingsbeleid richt zich op een afwisseling van grootschalige publiekstrekkers met intieme museale presen taties en gedegen collectiepresentaties. Of het nu om ten toonstellingen of collectiepresentaties gaat, de eigen verza meling dient hierbij steeds als uitgangs- c.q. vertrekpunt. Op het gebied van de Kunstnijverheid vinden er jaarlijks meerdere tentoonstellingen plaats. In 2009 speelde de glas collectie van het museum een belangrijke rol in de program mering met de dubbeltentoonstelling: Glinsterend Glas – 1500 jaar Europese glaskunst en Glas(s) – Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969-2009. Zoals de laatste jaren gebrui kelijk diende het onderzoek naar de eigen collectie als leidraad voor de tentoonstelling en de schitterende publicaties.

Bijzondere ontwikkelingen Zoals alle cultuurinstellingen moeten musea hun openbare financiering legitimeren door de publieke belangstelling voor hun activiteiten aan te tonen. Het tentoonstellings programma is het belangrijkste middel om dit te bereiken. Tentoonstellingen trekken extra bezoekers, extra geldstro men en genereren aandacht van de media. Dit zijn meetbare gegevens. Door het opvoeren van de hoeveelheid en het program meren van voor een breder publiek aantrekkelijke tentoon stellingen heeft het Gemeentemuseum Den Haag zich al jaren lang kunnen bewijzen. Met meer dan 50 tentoonstel lingen in 2008 was echter een toppunt bereikt waarbij de vraag opkwam of een dergelijk tempo op den duur niet tot vervlakking zou leiden of tot het verdringen van kwaliteit door kwantiteit. Dergelijke overwegingen en het feit dat in 2009 de helft van de tentoonstellingsoppervlakte van het Berlagegebouw in beslag werd genomen door de langdurige collectiepresentatie XXde Eeuw heeft tot een vermindering van de hoeveelheid tentoonstellingen geleid. Niettemin heeft het Gemeentemuseum in het Berlagegebouw, in het GEM, het Fotomuseum en in Gemak samen toch nog 40 tentoonstellingen georganiseerd – een hoeveelheid die nog steeds ver uitsteekt boven wat bij vergelijkbare instel lingen in Nederland en in het buitenland gebruikelijk is – , waarvan 10 thematische collectiepresentaties, 28 kleine tot middelgrote tentoonstellingen in de verzamelinggebieden moderne en eigentijdse kunst, fotografie en kunstnijverheid, en vijf voor een breder publiek aantrekkelijke tentoonstellin gen: Christian Schad – Retrospectief, Liefde, kunst en passie – Kunstenaarsechtparen, De Schone Slaapster, Vlaho Bukovac – Kosmopoliet uit Kroatië en Cézanne – Picasso – Mondriaan. En in het Fotomuseum werd bij wijze van experiment Man Ray - Zorgeloos, maar niet onverschillig getoond – een klassiek moderne tentoonstelling, die normaal in het Berlage


2

tentoonstellingen

gebouw geprogrammeerd zou worden – om te zien of met dergelijke tentoonstellingen de bezoekersgetallen van het Fotomuseum noemenswaardig verhoogd kunnen worden. Vooral door de bijzonder hoge kosten van Cézanne – Picasso – Mondriaan werd de jaarlijkse modetentoonstelling naar het voorjaar 2010 uitgesteld.

Publiekstrekkers Berlage gebouw Christian Schad Retrospectief (31 januari t/m 10 mei) Het programma van 2009 begon met de eerste Nederlandse overzichtstentoonstelling van één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Nieuwe Zakelijkheid, Christian Schad (18941982). Schad werd in de jaren twintig bekend met zijn por tretten van hoogwaardigheidsbekleders, artiesten en aristo craten. De koele uitstraling, het gladde oppervlak, de eroti sche lading en opvallend grote ogen als ‘spiegels van de ziel’ hebben zijn portretten tot iconen van de jaren ’20 gemaakt. Zowel de decadentie als het unheimliche van de roaring twenties heeft de Duitse kunstenaar als geen ander weten te vangen. Zijn werken zijn over de hele wereld in toonaange vende collecties vertegenwoordigd. De tentoonstelling was georganiseerd in samenwerking met het Leopold Museum Wenen. De oorspronkelijke samen stelling voor Wenen, door Rudolf Leopold en Michael Fuhr in nauwe samenwerking met de Christian-Schad-Stiftung Aschaffenburg verzorgd, trachtte de kunstenaar binnen zijn artistieke context voor te stellen door andere kunstenaars van het interbellum, maar ook van na WO II erbij te betrek ken. Doordat in het Gemeentemuseum de beschikbare ruimte beperkter was, maar ook omdat het om het eerste Schad retrospectief in Nederland ging, werd ervoor gekozen

om de tentoonstelling in Den Haag uitsluitend op het oeuvre van Christian Schad te concentreren. Bij de tentoonstelling verscheen bij de Duitse Wienand Verlag een in deze zin aan gepaste Nederlandstalige versie van de catalogus – de eerste Nederlandstalige publicatie over deze kunstenaar. Liefde! Kunst! Passie! – Kunstenaarsechtparen (21 februari t/m 1 juni) De kunstgeschiedenis wordt meestal gezien als een geschiedenis van sterke, mannelijke indivi duen. Vrouwen komen daarin maar mondjes maat voor en als partner van een kunstenaar – enkele uitzonderingen daargelaten – al helemaal niet. In de 20ste eeuw is hier langzamerhand verandering in gekomen. De tentoonstelling richtte zich op de periode waarin de acceptatie van de vrouw als kunstenaar nog pril was en het samenzijn hooguit als een bijkomstigheid werd gezien: van het einde van de 19de eeuw tot de jaren ‘60 – ruwweg de periode van het Modernisme. Ze begon met het tragische liefdesverhaal van Camille Claudel en Auguste Rodin, ging verder via het Expressio nisme van Der Blaue Reiter (Kandinsky en Münter, Jawlensky en Von Werefkin), de Russische Avant-garde, waar vrouwen al een heel eigen en onafhankelijke identiteit als kunste naar hadden (Gontsjarova en Larionov), het Dadaisme, het Orphisme (Höch en Hausmann, de Arps en de Delaunays) tot aan de abstract expressionistische schilderkunst van de jaren ‘50 en het Nouveau Réalisme van Niki de Saint Phalle en Jean Tinguely. Uiteraard was er ook een zaal met Frida Kahlo en Diego Rivera. De tentoonstelling werd met 13 paren door het WallrafRichartz Museum in Keulen geïnitieerd (samenstelling: Barbara Schaefer). Als belangrijkste bruikleengever leverde


2

tentoonstellingen

het Gemeentemuseum Den Haag met een groot aantal topwerken uit zijn collectie hier al een cruciale bijdrage. Aan de presentatie in Den Haag zijn nog vier paren toegevoegd: drie Nederlandse paren uit de context van het Nederlandse expressionisme en, als Europese tegenhanger van het paar Krasner & Pollock, het paar Bergman & Hartung. In plaats van de zeer omvangrijke Duitse catalogus in het Nederlands uit te brengen werd ervoor gekozen in eigen beheer een Nederlands supplement bij de Duitse catalogus te produceren dat ook los te koop was – een zeer succesvolle keuze. De Schone Slaapster – Victoriaanse schilderkunst uit het Museo de Arte de Ponce (4 juli t/m 20 september) Flaming June van Frederic Leighton (1830-1896) en vijf sprookjesachtige schilderijen van Edward Burne-Jones (1833-1898) vormden de hoogte punten van een bijzondere tentoonstelling van prerafaëlie tische schilderkunst, die in de zomerperiode te zien was. De prerafaëlieten leverden de belangrijkste Engelse bijdrage aan de negentiende-eeuwse schilderkunst, en de getoonde representatieve topstukken uit het Victoriaanse tijdperk maken deel uit van de collectie van het Museo de Arte de Ponce in Puerto Rico. De schilderijen waren voor het eerst in Nederland te zien. De mogelijkheid om deze tentoonstelling naar Nederland te halen deed zich op zeer korte termijn voor. Eerst was ze in Madrid in het Prado te zien en later zou ze naar Duitsland en de Verenigde Staten doorreizen. Ertussen lag een hiaat, waar van het Gemeentemuseum maar drie maanden van tevoren kennis kreeg. In recordtijd werden de onderhandelingen afgerond en werd de Nederlandse bewerking van de cata logus geproduceerd. Dit geluksgeval betekende een unieke

verrijking van het jaarprogramma op het gebied van de kunst van de 19de eeuw in de zomerperiode, wanneer in Den Haag normaal relatief weinig bezoekers op het Gemeentemuseum af komen. Vlaho Bukovac - Kosmopoliet uit Kroatië (26 september 2009 t/m 10 januari 2010) Net als de Victoriaanse kunst was ook de Kroatische schildersvorst Vlaho Bukovac (1855-1922) geliefd op de Europese salons van de late 19e eeuw. In die zin vormde deze najaars tentoonstelling een passend vervolg op De Schone Slaapster. Bukovac werd geboren in de Kroatische provincie, maar woonde later in Amerika, Parijs, Zagreb en Praag en ver bleef lange periodes in Engeland en Wenen. Zijn bijzondere schilderstalent had het mogelijk gemaakt dat hij, als een van de weinige Kroatische kunstenaars, op 22-jarige leeftijd op de Parijse École des Beaux Arts les mocht krijgen van de beroemde Alexandre Cabanel. De Salon van 1882 was voor hem een eerste triomf, maar Bukovac’ succes beperkte zich niet alleen tot Frankrijk. Ook in Engeland brak hij door met behulp van de Vicars Brothers in Londen. Hoewel Bukovac dankzij zijn perfecte beheersing van de academische schil derkunst een zeer gewaardeerd lid was van het officiële kunstcircuit, liet hij zich ook inspireren door de moderne, impressionistische kunstenaars die in de kleine galeries te zien waren. Die invloed blijkt in zijn lossere verfstreek en de techniek van het pointillisme die hij zichzelf gaandeweg eigen maakte. Gedurende al zijn omzwervingen en zijn lange tijd in Parijs bleef zijn geboortegrond lonken. Zijn droom om het culturele leven in Kroatië nieuw leven in te blazen, bracht hem in 1893 naar Zagreb. Hij overtuigde ook andere succes volle kunstenaars zich weer in hun vaderland te vestigen en zo ontstond een actief, bloeiend cultureel centrum waar ook Bukovac de vruchten van plukte. De groep die hij om zich


2

tentoonstellingen

heen verzamelde stond door hun zonnige, mediterrane wer ken in het buitenland al snel bekend als ‘The Colorful School of Zagreb’. Het besluit om deze tentoonstelling in Den Haag te tonen had ook een politieke achtergrond: Kroatië wilde zich graag in de stad van het Joegoslavië tribunaal van zijn culturele en Europese kant laten zien. Het was het idee van de vroegere directeur van de Moderna Galeria te Zagreb, Igor Zidic, die tevens als commissaris optrad. De bruiklenen kwamen van musea en privéverzamelingen in Servië en Kroatië en de tentoonstelling werd ruimhartig door de Kroatische overheid en door privé-instellingen gesponsord. Cézanne – Picasso – Mondriaan. In nieuw perspectief (17 oktober 2009 t/m 24 januari 2010) In 1911 werd door de Amsterdamse Moderne Kunstkring een invloedrijke tentoonstel ling georganiseerd. Medeorganisator Piet Mondriaan (1872-1944), die o.a. met zijn werken Duin V en Evolutie aan die tentoonstelling deelnam, werd op deze ten toonstelling met werk van Paul Cézanne (1839-1906) en van Pablo Picasso (1881-1973) geconfronteerd. Toen Mondriaan zag hoe de jongere Picasso vanuit Cézanne’s gestructureerde verfopdracht zijn kubisme had ontwikkeld ging bij hem blijk baar een knop om: Mondriaan verhuisde naar Parijs en begon daar zijn kubistische fase. Zo leidde deze confrontatie uit 1911 tot wellicht een van de meest spectaculaire gevallen in de kunstgeschiedenis van beïnvloeding van kunstenaars onderling, op bovendien het meest cruciale moment van het ontstaan van de moderne kunst.

Wie anders dan het museum met de grootste Mondriaancollectie ter wereld moest over dit onderwerp een tentoonstelling maken, temeer omdat de herkenning van Cézannes sleutelpositie aan Nederland blijkbaar voor bijgegaan was: Er zijn maar weinig schilderijen van zijn hand in Nederlandse collecties bewaard gebleven en de laatste omvangrijkere expositie van zijn werk was in de jaren ’50 – eveneens in het Gemeentemuseum Den Haag. Een tentoonstelling met veel werken van Cézanne en Picasso kost al gauw het drievoudige van wat het museum normaal gesproken voor dit soort tentoonstellingen beschikbaar heeft. Temeer omdat in Nederland de mogelijkheden om aanvullende financiering te vinden beperkt zijn. Dat de derde kunstenaar, Mondriaan, ruim in de eigen collectie vertegen woordigd is, hielp uiteraard. Hier kwam de buitenkans bij dat de Franse Réunion des Musées Nationaux i.s.m. het Musée Granet te Aix-en-Provence voor de zomer van het jaar een tentoonstelling over de relatie tussen Picasso en Cézanne aan het voorbereiden was. Een groot gedeelte van deze tentoon stelling kon worden overgenomen. Naast de toevoeging van Mondriaan aan de tentoonstelling maakte het museum er veel werk van om de selectie van werken van vooral Cézanne voor Den Haag uit te breiden. De publieke aandacht die de aanloop naar deze spectaculaire tentoonstelling genereerde maakte dat het museum in contact kwam met een tot dan toe onbekende privéverzameling, die bereid gevonden kon worden om een kubistische Mondriaan en een Cézanne schil derij in langdurig bruikleen aan het museum te geven.


2

tentoonstellingen

Kunstnijverheid Glinsterend Glas – 1500 jaar Europese glaskunst (14 maart t/m 1 november) Glas(s) – Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969-2009 (14 maart 2009 t/m 1 november) Met de twee langdurige tentoonstellingen Glinsterend Glas en Glas(s) – Gerrit Rietveld Academie stond het jaar 2009 voor wat de kunstnijverheid betreft helemaal in het teken van het glas. In de tentoonstelling Glinsterend Glas stond Europees glas uit de periode 400-1900 centraal. Aan de hand van glas voorwerpen van uitsluitend de eigen collectie kon een volledig overzicht van de productie van glas door de vijf tien eeuwen heen worden gegeven. De glascollectie van het Gemeentemuseum Den Haag behoort dan ook tot de belangrijkste museale glasverzamelingen van Nederland. Deze unieke collectie is het resultaat van een gericht verza melbeleid, systematisch toegepast door verschillende direc teuren van het museum sinds de beginperiode van diens bestaan. Om haar volledigheid te kunnen laten zien, werd ervoor gekozen de presentatie op twee opeenvolgende tentoonstel lingperiodes te verdelen: Glinsterend Glas I liep van 14 maart tot en met 28 juni en Glinsterend Glas II van 4 juli tot en met 1 november. In het jaar 2009 bestond de glasafdeling van de Gerrit Rietveld Academie veertig jaar en met de tentoonstelling Glas(s) – Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969-2009 in het Gemeentemuseum Den Haag werd dit lustrum gevierd. De glasopleiding van de Rietveld Academie neemt natio naal en internationaal een unieke positie in en kan tot de belangrijkste ter wereld worden gerekend. Glas(s) toonde haar rijke geschiedenis en liet aan de hand van hedendaagse

ontwerpen zien hoe toonaangevend de opleiding nog steeds is. Het accent lag bij de hedendaagse glaskunst met werken van (oud)docenten en (oud)studenten als Bert Frijns, Mieke Groot, Dafna Kaffeman, Katrin Maurer, Richard Meitner, Richard Price, Sybren Valkema, Gareth Noel Williams en vele anderen. De tentoonstelling is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Gerrit Rietveld Academie.

GEM / Fotomuseum Met bijna 85.000 bezoekers bereikte het GEM / Fotomuseum bijna een verdubbeling van het gemiddelde van de voor afgaande jaren. Dit was vooral te danken aan de volgende tentoonstellingen: Man Ray – Zorgeloos, maar niet onverschillig (24 januari t/m 19 april, Fotomuseum Den Haag) Man Ray (1890-1976) was een van de vooraan staande kunstenaars van de klassieke avantgarde die ervoor zorgde dat fotografie kunst werd, hoewel dat eigenlijk niet zijn bedoeling was. Hij begon als schilder maar kwam door zijn vriendschap met Marcel Duchamp in contact met de Europese avantgarde, zoals het surrealisme en Dada. Zorgeloos, maar niet onverschillig gaf een groots en veelom vattend overzicht van Man Ray’s kunst en leven. De meer dan driehonderd tentoongestelde objecten waren afkomstig uit zijn nalatenschap, die wordt beheerd door de Man Ray Trust. Sommige stukken in de expositie werden voor de allereerste keer tentoongesteld, zoals bijzondere polaroids uit de jaren ’50. De samenhang tussen kunst en inspiratie verleende een nieuwe blik op zijn werk. De vier verschillende creatieve fases in Man Ray’s leven werden in de expositie nader belicht. Fases die nauw


2

tentoonstellingen

samenhangen met de plek waar hij op dat moment woonde - New York, Los Angeles of Parijs -, de vrienden die hij had en de zaken om hem heen die hem inspireerden. Niet alleen aan de hand van de topstukken die hij naliet, maar misschien juist door middel van de alledaagse dingen die voor hem zo belangrijk waren, toonde Zorgeloos, maar niet onverschillig de wereld zoals Man Ray hem door de lens van zijn camera zag. De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met de Man Ray Trust in Long Island, New York en La Fábrica in Madrid. Michael Raedecker - line-up (11 juli t/m 1 november, GEM, museum voor actuele kunst) Michael Raedecker (Amsterdam, 1963) maakte het afgelopen decennium een komeetachtige, internationale carrière. Hij wordt beschouwd als een van de meest succesvolle kunstenaars van zijn gene ratie, die echter in Nederland, zijn vaderland, nog weinig te zien was geweest. De solotentoonstelling in GEM, museum voor actuele kunst met werk van de voorafgaande vijf jaar – monumentale doeken waarin hij op gedurfde wijze schil der- en borduurkunst combineert – was de eerste in een Nederlands museum. Raedecker begon zijn artistieke scholing aan de modeoplei ding van de Rietveld Academie. Hij kwam er al snel achter dat hij liever schilder werd dan modeontwerper en besloot na zijn afstuderen het roer om te gooien. In 1993 kwam hij op de Rijksakademie en halverwege de jaren negentig ver huisde hij naar Londen, waar hij een Masteropleiding aan het prestigieuze Goldsmiths College volgde. Sinds die tijd woont en werkt hij in Londen. Met zijn bloemstillevens, portretten en landschappen gemaakt in een combinatie van verf en borduurgaren, veroverde hij al snel de Londense kunstwe reld. Zijn grote, internationale doorbraak beleefde Raedecker

toen de bekende verzamelaar Charles Saatchi zijn werk aan kocht, hij in 1999 de John Moores Prize won, de belangrijkste Engelse prijs voor de schilderkunst, en in 2000 werd genomi neerd voor de Turner Prize. De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met het Camden Arts Centre te Londen en Carré d’Art, Musée d’art contemporain te Nîmes maar werd in Den Haag met enkele stukken uitgebreid. The Family and The Land – Sally Mann (26 september 2009 t/m 10 januari 2010, Fotomuseum Den Haag) Sally Mann (Lexington, VA, VS 1951) geldt als een van de belangrijkste fotografen van de Verenigde Staten. Na haar studie te hebben voltooid, keerde ze terug naar haar geboortestad Lexington in Virginia, waar ze zich toelegde op de fotografie. De serie Immediate Family (1984-1994) maakte haar in één klap wereldberoemd. Tien jaar lang legde ze haar eigen kinderen vast op haar farm in Virginia, volgde hun ontwikkeling van kind naar puber, hoe ze zwommen en speelden en hoe hun lichaam veran derde. Na tien jaar haar kinderen te hebben gefotografeerd, verplaatste ze haar lens naar de natuur en het landschap van haar geboortestaat Virginia in de gelijknamige serie uit 1993 - 1994. Voor de serie Deep South (1996-1998) ging ze naar de zuidelijke staten, waar ze de geschiedenis van de Burgeroorlog zichtbaar maakte. Een derde in de tentoonstelling vertegenwoordigde serie was What Remains (2000-2004) waarmee Sally Mann haar focus naar dood en vergankelijkheid verlegde. Gefascineerd door het ontbindingsproces van overleden lichamen en de teruggave aan de natuur fotografeerde ze in de tuin van een forensisch instituut de lijken die tussen de bomen, planten en struiken lagen te wachten tot ze in de juiste staat van


2

tentoonstellingen

ontbinding waren voor de onderzoeken van het instituut. Het controversiële aspect van vooral deze serie werd in de media breed uitgelicht (de NPS zond op 7 augustus de documen taire What Remains – De omstreden foto’s van Sally Mann uit). Dit heeft haar bekendheid nog uitgebreid buiten de grenzen van de kunstfotografie. Dankzij de bijzondere sfeer die de kunstenares haar werk meegeeft, door gebruik van antieke camera’s en 19e-eeuwse fotografische processen, werd ook deze tentoonstelling een publiekssucces.

Escher in Het Paleis Het jaar 2009 stond in het teken van de herinrichting van het museum. Was de tentoonstelling voorheen vooral chrono logisch, tegenwoordig is zij thematisch ingericht. Het thema Escher tot in de eeuwigheid, leven en werk van M.C. Escher vanuit een ander perspectief vormde het startpunt van de her inrichting. Naast Escher tot in de Eeuwigheid is op de tweede etage doorlopend de tentoonstelling Optische Illusie, wat is dat? te zien. Om de herinrichting te realiseren heeft het paleis in de zomervakantie drie weken zijn deuren gesloten. Ondanks deze sluiting heeft dit niet tot een daling in bezoekersaantal len geleid. Bij de renovatie is het parket hersteld dat Donald Judd in 1991-1992 ontwierp voor de voormalige Koninklijke vertrekken van de begane grond en de eerste verdieping. Ook zijn de verschillende vertrekken opnieuw gedeco reerd, waardoor de voormalige paleisfunctie beter voelbaar is. Sommige kroonluchters die Hans van Bentem in 2003 en 2007 voor dezelfde vertrekken liet maken, hebben een nieuwe plaats gekregen.

Koninklijke vertrekken Naast het werk van M.C. Escher heeft ook het interieur van het voormalige winterpaleis van Koningin-Moeder Emma de verdiende aandacht gekregen. Op eigentijdse wijze wordt getoond hoe de koninklijke vertrekken eruit zagen in de tijd dat zij hier woonde. Emma was de eerste van vier vorstinnen die dit Paleis gebruikte. Zij woonde en werkte er in de winter. Ze ontving aan het Lange Voorhout zowel officiële bezoekers als familie. Door deze presentatie is Escher in Het Paleis het enige open bare gebouw in de Hofstad waar de voormalige koninklijke functie te beleven is. Escher tot in de eeuwigheid, leven en werk van M.C. Escher vanuit een ander perspectief (permanente tentoonstelling) Wie naar het werk van Escher kijkt, ziet zijn twee grote inte ressegebieden: de natuur en de wiskunde, ofwel het land schap en de vlakvulling, of eeuwigheid en oneindigheid. Over het algemeen worden deze twee onderwerpen geschei den besproken en gepresenteerd. Maar het latere werk heeft een hele speciale Escher verbinding tussen eeuwigheid en oneindigheid in de kringlopen, cirkellimieten, metamorfosen, het perpetuum mobilé (de doorgaande beweging) en de geschakelde ruimte. Hoe dit verloop tot stand is gekomen, wordt thematisch in de nieuwe presentatie uitgelegd. Staatshoeden (van 18 september t/m 4 oktober) Van woensdag 16 september, de dag na Prinsjesdag, tot en met zondag 4 oktober waren er voor de tweede maal hoe den van de vrouwelijke ministers, staatssecretarissen en leden van de eerste en tweede kamer te zien. In totaal 43 bewindslieden stemden erin toe de gedragen hoed tijdens Prinsjesdag gedurende 2 weken tentoon te stellen. 19 terug naar I N H O U D S O P G AV E

2

tentoonstellingen

Escher in Het Paleis sluit met deze extra expositie aan bij de traditie van Koningin Juliana waarbij het voormalige Paleis Lange Voorhout in het middelpunt van de belangstelling stond na de toespraak in de Ridderzaal. Waar vroeger staats hoofden dineerden, waren nu staatshoeden te bewonde ren. De symbolische overdracht van de eerste hoeden vond plaats op Prinsjesdag in de Staten Passage van de Tweede Kamer. De extra tentoonstelling leverde veel publiciteit op in zowel de landelijke als de lokale media.

Gemak Beloofde Land, aan het begin van het jaar, was de laatste van een cyclus van vier tentoonstellingen over het Midden Oosten, die met de publicatie Borders – Contemporary Middle Eastern Art and Discourse werd afgesloten. Hiermee werd tevens het contract van Gemakconservator van het eerste uur, Robert Kluijver, afgerond. Het overige Gemakprogramma van 2009 – afgezien van twee kleine presentaties die door de Vrije Academie werden verzorgd – werd ingevuld door andere conservatoren van het Gemeentemuseum: Kibri a Kulturu – Marcel Pinas door Doede Hardeman; Joël van Houdt – Entering Europe door Wim van Sinderen; DDR: Ostalgie & Paranoia: Dora García en Maix Mayer door Laura Stamps Het doel van deze beleidswijziging was om het inhoudelijke zwaartepunt van Gemak, dat tussen kunst en politiek moest liggen maar te ver naar de politiekkant leek doorgeschoten, weer meer richting kunst te verplaatsen.


2

tentoonstellingen

Overzicht alle Tentoonstellingen Gemeentemuseum Den Haag Atelier Ossip

31 januari – 13 april 2009

D e Schone Slaapster. Victoriaanse schilderkunst uit het Museo de Arte de Ponce

Christian Schad Retrospectief

31 januari – 10 mei 2009

Oopsie Daisy: Gé-Karel van der Sterren

Liefde! Kunst! Passie! – Kunstenaarsechtparen

21 februari – 1 juni 2009

14 maart – 1 november 2009

11 juli – 25 oktober 2009

Voorbij de horizon – Landschappen in de moderne kunst

Glinsterend Glas – 1500 jaar Europese glaskunst

4 juli – 20 september 2009

5 september 2009 – 7 februari 2010

Jan Schoonhoven: reliëfs en tekeningen

12 september 2009 – 28 februari 2010

Glas(s) – Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969 - 2009

Birne Helene: Holger Niehaus

14 maart – 1 november 2009

Meer dan kleur – fauvisme en expressionisme in de collectie van de Triton Foundation

26 september 2009 – 10 januari 2010

Cézanne – Picasso – Mondriaan. In nieuw perspectief

17 oktober 2009 – 24 januari 2010

18 april – 5 juli 2009

Günter Brus. Middernachtelijk rood

Vlaho Bukovac: Kosmopoliet uit Kroatië

11 april – 6 september 2009

Frank Gerritz: Coded Language


De Ouborg Prijs – Justin Bennett

31 oktober 2009 – 28 februari 2010

16 mei – 20 september 2009

Nieuw Licht – de Haagse School onthuld

D e menselijke figuur - Beeldhouwkunst uit de collectie van het Gemeentemuseum

13 juni – 27 september 2009

31 oktober 2009 – 24 jan 2010


2

tentoonstellingen

Eten en drinken in de Stijlkamers

14 november 2009 – 11 april 2010

Z ilver aan tafel – Zilver en bestek uit de collecties Frederiks

Tentoonstellingen GEM

14 november 2009 – 28 maart 2010

India Contemporary

Michael Raedecker – line-up

Delftsaardewerk.nl

14 november 2009 – 30 mei 2010

28 maart – 21 juni 2009

11 juli – 1 november 2009

Emo Verkerk – De honderd mooiste tekeningen

11 juli – 1 november 2009

D e wondere wereld van de Tsjechisch-Slowaakse glaskunst

Rob Birza – Pinballmandalamachine

14 november 2009 – 30 mei 2010

11 juli – 23 augustus 2009

Document Nederland

Tentoonstellingen Fotomuseum De Zilveren Camera 2008

7 november 2009 – 17 januari 2010

Léopold Rabus

14 november 2009 – 14 februari 2010

17 januari 2009 – 15 maart 2009

Man Ray – Zorgeloos, maar niet onverschillig

24 januari 2009 – 19 april 2009

Tentoonstellingen Escher in het Paleis

Fabulous Fictions: Paolo Ventura & Jasper de Beijer

Staatshoeden

25 april – 30 augustus 2009

18 september - 4 oktober 2009

Photo Academy Award

Escher tot in de eeuwigheid

Permanent

5 – 20 september 2009

Sally Mann: the family and the land

Optische Illusie, wat is dat?


Permanent


2

tentoonstellingen

Tentoonstellingen Gemak Beloofde Land – Yael Bartana en Pavel Wolberg

10 januari – 22 maart 2009

Tekens van leven en dood

28 maart – 19 april 2009

Kibri a Kulturu – Marcel Pinas

24 april - 21 juni 2009

Joël van Houdt: Entering Europe

27 juni – 27 september 2009

DDR: Ostalgie & Paranoia. Dora García en Maix Mayer

17 oktober 2009 – 3 januari 2010


3

Educatie Het educatieve beleid van het Gemeentemuseum is er van oudsher in eerste instantie op gericht het onderwijs van dienst te zijn. Het museum wil kinderen vanaf 5 jaar oud een inspirerende ervaring in het museum bieden en docen ten van scholen van lessen en lesmaterialen voorzien die zij direct kunnen gebruiken binnen het curriculum. Daarnaast biedt het museum rondleidingen voor volwas senen en in toenemende mate ook workshops, lezingen, cursussen en andere activiteiten. Het museum besteedt extra aandacht aan groepen mensen die van huis uit niet of weinig in aanraking komen met kunst. Hiervan is het Stadsdelenproject dat in 2009 startte het duidelijkste voor beeld. Het museum verbindt zich gedurende een half jaar aan een specifiek stadsdeel in Den Haag en biedt zowel indi viduele bewoners als personen in bijzonder groepsverband gratis museumbezoek aan en activiteiten die aansluiten op hun vraag. Om de innovatie binnen de afdeling Educatie een impuls te geven is in 2009 een Educator volwassenen aange steld. Al te vaak wordt in ons land onder Educatie vooral een programma voor jongeren verstaan. Het Gemeentemuseum Den Haag is van mening dat ook volwassenen – immers de grootste groep bezoekers – graag deelnemen aan speciaal georganiseerde evenementen. Activiteiten voor primair onderwijs In 2009 volgden 20.801 leerlingen in totaal 899 museumles sen in het Gemeentemuseum, GEM en Fotomuseum. Er was keuze uit 19 soorten lesprogramma’s voor kinderen vanaf groep 2. Met dit educatieve programma heeft het museum ook dit jaar een doorsnede van de scholen uit Den Haag en omgeving weten te bereiken. Dit blijkt zowel uit de diversiteit in schooltypen als uit de diversiteit aan culturele achtergron den van de leerlingen. Uit evaluaties komt naar voren dat de vakoverstijgende aan pak met veel aandacht voor de persoonlijke inbreng van kinderen en ruimte voor hun eigen creativiteit goed werkt.

Naast Kunstzinnige Oriëntatie worden in lessen ook leerge bieden als Nederlands en ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ betrokken. De lees- en vertelteksten waarmee leerkrachten lessen kunnen voorbereiden en/of verdiepen wordt niet alleen gestuurd naar school maar ook beschikbaar gesteld via de website. Het Cultuurmenu - een project van Stichting Gezamenlijke Projecten Haagse Musea neemt een vaste plaats in binnen het programma. In 2009 ontwikkelde het museum naar aan leiding van de nieuwe verdeling van klassen over de Haagse erfgoedinstellingen voor groep 4 het nieuwe lesprogramma Dimitri het draakje. Aan het einde van het jaar onderging het interieur van het museumatelier een totale vernieuwing naar een ontwerp van Kossmann.DeJong dat in nauw overleg met de afdeling Educatie tot stand kwam. Activiteiten voor kinderen in hun vrije tijd Het museumatelier wordt tijdens de schoolvakanties gebruikt voor workshops. Iedere schoolvakantie vinden er activiteiten plaats. Kinderen in de basisschoolleeftijd doen onder leiding van museumdocenten, allen beeldend kunstenaar, eerst inspi ratie op in het museum om vervolgens met verf, klei, papier, textiel of tekenmaterialen zelf aan het werk te gaan. In 2009 konden kinderen aan de volgende workshops deelnemen: Ik ben op jou!; Doornroosje en koning Arthur; Met kwast en draad, Kunsttoppers! en Jimmie jammie. Daarnaast zijn er door lopend gratis kindertours te krijgen bij de informatiebalie. Aan de hand van deze kleurige kinderboekjes vol creatieve opdrachten kunnen kinderen samen met hun (groot)ouders een doe-tocht maken door het museum. In 2009 waren beschikbaar: Mijn museum; Ik ben op jou!; Kunsttoppers en Kunstdieren. Ook bood het museum traditiegetrouw speciale acti viteiten aan in het kader van het jaarlijkse Haagse


3

Educatie

kindercultuurfestival De Betovering en nam het deel aan de acties van De Vakantiepas voor Haagse schoolkinderen. Voor de (klein) kinderen van de Museumvrienden werd een speci aal programma van maandelijkse zondagmiddagworkshops in het leven geroepen onder de titel Museumvriendjes! Activiteiten voor het secundair onderwijs Ook was er voor voortgezet onderwijs een uitgebreid en gevarieerd educatief programma dat bestond uit: interac tieve rondleidingen, kijkwijzers, eindexamentours, projecten en workshops. In 2009 maakten 16.094 jongeren hier gebruik van. Scholen uit het hele land bezochten het museum. Bijzondere belangstelling constateerde het museum voor haar examentours in 3 thema’s, die aansloten bij het Centraal Schriftelijk Examen kunstvakken 2 van het vmbo en tehatex (tekenen, handvaardigheid, textiele werkvormen) van havo/ vwo. Alle kijkwijzers en examentours waren gratis te down loaden vanaf de website, daarnaast werden nog eens 1.169 exemplaren (waarvan 812 examenkijkwijzers) in de museum winkel verkocht. Met de regionale (en landelijke) debatwed strijd Artwijs en de juniorpersbijeenkomst in samenwerking met NRC Handelsblad bood het Gemeentemuseum twee vakoverstijgende activiteiten aan. Naast de kunstvakken werd ook aan maatschappijleer en Nederlands een bijzondere invulling geven. Voor docenten waren er 3 goed bezochte docentenmiddagen vol onderlinge uitwisseling. Een ander hoogtepunt vormde een unieke activiteit in het kader van Expert op afstand, een project van Kennisnet/Surfnet, waarbij leerlingen vanuit hun schoolbanken aan een webconference deelnamen. Directeur Benno Tempel was live op zaal bij de tentoonstelling Cézanne – Picasso – Mondriaan en beant woordde al hun vragen. De multidisciplinaire en interactieve tentoonstellingsvleugel Wonderkamers neemt sinds 2005 een niet meer weg te denken plaats in binnen het educatieve programma voor het voortgezet onderwijs. Vooral de onder bouw en het vmbo maakt hiervan veelvuldig gebruik, zelf standig of onder leiding van museumdocenten.

Activiteiten voor volwassenen In 2009 zijn er 445 rondleidingen geboekt, waar 6.598 men sen aan deelnamen. In totaal waren er 10 soorten rondlei dingen waaruit men een keuze kon maken: Hoogtepunten collecties Gemeentemuseum; Museumgebouw van Berlage; Delfts aardewerk, Cézanne – Picasso – Mondriaan, Voorbij de horizon, Nieuw licht, Glinsterend glas, Liefde! Kunst! Passie!. In het Fotomuseum Den Haag werd rondgeleid over de ten toonstelling Man Ray. Zorgeloos maar niet onverschillig. Op diverse zondagen konden bezoekers gratis of tegen een geringe vergoeding mee met een zondagsrondleiding. Voor de Museumvrienden was voorzien in een exclusief maande lijks programma van zondagsrondleidingen. Door het aantrekken van een Educator volwassenen is in 2009 begonnen met het ontwikkelen van een meer intensief programma. Tijdens de zomervakantie vonden de eerste Zomerse Zondagen plaats met activiteiten voor het hele gezin. Volwassenen konden op de Erezaal tekenen naar model in een Victoriaanse setting, geïnspireerd door de zomertentoonstelling De schone slaapster. Anderen leerden de beginselen van het aquarelleren van een landschap naar aanleiding van de tentoonstelling over de Haagse School. Kinderen konden meedoen aan de workshop Van koning Arthur en Doornroosje. Aan het einde kwamen ouders en kinderen samen in de tuin van het museum voor een pick nick. Tijdens de Kerstvakantie kreeg dit programma voor de hele familie een vervolg in de vorm van Winterse Zondagen. Naar aanleiding van de tentoonstellingen Eten & Drinken en Delfts aardewerk stond het thema eetcultuur centraal. Ouders konden een workshop Tafeletiquette volgen van barones van Voorst tot Voorst terwijl de kinderen meededen aan de ‘stoute’ workshop Jimmie jammie. 25 terug naar I N H O U D S O P G AV E

3

Educatie

Stadsdelenproject Het stadsdelenproject Stad naar het Museum, dat in 2009 startte, brengt het museum in alle delen van de stad. De wijken van stadsdeel Segbroek waren het eerst aan de beurt. Het hoofdprogramma bestond uit een aantal avondopenstel lingen en een exclusief activiteitenprogramma in de week einden. Hiernaast bestond de mogelijkheid voor mensen om zelf een groep samen te stellen en zo een workshop of rondleiding te boeken of een speciaal programma op maat te laten organiseren. Ook zijn er op maat programma’s gemaakt voor bijzondere groepen, bijvoorbeeld voor groepen van Jongerenwerk de workshop Minimal tags over graffiti en Minimal Art wandschilderingen en de i-podtour False or True. Ook voor jonge kinderen en ouderen uit de verzorgingshui zen in Segbroek is een speciaal programma georganiseerd. Daarbij kon iedere bewoner uit Segbroek op eigen gelegen heid gratis naar het museum gedurende een half jaar. Een speciaal Segbroekmagazine met een pas voor gratis toegang werd huis aan huis verspreid. Elektriciteitshuisjes werden in het hele stadsdeel beschilderd door graffitikunstenaars, met verwijzingen naar het museum. Het activiteitenprogramma voor Loosduiners was een succes. Er viel van alles te kiezen voor jong en oud, variërend van ‘met de conservator op zaal’ tot workshops ‘keramiek beschilderen’. Gratis busvervoer bij avondopenstellingen maakte moge lijk dat iedereen gemakkelijk van en naar het museum kon komen. Een ander hoogtepunt uit het programma was het speciale Valentijnsprogramma Daten in het museum waarbij single Segbroekers startten met een rondleiding over de tentoonstelling Kunst! Liefde! Passie! en daarna in restaurant Gember elkaar konden leren kennen. Lees meer over Stad naar het Museum in hoofdstuk 4: Publieksbereik  26 terug naar I N H O U D S O P G AV E

4

Publieksbereik Digitale ontsluiting Naast publieksbereik spelen ook verantwoord verzamelen en digitale collectie ontsluiting een hoofdrol in ons beleid. Digitale ontsluiting zien wij niet als een bedreiging voor potentieel museumbezoek, maar juist als stimulans. In 2009 is daarom in het museum WIFI aangelegd, waardoor we in de toekomst flexibel digitale media kunnen inzetten. Stad naar het Museum In 2009 heeft het Gemeentemuseum in stadsdeel Segbroek een succesvolle start gemaakt met het project Stad naar het Museum. In dit project is elk half jaar één van de acht stads delen van Den Haag te gast bij het Gemeentemuseum. Het motto is; ”iedereen mag niemand hoeft”. Geïnspireerd door het succes van Segbroek heeft het Gemeentemuseum in september een speciale avondopen stelling georganiseerd voor inwoners van oud Scheveningen en Duindorp. Deze avondopenstelling was georganiseerd rondom een tentoonstelling van de Haagse School, waarin veel natuurlijke relaties verborgen liggen met bewoners van het oude Scheveningen. De enorme opkomst op de speciale Scheveningen Avond (ruim 1400 mensen) was een grote verrassing. De avond werd gevuld met verschillende optredens van kinderkoor De Zeesterren, het Schevenings Vissersvrouwenkoor, een Klederdrachtshow en de Duindorpse Fanfare. De optredens uit eigen kring droegen ertoe bij dat de mensen uit de wijk naar het museum kwa men. De bezoekers waren van alle leeftijden.

Publicaties 2009 Ossip Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 31 januari – 13 april 2009

Christian Schad 1894-1982: retrospectief Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 31 januari - 10 mei 2009

Z ilveren Camera 2008 / Zilveren Camera 1949-2009: vijfenvijftig winnaars in zestig jaar Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij tentoonstelling Zilveren Camera 2008 in het foto museum Den Haag van 17 januari – 15 maart 2009

Liefde! Kunst! Passie! Kunstenaarsechtparen Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 21 februari – 1 juni 2009

I ndia Contemporary: Jitish Kallat, Sudarshan Shetty, Riyas Komu Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het GEM van 28 maart – 21 juni 2009

M eer dan kleur: Fauvisme en expressionisme uit de collectie van de Triton Foundation Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 11 april – 6 september 2009


4

publieksbereik

Gé-Karel van der Sterren: Oopsie Daisy

Cézanne – Picasso – Mondriaan. In nieuw perspectief

Tentoonstellingsfolder Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 11 juli – 25 oktober 2009

Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum van 17 oktober 2009 – 24 januari 2010

D e schone slaapster: Victoriaanse schilderkunst uit het Museo de Arte de Ponce

Léopold Rabus

Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij tentoonstelling De Schone Slaapster in het Gemeentemuseum Den Haag van 4 juli – 20 september 2009

Michael Raedecker – line-up Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het GEM van 11 juli – 1 november 2009

G linsterend Glas: 1500 jaar Europese Glaskunst: De collectie van het Gemeentemuseum Den Haag

Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het GEM van 14 november 2009 – 14 februari 2010

Frank Gerritz – Coded Language Tentoonstellingsfolder Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 18 april – 5 juli 2009

Günter Brus. Middernachtelijk rood / Mitternachtsröte Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum van 16 mei – 20 september 2009

Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij tentoonstelling Glinsterend Glas I - 1500 jaar Europese glaskunst van 14 maart – 1 november 2009

Glas/s: Gerrit Rietveld Academie Amsterdam 1969-2009 Tentoonstellingscatalogus Publicatie bij gelijknamige tentoonstelling in het Gemeentemuseum van 14 maart – 1 november 2009

D e glazen eeuw - de glasheid in de Nederlandse architectuur: van glasruitje tot intelligente glashuid Publicatie ter gelegenheid van het 5e lustrum van de Vereniging van Vrienden van Modern Glas met medewerking van o.a. Titus Eliëns


5

Vrienden In het jaar 2009 hebben de Vrienden van het Gemeente museum een financiële bijdrage geleverd van € 30.000,00 aan de aankoop van Falaises sur la côte Normande van Louis Gabriel Eugène Isabey. Dit schilderij was te zien in de ten toonstelling Voorbij de horizon. Ook hebben de Vrienden € 15.000,00 bijgedragen aan de aanschaf van een 18 karaats gouden beker uit 1849 met het wapen van Makassar en de familie De Perez. Leden Per 31 december 2009 telde de vereniging 2682 leden. Ten opzichte van 2008 was dat een stijging van 80 leden.

Het boek is geschreven door Mariëtte Josephus Jitta (bestuurslid en oud-conservator GM) en Hans Janssen (con servator GM). De eindredactie was in handen van Titus M. Eliëns. Activiteiten De vrienden zijn uitgenodigd voor openingen van tentoon stellingen in het Gemeentemuseum, Fotomuseum, GEM, Gemak en Escher in het Paleis. Verschillende dagreizen werden georganiseerd door een commissie o.l.v. Ineke Bons. De rondleidingen voor de vrienden en de kinderwork shops zijn georganiseerd door de afdeling Educatie van het Gemeentemuseum.

Bestuur Per 1 januari 2009 was het bestuur als volgt samengesteld: Marcel Tielemans, voorzitter Manus van Dijk Mariette Josephus Jitta Paul Kraaijenhagen Ruud Landman, penningmeester Lies Verveld, secretaris Medio 2009 heeft Ruud Landman zich teruggetrokken uit het bestuur. Marcel Tielemans heeft de portefeuille van de pen ningmeester waargenomen. Publicatie geschiedenis vriendenvereniging Eind 2009 verscheen Het zal je vriend maar wezen De geschiedenis van de Vereniging van Vrienden van het Gemeentemuseum Den Haag en haar museum. Het boek gaat over de ruim 140-jarige geschiedenis, sinds haar ontstaan in 1866 als de Vereniging tot het oprichten van een Museum van Moderne Kunst, haar leden, de verschillende gebouwen van het museum en natuurlijk over de vele schenkingen aan het museum.


6

Financiële verslaggeving Bron: jaarrekening 2009

Financiële positie en interne beheersing

EUR x 1000

Staat van baten en lasten EUR x 1000

2009 2008

Directe en indirecte opbrengsten 2.779 Subsidie gemeente Den Haag 9.768 Overige bijdragen 1.061

2.851 9.663 845

Totale opbrengsten 13.608

13.359

Beheerlasten personeel Beheerlasten materieel Totaal beheerlasten Activiteitslasten personeel Activiteitslasten materieel Totaal activiteitslasten

Balans per 31 december

2.015 2.985 5.000 4.624 3.657 8.281

2.134 2.946 5.080 4.492 3.641 8.133

Rente -104 -210 Totaal lasten 13.177

2009 2008

Werkkapitaal Voorraden 132 170 Vorderingen 1.090 818 Liquide middelen 5.896 4.736 Vlottende activa 7.118 Kortlopende schulden (2.780)

5.724 (1.834)

Netto werkkapitaal 4.338

3.890

Vaste activa Materiele en financiële vaste activa 534

571

Totale vaste activa 535

571

Benodigd bedrijfskapitaal 4.872

4.461

13.177

Saldo 431 356 Als volgt bestemd Algemene reserve -36 - Bestemmingsreserve 62 500 Bestemmingsfondsen 405 -144

Gefinancierd door Langlopende schulden 15 20 Voorzieningen 2.009 2.013 Netto financieringsschuld 2.024

2.024

Algemene reserve 701 738 Bestemmingsreserve 812 750 Bestemmingsfondsen 1.335 930 Eigen vermogen 2.848

2.418

Totaal financiering

4.461

4.872


terug naar INHOUDSOPGAVE

Recommend Documents