Technische Informatica (BSc) Computer Science and Engineering (MSc) Business Information Systems (MSc) Technische Universiteit Eindhoven

Zelfevaluatie 2006 • Technische Informatica (BSc) • Computer Science and Engineering (MSc) • Business Information Systems (MSc)

Technische Universiteit Eindhoven Ten behoeve van accreditatie voor de periode ’08 – ’13

3

Voorwoord Al zo’n kwart eeuw leiden wij jonge informatici op. Naast onze oude vijfjarige ingenieursopleiding doen wij dit sinds enkele jaren via de bacheloropleiding Technische Informatica (BTI), de masteropleiding Computer Science and Engineering (CSE) en de masteropleiding Business Information Systems (BIS). Deze laatste opleiding is interfacultair en wordt onder penvoerderschap van deze faculteit aangeboden samen met de faculteit TM. Voor u ligt het resultaat van de zelfevaluatie die, onder leiding van de opleidingsdirecteuren, met zorg en veel inzet is uitgevoerd door een team van de faculteit. Primair vormt dit zelfevaluatierapport een kritische reflectie op de kwaliteit van de betreffende opleidingen, ter voorbereiding op de visitatie van de QANU. Het resultaat is faculteitsbreed besproken en het geschetste beeld van de opleidingen wordt breed gedragen. De uitgevoerde zelfevaluatie dient voor onze faculteit ook een ander belangrijk doel: het draagt bij aan de curriculumherziening van BTI en CSE die gepland is voor ’07-’08. Hoewel dit proces uiteraard al in volle gang is, hopen wij ook dat de visitatie zelf hieraan een bijdrage zal leveren. Prof.dr. K.M. van Hee decaan faculteit Wiskunde en Informatica

Inhoudsopgave Voorwoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Overzicht brondocumenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Overzicht tabellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Lijst met afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Administratieve gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Hoofdstuk 1: Ongedeelde opleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Hoofdstuk 2: Wijze waarop de zelfevaluatie tot stand is gekomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Hoofdstuk 3: De opleidingen binnen de instelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Hoofdstuk 4.1: Doelstellingen van de opleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Facet 1 Domeinspecifieke eisen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Facet 2 Niveau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Facet 3 Oriëntatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Sterke en zwakke punten Doelstellingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Hoofdstuk 4.2: Programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Facet 4 Algemene eisen van het wetenschappelijk onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Facet 5 Relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma . . . . . . . . . . . 53 Facet 6 Samenhang programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Facet 7 Studeerbaarheid en studielast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Facet 8 Instroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Facet 9 Omvang van het programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Facet 10 Afstemming tussen vormgeving en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Facet 11 Toetsing en beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Sterke en zwakke punten Programma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Hoofdstuk 4.3: Inzet van personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Facet 12 Eisen wetenschappelijk onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Facet 13 Kwantiteit personeel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Facet 14 Kwaliteit personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Sterke en zwakke punten Personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Hoofdstuk 4.4: Voorzieningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Facet 15 Materiële voorzieningen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Facet 16 Studiebegeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Sterke en zwakke punten Voorzieningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

6

Hoofdstuk 4.5: Interne kwaliteitszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Facet 17 Evaluatie van resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Facet 18 Maatregelen tot verbetering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Facet 19 Betrekken van studenten, alumni en beroepenveld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Sterke en zwakke punten Kwaliteitszorg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Hoofdstuk 4.6: Resultaten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Facet 20 Gerealiseerd niveau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Facet 21 Onderwijsrendement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Sterke en zwakke punten Resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Hoofdstuk 4.7: Internationalisering masteropleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Sterke en zwakke punten Internationalisering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Hoofdstuk 5: Samenvatting van sterke en zwakke punten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Bijlage A: Overzicht doelstellingen en eindtermen van de opleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Bijlage B: Overzicht programmaonderdelen ’05/’06. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Bijlage C: Lijst wetenschappelijk personeel betrokken bij onderzoek en onderwijs, voor BTI, CSE en BIS, peildatum 1 december 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Bijlage D: Overzicht geslaagden BTI, TI5, CSE, BIS (peildatum 1 maart 2006) . . . . . . . . . . . . 147 Bijlage E: Opleidings- en Examenregelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

7

Overzicht Brondocumenten 1. a. Opleidingsgids ’05/’06 Technische Informatica b. Master Program Guide ’05/’06 Computer Science and Engineering c. Master Program Guide ’05/’06 Business Information Systems 2. Gemeenschappelijke regeling BIS 3. Faculteitsreglement W&I 4. Dossier Benchmarking Curricula 5. VIE-enquête 2006 6. Zelfstudie opleiding Technische Informatica 2001 7. a. Ontwerpdocument BSc Technische Informatica b. Ontwerpdocument MSc Computer Science and Engineering c. Ontwerpdocument MSc Business Information Science 8. Aanvraag Toets Nieuwe Opleidingen Embedded Systems 9. Onderwijsvisie TU/e 2005 10. Criteria voor Academische Bachelor en Master Curricula (2005) 11. 3TU Doorstroommatrix 12. WO-Monitor 2004 13. Keuzegids Hoger Onderwijs ’05/’06 14. Dossier Trimesterenquêtes 15. Dossier Quick Scans 16. Enquête Schakelaars informatica generatie ’04/’05 17. Statistisch jaarboek Studenten 03/04 18. Onderwijskundige artikelen m.b.t. de opleiding - Perrenet, Jacob; Van der Woude, Jaap en Aerts, Ad: Design Based Learning in the curriculum of Computer Science - A skilfull struggle; Proceedings International Conference on Engineering Education; Valencia, 2003. - Perrenet, J.: Wederzijdse beoordeling bij groepswerk; Onderzoek van Onderwijs, 32/1, 2003). 19. Dossier Portfolio 20. Dossier Commissie borging afstudeerkwaliteit 21. Dossier Onderzoekvisitaties 22. Overzicht gevolgde didactische trainingen van informaticadocenten 23. Dossier Internationalisering 24. Toekomstplannen IST

8

Overzicht Tabellen Tabel 1: Tabel 2: Tabel 3: Tabel 4: Tabel 5: Tabel 6: Tabel 7: Tabel 8: Tabel 9: Tabel 10: Tabel 11: Tabel 12: Tabel 13: Tabel 14: Tabel 15: Tabel 16: Tabel 17: Tabel 18: Tabel 19: Tabel 20: Tabel 21: Tabel 22: Tabel 23: Tabel 24: Tabel 25: Tabel 26: Tabel 27: Tabel 28: Tabel 29: Tabel 30: Tabel 31: Tabel 32: Tabel 33: Tabel 34:

BTI eindtermen gekoppeld aan Dublin-descriptoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Masteropleiding eindtermen gekoppeld aan Dublin-descriptoren . . . . . . . . . . . . . . . 39 Koppeling academische vaardigheden en eindtermen BTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Koppeling academische vaardigheden en eindtermen CSE en BIS . . . . . . . . . . . . . . 41 De invulling van de stromen van het BTI-curriculum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Uitwerking Clusters in vakken “main-stream” CSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Uitwerking clusters in verplichte vakken CSE, variant IST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Uitwerking clusters in verplichte vakken BIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Verankering van het academische niveau in het BTI curriculum . . . . . . . . . . . . . . . 52 Verankering van het academische niveau in de mastercurricula . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Relatie eindtermen en stromen in BTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Relatie eindtermen en clusters “main-stream” CSE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Relatie eindtermen en clusters IST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Relatie eindtermen en clusters BIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 De projectvaardighedenlijn in de OGO-projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 KUO nr. 2.2 Ingeschrevenen TI5 naar onderwijsvorm en geslacht . . . . . . . . . . . . . . 63 Aantallen ingeschrevenen BTI + CSE + BIS + TI5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 KUO nr. 2.2 Ingeschrevenen TI5 naar onderwijsvorm en geslacht. . . . . . . . . . . . . . 64 Verdeling eerstejaars BTI naar geslacht (inclusief schakelstudenten). . . . . . . . . . . . 64 Instroom eerstejaars BTI verdeeld naar vwo-instroom en schakelstudenten . . . . . . 65 Aantal ingeschrevenen CSE en BIS (bron: Statistisch jaarboek Studenten 03/04 ) . 65 Aantal eerstejaars instelling CSE en BIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Studielast (in uren) per werkvorm over de verschillende jaren . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Beschikbare capaciteit vanuit de capaciteitsgroep Informatica voor alle onderwijs in BTI, CSE, BIS en TI5.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Beschikbare capaciteit vanuit de capaciteitsgroep Informatiesystemen vanuit de Capaciteitsgroep TM voor alle onderwijs in CSE, BIS en TI5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Studenten-docentenratio voor BTI, CSE, BIS en TI5 gezamenlijk . . . . . . . . . . . . . . . 77 Onderwijsondersteuning voor BTI, CSE, BIS en TI5 gezamenlijk. . . . . . . . . . . . . . . 77 Zalen en ruimten voor eigen onderwijs binnen de Faculteit W&I . . . . . . . . . . . . . . 84 Kwantitatief overzicht studieadviezen BTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Overzicht van kwaliteitsbewakingssysteem Informaticaopleidingen. . . . . . . . . . . . . 94 Propedeuserendement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Postpropedeuse rendementen KUO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Gemiddelde Studieduur, KUO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Gemiddelde studieduur, eigen cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

9

Lijst met afkortingen 3TU BaMa BIS BTB BTI CROHO CSE CvB EAC ECTS ES EVC HL IN5 IS IST JTF KUO LaQuSO LEGO NG NT NUFFIC NVAO OC OCI OER OGO OWInfo OWIS PP1, PP2 QANU SE STU TI5 TM TOEFL TU/e TULO

Federatie van de drie Technische Universiteiten (i.o.) Bachelor-Master Business Information Systems (masteropleiding) (Bacheloropleiding) Technische Bedrijfskunde (Bacheloropleiding) Technische Informatica Centraal register opleidingen Hoger Onderwijs Computer Science and Engineering (masteropleiding) College van Bestuur TU/e Externe Adviescommissie European Credit Transfer and Accumulation System Embedded Systems Evaluatiecommissie Hoogleraar Vijfjarige ingenieursopleiding Technische Informatica (generaties 1995 t/m 1999) Informatiesystemen Information Security Technology Joint Task Force for Computing Curricula 2005 Kengetallen Universitair Onderwijs Laboratory for Quality Software Leerstoelhouders Expertisegebieden Overleg Natuur en Gezondheid Natuur en Techniek Netherlands Organization for International Cooperation in Higher Education Nederlands – Vlaamse Accreditatie Organisatie Opleidingscommissie Opleidingscommissie Informatica Onderwijs- en examenregeling Ontwerpgericht Onderwijs Onderwijsinformatiesysteem (voor studenten toegankelijk) Onderwijsinformatiesysteem (voor geautoriseerde medewerkers) Postpropedeuse 1 respectievelijk 2 Quality Assurance Netherlands Universities Software Engineering Studenten service centrum Vijfjarige ingenieursopleiding Technische Informatica (generaties 2001 en 2002) faculteit Technologie Management Test of English as a Foreign Language Technische Universiteit Eindhoven Technische Universitaire Lerarenopleiding

10

UFO U(H)D VIE VKO W&I WHW

Universitair Functie Ordenen Universitair (Hoofd) Docent Vereniging Informatica-ingenieurs Eindhoven Verkorte Opleiding (voor HBO-ers in de vijfjarige ongedeelde opleiding) faculteit Wiskunde en Informatica Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek

11

Administratieve gegevens Opleidingen behorend bij de zelfevaluatie van de faculteit Wiskunde en Informatica Naam opleiding: CROHO nummer: Vervaldatum accreditatie: Varianten: Contactpersoon:

BSc Technische Informatica 56964 31-12-2007 VOLTIJD, DEELTIJD Prof.dr.ir. J.F. Groote

Naam opleiding: CROHO nummer: Vervaldatum accreditatie: Varianten: Contactpersoon:

MSc Computer Science and Engineering 60438 31-12-2007 VOLTIJD, DEELTIJD Prof.dr.ir. J.F. Groote

Naam opleiding: CROHO nummer: Vervaldatum accreditatie: Varianten: Contactpersoon:

MSc Business Information Systems 60432 31-12-2007 VOLTIJD, DEELTIJD Prof.dr.ir. G.J.P.M. Houben

12

Inleiding Geachte lezer, Dit zelfevaluatierapport heeft betrekking op de bacheloropleiding Technische Informatica (BTI), de masteropleiding Computer Science and Engineering (CSE) en de masteropleiding Business Information Systems (BIS) van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Binnen CSE bestaan naast de hoofdstroom twee varianten, Embedded Systems (ES) en Information Security Technology (IST), waarvan het streven is dat ze te zijner tijd ook als zelfstandige masteropleiding zullen opereren. Voor wat betreft ES kan gemeld worden dat het proces van verzelfstandiging in volle gang is. Het ES-programma van de TU/e is in 2005 goedgekeurd door de NVAO. Op het moment van schrijven van dit rapport wordt een gezamenlijke aanvraag in 3TU-verband voor een doelmatigheidstoets voorbereid. Dit is de reden dat het ES-programma in deze zelfstudie niet in detail aan de orde komt. Dit rapport beschrijft de zelfevaluatie van de opleidingen BTI, CSE en BIS aan de hand van de criteria van de NVAO en de toetspunten van de QANU. Hierbij is uitgegaan van de situatie in het academisch jaar ’05/’06. Het vormt een kritische reflectie op de kwaliteit van het onderwijs van de faculteit, ter voorbereiding op de visitatie van de QANU. Het dient ook als voorbereiding van de curriculumherziening van BTI en CSE die gepland is voor ’07/’08. De afgelopen periode werd gekenmerkt door de invoering van de BaMa-structuur. In september 2002 is het bachelorprogramma ingevoerd. Hierin hebben we het programmeeronderwijs kunnen vernieuwen en het systeemontwerptraject zwaarder kunnen aanzetten, onder behoud van alle goede elementen van het curriculum zoals de wiskundige verankering en het ontwerpgericht onderwijs. In september 2003 is de invoering van het bachelorprogramma voltooid en zijn in het verlengde van de oude varianten Technische Informatica en Bedrijfsinformatica de masterprogramma’s CSE (met varianten) en BIS ingevoerd. Een interessant aspect dat samenhangt met de invoering van het BaMa-systeem en de tijdelijke economische teruggang, is dat de instroom drastisch van karakter is veranderd. Hadden we in 2000 als instroom 105 studenten vanuit het VWO en 26 studenten in het schakeltraject (VKO), in 2004 bestond de instroom uit 56 VWO studenten, 51 HBO’ers in het schakeltraject en 19 externe masterstudenten, een voor ons geheel nieuwe categorie. Op dit moment zijn de opleidingen CSE en BIS samen goed voor het leeuwendeel van de instroom van externe masterstudenten aan de hele TU/e.

13

Een andere verandering betreft de vervanging van het visitatiestelsel door het accreditatiesysteem. Dit heeft nauwelijks invloed gehad op het onderwijs en de aansturing daarvan. Het vereist echter wel dat het onderwijsproces op alle punten veel explicieter en beter navolgbaar gemaakt moest worden. Omdat lang niet altijd duidelijk was hoe dit moest, leidde dit tot onzekerheid. Inmiddels zijn we echter met vlag en wimpel ‘geslaagd’ voor de “toets nieuwe opleidingen” van Embedded Systems, wat ons de zekerheid geeft dat we op de goede weg zitten. De veranderingen zijn nog niet voorbij. De drie technische universiteiten hebben een federatie gesloten en zullen hun opleidingen sterk op elkaar afstemmen. Voor de TU/e betekent dit dat zij haar trimestersysteem aan het vervangen is door een semestersysteem. Op dit moment wordt ook het minor/major systeem universiteitsbreed ingevoerd. Daarnaast wordt gewerkt aan een herziening van het BTI curriculum en van het curriculum van CSE, waarbij de aanwijzingen van de visitatiecommissie mee zullen worden genomen. Voor BIS is er geen grote inhoudelijke curriculumaanpassing voorzien, anders dan dat het BISspecifieke onderwijsaanbod met name vanuit de bedrijfskunde verder wordt ingevuld.

Prof.dr.ir. J.F. Groote opleidingsdirecteur Technische Informatica verantwoordelijk voor BTI en CSE

Prof.dr.ir. G.J.P.M. Houben opleidingsdirecteur BIS

hoofdstuk

1.

ongedeelde opleiding

15

Hoofdstuk 1: Ongedeelde opleiding De gegevens van de ongedeelde vijfjarige opleiding waaruit de bacheloropleiding BTI, de masteropleiding CSE en de masteropleiding BIS zijn voortgekomen luiden als volgt: Naam opleiding: CROHO nummer: Einddatum afbouw:

Technische Informatica (voltijds, deeltijds) 06964 / 31-12-2008

Alles wat hier beschreven wordt betreft zowel de voltijd- als een deeltijd variant. In de ongedeelde vijfjarige opleiding Technische Informatica zijn op dit moment de programma’s voor de generaties van 2001 en daarvoor in afbouw. Dat zijn in principe twee programma’s, het TI5 programma (met kandidaatsexamen) voor studenten van de generaties 2000 en 2001 en het IN5 programma (met PP1-fase en PP2-fase) voor studenten van eerdere generaties. Zie de opleidingsgidsen voor meer gedetailleerde informatie (brondocumenten 1.a,b,c). Op 1 december 2005 waren er nog 153 studenten ingeschreven die volgens oude stijl studeren. Dat zijn 68 studenten (inclusief 6 VKO-schakelaars) in het IN5 programma en 85 studenten (inclusief 46 VKO-schakelaars) in het TI5 programma. Zij zijn allen geïnformeerd dat studenten uit het TI5 programma voor 1 september 2006 hun kandidaats dienen te hebben afgerond en dat TI5 en IN5-studenten voor 1 september 2009 hun totale vijfjarige studie afgemaakt moeten hebben (besluit CvB). De haalbaarheid hiervan voor wat betreft de VKO’ers is een aandachtspunt. Indien zij hun kandidaatsexamen niet op tijd halen zal door de studieadviseur en mastercoördinator, in overleg met de examencommissie, per individu nagegaan worden op welke wijze ze in de nieuwe structuur ingepast worden. De studenten van de generaties 2000 en 2001 zijn gestart in het programma van de ongedeelde opleiding (in afbouw), maar velen hebben zich op initiatief van het CvB en STU inmiddels overgeschreven naar de BaMa-structuur. 34 Studenten gaven aan dit niet te willen. De regelingen met betrekking tot de overgang van PP1- en kandidaatsfase naar de bachelorfase zijn flexibel en individueel gehouden. In principe kunnen de oude programma’s gevolgd worden met een paar kleine aanpassingen via vervangende vakken. Daar waar dat praktische problemen oplevert wordt het programma op individuele basis vastgelegd en vastgesteld door de examencommissie. Voor wat betreft de overgang van PP2- en I-fase naar de masterfase geldt de regel dat studenten die al een aanzienlijk deel van de ongedeelde bovenbouw hebben gedaan de ongedeelde opleiding blijven volgen.

17

hoofdstuk

2.

wijze waarop de zelfevaluatie tot stand is gekomen

19

Hoofdstuk 2: Wijze waarop de zelfevaluatie tot stand is gekomen Startpunt voor de zelfevaluatie vormde een door het Onderwijs Service Centrum (OSC) uitgevoerde quick scan. De quick scan is uitgevoerd om zicht te krijgen in hoeverre door de opleidingen werd voldaan aan de facetten van het accreditatiekader en om onderwerpen te identificeren waaraan extra aandacht besteed zou moeten worden in de zelfevaluatie. Vervolgens is voor het uitvoeren van de zelfevaluatie een kerngroep ingesteld onder leiding van de opleidingsdirecteur Technische Informatica. Deze groep bestond uit de beleidsmedewerker onderwijs, de bachelorcoördinator, de mastercoördinator, adjunct-opleidingsdirecteur en de onderwijskundige van de faculteit. Relevante input is verder geleverd door de stuurgroep BIS, de studieadviseur, het hoofd onderwijsbureau en het opleidingssecretariaat. Belangrijke bron voor de zelfevaluatie vormden de uitkomsten van de trimesterenquêtes en verslagen van bijeenkomsten van de opleidingscommissie. Analyse van sterke en zwakke punten is doorgenomen met de expertisegebiedsleiders van de capaciteitsgroep Informatica en de betrokken leerstoelhouders van de capaciteitsgroep Information Systems (faculteit Technologie Management) en de opleidingscommissies van de betrokken opleidingen. Een conceptversie van dit rapport is besproken met de voorzitter van de opleidingscommissie Informatica, de onderwijscommissaris van de Studieverenigingen GEWIS en Industria, de decaan, de voorzitter van de capaciteitsgroep Informatica en in het onderwijsmanagementoverleg van Informatica. Tevens is het rapport besproken in de Faculteitsraad. Er is bewust voor gekozen om de zelfevaluaties van de drie opleidingen in één rapport op te nemen. Immers, de drie opleidingen komen alle voort uit één en dezelfde vijfjarige ingenieursopleiding en streven voor een groot deel dezelfde doelen na ten aanzien van academische vorming, modelmatige aanpak, wiskundige benadering en basiskennis informatica. De masteropleiding BIS richt zich meer op informatica-vaardigheden voor het ontwikkelen van informatiesystemen dan andere IS-opleidingen, die meer op de informatiekunde gericht zijn. Vanwege de recente afsplitsing uit een Informatica-opleiding en deze andere signatuur verkiest de opleiding BIS accreditatie in het Informatica-cluster boven die in het Informatiekunde-cluster. Daar waar stukken tekst niet alle drie de opleidingen betreffen is in de linker kantlijn aangegeven welke opleiding(en) het betreft.

21

22

hoofdstuk

3.

de opleidingen binnen de instelling

23

Hoofdstuk 3: De opleidingen binnen de instelling De bacheloropleiding BTI en de masteropleiding CSE worden verzorgd door de Faculteit Wiskunde en Informatica (W&I). De faculteit bestaat uit twee capaciteitsgroepen – Wiskunde en Informatica – en verzorgt bekostigde opleidingen op het gebied van Technische Wiskunde (bacheloropleiding Technische Wiskunde, masteropleiding Industrial and Applied Mathematics) en van Technische Informatica (BTI, CSE). Daarnaast is de faculteit penvoerder van de interfacultaire masteropleiding BIS die gezamenlijk met de Faculteit Technologie Management (met name het Bedrijfskunde-deel) wordt aangeboden. Hiervoor is een Gemeenschappelijke Regeling ex. art. 9.15 lid 1 sub h WHW opgesteld waarin alle wettelijke bevoegdheden overgedragen zijn aan de penvoerende faculteit (brondocument 2). Een aantal organisatorische eenheden (faculteitsbureau, studentenadministratie, etc.) staat ten dienste van alle opleidingen van de faculteit W&I. In het volgende beschrijven we de organisatie vanuit het gezichtspunt van de opleidingen. In de onderwijsorganisatie spelen de volgende functionarissen en bestuurseenheden een rol: • faculteitsbestuur; • opleidingsdirecteuren; • stuurgroep (bij BIS) • opleidingscommissie; • examencommissie; • faculteitsraad; • capaciteitsgroep; • faculteitsbureau; • externe adviescommissie. De rol van elke bestuurseenheid is als volgt: Faculteitsbestuur Het faculteitsbestuur stelt voor elke opleiding een opleidingsdirecteur aan. Voor BIS geschiedt benoeming na overleg met het faculteitsbestuur van TM. Het faculteitsbestuur blijft eindverantwoordelijk voor de opleiding hetgeen betekent dat de opleidingsdirecteur verantwoording schuldig is aan het faculteitsbestuur. Het faculteitsbestuur stelt de onderwijsen examenregeling (OER) vast en ziet toe op de uitvoering van het onderwijsprogramma. Het faculteitsbestuur bestaat uit drie leden: de decaan, die voorzitter van het bestuur is, de vicedecaan en de directeur bedrijfsvoering. Een door de studentgeleding van de faculteitsraad voorgedragen student woont de vergaderingen bij met adviserende stem (studentadviseur). De vergaderingen van het faculteitsbestuur worden verder bijgewoond door de voorzitters van beide capaciteitsgroepen, de beleidsmedewerkers en de secretaresse van de faculteit.

25

de opleidingen binnen de instelling Opleidingsdirecteur Binnen de faculteit W&I is prof.dr.ir. J.F. Groote als opleidingsdirecteur Technische Informatica verantwoordelijk voor de inrichting en uitvoering van het onderwijs van BTI, CSE, voor de afbouw van de oude vijfjarige opleiding Technische Informatica en voor het schakelprogramma voor de masteropleiding CSE. Prof.dr.ir. G.J.P.M. Houben is als opleidingsdirecteur verantwoordelijk voor de masteropleiding BIS en het bijbehorende schakelprogramma. De opleidingsdirecteur is door het faculteitsbestuur gemandateerd tot het inrichten en doen verzorgen van de opleiding. De taken zijn vastgelegd in het faculteitsreglement (brondocument 3). Hij heeft regulier overleg met het faculteitsbestuur. Voor wat betreft de inrichting van het onderwijs van een opleiding stelt de opleidingsdirecteur jaarlijks een onderwijs- en examenregeling (onderwijsprogramma, inclusief inhoud en onderwijsvormen) voor. Over de inhoud van de opleiding voert hij overleg met de betreffende docenten. Ten aanzien van de ontwikkeling van het onderwijsprogramma op de langere termijn alsmede van de uitgangspunten, doelstellingen en eindtermen van de opleiding laat de opleidingsdirecteur zich adviseren door de opleidingscommissie en de hoogleraren. De opleidingsdirecteur is verantwoordelijk voor het aantrekken van de benodigde docenten. Hij betrekt deze docenten van de daartoe meest geëigende expertisegebieden. Ook brengt hij advies uit over de onderwijskwaliteiten ten behoeve van beoordelingsgesprekken. De opleidingsdirecteur draagt zorg voor een kwaliteitszorgsysteem. De opleidingsdirecteur informeert de opleidingscommissie over zijn voorstellen met betrekking tot het onderwijsprogramma en over de kwaliteit van het geboden onderwijs. De opleidingsdirecteur adviseert de expertisegebieden binnen de Capaciteitsgroep Informatica (en in het geval van BIS ook de leerstoelen binnen Technologie Management) over eventuele kwaliteitsverbetering van de geleverde capaciteit. De opleidingsdirecteur Technische Informatica is adviserend lid van het bestuur van de capaciteitsgroep Informatica. Via het onder voorzitterschap van de Rector Magnificus opererende overleg opleidingsdirecteuren vindt afstemming plaats met de andere opleidingen op de TU/e, en wordt kennis genomen van de door het College van Bestuur uitgevaardigde bestuursrichtlijnen op het gebied van onderwijs. Via het overleg in de landelijke Informaticakamer vindt landelijke afstemming plaats met andere Informatica-opleidingen. Voor wat betreft de kwaliteitszorg heeft de opleidingsdirecteur Technische Informatica een evaluatiecommissie ingesteld. Deze commissie bespreekt de signaalenquêtes en formuleert actiepunten naar aanleiding van deze enquêtes. Van deze bijeenkomsten worden besprekingsverslagen gemaakt door het opleidingssecretariaat. De meest gerede opleidingsdirecteur wordt betrokken bij de voorbereiding van functioneringsgesprekken en beoordelingen. Ook is hij standaard betrokken bij sollicitatiegesprekken voor UD’s en UHD’s en bij benoemingsprocedures voor hoogleraren. Verder laten de opleidingsdirecteuren zich voor de uitvoering en inrichting van het onderwijs ondersteunen door de adjunct-opleidingsdirecteur, de bachelorcoördinator en de mastercoördinator, de studieadviseur, het hoofd onderwijsbureau, de onderwijskundig adviseur van de faculteit en de beleidsmedewerker Informatica. Operationele afstemming van zaken rond BTI en CSE respectievelijk BIS vindt plaats in het onderwijsmanagementoverleg dat 26

de opleidingen binnen de instelling tweewekelijks plaatsvindt. Aan dit overleg nemen opleidingsdirectie, hoofd onderwijsbureau, onderwijscoördinatoren, studieadviseur, onderwijskundige en beleidsmedewerker deel. Een belangrijk deel van deze bijeenkomsten wordt besteed aan kortsluiten van actuele ontwikkelingen, afstemming van eventuele problemen die zich voordoen in lopende processen rond het onderwijs en anticiperen op beleidsontwikkelingen. Het heeft een signaalfunctie, het biedt een klankbord voor de adviseurs om problemen van studenten voor te leggen en zonodig gewenste actiepunten te formuleren. Regelmatig vindt er ook groot overleg plaats, waaraan naast bovengenoemden ook deelnemen de opleidingsdirecteur van BIS, de programmaleider van IST en de coördinator serviceonderwijs.

Stuurgroep BIS De stuurgroep BIS bestaat uit twee wetenschappelijke stafleden van de faculteit TM, twee van de faculteit W&I en de opleidingsdirecteur. De stafleden zijn alle hoogleraren die direct betrokken zijn bij het onderwijs in de opleiding. Zij hebben frequent overleg. De opleidingsdirecteur bereidt deze bijeenkomsten voor, is voorzitter en draagt zorg voor de verslaglegging. Dit werkt tot nu toe uitstekend. Opleidingscommissie De opleidingscommissie heeft tot taak om voor de betreffende opleiding: • advies uit te brengen aan de opleidingsdirecteur en het faculteitsbestuur over de onderwijsen examenregelingen; • de wijze van uitvoering van de onderwijs- en examenregelingen jaarlijks te beoordelen; • gevraagd en ongevraagd advies uit te brengen aan de opleidingsdirecteur en het faculteitsbestuur over alle aangelegenheden betreffende het onderwijs in de betreffende opleidingen. De benoemingsprocedure en taken voor de opleidingscommissie zijn vastgelegd in het faculteitsreglement. De studentleden houden regelmatig overleg met hun achterban via de Studentenraad. Deze staat onder voorzitterschap van de opleidingscommissaris van de studievereniging en is samengesteld uit studentleden van de faculteitsraad en uit studentleden van alle opleidingscommissies van de faculteit W&I.

27

BIS

BIS moest een organisatievorm zoeken die paste bij het interfacultaire karakter en bij de opbouw van een verzelfstandigde opleiding. Gekozen werd dan ook voor korte lijnen: de in de Gemeenschappelijke Regeling voorgeschreven Adviesgroep, in de praktijk aangeduid als de Stuurgroep BIS, vervult bijvoorbeeld tegelijkertijd de rol van Toelatingscommissie.

BTI, CSE

Voor de bachelorsopleiding BTI en voor de masteropleiding CSE is één opleidingscommissie ingesteld, de OCI (Opleidingscommissie Informatica). De leden zijn benoemd door het faculteitsbestuur. De OCI bestaat uit zes personen, waaronder drie studenten. De studentleden worden voorgedragen door de studentleden van de faculteitsraad, de drie stafleden door de “eigen” capaciteitsgroep. Een staflid van de capaciteitsgroep Wiskunde en van de faculteit Elektrotechniek zijn als adviseur aan de commissie toegevoegd. De opleidingsdirecteur woont alle vergaderingen bij. De adjunct-opleidingsdirecteur, de studieadviseur, de bachelorcoördinator, de mastercoördinator, de onderwijskundig adviseur, de beleidsmedewerker Informatica en de onderwijscommissaris van studievereniging GEWIS zijn altijd welkom en wonen in ieder geval op afroep de vergaderingen bij met adviserende stem.

BIS

de opleidingen binnen de instelling

De opleidingscommissie voor de masteropleiding BIS is benoemd door het faculteitsbestuur van de penvoerende faculteit (W&I) en bestaat uit vier leden, waaronder twee studenten. De studentleden worden voorgedragen door de studentleden van de faculteitsraad van de penvoerende faculteit, de stafleden door de deelnemende faculteiten. De commissie wijst een voorzitter aan, momenteel het staflid in de commissie vanuit de faculteit TM. De opleidingsdirecteur woont alle vergaderingen bij. Examencommissie Het faculteitsbestuur stelt voor iedere opleiding, ten behoeve van het afnemen van de examens en de organisatie en coördinatie van de tentamens, een examencommissie in. Voor BTI en CSE is dat een en dezelfde, namelijk de examencommissie Technische Informatica. Voor BIS is een separate examencommissie benoemd (met dezelfde leden als de stuurgroep met uitzondering van de opleidingsdirecteur die de rol van adviseur heeft). De leden van de examencommissie worden benoemd door het faculteitsbestuur. Deze leden verzorgen onderwijs binnen de opleiding. De examencommissie wijst examinatoren aan voor het afnemen van de tentamens (conform WHW art. 7.12). Met betrekking tot de goede gang van zaken tijdens de tentamens en met betrekking tot de in dat verband te nemen maatregelen stelt de examencommissie regels en richtlijnen vast. De examencommissie Technische Informatica bewaakt de kwaliteit van de afgegeven diploma’s mede door middel van de subcommissie die is ingesteld ter borging van de afstudeerkwaliteit; deze commissie beoordeelt steekproefsgewijs de afgenomen tentamens en afstudeerscripties. Bij BIS gebeurt dit vooralsnog door de examencommissie (annex stuurgroep). Faculteitsraad De faculteitsraad oefent tegenover het bestuur van de faculteit het instemmingsrecht en het adviesrecht uit. Het faculteitsbestuur behoeft de voorafgaande instemming van de faculteitsraad m.b.t. het faculteitsreglement en een gespecificeerd deel van de onderwijs- en examenregeling. Capaciteitsgroep De opleidingen BTI en CSE worden gedragen door de capaciteitsgroep Informatica van de faculteit W&I, BIS door de capaciteitsgroep Informatica van W&I en de capaciteitsgroep Informatiesystemen van de faculteit TM. Capaciteitsgroepen hebben tot taak bijdragen te 28

de opleidingen binnen de instelling leveren aan de voorbereiding en uitvoering van de onderwijs- en examenprogramma’s alsmede van het onderzoekprogramma van de faculteit. Verder hebben zij tot taak om een bijdrage te leveren aan de voorbereiding en uitvoering van interfacultaire en interuniversitaire programma’s voor onderwijs en onderzoek. Het bestuur van de capaciteitsgroep maakt afspraken met de opleidingsdirecteuren over de kwalitatief en kwantitatief benodigde capaciteit voor de opleidingen. Dit wordt vastgelegd in de werkverdeling en vastgesteld door de capaciteitsgroepvergadering. De hoogleraren zijn bij uitstek verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het hun toegewezen wetenschapsgebied en voor de inhoud van het te geven onderwijs op dat gebied, onverminderd de bevoegdheid van de opleidingsdirecteur. Ten aanzien van de inhoud van de opleiding adviseren zij de opleidingsdirecteur. De capaciteitsgroep Informatica van W&I omvat acht expertisegebieden, verdeeld over vier secties. De expertisegebiedsleiders komen maandelijks bijeen in het LEGO (Leerstoelhouders Expertisegebieden Overleg). De capaciteitsgroep Informatiesystemen van TM is één van de acht capaciteitsgroepen van TM en kent drie leerstoelgebieden. Het faculteitsbureau Het faculteitsbureau voert zijn taken uit onder verantwoordelijkheid van het faculteitsbestuur. De directeur bedrijfsvoering fungeert als hoofd van het faculteitsbureau. Het faculteitsbureau is onderverdeeld in vijf subbureaus: • bureau personeel en organisatie • bureau financiële zaken • bureau computerfaciliteiten • bureau bestuursondersteuning • onderwijsbureau De drie eerstgenoemde bureaus participeren in het beheerstraject van de faculteit. Deze beheersmatige werkzaamheden omvatten o.a. de aanstelling van personeel inclusief studentassistenten, de zorg voor veiligheid, milieu, huisvesting, technische dienstverlening, informatievoorziening en het faculteitsarchief, de coördinatie van de automatisering en het voeren van het financiële beheer. Bureau bestuursondersteuning vervult een taak op het gebied van de beleidsvoorbereiding en uitvoering van onderwijs en onderzoek en ondersteunt het faculteitsbestuur, de opleidingsdirecteur, het bestuur van de capaciteitsgroep en commissies. Het onderwijsbureau speelt een centrale rol in de ondersteuning van de bachelor- en masteropleidingen. Ondermeer verroostering, verwerking tentamen- en examenresultaten, opstellen OER en jaarlijkse opleidingsgidsen en verwerking trimesterenquêtes worden daar verzorgd. Ook de coördinator voor Internationalisering werkt vanuit het onderwijsbureau. Door het aan het onderwijsbureau verbonden opleidingssecretariaat wordt ook het opleiding- en vakkenarchief (vakbeschrijvingen, tentamens, enquêteresultaten, vastgestelde verbeteracties etc.) onderhouden.

29

de opleidingen binnen de instelling Externe adviescommissie Informatica De externe adviescommissie (EAC) geeft advies aan de capaciteitsgroep Informatica over de strategie en het beleid inzake onderwijs en onderzoek. De leden hebben affiniteit en/of achtergrond in technische informatica en/of bedrijfsinformatiesystemen en hebben affiniteit met onderwijs. De EAC komt één à twee keer per jaar bijeen onder voorzitterschap van de decaan. Huidige leden zijn: J. Baan (Cordys), Drs. P. Berens (Pallas Athena), Dr. A. van Dijk (Océ Nederland), Ir. A. Engel (Medusa), Ir. B. de Kok (ASML), Ing. P.J. Laagland (Chess Information Technology), Dr.ir. G. van Oortmerssen (TNO Telecom), Drs. K. van Rossum (ING), Prof.dr.ir. J.C. Wortmann (RUG).

Sterke en zwakke punten Onderwijsorganisatie Sterke punten • De wijze waarop de opleidingen georganiseerd zijn is adequaat en maakt een goede uitvoering mogelijk. • Er is een uitgebreid aanbod van mastervarianten waardoor een student naar keuze een breed dan wel meer gespecialiseerd masterprogramma kan volgen. Zwakke punten • De komst van de BaMa-structuur en het ontstaan van meerdere en soms interfacultaire masteropleidingen (BIS, ES) vereist verdere aanscherping van de rol en taakverdeling van de respectievelijke opleidingsdirecteuren.

30

hoofdstuk

4.1.

doelstellingen van de opleidingen

31

Hoofdstuk 4.1: Doelstellingen van de opleidingen Facet 1. Domeinspecifieke eisen IJkpunten van de eindtermen voor de bachelor- en masteropleidingen De opleidingen voldoen aan de domeinspecifieke eisen die binnen Nederland en internationaal aan dergelijke opleidingen worden gesteld. In het kader van de Informaticakamer van de VSNU zijn de bachelorcurricula van de Nederlandse universiteiten met elkaar vergeleken. Hieruit bleek globaal een grote mate van overeenstemming te bestaan. Zie brondocument 4 voor meer details. Een tweede belangrijk ijkpunt voor universitaire informaticacurricula zijn de Computing Curricula die worden opgesteld door de Joint Task Force (JTF) van de gezamenlijke beroepsverenigingen ACM1, AIS en IEEE. Bij het opstellen van het programma is hiermee indertijd rekening gehouden. In deze zelfstudie wordt op diverse punten aan het nieuwste voorstel (2005) gerefereerd. Het JTF-rapport onderscheidt vijf bachelorprogramma’s: Computer Engineering, Computer Science, Information Systems, Information Technology en Software Engineering. Het bachelorprogramma Technische Informatica komt in grote lijnen overeen met het Computer Science programma, waarbij wat extra nadruk wordt gelegd op Information Systems en Software Engineering. Hierop wordt in hoofdstuk 4.2, facet 5 teruggekomen. Het JTF-rapport behandelt de bachelorprogramma’s in de Informatica. De beschrijving van het vakgebied is evenwel van bredere toepassing en is ook een goede leidraad voor de beschrijving van de masterprogramma’s. In de mastercurricula wordt dieper op de onderwerpen ingegaan en wordt de kennis op complexere problemen toegepast. Tevens vindt in de masterfase specialisatie plaats. In de Gids voor de externe kwaliteitsbeoordeling (QANU-kader versie 3.1) wordt opgemerkt dat het hoger onderwijs in een overgangssituatie verkeert. Dat geldt zeker voor wat betreft de uitstroom uit de bachelorfase. Er zijn nog geen studenten die na hun bacheloropleiding de arbeidsmarkt opgegaan zijn. Er is derhalve nog geen op ervaring gebaseerde terugkoppeling vanuit het bedrijfsleven. Bij het opstellen van het curriculum zijn de EAC en de alumni geconsulteerd. De reacties waren eensluidend: we willen masters van de universiteiten en bachelors van het hoger beroepsonderwijs. In de recente alumni-enquête (brondocument 5) is deze vraag ook gesteld: hoewel de alumni in ruime mate aangeven dat het bedrijf waarin zij werkzaam zijn wel een functie voor een bachelor Technische Informatica ter beschikking heeft, raadt het overgrote merendeel van de alumni onze bachelorstudenten toch aan vooral ook een masteropleiding te volgen. Wat onze bachelors daadwerkelijk gaan doen nu de markt aan lijkt te trekken zal nog moeten blijken.

1

ACM: the Assocation for Computing Machinery; AIS: the Association for Information Systems; IEEE: Institute of Electrical and Electronics Engineering 33

doelstellingen van de opleidingen Visie op de wetenschappelijke ingenieursopleiding in de informatica De opleiding informatica is in 1981 neergezet vanuit de visie op de wetenschappelijke ingenieursopleiding, toegepast met een sterke mathematische basis. De opleiding leidt op tot informaticus, tot academicus en tot ingenieur. De ingenieur construeert systemen, de academicus begrijpt de onderliggende mechanismen en de informaticus beheerst de technieken eigen aan de informatica. Dit basisconcept is in ongewijzigde vorm nog steeds het credo van de opleiding (zie ook de vorige zelfevaluatie, brondocument 6). De informatica is door de jaren heen sterk in beweging. De opleiding is zo ingericht dat studenten kennis hebben van de essentie van de hedendaagse informatica en voorbereid zijn om de verwachte ontwikkelingen van de komende jaren te adopteren (bachelor) en te sturen (master). Heden ten dage ligt de aandacht binnen de informatica op grote en complexe systemen die diverse parallelle, interacterende processen belichamen. De opleiding speelt hierop in door enerzijds veel aandacht te geven aan formalismen voor het beschrijven, structureren en analyseren van het gedrag van zulke systemen (object-oriëntatie, specificatietalen, semantiek, verificatie, gedragsmodellering) en anderzijds diverse systeemaspecten, zoals databases, userinterfaces, interoperabiliteit, graphics en security aan de orde te laten komen. Dit laat onverlet dat de klassieke aandachtspunten (algoritmen, programmeertalen en software hulpmiddelen als compilers en operating systems) ook de nodige aandacht krijgen. In de komende jaren voert het beheersen van mogelijkheden die ontstaan door de gigantische omvang van computerprogrammatuur en opslagcapaciteit, de bijna onvoorstelbare snelheid van de hardware en verdere connectiviteit de boventoon. Een gemiddeld software systeem omvat tegenwoordig vele miljoenen regels code, terabytes aan opslagcapaciteit, executeert een giga aantal operaties per seconde en staat in contact met vele andere systemen. Al deze parameters zullen in de komende jaren met factoren groeien. Systemen van een dergelijke omvang en complexiteit zijn slechts beheersbaar door gebruik te maken van software architectuur, standaard componenten, precieze interface specificaties en goede gereedschappen die het mogelijk maken te wisselen tussen een abstracte en concrete kijk. Een informatica ingenieur wordt nog veel meer dan vroeger degene die de voorwaarden schept om computergestuurde systemen te maken. Dit zal vooral plaatsvinden in de context van bestaande systemen. Hij doorziet en herontwerpt. Hij geeft de concepten vorm die het voor mensen mogelijk maken met systemen te interacteren en bewaakt de integriteit van het ontwerp. De bachelor- en masteropleidingen in de Informatica steunen op drie pijlers: 1. Wetenschap De kern van de opleidingen bestaat uit blijvende (toekomstbestendige) kennis. De studenten leren niet alleen wat ze moeten doen, maar ook hoe en waarom ze het zo kunnen doen. Dit komt zowel tot uiting in de uitgesproken theoretische en abstracte vakken zoals complexiteit, 34

doelstellingen van de opleidingen automatentheorie, en logica, als in de manier waarop de overige onderwerpen worden behandeld. 2. Ingenieur Het methodisch toepassen van de verworven kennis in het ontwerpen en analyseren van systemen speelt een hoofdrol in de opleidingen. 3. Informatica Onder de ingenieurswetenschappen neemt de informatica een speciale plaats in. Het onderzoek van de fysieke werkelijkheid, dat zo belangrijk is in de natuurwetenschappen, speelt in de informatica nauwelijks, echter de complexiteit van systemen is vaak ordes groter dan van fysische systemen. De informaticus modelleert, specificeert en ontwerpt (complexe) systemen. Het wetenschappelijk onderzoek in de informatica betreft zowel de diverse ontwerpmethoden en hun theoretische onderbouwing als zeer abstracte onderwerpen. Vertaling visie naar doelstelling en eindtermen van de bacheloropleiding Technische informatica

De invoering van de BaMa-structuur noopte tot bezinning op de verschillende rollen van de bachelor- en de masteropleidingen als onderdelen van dit programma. Het uitstroomniveau van de bacheloropleiding lag impliciet besloten in het ongedeelde vijfjarige opleidingsprogramma. Met de eindtermen voor de bacheloropleiding is in feite de doorstroom van het derde naar het vierde studiejaar, zoals in het oude programma geijkt, enigszins aangepast, en formeel vastgelegd als diplomamoment. De uitwerking van een en ander in een curriculum is vergeleken met zowel de curricula van de zusteruniversiteiten als met internationale curricula om zo domeinspecifieke eisen te waarborgen. Tevens is zij voorgelegd aan de externe adviescommissie. De eindtermen van de bacheloropleiding Technische Informatica zijn zodanig dat het bachelordiploma drempelloze toegang verschaft tot de masteropleidingen CSE en BIS. Doorstroom naar andere masteropleidingen, bijvoorbeeld binnen de beoogde 3TU-Graduate School is voorzien, maar is niet drempelloos gegarandeerd. Instroom in de beroepspraktijk op basis van dit bachelordiploma is mogelijk maar is niet apriori bedoeld. Een keuze die ook bevestigd werd in de gesprekken met de externe adviescommissie aan wie als vertegenwoordigers van het afnemende veld het programma is voorgelegd. 35

BTI

Doel van de opleiding Zoals verwoord in het OER wordt met de opleiding beoogd: kennis, inzicht en vaardigheden te doen verwerven op het gebied van technische informatica, gericht op het bewerkstelligen van academische vorming en voorbereiding voor verdere studie met het recht op toegang tot de masteropleidingen CSE en BIS.

doelstellingen van de opleidingen

BTI

Het ontwerpdocument ‘De bachelor Technische Informatica’ van 15 maart 2002 (brondocument 7.a) De formuleringen uit het officiële document van 15 maart 2002 worden hieronder geciteerd (tussen quotes) en daarna toegelicht. 1. Informatica kennis en vaardigheden: • Inzicht: ‘De Bachelor beschikt over een gedegen technisch-wetenschappelijk inzicht in informatieverwerkende programmatuur en systemen.’ Inzicht betekent enerzijds dat de student in staat is de functionaliteit en architectuur van complexe software systemen te doorzien en anderzijds dat hij weet welke methoden en technieken hij kan toepassen om zulke systemen te ontwikkelen. • Abstractievermogen: ‘De Bachelor heeft voldoende abstraherend vermogen om de essentie van dergelijke systemen snel te doorzien, zich eigen te maken en op zijn merites te beoordelen.’ Abstractie vermogen is nodig om van systemen formele modellen te kunnen maken, zowel in het geval er nog slechts een informeel concept van zo’n systeem voorhanden is, als wanneer er al een concreet systeem beschikbaar is. De modellen zijn de basis voor het redeneren over deze systemen. • Basiskennis: ‘De Bachelor kent en beheerst de basisbegrippen van de informatica.’ Tot de basiskennis behoren bijvoorbeeld concepten als algoritme, procedure, functie, variabele, object, relatie, database en transitiesysteem, als mede methoden en technieken als stepwise refinement, verdeel en heers en dynamisch programmeren. De student dient van deze concepten een definitie te kennen en te weten waarvoor en hoe ze gebruikt kunnen worden. • Leervermogen: ‘De Bachelor is in staat zich eigenstandig benodigde kennis te vergaren in een voor hem nieuw domein.’ Met het inzicht, het abstractievermogen en de basiskennis moet de student instaat zijn zich nieuwe concepten eigen te maken en daarmee zijn kennis te kunnen uitbreiden en vernieuwen. 2. Wetenschappelijk ontwerpen van software • Ontwikkelvermogen: ‘De Bachelor is in staat op effectieve wetenschappelijk verantwoorde wijze programma’s of programmagestuurde systemen te ontwikkelen die de taken die daarvan worden verwacht op correcte en efficiënte wijze uitvoeren.’ Het betreft hier software systemen die een rol vervullen in een omgeving, vaak een ander systeem. Een belangrijk aspect is dat de student deze omgeving kan analyseren en de functies die het software systeem moet vervullen voor deze omgeving kan formuleren en analyseren. Verder moet de student alle fasen van ontwikkeling kennen en inzicht hebben in methoden en technieken om deze fasen te realiseren. • Groepswerk: ‘De Bachelor kan zowel alleen of in een uitvoerende of leidende rol als onderdeel van een groep correcte en efficiënte software programma’s effectief ontwikkelen.’

36

3. Academisch gevormd • Context: ‘De Bachelor is zich bewust van de positie van de informatica in de maatschappij en wetenschap en van de snelle veranderingen die door de informatietechnologie in de maatschappij veroorzaakt worden. Hij kent de positieve en negatieve kanten hiervan en is in staat daarop te reflecteren.’ Het betreft hier zowel de impact die informatietechnologie op de maatschappij heeft als wel de context waarbinnen de informaticus software systemen ontwikkelt.

BTI

doelstellingen van de opleidingen

Analoog hieraan luidt het doel van de masteropleiding BIS: • to teach specialised knowledge, insight and skills in the field of constructions and applications for business information systems, • to prepare students for the profession of an (ict-) architect or developer of information systems, or as an advisor or leader of the application and introduction of information systems, and • to prepare students for training as researchers or designers in the field of information systems.

BIS

Zoals verwoord in de OER ’05/’06 (zie brondocument 1.b) heeft de masteropleiding CSE tot doel: • to teach specialised knowledge, insight and skills in the field of program constructions and program controlled systems, • to prepare students for jobs such as system developer, architect or software analyst, and • to prepare students for training as researchers or designers in the field of program controlled systems.

CSE

Vertaling visie naar doelstelling en eindtermen van de masteropleidingen CSE en BIS

De eindtermen voor zowel CSE als BIS sluiten hierop aan. Zij zijn afgeleid van de eindtermen zoals die ook golden voor het vijfjarige curriculum. De conclusie uit de visitatie 2002 over de goede kwaliteit van de afgestudeerden rechtvaardigde deze beslissing. Onderstaande opsomming vormt een vertaling van de eindtermen uit de opleidingsgidsen: aan het einde van de masteropleiding CSE/BIS heeft de student zich ontwikkeld tot een: 1. Academicus die zich kenmerkt door: a. onafhankelijkheid in het verwerven van kennis b. kritische houding

37

CSE, BIS

Beide masterprogramma’s leiden op tot wetenschappelijke ingenieurs die kunnen omgaan met een hoog abstractieniveau en beschikken over een grote mate van technische kennis en uitstekende vaardigheden op het gebied van analyse, synthese en ontwerpen van informatieverwerkende systemen. Zij beschikken over een grondige theoretische kennisbasis.

doelstellingen van de opleidingen c. originaliteit in het verrichten van onderzoek en verantwoordelijkheid bij het rapporteren over dit onderzoek d. methodische aanpak

CSE, BIS

2. Ingenieur die beschikt over: a. ontwerpvaardigheden b. een attitude van toepassingsgerichtheid en multi-disciplinariteit c. presentatie en communicatievaardigheden d. inzicht in de industriële en bedrijfsvoeringcontext e. mathematische aanpak met nadruk op correctheid, betrouwbaarheid en het gebruik van formele methoden bij ontwerp en constructie 3. Informaticus met: a. kennis en vaardigheden specifiek voor informatica/informatiesystemen, formalismen, methoden, gereedschappen en hun onderlinge afhankelijkheid b. kennis van toepassingsgebieden c. beheersing van grote en complexe systemen gebaseerd op kennis van de samenstellende delen d. nadruk op algemeen toepasbare kennis, inzichten, methoden en principes, die belangrijker worden geacht dan encyclopedische feitenkennis en aspecten die van de toepassing afhangen of tijdgebonden zijn Het verschil tussen een afgestudeerde van de CSE-opleiding en de BIS-opleiding is gelegen in de aard van de kennis, de toepassingsgebieden en het soort systemen zoals genoemd in 3a, b en c. De IST variant sluit aan bij de doelstellingen en eindtermen van CSE, echter zij is specifiek gericht op het opleiden van academische experts op het gebied van Information Security in het bijzonder. De beschrijving op blz. 31 t/m 35 in de mastergids CSE (brondocument 1.b) verwoordt de accentverschillen tussen de drie varianten. Voor de varianten ES en IST zijn de eindtermen meer vakspecialistisch uitgewerkt (zie bijlage A). De uitwerking van eindtermen voor ES vond plaats in overleg met de opleiding Elektrotechniek en is inmiddels zeer positief gewaardeerd bij de toets Nieuwe opleidingen. Voor verdere argumentatie van de eindtermen voor ES wordt verwezen naar brondocument 8. Koppeling van de gespecialiseerde IST-eindtermen uit bijlage A aan de eindtermen van CSE toont dat alle CSE-eindtermen afgedekt worden, maar dat eindterm 3c veel globaler wordt gegeven. Dit is typisch een op CSE en BIS gerichte eindterm, die in de IST variant slechts een geringe rol speelt. Verder worden eindtermen 3a, en 3b anders ingekleurd.

38

doelstellingen van de opleidingen Facet 2. Niveau

X

X

2 Toepassen kennis en inzicht 3 Oordeelsvorming

X

X

X

X

X

X

4 Communicatie

X

X

5 Leervaardigheden

X

BTI

Leervermogen

X

Context

Basiskennis

X

Groepswerk

Abstractie-vermogen

1 Kennis en inzicht

Ontwikkel-vermogen

Dublin-descriptor/Eindterm

Inzicht

Bacheloropleiding Tabel 1 legt een relatie tussen de eindtermen van BTI en de Dublin-descriptoren. De afdekking toont aan dat de eindtermen van BTI een bij een bachelorgraad passend academisch niveau hebben.

X

X

Tabel 1: BTI eindtermen gekoppeld aan Dublin-descriptoren

Dublin-descriptor/ Eindterm

1a

1b

1 Kennis en inzicht

X

X

2 Toepassen kennis en inzicht

X

X

3 Oordeelsvorming

X

X X

4 Communicatie 5 Leervaardigheden

1c

1d

2a 2b

X

X

X

X

2c

3a

3b

3c

3d

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X

X

2d 2e

X

X

Tabel 2: Masteropleiding eindtermen gekoppeld aan Dublin-descriptoren

Facet 3. Oriëntatie Wetenschappelijke Oriëntatie Kenmerkend voor de oriëntatie van de wetenschapsbeoefening en het wetenschappelijk onderwijs in het domein van de technische informatica is de vervlechting van wetenschappelijk 39

CSE, BIS

Masteropleiding CSE en BIS Tabel 2 legt een relatie tussen de eindtermen van de masters en de Dublin-descriptoren. De afdekking toont aan dat de eindtermen van beide masters een bij een mastergraad passend academisch niveau hebben.

doelstellingen van de opleidingen onderzoek en ontwerpen. De activiteit van ontwerpen is door het samenwerkingsverband van de drie Technische Universiteiten aangewezen als één van de zeven onderscheidende academische kenmerken voor ingenieurswetenschappen. In de Onderwijsvisie TU/e 2005 (Brondocument 9) wordt dit verwoord in het profiel van de TU/e ingenieur. We citeren: ‘Eindhovense ingenieurs zijn academisch gevormd. Dat wil zeggen: zij zijn competent op de voor hen relevante disciplines, kunnen onderzoeken en ontwerpen, hebben een wetenschappelijke benadering van problemen en ideeën, beschikken over intellectuele vaardigheden als redeneren, reflecteren en debatteren, zijn goed in communiceren en samenwerken, en zijn zich bewust van de temporele en maatschappelijke context van wetenschap en technologie.’ De Criteria voor Academische Bachelor en Master Curricula (brondocument 10), in 2005 opgesteld namens de drie TU’s, vormen een uitbreiding en operationalisering van de Dublin descriptoren, waarin onder meer rekening wordt gehouden met de rol van het ontwerpen. Wij gebruiken dit als kader voor toetsing van de wetenschappelijke oriëntatie van de eindtermen.

X

X

2/3 Bekwaam in onderzoeken/ ontwerpen

X

X

X

X

4

Een wetenschappelijke benadering

X

X

X

5

Intellectuele basisvaardigheden

X

X

X

6

Bekwaam in samenwerken en communiceren

X

7

Houdt rekening met de temporele en maatschappelijke context

X

Tabel 3: Koppeling academische vaardigheden en eindtermen BTI

40

Context

X

Groepswerk

X

Ontwikkel-vermogen

Leervermogen

Kundig in een of meer wetenschappelijke disciplines

Basiskennis

1

Abstractie-vermogen

BTI

Academische vaardigheden / Eindtermen

Inzicht

Wetenschappelijke oriëntatie BTI Via de kruisjes in tabel 3 kan worden afgelezen hoe de academische vaardigheden verankerd zijn in de eindtermen van de bacheloropleiding. In de bachelorfase zijn ontwerpen en onderzoek dusdanig verweven dat deze in de tabel samengenomen zijn.

X

Het diploma van de Bachelor Technische Informatica verschaft drempelloze toegang tot de masteropleiding CSE en de masteropleiding BIS. Over doorstroommogelijkheden naar andere informatica opleidingen zijn landelijk in de Informatica-kamer afspraken gemaakt. Verder is er in 3TU-verband een doorstroommatrix opgesteld, waarin de doorstroommogelijkheden van bachelor- naar master opleidingen aan de drie TU’s zijn vastgesteld (zie brondocument 11). De bacheloropleiding beoogt op te leiden tot doorstroom naar een masteropleiding en is niet primair bedoeld om op te leiden tot toetreding naar de beroepspraktijk. De mogelijkheden voor toetreding tot de arbeidsmarkt zijn nog onontgonnen terrein. Vergelijking met de kwalificaties uit het onder auspiciën van de Europese Commissie in 2001 opgestelde rapport Generic ICT Skills Profiles van Career Space (een consortium van 11 grote ICT-bedrijven) wijst uit dat een bachelor Technische Informatica wel de startkwalificaties heeft voor een beperkt aantal functies zoals applicatie programmeur. De mogelijkheden zijn sterk afhankelijk van de arbeidsmarktsituatie.

BTI

doelstellingen van de opleidingen

Wetenschappelijke oriëntatie masteropleiding CSE en BIS Onderzoeken en ontwerpen staan niet los van elkaar, maar beïnvloeden elkaar op een herkenbare manier. Deze interactie leidt ertoe dat het bij de afstudeerprojecten meestal gaat om geheel nieuwe ontwerpen op basis van recent onderzoek, of om onderzoeksprojecten die erop gericht zijn een nieuwe generatie van ontwerpen mogelijk te maken. Via de kruisjes in tabel 4 kan worden afgelezen hoe de academische vaardigheden verankerd zijn in de eindtermen. 1b

1c

1d

2a 2b

x

x

1

Kundig in een of meer wetenschappelijke disciplines

x

2

Bekwaam in onderzoeken

x

x

3

Bekwaam in ontwerpen

x

x

4

Een wetenschappelijke benadering

x

x

x

5

Intellectuele basisvaardigheden

x

x

x

6

Bekwaam in samenwerken en communiceren

x

7

Houdt rekening met de temporele en maatschappelijke context

x

x

2c

2d 2e

3a

3b

x

x

x

x

3c

3d x

x x

x

x

x

x x

x x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

Tabel 4: Koppeling academische vaardigheden en eindtermen CSE en BIS Beroepsoriëntatie masteropleiding CSE en BIS Uit de WO-Monitor blijkt dat afgestudeerden, de wetenschappelijk ingenieurs in de Informatica, hun plaats op de arbeidsmarkt uitstekend hebben gevonden. In de WO-Monitor van 2004 (brondocument 12), gaf 88% van de ondervraagden (alumni van de vijfjarige iropleiding) aan zich in sterke mate voorbereid te voelen om te starten op de arbeidsmarkt. Landelijk lag dit op 70%. Het aantal uitgereikte masterdiploma’s is nog maar gering; er kan derhalve nog geen uitspraak gedaan worden over de uitstroom naar de arbeidsmarkt. 41

CSE, BIS

Academische vaardigheden/ Eindtermen 1a

doelstellingen van de opleidingen

BTI

Sterke en zwakke punten Doelstellingen Sterke punten bacheloropleiding • Een grote rol voor de fundamenten van de informatica en ontwikkeling van abstractie, uitgebouwd en toegepast in de meer praktische vakken en projecten. Het curriculum is gericht op de verwerving van kennis en vaardigheden die voor de lange duur van belang zijn. • Naast het algoritmisch denken is er meer aandacht gekomen voor systeem denken, conform de ontwikkelingen binnen de informatica.

CSE

Zwakke punten bacheloropleiding • We hebben nog geen idee hoe de arbeidsmarkt reageert op de bachelors die wij afleveren. Sterke punten CSE • Ontwerpgerichte brede masteropleiding die sterk gerelateerd is aan het onderzoek van de faculteit.

BIS

Sterke punten BIS • In vergelijking met andere meer toepassingsgeoriënteerde masteropleidingen op dit gebied is BIS meer wetenschappelijk van aard. Zwakke punten BIS • Op dit moment mist het meer bedrijfskundige deel van de opleiding een duidelijk profiel. Inmiddels is het curriculum aangepast en zal het logistieke profiel in de toekomst meer benadrukt worden.

42

hoofdstuk

4.2. programma

43

Hoofdstuk 4.2: Programma

De twee varianten van de TI5 opleiding (Technische en Bedrijfsinformatica) zijn sterker uiteengetrokken en als twee aparte masteropleidingen (CSE, BIS) opgezet, met elk hun eigen kennisdomein. Voor zowel CSE als BIS wordt bovendien een schakelprogramma aangeboden aan studenten die vanuit hun HBO-opleiding instromen in de masteropleidingen. Om toegelaten te worden tot de masteropleidingen dienen zij te voldoen aan de eindtermen van het schakelprogramma. Om het schakelprogramma te kunnen volgen dienen ze zich in te schrijven als bachelorstudent Technische Informatica.

45

CSI, BIS

Het ontwerp van het bachelorcurriculum is voorbereid door de opleidingsdirecteur en de toenmalige adjunct-opleidingsdirecteur. Hiervoor zijn veel gesprekken met de docenten gevoerd. Vervolgens is een concept-curriculum gepresenteerd op de onderwijsdag en besproken in de OCI, FB en FR. Voor een overzicht van uitgangspunten voor constructie en genomen ontwerpbeslissingen voor het bachelorcurriculum wordt verwezen naar brondocument 7a. De kritiekpunten van de informaticavisitatie zijn bij deze curriculumherziening meegenomen. De grootste verschillen zijn: • Het eerste jaar heeft meer praktische elementen dan voorheen. • Het programmeeronderwijs is vernieuwd, het is gesplitst in een stroom programmarealisatie en een stroom algoritmiek, waarmee het kritiekpunt van de vorige informaticavisitatie dat het programmeeronderwijs gedateerd oogt ondervangen is. • Er wordt nu expliciet aandacht besteed aan het onderwerp computernetwerken. • Het componentsgewijs construeren en software engineering hebben een prominentere plaats gekregen. • De aansluiting tussen (theoretische) systeemmodellering en (praktische) software engineeringprojecten is verbeterd. • Betere aansluiting op ingangsniveau van VWO-instromers op het gebied van bewijsvaardigheid en abstractie, door ‘verzamelingenleer’ en ‘logica en predikatenalgebra’ te plaatsen in het eerste trimester. • De oude indeling in technische informatica en bedrijfsinformatica is vervangen door een keuzeruimte in het derde jaar die benut kan worden als oriëntatie/voorbereiding op mogelijke mastervarianten.

BTI

Totstandkoming huidige programma’s In 2002 is het nieuwe bachelor- en mastercurriculum vastgesteld. In het jaar ’02/’03 is de curriculumvernieuwing voor het eerste jaar doorgevoerd. Die vernieuwing is in het jaar ’03/’04 doorgetrokken naar de gehele bachelorfase en de masteropleidingen die toen van start gingen. Afgezien van kleine jaarlijkse programmawijzigingen zijn de huidige programma’s nog steeds in lijn met de in 2002 vastgestelde curricula.

programma

BTI

Beknopte beschrijving bachelorcurriculum Het curriculum van de bachelorfase is een afgerond programma dat bestaat uit een degelijke basis van informaticavakken. De opgedane kennis wordt toegepast in de OGO-projecten culminerend in het SE-project in het derdejaar waarbij men hetgeen men in de bacheloropleiding geleerd heeft dient te gebruiken om in teamverband een opdracht voor een (vaak externe) klant uit te voeren. De projectleiders van de SE-projectteams zijn masterstudenten, die dit in het kader van het keuzevak Software project management (2R696) doen. Het BTI-curriculum is ingedeeld in stromen. Elke stroom is uitgewerkt in doelen en vakken. Tabel 5 toont de verdeling van de vakken over de stromen. Stroom

#ects

Vakken

1.

25

2IP10..40/2M240

2. Algoritmiek

Programmarealisatie

20

2IA10..50

3. Systemen

14

2R290/2M310/2IF10..20

4. Theoretische informatica

20

2IT10..40/2M150

5. Computerarch. & -programmatuur

19

5A050/2IC10..20/2R230/2M220

6. Kerncomponenten

11

2M400/2IV10/2R350

7. Maatschappelijke vorming

12

0L870/0L150/1Z440/2R930

8. OntwerpGericht Onderwijs

21

2IO10..60

9. Wiskunde

20

2F810/2F820/2Y940/2Y950/2S970

10. Keuzedeel

18

zie bijlage B

Tabel 5: De invulling van de stromen van het BTI-curriculum

CSE

Bijlage A geeft een beschrijving van de doelen per stroom. Het programma is zo opgebouwd dat er per trimester vier tot vijf vakken en een OGO-project worden aangeboden. De propedeuse heeft een selecterende, en een oriënterende functie. De oriënterende functie wordt mede vervuld door het aanbieden van de propedeusecolloquium reeks waarin ondermeer door het uitnodigen van (externe) sprekers aandacht wordt besteed aan het beroepsperspectief van informatici. Het tweede jaar wordt de kennisbasis uitgebreid en de opdrachten voor OGO worden complexer. Keuzevakken worden gevolgd in het derde jaar, de OGO-reeks wordt afgesloten met het SE-project. Extra begaafde studenten hebben de mogelijkheid om een dubbele propedeuse Wiskunde-Informatica te volgen. Beknopte beschrijving mastercurriculum CSE De masteropleiding CSE kent verschillende varianten. Ten eerste CSE-mainstream, waarbinnen men zich kan specialiseren in een van de vier afstudeerspecialisaties CE (Computational Engineering), IS (Information Systems), SE (Systems Engineering) en ST (Software Technology). Ten tweede de IST-variant, waarin men zich kan specialiseren in information security, en ten derde de ES-variant, waarbinnen men zich kan specialiseren op het gebied van 46

programma embedded systems. Het is de bedoeling dat IST en ES in de toekomst zelfstandige masterprogramma’s worden. Tot die tijd studeren studenten van deze twee varianten af in de masteropleiding CSE, elk met een specialisatie in respectievelijk IST of ES. Voor ES is reeds een “toets nieuwe opleidingen doorlopen”. ES wordt in deze zelfevaluatie verder buiten beschouwing gelaten. Elke variant is opgebouwd uit een verplicht deel (40 ects), een keuze deel (40 ects) en de afstudeeropdracht (40 ects), zie bijlage B voor een volledig vakkenoverzicht en de opleidingsgids (brondocument 1.b) voor een gedetailleerde beschrijving van alle vakken. Deze vakken worden alle aangeboden als Engelstalig onderwijs en worden door studenten vanuit verschillende varianten gevolgd (het zogenaamde “aanschuifonderwijs”) CSE-mainstream Het verplichte deel van CSE-mainstream is ingedeeld in de clusters theory, program engineering, systems design en academische vaardigheden (zie Tabel 6). Het keuzedeel kan uit alle vakken bestaan die op masterniveau in binnen- of buitenland worden verzorgd, echter er is wel toestemming van de examencommissie nodig. Het keuzedeel dient te worden afgestemd op een van de vier afstudeerspecialisaties CE, IS, SE of ST. Ects

1

40

Verplichte vakken

Vakken (CSE-mainstream)

Theorie

programming and modal logic proving with computer assistance information security

Systems engineering

requirements analysis, design and verification, software architecting, software testing

Programma ontwerp

real-time architecture advanced algorithms intelligent systems

Academische vaardigheden

e.g. philosophical foundations of IT ethics and systems design

Tabel 6: Uitwerking clusters in vakken CSE-mainstream ES Het verplichte deel van ES is samengesteld uit elektrotechnische en informatica vakken. Het curriculum is zo opgebouwd dat alle facetten van het ontwerpen van een embedded systeem aan bod komen. Voor een uitgebreide beschrijving wordt verwezen naar het brondocument 8 (Toets Nieuwe Opleidingen ES). Het keuzedeel kan uit alle vakken bestaan die op masterniveau in binnen- of buitenland worden verzorgd, echter er is wel toestemming van de examencommissie nodig. Bovendien wordt het keuzedeel indien nodig gebruikt voor homologatievakken op het gebied van wiskunde (voor 47

CSE

Programma-onderdeel

programma doorstromers vanuit de bacheloropleiding Technische Informatica) en Informatica (voor doorstromers vanuit de bacheloropleiding Elektrotechniek).

CSE

IST Het IST-programma is gestart in een samenwerkingsverband tussen de wiskunde- en de informaticagroepen van onze faculteit. Een belangrijk onderdeel van information security is de cryptografie, een vakgebied dat geworteld is in de getaltheorie, de abstracte algebra en de informatietheorie. Deze benadering vanuit de wiskunde vormt een belangrijk onderdeel van het programma en verklaart waarom de opleiding oorspronkelijk is begonnen als een gemeenschappelijke variant van de wiskunde en informaticaopleidingen. De 40 ects van het verplichte deel van de variant IST is samengesteld uit informatica en wiskunde vakken (zie Tabel 7). Het keuzedeel kan uit alle vakken bestaan die op masterniveau in binnen- of buitenland worden verzorgd, echter er is wel toestemming van de examencommissie nodig. Bovendien wordt het keuzedeel indien nodig gebruikt voor homologatievakken op het gebied van wiskunde (voor doorstromers vanuit de bacheloropleiding Technische Informatica) en Informatica (voor doorstromers vanuit de bacheloropleiding Wiskunde). Programma-onderdeel

Ects

1

40

Verplichte vakken

CSE, variant IST

Wiskunde

cryptographic algorithms mathematics for information security technology cryptographic protocols cryptographic systems

Informatica

hacker’s hut information security IT-governance verification of security protocols software architecting Seminar information security technology

Academische vaardigheden

e.g. logical analysis of social topics philosophical foundations of IT ethics and systems design

Tabel 7: Uitwerking clusters in verplichte vakken CSE, variant IST Ten tijde van het schrijven van deze zelfevaluatie is het voornemen om in september 2006 te gaan starten met een gemeenschappelijk verzorgd programma met de afdeling Informatica van Universiteit Twente en met de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Radboud Universiteit van Nijmegen, samen met de faculteit W&I van de TU/e de drie plaatsen waar de wetenschappelijke topexperts uit ons land op dit onderzoeksgebied werkzaam zijn (zie brondocument 24). 48

programma

De opleiding is momenteel nog opgebouwd uit een verplicht deel van 40 ects (gelijk verdeeld over informatica- en bedrijfskunde vakken), een keuzedeel van 40 ects en de afstudeeropdracht van ook 40 ects. Zie Tabel 8. In de opleidingsgids van BIS is het volledige vakkenoverzicht opgenomen (brondocument 1c). Al het onderwijs is Engelstalig. Het keuzedeel wordt bepaald in overeenstemming met de afstudeerdocent uit een van de twee expertisegebieden Databases en Hypermedia of Architectuur van Infomatiesystemen binnen de faculteit W&I, of uit een van de drie leerstoelgebieden Business Process Management, ICT Architectures of Software Management binnen de capaciteitsgroep Information Systems van de faculteit TM. Deze vijf groepen leveren ook het merendeel van het onderwijs. Programma-onderdeel

Ects

1

40

Verplichte vakken

Vakken (BIS)

Theorie (Informatica en IS)

information retrieval process modeling

Information Systems en Architecture

software architecting web information systems electronic business architectures and systems

Business Processes and Management

business process management software requirement analysis IT governance project and process management

Academische vaardigheden

Dit zit vooral in projectwerk voor verschillende vakken, niet in aparte (verplichte) vakken

Tabel 8: Uitwerking clusters in verplichte vakken BIS

49

BIS

Beknopte beschrijving mastercurriculum BIS De masteropleiding BIS is voortgekomen uit de variant Bedrijfsinformatica van de oude vijfjarige ingenieursopleiding Informatica. Het programma is interfacultair, met als partner de faculteit Technologie Management. In tegenstelling tot de variant Bedrijfsinformatica is BIS drempelloos toegankelijk voor afgestudeerde bachelors Technische Bedrijfskunde (naast de bachelors Technische Informatica). Dit laatste is mogelijk geworden door de versterking van het aandeel vakken op het gebied van informatiesystemen in deze bachelorpleiding.

programma

BTI

Facet 4. Algemene eisen van het wetenschappelijk onderwijs BTI De eisen die op het gebied van kennisontwikkeling van de studenten aan inhoud en vormgeving van het curriculum worden gesteld zijn op verschillende manieren verankerd in de opleiding. Ten eerste wordt het onderwijs voor het overgrote deel verzorgd door medewerkers die actief bij het wetenschappelijk onderzoek zijn betrokken. Informatie over de kwalificaties van de docenten, zowel op wetenschappelijk als op onderwijskundig gebied treft u aan in hoofdstuk 4.3, facet 14. Ook in het eerste jaar loopt het scala van betrokken docenten uiteen van hoogleraren tot promovendi uit alle expertisegebieden. Ten tweede is het curriculum van de bacheloropleiding grotendeels opgebouwd uit elementen met een zekere ‘eeuwigheidswaarde’, voor zover daarvan in het relatief jonge vakgebied informatica al sprake van is. Nieuwe, veelbelovende ontwikkelingen in het vakgebied worden eerst aangeboden in de ontwerpersopleiding of de masteropleiding, bijvoorbeeld in de vorm van een keuzevak. Als het vak is uitgekristalliseerd en inderdaad tot de basisstof blijkt te behoren, kan het daarna zijn weg vinden naar het bachelorcurriculum. Op deze wijze wordt de aansluiting op nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied geborgd. Ten derde is de opleidingsdirecteur als hoogleraar actief betrokken bij het wetenschappelijk onderzoek en vanuit die positie in staat om bij de periodieke curriculumherziening te bewaken dat het curriculum afgestemd blijft op de ‘state of the art’ van het vakgebied. Ook zijn de andere hoogleraren en UHD’s hierin actief. Voor de voorgenomen curriculumherziening van BTI en CSE in 2007 is door het faculteitsbestuur een curriculumcommissie benoemd, samengesteld uit drie hoogleraren (waaronder de opleidingsdirecteur die voorzitter is), een UHD en de adjunct-opleidingsdirecteur. Ten vierde spelen OGO-projecten een belangrijke rol bij de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van onderzoek en ontwerpen. In facet 3, tabel 3 is door koppeling van eindtermen van BTI aan academische vaardigheden getoond op welke wijze wetenschappelijke oriëntatie verankerd is in de opleiding. Dit komt als volgt tot uiting in het curriculum. 1. Kundig in een of meer wetenschappelijke disciplines De kennisbasis wordt gelegd in het cursorisch deel van het curriculum. Door de gekozen opbouw in stromen en de per stroom doordachte opbouw van op elkaar leunende vakken, de geboden mix van onderwijs en afsluitingsvormen (eerste jaar veel instructies; in de loop van de opleiding een verschuiving van tentamens naar opdrachten) en de kwalitatief goede docenten, is het voor studenten mogelijk zich te bekwamen in noodzakelijke vakkennis. De OGO-projecten en het SE-project spelen een belangrijke rol bij de integratie van de kennis en het omgaan met modelvorming, vooronderstellingen, besluitvorming, het omgaan met kennishiaten enzovoorts. 2. Bekwaam in onderzoeken respectievelijk 3. Bekwaam in ontwerpen De nadruk ligt in de bachelorfase op het ontwerpen. De methodologische en technische aspecten worden in vakken als ontwerp van algoritmen en systeemmodelleren geleerd en 50

programma vervolgens in de projecten geoefend. Houdingaspecten en vaardigheden worden in de projecten (OGO en SE) ontwikkeld en geoefend, belangrijke onderzoeksvaardigheden, zoals het plannen en structureren en het verslagleggen, komen in de ontwerpprojecten van de opleiding aan de orde.

5. Intellectuele basisvaardigheden Het kritisch reflecteren en het stellen van adequate vragen spelen een rol in de projecten, enerzijds via het opbouwen van een portfolio en anderzijds door het oefenen met peer assessment en peer reviews in de projecten. Logisch redeneren en omgaan met redeneerwijzen komen onder meer aan de orde in de degelijke wiskundige basis (logica bijvoorbeeld). In de beschouwende vakken (wetenschapsfilosofie, geschiedenis van de informatica, aspecten van programmeertalen, ethiek en recht) speelt het innemen en verdedigen van een standpunt een rol. 6. Bekwaam in samenwerken en communiceren Zoals blijkt uit tabel 9 wordt in de OGO-projecten, die altijd in groepsverband uitgevoerd worden, wordt veel aandacht aan deze vaardigheden besteed. Het verwerven van de vaardigheden wordt met trainingen ondersteund. Ook de beschouwende vakken leveren hieraan een bijdrage, omdat deze vakken vaak worden afgesloten met een essay en soms met een debat. Er wordt aandacht besteed aan de context waarin de projecten worden uitgevoerd, en multidisciplinariteit komt aan de orde doordat de OGO-opdrachten gekoppeld zijn aan applicaties. 7. Houdt rekening met de temporele en maatschappelijke context De eerder genoemde beschouwende vakken en de eerstejaarsvakken Ethiek & recht, Organisatie & management en Geschiedenis van de informatica brengen hiervoor de basis aan, maar ook bijvoorbeeld het SE-project levert hieraan een bijdrage. In Tabel 9 wordt expliciet het verband gelegd met de diverse curriculumonderdelen.

51

BTI

4. Een wetenschappelijke benadering Een systematische aanpak en het opstellen van modellen en hypotheses (gebaseerd op een wiskundige grondslag), de ontwerppraktijk en bruikbare documentatie behoren intrinsiek bij het vakgebied en komen zowel in de vakken als bij de projecten aan de orde. Ook levenslang leren is voor informatici vanzelfsprekend vanwege de snelle ontwikkelingen binnen het vakgebied.

programma

Criterium

BTI

1

Programmaonderdeel

Kundig in een of meer wetenschappelijke disciplines Cursorisch curriculum

2/3 Bekwaam in onderzoeken/ontwerpen

Vakken 2IA10 t/m 50, 2IP30, 2M310, projecten 2IO10 t/m 60, 2IP40, 2R290

4

Een wetenschappelijke benadering

Vakken 2IT10 t/m 40, 2M400

5

Intellectuele basisvaardigheden

Portfolio & peer assessment, 0L150, 0L870, 2R930, 2IT10

6

Bekwaam in samenwerken en communiceren

Projecten 2IO10 t/m 60, 2IP40, 2R350

7

Houdt rekening met de temporele en maatschappelijke context

Vakken 1Z440, 0L870, 0L150, 2R930

CSE, BIS

Tabel 9: Verankering van het academische niveau in het BTI curriculum Masteropleiding CSE en BIS De wetenschappelijke oriëntatie van de masteropleiding is verankerd in het onderwijs doordat het onderwijs uitsluitend wordt verzorgd door medewerkers die actief zijn betrokken bij het wetenschappelijk onderzoek. Docenten die actief zijn in het wetenschappelijk onderzoek brengen hun zo verworven kennis, inzicht en vaardigheden in in het masteronderwijs. Dit gebeurt enerzijds in de vorm van kennisoverdracht (colleges en studiemateriaal), anderzijds doordat veel vakken met een opdracht worden afgerond; docenten brengen zo hun onderzoeksvaardigheden en hun onderzoekende attitude over op studenten. Bovendien is het afstudeerproject gekoppeld aan een van de onderzoeksgroepen en kan, ter voorbereiding op de gekozen richting van beroepsuitoefening, zowel op een ontwerpopdracht als een onderzoeksopdracht gebaseerd zijn. De kwaliteit van het onderzoek is hoog zoals ook blijkt uit de onderzoeksvisitatie van respectievelijk Informatica en TM/IS. Een deel van deze projecten vindt in het bedrijfsleven plaats waarmee aangesloten wordt bij actuele problemen en waardoor inbreng van actuele beroepspraktijk in het onderwijs wordt gerealiseerd. In tabel 10 wordt expliciet een koppeling gelegd met de diverse curriculumonderdelen. De wetenschappelijke oriëntatie van het studieprogramma kan verder kort worden gekarakteriseerd met enkele sleutelbegrippen: • Verdieping en uitbreiding van kennis door middel van de specialisatievakken; • Verdere voorbereiding op het ontwerpen door middel van verplichte vakken als software architecting (zowel in CSE als BIS); • Versterking van de theoretische basis door middel van vakken als programming and modal logic, proving with computer assistance en verification of security protocols bij CSE en vakken als business process management, database models en process modeling bij BIS.

52

programma

Criterium

Kundig in een of meer wetenschappelijke disciplines Cursorisch curriculum

2/3 Bekwaam in onderzoeken/ontwerpen

Afstudeerproject; opdrachten bij vakken; evt. stage

4

Een wetenschappelijke benadering

Impliciet in alle vakken

5

Intellectuele basisvaardigheden

Verplicht te kiezen vak uit aanbod Algemene Wetenschappen + algemene begeleiding door wetenschappers

6

Bekwaam in samenwerken en communiceren

Opdrachten bij vakken; afstudeerproject

7

Houdt rekening met de temporele en maatschappelijke context

Afstudeerproject

CSE, BIS

1

CSE + BIS

Tabel 10: Verankering van het academische niveau in de mastercurricula

Bacheloropleiding Technische Informatica Het programma is een adequate concretisering van de doelstellingen en eindtermen die in het voorgaande hoofdstuk met betrekking tot facetten 1 (domeinspecifieke eisen), 2 (niveau) en 3 (oriëntatie) zijn geformuleerd. Het verband tussen eindtermen en programma wordt in Tabel 11 gelegd op het niveau van (stromen van) vakken. Bijlage A bevat een overzicht waarin voor alle vakken van een stroom per vak aangegeven is aan welke eindtermen volgens de verantwoordelijke docent het met goed gevolg afleggen van dit vak bijdraagt. Dit overzicht bevestigt dat alle eindtermen afgedekt zijn. Bijlage B bevat het studieprogramma van de opleidingen. De doelstellingen van de individuele vakken worden beschreven in de opleidingsgidsen.

53

BTI

Facet 5. Relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma

X

Systemen

14

Theor. informatica Comp.arch./progr.

X

X

X

X

X

X

X

X

20

X

X

19

X

Kerncomponenten

11

X

Maatsch. vorming

12

OGO-projecten

21

Wiskunde

20

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X

Context

20

X

Groepswerk

Algoritmiek

Ontwikkelvermogen

X

Leervermogen

25

Basiskennis

Inzicht

Programmarealisatie

Abstractievermogen

# Ects

programma

X X

X

X

X

X

BTI

Tabel 11: Relatie eindtermen en stromen in BTI Realisatie domeinspecifieke eisen De grote lijn van het bachelorprogramma is in overeenstemming met zowel de programma’s van de andere Nederlandse universiteiten als met de Computing Curricula 2005 van de Joint Task Force. De Informaticakamer heeft indertijd een verdeling in kennisgebieden opgesteld op basis waarvan een vergelijkingstabel is opgesteld. Deze tabel is opgenomen in het brondocument 6, waarin tevens de correspondentie tussen de vakken uit het bachelorcurriculum, de kennisgebieden en de stromen is opgenomen. Het programma van onze Bacheloropleiding Technische Informatica komt in grote lijnen overeen met het programma van de bacheloropleiding Computer Science uit het JTF-rapport, hoewel enkele andere accenten worden gelegd. Het relatieve belang dat in het JTF-rapport wordt gehecht aan de verschillende vakgebieden is vergeleken met de situatie in de bacheloropleiding Technische informatica (zie brondocument 6). Het curriculum is samengesteld op basis van een eigen keuze uit het vakgebied informatica. Bij vergelijking blijkt de bacheloropleiding BTI de grootste overeenkomst te vertonen met Computer Science. Er wordt minder belang gehecht aan wat praktischer onderdelen als Operating Systems Configuration and Use, en meer belang aan een aantal onderwerpen uit de hoek van Information Systems en Software Engineering. Aan deze keuze ligt de volgende overweging ten grondslag: de bacheloropleiding is in opzet niet specialistisch, terwijl dat in de JTF-curricula duidelijk wel het geval is. Het belang van het vakgebied Informatiesystemen met zijn vele toepassingen is in deze context evident, zowel intrinsiek als ter voorbereiding op de Master Business Information Systems. Het vakgebied software engineering vormt een onmisbaar onderdeel van een ingenieursopleiding in de informatica. Het SE-project in het derde jaar fungeert met recht als afronding van de bachelorfase. Ook wordt in onze opleiding een sterker nadruk op algoritmiek gelegd ten opzichte van het CS programma. 54

programma Masteropleiding CSE Het masterprogramma CSE is een adequate realisatie van de eindtermen die in het voorgaande hoofdstuk zijn geformuleerd. Tabel 11 respectievelijk Tabel 12 tonen het verband tussen eindtermen en programma op het niveau van (clusters van) vakken voor de “main-stream”variant respectievelijk de IST-variant van CSE. In Bijlage A is een overzicht opgenomen waarin per vak aangegeven is aan welke eindtermen het vak volgens de verantwoordelijke docent bijdraagt. Hieruit blijkt dat alle eindtermen afgedekt zijn. Bijlage B bevat het studieprogramma van de opleidingen. De doelstellingen van de individuele vakken worden beschreven in de opleidingsgidsen. Programma-onderdeel/ Eindterm

1b

1c

1d

2a 2b

2c

2d 2e

3a

3b

3c

3d

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Verplichte vakken Theorie

X

X

Systems engineering

X

X

X

Programma ontwerp

X

X

X

Academische vaardigheden

X

X

2

Keuzevakken

X

X

3

Afstudeerproject

X

X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

2a 2b

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

2c

2d 2e

3a

3b

3c

3d

X

X

X

X

X

X

X

X

CSE

1

1a

Tabel 12: Relatie eindtermen en clusters “main-stream” CSE Programma-onderdeel/ Eindterm 1

1a

1b

1c

1d

X

X

Verplichte vakken Wiskunde

X

Informatica

X

X

X

X

Academische vaardigheden

X

X

X

X

2

Keuzevakken

X

X

3

Afstudeerproject

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Masteropleiding BIS Het masterprogramma BIS is een adequate realisatie van de eindtermen die in het voorgaande hoofdstuk zijn geformuleerd. Tabel 14 toont hoe de eindtermen gerealiseerd worden op clusterniveau in het verplichte gedeelte. Zie bijlage A voor een overzicht waarin per vak wordt aangegeven aan welke eindtermen volgens de verantwoordelijke docent wordt bijgedragen. Hieruit blijkt dat alle eindtermen afgedekt zijn. Bijlage B toont het studieprogramma. Op vakniveau zijn de doelstellingen beschreven in de opleidingsgids BIS.

55

BIS

Tabel 13: Relatie eindtermen en clusters IST

programma Programma-onderdeel/ Eindterm

BIS

1

1a

1b

1c

1d

2a 2b

2c

2d 2e

3a

X

X X

3b

3c

3d

Verplichte vakken Theorie (Informatica en IS)

X

Information Systems en Architecture

X

X

X

X

X

X

X

Business Processes and Management

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Academische vaardigheden

X

X

2

Keuzevakken

X

X

3

Afstudeerproject

X

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

CSE, BIS

Tabel 14: Relatie eindtermen en clusters BIS Afdekking domein specifieke eisen op programmaniveau Zoals beschreven onder facet 3 is er een duidelijke koppeling tussen het vakgebied zoals beschreven in het JTF-rapport en de masterprogramma’s. In de mastercurricula wordt dieper op de onderwerpen ingegaan en wordt de kennis op complexere problemen toegepast. Tevens vindt in de masterfase specialisatie plaats. Daarnaast blijkt uit de benchmarking met de universiteit van Tampere dat zowel de inhoud van het programma als de attitude ten opzichte van het onderwijs van beide universiteiten verrassend dicht bij elkaar liggen.

Facet 6. Samenhang programma

BTI

Studenten die bevraagd zijn voor de keuzegids Hoger Onderwijs zijn tevreden met de samenhang van het programma (waardering 7,2), zie brondocument 13. Bacheloropleiding Technische Informatica Het bachelorprogramma is ontworpen als een breed en samenhangend programma. Het eerste jaar is zowel oriënterend, selecterend als verwijzend en biedt een basis voor verdere kennis- en vaardigheidsontwikkeling in de vervolgjaren. Het tweede jaar bouwt voort op de basis uit het eerste jaar en is nog grotendeels gemeenschappelijk. In het derde jaar kunnen rekening houdend met interesse en masterperspectief keuzevakken gevolgd worden. Via de stromen zijn de eindtermen van de opleiding gekoppeld aan de inhoud van het curriculum. Per stroom zijn de onderlinge afhankelijkheden van de vakken vastgelegd (zie brondocument 7a). De verbanden tussen vakken uit verschillende stromen worden weerspiegeld in de voorkenniseisen die in de vakkengids bij een vak staan vermeld. In de loop van het programma neemt de complexiteit van de projecten toe. In de projecten wordt enerzijds een beroep gedaan op in diverse vakken verworven kennis en anderzijds wordt een progressieve reeks vaardigheden op het gebied van de diverse aspecten van projectwerk ontwikkeld. In Tabel 15 wordt deze bewering geconcretiseerd.

56

programma Vaardigheid

Project, algemeen

Project, informatica

Communicatie

Legenda:

Start in

Via

Werkplan/logboek

OGO 1.1

INF 1.1

Vergaderen

OGO 1.2

STU 1.2 / 2.1

Wederzijdse beoordeling

OGO 1.3

STU 2.1

Reviewen

OGO 1.1

pract

Software documentatie

SE

INF SE

Demonstreren

OGO 1.2

STU 2.2

Rapporteren

OGO 1.1

INF 1.1

Engelse samenvatting

OGO 2.3

pract

Presenteren

OGO 1.2

STU 1.3

Informatie vergaren

OGO 2.1

BIB 2.1

Expert gebruiken

OGO 1.2

pract

Interviewen

SE

pract

INF STU pract BIB

BTI

Categorie

= handouts, in het eerste jaar ook P-colloquium = training door Studenten Service Centrum = training doordat het een onderdeel van de opdracht is = bibliotheekinstructie

57

BIS

Masteropleiding CSE en BIS Bij de BaMa herinrichting is gestreefd naar meer zichtbare samenhang in het curriculum ten opzichte van de bovenbouw van het vijfjarig curriculum. Naast de al bestaande splitsing in Bedrijfsinformatica en Technische informatica, zijn twee extra varianten ontwikkeld, met elk hun eigen samenhang. Voor wat betreft de “main-stream” masteropleiding CSE is het programma ingedeeld in vier clusters. De verbanden tussen vakken in verschillende clusters worden weerspiegeld bij de voorkenniseisen die in de opleidingsgids zijn vermeld. De masteropleiding BIS is voortgekomen uit een samenhangende variant Bedrijfsinformatica en wordt nadrukkelijk gedreven vanuit een aantal leerstoelen die nauw aan elkaar verwant zijn. De masteropleiding BIS bouwt voort op de bacheloropleiding Technische Informatica en de bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (BTB). Dit is mogelijk omdat in termen van het JTF- document het relevante deel van de BTB-opleiding veeleer te karakteriseren is als een ISopleiding, en minder als een IT-opleiding. (Er is meer aandacht voor de technologiekant, met aspecten als het modelleren van informatiesystemen voor een bedrijfscontext dan voor de bedrijfsorganisatorische kant van de invoering van IT.) BIS bouwt dus voort op een bacheloropleiding die CS is in de JTF-terminologie en een bacheloropleiding die IS is in die terminologie. Het programma van BIS bevat een cluster over informatiesystemen en architectuur op een hoog conceptueel niveau, te volgen door academisch opgeleide bachelorstudenten CS en IS, en een cluster over het beheersen van bedrijfsprocessen. Het gaat

CSE CSE, BIS

Tabel 15: De projectvaardighedenlijn in de OGO-projecten

BIS

programma hierbij om analyse van de processen en de inzet van informatiesysteemtechnologie om de processen aan te sturen en te beheersen. Deze twee delen, met invulling vanuit de faculteiten W&I en TM, liggen dus dicht bij het grensvlak tussen deze wetenschapsgebieden.

Facet 7. Studeerbaarheid en studielast Studenten die bevraagd zijn voor de keuzegids Hoger Onderwijs waarderen de studeerbaarheid met 7,0, zie brondocument 13. Het bacheloronderwijs is evenwichtig gespreid over de drie studiejaren. Elk trimester is even zwaar wat betreft de geprogrammeerde studiebelasting. De ervaren studiebelasting in 2004 binnen een trimester voldoet in de propedeuse aan onze streefnorm (zie brondocument 14). Over het geheel van de bacheloropleiding genomen scoort dit aspect echter net onder onze streefnorm (score 2,8 op schaal van 1-5; streefnorm is tenminste 3). Dit signaal kan teruggeleid worden tot de scores van de enquêtes die zijn afgenomen bij de derdejaarsenquêtes. Een mogelijke verklaring en daarmee samenhangende verbeteractie is niet evident. Het aantal vakken in het derde jaar dat met een opdracht wordt afgesloten is relatief hoog, en studenten ervaren opdrachten als relatief zwaar vergeleken met tentamens. Vooral in het SE-Project gaat veel tijd zitten. Er zijn echter maar weinig studenten die nominaal het programma volgen zoals gepland, dus de gemiddelde derdejaars heeft niet zo veel opdrachten. Een andere verklaring is dat studenten zelf niet evenwichtig studeren en dus ook hun studiebelasting niet als evenwichtig ervaren. Voor wat betreft de masters is het programma evenwichtig gespreid opgebouwd, echter elke student kan zijn plan afstemmen op de individuele behoefte waardoor er geen evaluatie op dit aspect mogelijk is. De verschillende tijdstippen van omvorming van trimesters naar semesters tussen Informatica en Bedrijfskunde heeft vervelende invloed op de huidige generatie BISstudenten, doordat zij deels onderwijs in trimesters en deels in semesters volgen. Dit is uiteraard een tijdelijk probleem. In het curriculum is aan de diverse vakken een studielast toegewezen. De studiebelasting wordt gemeten in ects-punten. Ects staat voor European Credit Transfer System (1 ects = 28 studiebelastingsuren). Het aantal uren onderwijs dat bij een vak hoort is afhankelijk van het aantal studiepunten en van de studiefase. Het eerste jaar is voorzien van een fikse hoeveelheid instructies, practica en werkcolleges. Deze hoeveelheid begeleiding wordt elk volgend studiejaar minder. De docent dient de inhoud van het vak af te stemmen op het beschikbare aantal uren. In de didactische cursussen van het Onderwijs Service Centrum (OSC) wordt hier overigens aandacht aan besteed. Bij de bespreking van het algemene bacheloropleiding deel van trimesterenquêtes valt keer op keer op dat het gerealiseerde aantal uren zelfstudie dat naast colleges en instructies per week wordt besteed lager is dan het geprogrammeerde aantal uren (zie besprekingsverslagen). Dit is helaas een universeel verschijnsel in het Nederlandse Hoger Onderwijs. 58

programma Om struikelblokken vanuit verroostering te voorkomen wordt het rooster afgestemd op het jaarrooster van de instelling. Dit is vooral van belang voor studenten die de dubbele propedeuse (informatica en wiskunde) volgen. Het programma bevat geen onnodige struikelblokken. Dit wordt zowel voor de bachelor- als de masteropleidingen bewaakt door bij de bespreking van de signaalenquêtes te kijken naar de slagingspercentages van de tentamens. Een terugkerend laag slagingspercentage kan aanleiding zijn om maatregelen te nemen. Het is echter onvermijdelijk dat er vakken voorkomen in het programma die de studenten als moeilijk ervaren. Er is een aantal maatregelen ingebouwd om de studievoortgang te bevorderen. In de masteropleiding is instroom in elk trimester mogelijk. Noodzakelijkerwijs is het bachelorprogramma een gestapeld programma, er is een noodzakelijke volgorde omdat sommige vakken voortbouwen op andere vakken. Mist men de kennis van de vakken uit het eerste trimester, dan is het, hoewel toegestaan, moeilijk om in het tweede trimester de vakken te kunnen volgen. Ook wordt een soepele overgang tussen bachelor- en (doorstroom-) masteropleiding bewerkstelligd door TU/e breed bachelorstudenten die 160 ects hebben behaald en dus slecht 20 ects van het diploma missen, toestemming te verlenen om vakken binnen de masteropleiding te volgen. Ook schakelaars en neveninschrijvers mogen onder bepaalde voorwaarden alvast mastervakken volgen. Mochten er zich in de loop van het jaar toch problemen voordoen dan vormt de opleidingscommissie een belangrijk meldpunt voor struikelblokken, gevoed vanuit de studentenvertegenwoordiging. De laatste houdt contact met haar achterban via de studentenraad en de studievereniging GEWIS. Daar waar men melding maakt van problemen, bijvoorbeeld dat tentamens te laat worden nagekeken, of dat een vak veel te zwaar is, wordt adequaat actie ondernomen. Daarnaast heeft ook de studieadviseur c.q. de mastercoördinator hierin een signaalfunctie. Klachten over vakken worden stelselmatig afgehandeld in het onderwijsmanagementoverleg.

Facet 8. Instroom

Toelating De instroomeisen en specificaties van de wettelijk vastgestelde profielen en aanvullende eisen voor toelating tot de bacheloropleidingen van de TU/e zijn te vinden op de website van het Studenten Service Centrum van de TU/e. VWO-scholieren met het profiel Natuur en Techniek hebben zonder meer toegang tot de opleiding. Het profiel Natuur en Gezondheid geeft toegang, onder de voorwaarde dat het propedeusevak Wiskunde 2 met een voldoende wordt afgerond. De overige profielen geven toegang met aanvulling Wiskunde B1 en B2. Deze aanvullende examens worden in augustus voorafgaand aan het jaar van inschrijving afgenomen door de centrale commissie van toelating. In andere gevallen zijn speciale regelingen van toepassing. Voor meer informatie wordt verwezen naar de Onderwijs- en Examenregeling (zie de bijlage B, par. 9, 59

BTI

Bacheloropleiding Technische Informatica

programma artikel 23 t/m 28 uit de opleidingsgids). Controle vindt plaats bij inschrijving door STU (http://w3.tue.nl/nl/diensten/stu/toelating/toelating_bachelor).

BTI

Aansluiting programma met vooropleidingseisen Het niveau van de VWO instromers zoals dat is vastgelegd in de exameneisen is uitgangspunt voor het ingangsniveau van het bachelorprogramma. Docenten van de opleiding zijn geïnformeerd over dit niveau via een presentatie in de reguliere Informatica-colloquium reeks. Een wiskunde docent van de tweede fase gaf er in mei 2002 een uiteenzetting over werkwijze en inhoudelijke veranderingen van het wiskunde onderwijs in de 2de Fase, alsmede over het gebruik van de grafische rekenmachine. En waren er VWO examens en Wiskunde B1+2 beschikbaar. Een belangrijke basis voor het afstemmen van ons programma op dat van het VWO is de betrokkenheid van de faculteit bij het voortgezet onderwijs. Op TU/e niveau zijn aansluitingsdocenten wiskunde werkzaam. Voor die tijd was er bij de faculteit een eigen aansluitingsdocent aangesteld. De capaciteitsgroep organiseert regelmatig bijeenkomsten met het docentennetwerk waarin WO- en VWO- informatica docenten elkaar ontmoeten. Voorts was de opleiding actief betrokken bij de totstandkoming van de leerdoelontwikkeling voor het keuzevak Informatica. Van belang in dit kader is ook de betrokkenheid bij het opzetten van de eerste graads lerarenopleiding Informatica (Msc Computer Science Education). In de door STU uitgevoerde quick scan onder eerstejaarsstudenten van generatie 2004 (zie brondocument 15) gaf 64% van de 43 respondenten van BTI aan dat het onderwijs van de opleiding redelijk tot goed aansluit op de vooropleiding. 67% gaf aan dat het redelijk tot goed aansloot op de wiskunde vooropleiding. Dit lijkt in tegenspraak met recente waarschuwingen van studentenorganisaties uit het hele land voor mogelijke aansluitingsproblemen (zie website http://www.lievemaria.nl/). Overigens geeft 67% aan het studietempo hoog te vinden en vindt 17% van de bevraagde instromers het studietempo te hoog. Toch stelt 76% van de respondenten dat het studietempo wel aan de verwachtingen voldoet. Voorlichting Er zijn TU/e breed jaarlijks zes VWO voorlichtingsdagen waarbij aanstaande studenten samen met hun ouders een bezoek kunnen brengen aan de opleiding. In aanvulling op de voorlichtingsdagen organiseert de opleiding jaarlijks voor aanstaande studenten (VWO scholieren) meeloopdagen. Hiervoor bestaat veel belangstelling. In de eerste helft van het collegejaar ‘05/’06 hebben er al drie plaatsgevonden. TU/e breed zijn er ook drie oriëntatiedagen voor leerlingen van 3 en 4 VWO en er is jaarlijks een publieksdag (open dag voor alle leeftijden). Tevens presenteert de opleiding zich op uitnodiging jaarlijks bij scholen uit de regio. In 2004 vonden er zeven bijeenkomsten plaats, hierbij is vaak meer dan één school betrokken. Verder is er nog jaarlijks een late beslissersdag. De voorlichting schetst voor potentiële VWO-instromers karakteristieken van het vak informatica en de beroepspraktijk. Expliciet wordt hen gewezen op de noodzaak van benodigde wiskundige aanleg en motivatie, een tabel van de correlatie tussen succes studie en gemiddeld eindexamencijfer voor de exacte vakken wordt getoond. Ook is er aandacht voor het abstracte karakter van de opleiding en het verschil met HBO. Ook in de voorlichtingsbrochures wordt 60

hier aandacht aan besteed. Sinds een jaar zijn er specifiek op Informatica gerichte zelftesten voor studenten beschikbaar die uitgereikt worden op de VWO-dagen en beschikbaar zijn op Internet. Hiermee kan men zelf nog eens bepalen of dit de juiste studiekeuze is. Verder is de capaciteitsgroep Informatica mede-organisator van de jaarlijkse Informaticaolympiade. Werving voor studenten wordt extra bevorderd door het aanbieden van een Masterclass Informatica aan getalenteerde VWO-leerlingen. Steeds wordt door faculteitsbestuur en de PR-groep gezocht naar nieuwe manieren om studenten voor informatica te werven. Zo zijn er lessen Informatica voor middelbare scholen in ontwikkeling die door medewerkers en studenten Informatica gegeven gaan worden op middelbare scholen (pilot februari 2006). Uit de onder de in 2004 ingestroomde bachelorstudenten door STU gehouden quick scan blijkt dat de voorlichting een adequaat beeld schetst van de studie: de bevraagde studenten geven aan dat de opleiding qua inhoud (>90%) en kwaliteit (>90%) en studietempo (76%) grotendeels tot geheel voldoet aan de verwachtingen. De informatie over de opleiding wordt door 70% als (redelijk) voldoende beoordeeld aan het begin van het eerste jaar.

BTI

programma

Naast doorstoomstudenten kennen de beide masteropleidingen ook een instroom van buitenlandse studenten. Buitenlandse studenten schrijven zich in via STU. Daar wordt eerst op basis van een NUFFIC toets nagegaan of de opleiding erkend is, en wordt via de TOEFL-score vastgesteld of het ingangsniveau Engels voldoende is om voor toelating in aanmerking te komen. Vervolgens leidt STU de studentaanmeldingen door naar de facultaire toelatingscommissies, die bepaalt op basis van de vooropleiding of een student toelaatbaar is. Zij kan specifieke eisen ter homologatie (max. 14 ECTS) opleggen. Dit betreft ruimte om deficiënties op te heffen. 61

BIS CSE, BIS

Toelating Studenten met een TU/e- bachelordiploma Technische Informatica, kunnen zich rechtstreeks via STU inschrijven voor de masteropleiding CSE. Gediplomeerden van alle andere BScopleidingen Informatica in Nederland worden toegelaten, conform de landelijke afspraak van de Informatica-kamer. Omdat er ten tijde van de afspraak twijfel bestond over het niveau van sommige opleidingen, vooral op fundamenteel gebied, is expliciet het recht geclaimd dat, de rechtstreekse toelating kan worden opgeschort. Vooralsnog zijn er nog geen studenten ingestroomd van andere Nederlandse bacheloropleidingen. Op het moment dat dit aan de orde is, zullen de prestaties van deze studenten gevolgd worden met het oog op bovenstaande afspraak. Voor BIS worden gediplomeerden van BSc-opleidingen (Technische) Informatica en Technische Bedrijfskunde direct toegelaten. Op basis van landelijke afspraken worden ook gediplomeerden van bacheloropleidingen Bedrijfsinformatietechnologie en Telematica toegelaten. Uitgangspunt is dat een opleiding die in het JTF document dicht bij een CS of een IS programma staat kan worden toegelaten (al dan niet met extra homologatie-eisen).

CSE

Masteropleiding CSE en BIS

CSE, BIS

programma Een derde belangrijke groep voor instroom in de masteropleidingen zijn de HBO-instromers. Een voltooide HBO-opleiding Informatica of Technische Informatica plus een voltooid schakelprogramma Informatica geven toelating tot de masteropleidingen CSE en BIS. Studenten schrijven zich in via STU. Studenten die een andere HBO-opleiding hebben gevolgd kunnen de facultaire toelatingscommissie om toelating verzoeken, indien het door hen gevolgde programma voldoende overeenkomst vertoont met dat van de genoemde opleidingen. Er bestaan nauwe contacten met de toeleverende HBO-instellingen. Zo kunnen veel HBOstudenten al tijdens hun opleiding (delen van) het schakelprogramma volgen. In 2004 waren dit er bij Informatica 38 en in 2005 zijn er 19 zogenaamde neveninschrijvers vanuit het HBO. Voor HBO’ers is apart voorlichtingsmateriaal aanwezig. TU-bachelorstudenten met een andersoortige opleiding worden door STU doorgeleid naar de facultaire toelatingscommissies. Voor hen is in de 3TU-doorstroommatrix (brondocument 11) vastgelegd welke studenten direct worden toegelaten en welke studenten met (max.) 30 ects extra voorbereiding aan bachelorvakken. Daarbij kan in de toekomst gebruik gemaakt worden van de minoren Technische Informatica respectievelijk Business Information Systems. Aansluiting BSc op MSc-opleidingen Van internationaal instromende masterstudenten kan, om aansluitingsproblemen te voorkomen, verlangd worden dat in het keuzedeel homologatievakken worden opgenomen. Onze eigen doorstroom-studenten kunnen zich door middel van de keuzevakken in hun derde jaar al op de masteropleiding richten. Ook Bachelorstudenten van andere opleidingen aan de TU/e kunnen zich vanaf collegejaar ’06/’07 door het kiezen van de minor BIS, respectievelijk Technische Informatica tijdens hun bacheloropleiding al voorbereiden op een overstap naar een masteropleiding BIS of CSE. HBO-Bachelorstudenten volgen eerst een speciaal op hen gericht schakelprogramma. Het Informatica schakelprogramma is na het eerste jaar (’04/’05) geëvalueerd, en (nog) beter afgestemd op het ingangsniveau (brondocument 16). Het schakelprogramma kan op twee manieren worden gevolgd: • •

Tijdens de HBO-opleiding in de vorm van een HBO+ programma en een (kosteloze) neveninschrijving bij de TU/e. Na afloop van de HBO-opleiding. De student schrijft zich voor het schakelprogramma in de bacheloropleiding Technische Informatica in en kan als contractant, zonder extra kosten, tijdens het schakelprogramma alvast enkele mastervakken volgen.

Voorlichting Ter voorbereiding van de overstap van Bacheloropleiding naar aansluitende masteropleidingen worden TU/e-breed mastervoorlichtingsmiddagen en -avonden georganiseerd. Ook kan gebruik gemaakt worden van het Internet waar uitvoerige informatie beschikbaar is en beschikt de opleiding over de mastercoördinator die ook voorlichting aan masterstudenten tot taak heeft. Buitenlandse studenten verkrijgen hun informatie via de TU/e-pagina op het Internet en kunnen de coördinator internationalisering van de faculteit W&I raadplegen. 62

programma Conclusies op basis van kwantitatieve instroomgegevens Uit de tabellen 16-22 blijkt dat de instroom fluctueert. Jarenlange ervaring leert dat de instroom van informatica sterk afhankelijk is van het economische klimaat in Nederland. Hoe beter het klimaat, hoe groter de instroom van informatica-studenten. Dit betekent dat er nogal wat schommelingen kunnen zijn. Overigens is onze instroom in de bacheloropleiding sterk regionaal georiënteerd. Dit geldt ook voor de binnenlandse instroom in de masteropleidingen. Het aantal vrouwen dat zich inschrijft is erg laag. Naast de KUO-tabellen presenteren we ook eigen cijferinformatie. We baseren ons hierbij op het statistisch jaarboek studenten 03/04 (brondocument 17), aangevuld met 1 december telling 2005. Tot 1999 zijn geen gegevens bekend over de omvang van de HBO-instroom. In 1999 is gestart met de Verkorte Opleiding (VKO) voor HBO-ers. Deze is afgebouwd met de invoering van de BaMa-structuur en vervangen door het Schakelprogramma gevolgd door de masteropleiding. Het aantal ingeschrevenen in de bacheloropleidingen omvat ook de populatie schakelstudenten. Uit Tabel 20 blijkt dat de verhouding HBO-ers t.o.v. de VWO-aansluiters aanzienlijk gestegen is. Zowel in absolute aantallen als in verhouding tot de VWO-aansluiters is de HBO-instroom gestegen. Het aantal studenten dat onderwijs in de masteropleiding volgt is aanzienlijk hoger dan in Tabel 21 is aangegeven. Het moet aangevuld worden met de bachelorstudenten en schakelaars die onder bepaalde condities al recht hebben om mastervakken te volgen maar niet ingeschreven staan in de master. Ingeschrevenen

Voltijdopl.

Deeltijdopl

Extraneus

TU/e

Totaal

M

V

Tot.

M

V

Tot.

M

V

Tot.

M

V

96/97

133

130

3

133

130

3

0

0

0

0

0

0

97/98

202

195

7

202

195

7

0

0

0

0

0

0

98/99

296

291

5

293

288

5

3

3

0

0

0

0

99/00

389

382

7

383

376

7

6

6

0

0

0

0

00/01

496

482

14

483

469

14

13

13

0

1

0

1

01/02

561

546

15

538

523

15

23

23

0

3

2

1

Tabel 16: KUO nr. 2.2 Ingeschrevenen TI5 naar onderwijsvorm en geslacht (Alle ingeschrevenen) (totaal van voltijdse en deeltijdse instroom samen)

63

programma Opl.

Studiejaar

Studenten WO verdeeld naar inschrijvingsvorm

Extraneï

Totaal

Totaal

Voltijd

Deeltijd

Inf

2002

584

555

29

2

586

2003

571

544

27

3

574

2004

567

544

23

1

568

2005

520

504

16

2

522

Tabel 17: Aantallen ingeschrevenen BTI + CSE + BIS + TI5 (bron: statistisch jaarboek studenten ’03/’04, aangevuld met 1 dec. Telling 2005) Ingeschrevenen

Voltijdopleiding

Deeltijdopleiding

Extraneus

TU/e

Totaal

M

V

Totaal

M

V

Totaal

M

V

Totaal

M

V

96/97

85

82

3

85

82

3

0

0

0

0

0

0

97/98

101

97

4

101

97

4

0

0

0

0

0

0

98/99

139

137

2

136

134

2

3

3

0

0

0

0

99/00

152

149

3

149

146

3

3

3

0

0

0

0

00/01

177

172

5

171

166

5

6

6

0

0

0

0

01/02

154

150

4

146

142

4

8

8

0

0

0

0

Tabel 18: KUO nr. 2.2 Ingeschrevenen TI5 naar onderwijsvorm en geslacht (eerstejaars opleiding-instelling propedeutische fase)(totaal van voltijdse en deeltijdse instroom samen) Opleiding Cohortjaar Inf

Aantallen (absoluut)

Procentueel

totaal

man

vrouw

man

vrouw

2002

147

144

3

98

2

2003

119

113

6

95

5

2004

121

117

4

97

3

2005

98

98

0

100

0

Tabel 19: Verdeling eerstejaars BTI naar geslacht (inclusief schakelstudenten) (bron: statistisch jaarboek studenten ’03/’04, aangevuld met 1 dec. Telling 2005)

64

programma Opl.

Cohortjaar

Eerstejaars opleiding in P-fase

Eerstejaars schakelaar VWO-aansluiters

Totaal

Voltijd

Deeltijd

Totaal

Voltijd

Deeltijd

Voltijd

Inf

1995

79

79

0

-

-

-

54

1996

85

85

0

-

-

-

68

1997

98

98

0

-

-

-

84

1998

137

134

3

-

-

-

111

1999

153

151

2

5

4

1

120

2000

176

170

6

18

13

5

130

2001

139

131

8

24

16

8

95

2002

124

123

1

26

22

4

105

2003

92

92

0

27

23

4

78

2004

70

70

0

51

46

5

56

2005

58

58

0

43

41

2

48

Tabel 20: Instroom eerstejaars BTI verdeeld naar vwo-instroom en schakelstudenten (bron: 1-decembertelling STU 2005) Opl.

Studiejaar

Studenten WO verdeeld naar inschrijvingsvorm Totaal

BIS

CSE

Voltijd

Deeltijd

Duaal

Extraneï

Totaal

2003

7

7

0

0

0

7

2004

19

19

0

0

0

19

2005

24

2003

16

16

0

0

0

16

2004

47

46

1

0

047

2005

88

Tabel 21: Aantal ingeschrevenen CSE en BIS (bron: Statistisch jaarboek Studenten ’03/’04, aangevuld met 1 december-telling)

65

programma Opl

Cohortjaar

Totaal

Voltijd

Deeltijd

BIS

2003

7

7

0

2004

4

4

0

2005

4

2003

16

16

0

2004

15

14

1

2005

17

17

0

CSE

Eerstejaars instelling TU/e

Tabel 22: Aantal eerstejaars instelling CSE en BIS (1 december-telling)

Facet 9. Omvang van het programma Het bachelorprogramma omvat in totaal 180 studiepunten, verdeeld over drie jaar van 60 studiepunten elk. De masterprogramma’s omvatten elk in totaal 120 studiepunten, verdeeld over twee jaar van 60 studiepunten elk. Het aantal studiepunten van de diverse onderdelen is vastgelegd in de opleidingsgidsen en het daarin opgenomen OER . Hiermee voldoet de omvang van de programma’s aan de wettelijke eisen.

Facet 10. Afstemming tussen vormgeving en inhoud Centraal in de doelstellingen van de op Informatica gerichte bachelor- en masteropleidingen staat het wetenschappelijk ontwerpen van informatieverwerkende systemen. Dit vereist een didactisch model waarin enerzijds aandacht is voor het verwerven van kennis, anderzijds een gerichtheid op het ontwikkelen van academische ontwerpvaardigheden. De opleidingen BTI, CSE en BIS kennen een daarop afgestemde mix aan onderwijsvormen. Kennisontwikkeling Kennisontwikkeling wordt gestimuleerd via de meer traditionele onderwijsvormen: hoorcollege, instructie (werkcollege) en practicum. Hoorcolleges zijn gericht op informatieoverdracht aan grote groepen studenten. Deze worden verzorgd door de docent (met eventuele gastsprekers). Instructies zijn gericht op het verwerken en toepassen van kennis en worden verzorgd in kleinere groepen. Voor ‘instructie’ worden tutoren aangesteld, die begeleid worden door de eindverantwoordelijke docent. Onder ‘instructie’ vallen de werkvormen: sommencollege (behandelen van opgaven), instructie (begeleid werken aan opgaven), en practicum (training van technische vaardigheden). Naast de door de instelling aangeboden onderwijsvormen, wordt er 66

programma van de studenten uiteraard ook zelfstudie verwacht ter verwerking van de hoorcolleges en ter bestudering van de tentamenstof. Voor elk vak is een studiewijzer beschikbaar via het digitale onderwijssysteem OWIS. Hierin wordt het te bestuderen bronnenmateriaal vermeld, de vakbeschrijving in termen van leerdoelen/onderwerpen, de vereiste voorkennis en de wijze van toetsing. Voor sommige vakken stellen docenten speciale readers of dictaten samen, andere docenten maken gebruik van boeken. Met betrekking tot de meer traditionele onderwijsvormen huldigt de faculteit het standpunt dat vooral in de lagere jaren de student de activerende begeleiding van de onderwijsvorm instructie nodig heeft, maar dat dit in de loop van de jaren het zelfstudievermogen van studenten steeds beter ontwikkeld is en er minder ondersteuning omheen hoeft. Leren ontwerpen Als aanvulling op de op kennisontwikkeling gerichte onderwijsvormen besloot de TU/e in 1997 activiteiten op te zetten die geleid hebben tot een instellingsbrede invoering van OntwerpGericht Onderwijs (OGO), een onderwijsmodel, waarin een belangrijk deel van het onderwijsprogramma en studieprogramma is gericht op het leren ontwerpen. Het didactische concept OGO is een vorm van technisch-wetenschappelijk onderwijs waarbij door samenwerkende studenten op een actieve wijze wordt gewerkt aan multidisciplinaire ontwerpopgaven met het doel zich te bekwamen tot professionals die in staat zijn alle relevante aspecten van de ontwerppraktijk te integreren. De belangrijkste OGO-kenmerken zijn (‘PASSIM’): • Professionaliserend: het onderwijs sluit aan bij de latere beroepspraktijk; • Activerend: studenten worden gestimuleerd en uitgedaagd tot actief projectwerk; • Scheppend: studenten ontwerpen en ontwikkelen een product naar eigen inzicht; • Samenwerkend: studenten werken in groepen; • Integrerend: theoretische kennis wordt toegepast in praktische ontwerpopdrachten; • Multidisciplinair: het project bevindt zich op het grensvlak van twee of meer disciplines. Met de invoering van OGO werd geen volledige vervanging van het traditionele onderwijs (hoorcolleges, werkcolleges) beoogd, maar een aanvulling en completering ervan. OGO werd bij Technische Informatica in de bacheloropleiding geïmplementeerd als een serie projecten met groepen van zes studenten. Zie brondocument 18. In de diverse masterprogramma’s hebben het afstudeerproject en (eventueel) de stage een plaats; deze onderdelen hebben de bovengenoemde OGO-kenmerken, behalve het samenwerkingsaspect, want ze worden meestal individueel uitgevoerd. Stimulering academische vaardigheden De ontwikkeling van academische vaardigheden van elke student wordt in de bacheloropleiding bijgehouden in een persoonlijk elektronisch portfolio. Aan het eind van elk trimester worden de vorderingen geregistreerd en besproken met de studiebegeleider. Deze reflectie dient ter bevordering van de ontwikkeling van deze vaardigheden. De portfoliohandleiding wordt aan het begin van het eerste jaar uitgedeeld. Ook in het vervolg van de bacheloropleiding wordt gebruik gemaakt van het portfolio. Het gebruik van het portfolio is experimenteel ingevoerd in ’04/’05 en nog onderwerp van evaluatie (zie brondocument 19). 67

programma Naar groepsgrootte kunnen de werkvormen bij Technische Informatica in principe in vier categorieën worden ingedeeld: college in grote groepen (50 tot 100)2, instructie in middelgrote groepen (20 tot 40), OGO en SE-project in kleine groepen (5 tot 7, respectievelijk 8 tot 10) en zelfstudie, afstudeerproject en stage (individueel). In Tabel 23 is per jaar de studielast globaal verdeeld over de werkvormen. Jaar

Colleges

Instructies

OGO

Afstuderen

Zelfstudie

Totaal

Bachelor 1

326

288

252

Bachelor 1+

410

418

168

0

814

1680

0

964

1840

Bachelor 2

306

175

336

0

863

1680

Bachelor 3

250

0

308

0

1122

1680

HBO-schakel

100

54

0

0

406

560

Master CSE 1

300

0

0

0

1370

1680

Master CSE 2

100

0

*

1120

460

1680

Master ES 1

350

30

0

0

1300

1680

Master ES 2

100

0

*

1120

460

1680

Master IST 1

330

45

0

0

1305

1680

Master IST 2

100

0

*

1120

460

1680

Master BIS 1

292

40

0

0

1353

1680

Master BIS 2

100

0

*

1120

460

1680

Tabel 23: Studielast (in uren) per werkvorm over de verschillende jaren Met Bachelor 1+ is de gecombineerde propedeuse met Technische Wiskunde aangeduid; deze combinatie is duidelijk zwaarder dan de normale 1680 uur. Het meest voorkomende onderwijselement, buiten OGO en afstuderen, is het vak van 4 studiepunten met 20 contacturen college, 80 uur verwerking (per uur 4 uur) zelfstudie plus nog totaal 12 uur voor tentamen voorbereiden en maken. De verwerking wordt vooral in de beginjaren voor een deel in de vorm van instructie begeleid. De trend van afname van begeleiding via instructies over de jaren heen is in overeenstemming met het didactische concept. Het OGO-concept is - in projectvorm – alleen in de bacheloropleiding geïmplementeerd. In de masteropleiding heeft het afstuderen een aantal OGO-kenmerken.

2

Bij sommige Mastervakken zijn de collegeaantallen kleiner. 68

programma Facet 11. Toetsing en beoordeling

De tentamenvormen sluiten aan op de doelen van een vak. Er zijn verschillende tentamenvormen: een schriftelijk tentamen, een mondeling tentamen, een of meerdere opdrachten, een presentatie, of combinaties hiervan. Voor een overzicht van toetsvormen per programmaonderdeel wordt verwezen naar bijlage B (bij programma). De docent stelt de geëigende tentamenvorm vast in overeenstemming met de aard van het vak. Nagenoeg alle tentamens bestaan uit open vragen. Naarmate de studie vordert, stijgt het aantal vakken dat met een opdracht wordt afgesloten. Elk vak met een schriftelijk tentamen wordt in principe tweemaal per jaar getentamineerd: direct na de betreffende onderwijsperiode en in de tussenweek van het daaropvolgende trimester. De studenten dienen zich uiterlijk twee weken voorafgaande aan een schriftelijk tentamen hiervoor in te schrijven. De tentamens dienen binnen drie weken te worden nagekeken. De studenten ontvangen hiervan bericht en hebben recht op inzage van het gecorrigeerde schriftelijke tentamen. Het onderwijsmanagement ziet toe op het handhaven van deze termijn door de docenten. Enkele vakken worden afgerekend door middel van een mondeling tentamen. Daarnaast wordt in individuele probleemsituaties soms een mondeling in plaats van een schriftelijk tentamen afgenomen om de studievoortgang van de betrokken student niet onnodig te beperken. Bij afrekening door middel van een opdracht bepaalt de docent de inleverdatum. Uitslagtermijn is drie weken (OER). De student krijgt meestal feedback door correcties in de kantlijn van de opdrachten en bespreking met de docent. Bij opdrachten binnen het OGO-onderwijs is er sprake van een groepsbeoordeling, aangevuld door een peer-assessment (een wederzijdse beoordeling op inzet door de leden in een projectgroep, op grond waarvan het groepscijfer in individuele gevallen naar boven of naar beneden kan worden bijgesteld). In de trimesterenquêtes wordt nogmaals gevraagd of er sprake was van meelifters in het project. De wijze van beoordelen is bij invoering onderzocht: tutoren gaven een schaduwbeoordeling; die correleerde goed met de beoordeling door studenten (zie brondocument 18).

69

BTI

Het slagen voor een examen in respectievelijk bachelor- en masteropleiding staat gelijk met het slagen voor de tentamens/opdrachten van alle betreffende onderwijsonderdelen. De examencommissie is verantwoordelijk voor de gang van zaken rond de examenuitslag voor de betreffende opleidingen. De examencommissie besluit tot het afgeven van een diploma. De examencommissie besluit over afwijkingen van het normale onderwijsprogramma, extra tentamenmogelijkheden, de volgorde van het afleggen van tentamens en afwijkingen daarvan, het hanteren van een andere dan de vastgestelde tentamenvorm en vrijstelling van tentamens. Voor ieder onderwijsonderdeel is een vakbeschrijving opgenomen in het digitale onderwijs informatie systeem OWIS; in deze vakbeschrijving staan de concrete leerdoelen beschreven, welke ook sturend zijn voor het tentamen. De regelgeving rond de afstudeeropdracht is vastgelegd in een afstudeerreglement. Deze is opgenomen in de betreffende opleidingsgids.

CSE

CSE, BIS

BTI

programma Beoordeling SE-project: De vakcoördinator software-engineering stelt de eindbeoordeling SE-project aan de hand van: • input door staflid dat aan groep gekoppeld was, • opgeleverde documentatie, • rapportages gedurende het project Bij de beoordeling wordt gelet op de kwaliteit van het opgeleverde product en de manier waarop er gewerkt is. In principe betreft het een groepscijfer. Gedurende de looptijd van het project worden ernstige individuele afwijkingen gesignaleerd (peer assessment, adviseur) en gecorrigeerd. Herkansing voor het SE-project is mogelijk. Indien de uitvoering van de opdracht onder de maat is, kan er een vervolgopdracht gegeven worden. Bij het selecteren van de opdrachten spelen onder andere de volgende criteria een rol: • haalbaar binnen de tijd • stabiele eisen • architectuur duidelijk • werk opdeelbaar tussen studenten • geen vreemde eisen aan omgeving • klant weet dat het om “prototype” gaat • klant beschikbaar gedurende looptijd De afstudeeropdracht voor de masteropleiding wordt afgesloten met een door de student geschreven afstudeerverslag, een presentatie en een verdediging. Dit alles wordt beoordeeld door een afstudeercommissie met drie stemgerechtigde leden en eventueel daaraan toegevoegde adviseurs. Ter bewaking van het niveau dient één van de stemgerechtigde leden afkomstig te zijn uit een ander expertisegebied dan dat waarin de student afstudeert. De student geeft een openbare presentatie over zijn afstudeerwerk, waarna de student in een besloten zitting wordt ondervraagd door de afstudeercommissie. Vervolgens bepaalt de afstudeercommissie het cijfer voor de afstudeeropdracht. Dit cijfer is gebaseerd op het verslag, de voordracht, de verdediging en de uitvoering van het project. De beoordeling wordt vastgelegd in een beknopt beoordelingsverslag. Door middel van de afstudeerenquête (zie hoofdstuk 4.5, Facet 17) wordt de vinger aan de pols gehouden wat betreft de door studenten ervaren kwaliteit van het proces inclusief de afstudeerbeoordeling. Via de leiders van de expertisegebieden (CSE) dan wel de stuurgroep (BIS) houdt de examencommissie zicht op de samenstelling van beoordelingscommissies. Mede gezien de stijging van de instroom in de masteropleiding van studenten die elders hun bachelordiploma behaald hebben wordt bij CSE de noodzaak gevoeld om de kwaliteit van het afstuderen extra te volgen. Hiervoor is recent (voorjaar 2005) een commissie borging afstudeerkwaliteit ingesteld. Deze commissie zal jaarlijks een steekproef van afstudeerverslagen beoordelen op wetenschappelijke diepgang, opbouw, toetsing van de gemaakte software, relevantie van de probleemstelling (bedrijfsmatig of wetenschappelijk), en rapporteert aan de examencommissie (zie brondocument 20).

70

Sterke en zwakke punten Programma Sterke punten bachelor- en masteropleidingen • De inhoud van het programma bestaat uit vakken met blijvende waarde. • Studenten en examencommissie ervaren het niveau en de toetsing als kwalitatief meer dan voldoende. Zwakke punten bachelor- en masteropleidingen • De vertaling van de academische vaardigheden naar het vakniveau is weinig expliciet. Ter verbetering van deze situatie loopt in het studiejaar ’05/’06, onder toezicht van prof.dr.ir. A.W.M. Meijers, een onderzoek naar de mate waarin deze vaardigheden in de diverse vakken van de curricula worden gerealiseerd. • Het komt herhaaldelijk voor dat tentamens niet binnen de normtijd zijn nagekeken. • Er is geen eenduidige richtlijn met betrekking tot het overschrijden van deadlines bij het aanleveren van opdrachten waardoor studenten problemen laten ontstaan.

71

BIS

De door bachelor- en masterstudenten ervaren kwaliteit van tentamens wordt geborgd door studenten elk trimester te enquêteren. De opleidingsdirectie kan op aangeven van de evaluatiecommissie na deze controle achteraf indien nodig besluiten tot diverse acties, waarbij de eerste stap is om in overleg met de docent te zoeken naar verbeteringen. De kwaliteit van de tentamens c.q. de afsluitende opdrachten als toetsing van de behandelde leerstof wordt door de studenten, zoals blijkt uit de onderwijsevaluaties, in het algemeen goed beoordeeld (meer dan 3 op een schaal van 1 tot en met 5). In ’04/’05 werden bijvoorbeeld 83% van de bachelorvakken en 85% van de mastervakken met gemiddeld of beter beoordeeld (zie brondocument 14). Er is geen regelgeving voor controle van de kwaliteit van tentamens c.q. opdrachten vooraf. Het is evenwel goed gebruik dat docenten tentamens in intercollegiaal overleg opstellen en bij twijfel een tweede beoordelaar inschakelen om de kwaliteit van de beoordeling te bewaken. Hoewel er vanuit gegaan wordt dat de voor een docent de vakdeskundige bij uitstek is om een tentamen te maken dat inhoudelijk valide is om de beoogde leerdoelen te toetsen, heeft de examencommissie CSE de commissie borging afstudeerkwaliteit ook belast met een steekproefsgewijze doorlichting van tentamens (zie brondocument 20). Dit zal vooral gericht zijn op het constateren van eventuele discrepanties tussen het beoogde curriculumniveau, zoals vastgelegd in de vakbeschrijvingen en het toetsingsniveau, zoals blijkend uit de tentamenvragen c.q. de opdrachtomschrijving. Bij BIS vervult de stuurgroep de controlerende rol bij het bewaken van de kwaliteit van de afgeleverde diploma’s. Omdat de afstudeerdocenten doorgaans uit de leerstoel van de leden komen, heeft de Stuurgroep goed zicht op wat een gemiddelde afstudeerder aan kennis en vaardigheden in huis heeft.

BTI, CSE

programma

programma

CSE, BIS

BTI

Sterke punten bacheloropleiding • De vertaling van de doelstellingen naar de opbouw van het curriculum is helder. • In het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs worden begaafde, gemotiveerde studenten soms te weinig uitgedaagd. Voor hen is de dubbele propedeuse ingesteld met een zwaardere studielast. • het wetenschappelijk ontwerpen van software is in het curriculum via de OGO-projecten en het SE-project goed geïmplementeerd . • Het SE-project voldoet goed als toepassing van eerder verworven kennis. • Er is een goede verticale samenhang in het curriculum door middel van de stromen. • De toegenomen aandacht voor communicatieve vaardigheden leidt tot merkbaar betere verslagen. Zwakke punten bacheloropleiding • Vaardigheden ten aanzien van onderhoud van bestaande programmatuur komen weinig aan bod. • Het programma leidt tot te weinig inzet van studenten en kent een te grote uitval. Opkomst bij colleges is lager dan gewenst en de gevraagde inzet voor zelfstudie wordt niet gehaald (zie besprekingsverslagen in brondocument 14). • Er is verschil in de kwaliteit van de instroom met name tussen studenten met een Natuur en Techniek-profiel en studenten met een Natuur en Gezondheid-profiel en tussenstudenten die wel en geen informatica gedaan hebben. De opleiding speelt hier niet op in. • De continue veranderingen in het middelbaar onderwijs zorgen voor aanhoudende aansluitingsfrictie. We zien de studeerhouding van veel aankomende studenten als een fundamenteel probleem. • Het percentage vrouwelijke studenten is erg laag. Sterke punten masteropleidingen • De nauwe betrokkenheid van de wetenschappelijke staf bij de invulling van het CSEcurriculum staat garant voor een wetenschappelijk verantwoord programma dat aansluit bij de state-of-the-art van de informatica. • De wisselwerking tussen beide faculteiten maakt van BIS een unieke interdisciplinaire opleiding, waarbinnen met name het informatica-deel goed is ingevuld. Binnen beide faculteiten is er een sterke wetenschappelijke staf waardoor het mogelijk is een gedegen wetenschappelijke opleiding te verzorgen. • Er bestaat een speciaal onderwijsprogramma voor HBO-instroom (Schakelprogramma). Zwakke punten masteropleidingen • De overgang van een doctoraalfase die het sluitstuk vormde van een vijfjarige opleiding naar zelfstandige masteropleidingen is nog niet geheel voltooid. Dit speelt met name bij CSE. • Er wordt niet altijd adequaat ingespeeld op de divergente instroom. • De binnen alle faculteiten niet gelijktijdige overgang van trimesters naar semesters leidt tot afstemmingsproblemen. Informatica voert de semesterstructuur pas in ’07/’08 in. Dit is met name vervelend voor studenten van de interfacultaire BIS opleiding. 72

hoofdstuk

4.3.

inzet van personeel

Hoofdstuk 4.3: Inzet van personeel Facet 12. Eisen wetenschappelijk onderwijs Categorie

M

HL (vt. en dlt.) UHD (vt. en dlt.) UD Docenten Totaal

V

aantal

fte’s

aantal

14

3.6

8

2

22

8.9

6

1

0,6

45

14.5

totaal

percentage gepromoveerden

fte’s

aantal

fte’s

0.2

16

3.8

100%

8

2

100%

2.2

28

11.1

89%

1

1

2

1,6

50%

9

3.4

54

17.9

93%

2

Tabel 24: Beschikbare capaciteit vanuit de capaciteitsgroep Informatica voor alle onderwijs in BTI, CSE, BIS en TI5 ( peildatum 1 december 2005). Categorie

M aantal

V fte’s

aantal

totaal fte’s

aantal

percentage gepromoveerden

fte’s

HL

3

1.4

3

1.4

100%

UHD

4

1.4

4

1.4

100%

UD

3

1.3

4

1.6

100%

6 16

Promovendi Totaal

1

0.4

0.6

7

0.7

13

1.3

n.v.t.

4.7

8

1.1

24

5.7

100%

Tabel 25: Beschikbare capaciteit vanuit de capaciteitsgroep Informatiesystemen vanuit de faculteit TM voor alle onderwijs in CSE, BIS en TI5 (peildatum 1 december 2005) Het onderwijs wordt voor het overgrote deel verzorgd door medewerkers die actief bij het wetenschappelijk onderzoek zijn betrokken. Een van de voorwaardes voor aanname van de vaste wetenschappelijke staf is dat zij een promotie hebben voltooid. Elke medewerker is werkzaam binnen een expertisegebied, getrokken door een hoogleraar. Deze hoogleraar treedt op als relatiehouder voor de medewerkers in zijn groep. Ook in het eerste jaar loopt het scala van betrokken docenten uiteen van hoogleraren tot promovendi (op vrijwillige basis) uit alle expertisegebieden. Tabel 24 toont het beschikbare wp van de capaciteitsgroep Informatica. Het wp kan zowel voor de BTI als voor de masteropleidingen ingezet worden. Voor wat betreft tabel 25, die het beschikbare wp vanuit de capaciteitsgroep IS van TM toont, moet rekening gehouden worden dat de getelde wp ook ingezet wordt voor onderwijs in de TM bacheloropleiding en de andere masteropleidingen van de faculteit TM. In de tabel wordt niet gedifferentieerd voor inzet in deze opleidingen. Voor de berekening van de potentiële onderwijsinzet is uitgegaan van een minimale belasting van vaste wetenschappelijke staf van 75

inzet van personeel tenminste 40% onderwijs bij de capaciteitsgroep Informatica en 45% onderwijsbelasting bij TM. Voor de capaciteitsgroep Informatica zijn promovendi en Overig WP (veelal Postdocs) niet meegeteld, daar deze slechts op vrijwillige basis kunnen worden ingezet voor onderwijstaken. Bij TM geldt een maximale onderwijsbelasting van 10% voor promovendi. Het wetenschappelijk onderzoek waar de wetenschappelijke staf bij betrokken is, is van hoogstaande kwaliteit, zie de uitkomsten van de onderzoeksvisitaties in brondocument 21. De staf krijgt in grote mate de gelegenheid om zich de actuele ontwikkelingen binnen het vakgebied te volgen. Steeds meer docenten zijn via hun onderzoek betrokken bij de ontwikkelingen in de (industriële) praktijk. Steeds meer neemt hierin het praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek voor derden een belangrijke rol in. In dit verband is ook van belang te weten dat het Laboratory for Quality Software, mede opgericht om een brug tussen industrie en wetenschap te slaan, een stijgende omzet vertoont. Zowel in de Capaciteitsgroep Informatica als de Capaciteitsgroep Informatie Systemen van faculteit TM werken enkele deeltijdhoogleraren en deeltijd UHD’s die hun hoofdaanstelling in de industriële setting hebben en binnen de capaciteitsgroep zowel voor onderzoek- als onderwijstaken worden ingezet. De specialisaties, gepresenteerd in Bijlage C in termen van de leerstoelen van betrokken (deeltijd)hoogleraren en Universitair hoofddocenten zijn dekkend voor het kennisdomein van de opleidingen. Waar nodig wordt echter buiten de betrokken capaciteitsgroepen expertise benut. In het overzicht van wetenschappelijk personeel geeft een overzicht van de wetenschappelijke staf die verplichte vakken via dit soort serviceonderwijs verzorgen. In de toekomst wordt voor BIS gestreefd naar een groter onderwijsaanbod van de capaciteitsgroep OPAC (Operations Planning, Accounting and Control). Deze groep is niet meegenomen in de berekeningen.

Facet 13. Kwantiteit personeel Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Tabel 26 toont op opleidingsoverstijgend niveau het aantal fte dat ingezet wordt voor het onderwijs. Voor de berekening van is uitgegaan van de daadwerkelijke onderwijsinzet van docenten van de capaciteitsgroep Informatica zoals die bekend was vanuit de werkverdelingen voor de betreffende jaren. Het betreft uren voor vakken en daarnaast toegekende uren voor stage- en afstudeerbegeleiding. Verder is bijgeteld voor ingehuurd onderwijs van andere capaciteitsgroepen op basis van verplichte vakken en geleverde afstudeerbegeleiding. Indien sprake is van aanschuifonderwijs is uitgegaan van de helft van het aantal toegekende docenturen.

76

inzet van personeel Jaar

Aantal fte onderwijs

Aantal ingeschreven studenten in BA MA

Aantal diploma’s

Aantal studenten Aantal afgestudeerden per fte onderwijs per fte onderwijs

2004-2005

17,5

628

60 (TI5) 7 (CSE) 1 (BIS)=68

36

3,9

2003-2004

19,4

623

55

32

2,8

2002-2003

16,0

615

35

38

2,2

Tabel 26: Studenten-docentenratio voor BTI, CSE, BIS en TI5 gezamenlijk De onderwijsondersteuning is beschreven in hoofdstuk 3. Tabel 27 geeft een overzicht van de betrokken functionarissen en het aantal fte. Dit is afdoende om de opleidingen te kunnen draaien. Functies/opleidingsentiteiten

FTE

opleidingsdirecteur Technische Informatica

0,4

opleidingsdirecteur BIS

0,1

opleidingsdirecteur IST

0,1

adj. opleidingsdirecteur

0,4

stuurgroep BIS

0,1

studieadviseur

0,8

bachelorcoördinator

0,3

mastercoördinator

0,4

coördinator schakelprogramma

0,1

voorlichting

0,3

onderwijsbureau,(o.a. (administratie, Verroostering, Informatievoorziening, Opleidingssecretariaat, Secretariaat Examencommissie)

1,9

coördinator Internationalisering

0,5

onderwijskundige

0,3

Totaal

5,7 fte

Tabel 27: Onderwijsondersteuning voor BTI, CSE, BIS en TI5 gezamenlijk

77

inzet van personeel Facet 14. Kwaliteit personeel Bachelor- en masteropleiding Een aantal beleidsmaatregelen draagt zorg voor de bewaking van de didactische kwaliteiten van het personeel dat voor de bachelor- en/of de masteropleidingen wordt ingezet. Bij aanname van UD’s, UHD’s en/of (deeltijd)hoogleraren is de meest gerede opleidingsdirecteur toegevoegd aan de sollicitatiecommissie en beoordelingscommissie als adviseur en toetst of de kandidaat voldoet aan de eisen van didactische kwaliteit zoals vastgelegd in UFO. Indien nodig doorlopen nieuw aangestelde docenten een didactisch inwerktraject. De geleverde onderwijsprestaties (gedocumenteerd via vakdossiers en besprekingsverslagen van de evaluatiecommissie) vormen ook altijd een aandachtspunt bij de jaarlijkse functioneringsgesprekken. Dankzij het kwaliteitszorgsysteem (beschreven in hoofdstuk 4.5) voor de opleiding kunnen eventuele manco’s in de didactische kwaliteiten van docenten snel gesignaleerd worden. Alle vakenquêtes bevatten vragen over de didactische kwaliteiten van docenten en instructeurs. Als resultaten daar aanleiding toe geven wordt gesproken met docent en relatiehouder en wordt nagegaan wat oorzaken van de uitkomsten zijn. Waar nodig adviseert de bij de faculteit gedetacheerde onderwijskundige de docenten over de verbetering van hun onderwijs. Veel docenten volgen – meestal op eigen initiatief en soms na doorverwijzing – didactische trainingen (16 in 2004, jaarverslag OSC) van het Onderwijs Service Centrum (OSC). Voor de docenten die deelnemen aan het OGO-onderwijs is een didactische training verplicht. Brondocument 22 bevat een overzicht van de gevolgde trainingen van de afgelopen jaren. Een andere beleidsregel is dat docenten de kans krijgen een vak meerdere jaren achtereen te geven. Naast het volgen van cursussen is het opdoen van ervaring een belangrijke variabele voor het opbouwen van didactische kwaliteit. Spreiding expertisegebieden gekoppeld aan vakken Sommige vakken kunnen door een ieder gegeven worden, sommige door gespecialiseerde docenten. Voor alle vakken is deskundigheid in huis. Daar waar praktijkoriëntatie voorop staat bijvoorbeeld in het SE-project wordt veelal gebruik gemaakt van de inzet van een deeltijd-UHD of een deeltijd-hoogleraar. Afnemen Service onderwijs Indien de aard van de vakken dit vereist wordt capaciteit ingehuurd bij derden (zo genaamde serviceonderwijs). Dit gebeurt bijvoorbeeld bij wiskunde, elektrotechniek en bedrijfskunde. Via de signaalenquêtes wordt bewaakt of de geleverde kwaliteit voldoende is. Indien resultaten hier aanleiding toegeven spreekt de opleidingsdirecteur de contactpersoon van de betreffende faculteit hierop aan. Dit kan leiden tot wisseling van docent.

78

inzet van personeel Sterke en zwakke punten Personeel Sterke punten • Er is voldoende wetenschappelijk goed gekwalificeerd personeel aanwezig om onderwijs in alle eindtermen te verzorgen. • Didactische kwaliteiten zijn een belangrijk criterium bij sollicitaties, de meest gerede opleidingsdirecteur maakt deel uit van de sollicitatiecommissie en ziet hierop toe. • Inzet wetenschappers met actuele industriële praktijkervaring is mogelijk indien nodig. • Er wordt waar nodig gebruik gemaakt van didactische scholingsmogelijkheden van docenten. Zwakke punten • Er zijn onvoldoende mogelijkheden om om te gaan met minder of juist goed functionerende docenten. • Hoewel didactische kwaliteiten een belangrijk criterium zijn bij de aanname van nieuw personeel, wordt toch primair geselecteerd op onderzoekskwaliteiten. • Informatica heeft financieel ten opzichte van een deel van de andere vakgebieden binnen de TU/e een ondergeschikte positie.

79

hoofdstuk

4.4. voorzieningen

81

Hoofdstuk 4.4: Voorzieningen Facet 15. Materiële voorzieningen Het tijdig zorgen voor voldoende goed geoutilleerde onderwijs- en personeelsruimtes is een terugkerend aandachtspunt van de directeur bedrijfsvoering. De opleiding maakt voor de contacturen in het onderwijs zowel gebruik van centrale TU/evoorzieningen als van eigen voorzieningen van de faculteit Wiskunde en Informatica. De universitaire onderwijsruimten zijn grotendeels geconcentreerd in een apart gebouw, het Auditorium, dat via een loopbrug is verbonden met het gebouw waarin de faculteit zelf gehuisvest is, het Hoofdgebouw. In het Auditorium bevinden zich 8 collegezalen met ieder een capaciteit van tussen de 150 en 300 studenten plus 8 kleinere onderwijsruimten, geschikt voor 40 tot 70 studenten. De collegezalen worden primair gebruikt voor hoorcolleges in de eerste studiejaren. Faciliteiten in deze zalen omvatten, naast basisvoorzieningen als een bord en overheadprojectoren, soms ook grotere borden en audiovisuele faciliteiten inclusief mogelijkheden voor computerprojecties. Een aantal onderwijsruimten in het Auditorium beschikt over notebookaansluitingen bij elke zitplaats. Verder omvat het Auditorium de zogenaamde “Blauwe Zaal”, die vooral voor speciale evenementen gebruikt wordt en daarvoor over de nodige faciliteiten beschikt, een kantine en pauzeruimte met notebookaansluitingen. Kleinere onderwijsruimten met een capaciteit van 20 tot 40 studenten bevinden zich in het Matrixgebouw, eveneens in de nabijheid van het Hoofdgebouw gelegen. Sommige onderwijsruimten in dit gebouw hebben faciliteiten voor computerpresentaties. Ook zijn in een aantal zalen notebookaansluitingen aanwezig. De faculteit Wiskunde en Informatica beschikt daarnaast ook over eigen onderwijsruimtes. Die zijn gemiddeld wat kleiner dan de centraal beheerde zalen en worden vooral gebruikt voor contacturen met studenten uit de hogere studiejaren. Enerzijds gaat het hierbij over ruimtes voor colleges en instructies, anderzijds over projectruimtes. Enkele kamers zijn ingericht als onderwijsruimtes voor kleinschalig onderwijs. Tabel 28 geeft de beschikbare ruimtes en hun ICT-faciliteiten weer.

83

voorzieningen Zaal

Ingericht als

aantal werkplekken

HG 5.14

SE-projectruimte

12 NB’s* en / of PC’s

HG 5.34

SE-projectruimte

8 NB’s en / of PC’s

HG 5.36

SE-projectruimte

8 NB’s en / of PC’s

HG 5.38

SE-projectruimte

8 NB’s en / of PC’s

HG 5.48

Notebookwerkruimte

11 NB’s

HG 5.59

SE-projectruimte

12 NB’s en / of PC’s

HG 5.60

SE-projectruimte

8 NB’s en / of PC’s

HG 5.62

SE-projectruimte

12 NB’s en / of PC’s

HG 6.05

Instructiezaal

HG 6.05a

Instructiezaal

HG 8.20

Kantine

40 NB’s, kort gebruik

HG 8.58

OGO-onderwijs

40 NB’s

HG 8.61

Cursuszaal / notebookwerkruimte

20 NB’s

HG 8.63

PC-zaal

20 incl. PC’s

HG 8.78

OGO-onderwijs, Wordt in 2006 vervangen door HG 10.19, 10.21, 10.54, 10.52 en 10.51.

30 NB’s

* NB = Notebook Tabel 28: Zalen en ruimten voor eigen onderwijs binnen de Faculteit W&I Practicum- en laboratoriumvoorzieningen De opleiding Technische Informatica doet door de aard van de opleiding niet zozeer een beroep op fysieke laboratoria en verwante faciliteiten. Dit in tegenstelling tot sommige andere opleidingen van de TU/e (bijvoorbeeld Werktuigbouwkunde, Technische Natuurkunde, Scheikundige Technologie etc.). De voorzieningen die er zijn liggen primair in de sfeer van ICT. Een specifieke laboratoriumvoorziening is het treinenlaboratorium op de zevende verdieping van het Hoofdgebouw, dat ook gebruikt wordt in het kader van het SE-project (derde cursusjaar). De modeltreinen in dit laboratorium worden bestuurd door computers met behulp van gelaagde besturingsmodellen. Op grond van ingegeven specificaties genereert het systeem besturingsinstructies. De in de faculteit beschikbare computerzalen zijn beschreven; daarnaast zijn specifieke systemen beschikbaar voor de activiteiten van het expertisegebied Parallelle Systemen (netwerken van parallelle computers) en die van het expertisegebied Computer Graphics (computers met grote rekencapaciteit en hoogwaardige displays). Daarnaast is er het Laboratory for Quality Software (LaQuSo) waarin onderzoek gedaan wordt naar methoden, technieken en tools die de kwaliteit van software kunnen verbeteren.

84

voorzieningen ICT-faciliteiten Notebook Belangrijk gegeven voor het gebruik van ICT in het onderwijs is dat alle eerstejaars studenten van de TU/e een notebook geleverd krijgen. Het notebook fungeert als basisvoorziening voor het onderwijs. De hele faculteit W&I beschikt over draadloos Internet (binnen de faculteit TM is deze in oprichting). Voor de ondersteuning op ICT-gebied binnen de faculteit kunnen medewerkers terecht bij het Bureau Computer Faciliteiten (BCF). Voor ondersteuning bij het gebruik van hun notebooks kunnen studenten terecht bij het universitaire Notebook Service Centrum, dat een dependance heeft op de faculteit. OWInfo Op OWInfo is informatie te vinden over college- en tentamenroosters per opleiding en studiejaar (inclusief wijzigingen), de agenda voor het academisch jaar en de onderwijsagenda, opvragen van studieresultaten, vakinformatie, en kan men adreswijzigingen doorgeven, of zich aanmelden voor tentamens en examens. Uit de Quick scan van STU van OWInfo (brondocument 15) blijkt dat studenten goed gebruik maken van OWInfo en tevreden zijn over de geboden informatie. Opvallend en voor ons niet goed verklaarbaar is waarom in de keuzegids HO communicatie relatief laag ten opzichte van andere aspecten (6,6) is beoordeeld. Studyweb Studyweb is een systeem dat op de TU/e wordt ontwikkeld en onderhouden. Er wordt informatie over het onderwijs mee verspreid (algemeen, organisatorisch, vakinhoudelijk etc.). Via Studyweb kan de student zich aanmelden voor de vakken en daarmee toegang krijgen tot de relevante folders. Daarin staan bijvoorbeeld de sheets van het college of oefententamens. Bij OGO-groepen gaat het om verspreiding van notulen van de groepsbijeenkomsten, rapportage over de resultaten van de zelfstudieopdrachten en samenwerking aan de gemeenschappelijke casussen. Steeds meer colleges worden ook op video opgenomen. Dit is een extra service aan de studenten (dus niet in plaats van) waardoor studenten de uitleg van lastige stof later nog een keer kunnen bekijken. Peach Peach is een in eigen huis ontwikkeld systeem waarmee oplossingen voor (programmeer)opgaven verzameld en beoordeeld kunnen worden, terugkoppeling gegeven kan worden op ingezonden oplossingen, en een database bijgehouden wordt van alle resultaten. Een slimme check op overeenkomsten met eerder ingeleverde resultaten maakt deel uit van het systeem. Het wordt met succes gebruikt bij programmeeronderwijs in de bachelor-opleiding en bij (internationale) programmeerwedstrijden.

85

voorzieningen Bibliotheekfaciliteiten De faculteit Wiskunde en Informatica beschikt over een goed geoutilleerde eigen faculteitsbibliotheek (http://www.tue.nl/bib). Samen met de Centrale Bibliotheek (in het gebouw De Hal) en zes andere faculteitsbibliotheken vormt deze de Bibliotheek TU/e. Met ingang van het studiejaar ’05/’06 is de bibliotheekcollectie ook via Studyweb toegankelijk te maken. Docenten kunnen per vak aangeven welke informatie studenten moeten bestuderen, variërend van een artikel, tot internetbronnen of andere media. Daarnaast kunnen ze afzonderlijke titels voorzien van commentaar en een rangorde aanbrengen. Ook kunnen ze aangeven wat (welk hoofdstuk) studenten wanneer gelezen moeten hebben, of het verplichte lesstof is of niet, etcetera. Studenten kunnen het systeem ook gebruiken, mits ze zijn aangemeld bij dat bepaalde vak. Bijvoorbeeld voor het samenstellen van een literatuur- en internetbronnenlijst voor een groepswerkstuk, al dan niet voorzien van commentaar. Dan is ook direct na te gaan waar de publicatie te leen is, of ze kunnen direct de volledige tekst raadplegen. Nu al biedt de TU/ebibliotheek zo’n tienduizend e-books aan en is tachtig procent van de tijdschriften digitaal beschikbaar. Ook groepen docenten of studenten kunnen de software gebruiken. Zij krijgen een groepsbibliotheek die alleen voor leden toegankelijk is, hoewel er op verzoek ook buitenstaanders aan toegevoegd kunnen worden. De faculteitsbibliotheek verzorgt desgewenst instructies voor studenten en medewerkers. Er kan een cursus gegeven worden voor beginnende bibliotheekgebruikers (bijvoorbeeld eerstejaarsstudenten), waarin het gebruik van de bibliotheek en de catalogus uitgelegd worden. Ten behoeve van studenten in de afstudeerfase, promovendi en medewerkers kan de bibliotheek een cursus Methodisch Literatuuronderzoek verzorgen. Hierin komen het methodisch zoeken en het systematisch gebruik van vakbibliografieën (in gedrukte en elektronische vorm) aan de orde. Toereikend en adequaat Bovengenoemde voorzieningen zijn toereikend en adequaat voor het gekozen onderwijsconcept. Dit wordt bevestigd in de Keuzegids HO 05-06: onze studenten gaven een 8,1 voor ‘Faciliteiten’ en een 7,5 voor ‘Gebouwen’ en toonden zich daarmee het meest tevreden van alle bevraagde WO-Informatica studenten in Nederland. Ook de uitkomsten van de trimesterenquêtes bevestigen dit (zie brondocument 14). Sinds de vorige visitatie zijn de beschikbare voorzieningen aangepast op het onderwijsconcept. Het aantal kleine zaaltjes voor groepsbijeenkomsten in het kader van projectonderwijs en daaraan verwante onderwijsvormen is toegenomen evenals het aantal notebookwerkplekken. Daar waar uit de signaalenquêtes opmerkingen komen worden deze doorgespeeld aan de Arbocoördinator, dienst huisvesting en/of directeur bedrijfsvoering. Binnen de beperkingen van een oud gebouw, wordt gezocht naar een oplossing. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot herinrichting van de collegezaal 6.29.

86

voorzieningen Facet 16. Studiebegeleiding Verschillende personen zijn betrokken bij de studiebegeleiding. Studieadviseur, studiebegeleiders en bachelorcoördinator en de mastercoördinator worden ingezet om invulling te geven aan de studiebegeleiding. De studieadviseur is zelf ook actief als studiebegeleider. De studiebegeleiding is gericht op: • ondersteuning bij het oriënteren op de juiste studiekeuze • studievoortgang individuele studenten (Ba en Ma) • ondersteuning bij samenstelling studieprogramma • ondersteuning bij keuze masteropleiding Indien nodig kan de Faculteit doorverwijzen naar het Studenten Service Centrum STU, waar studenten de volgende ondersteuning kunnen krijgen: • advisering en ondersteuning bij persoonlijke hulpvragen en studie- en studeerproblemen (zoals studievoortgang, studieplanning, tentamenvrees, gevoel van onvrede, sociale problematiek, stage- en afstudeerproblemen); • advisering bij twijfel over de studiekeuze; • advisering/ondersteuning/training op het gebied van sociale, communicatieve of organisatorische vaardigheden; • advisering/training/ondersteuning ten aanzien van loopbaanoriëntatie en beroepskeuze; • juridische advisering met betrekking tot beroeps- en bezwaarprocedures; • ondersteuning buitenlandse studenten • advisering met betrekking tot financiële regelingen. De studievereniging GEWIS telt 878 leden (per 01-01-2006). Zij speelt een rol bij de introductie van nieuwe studenten, en een aantal introbegeleiders blijven hun groep actief volgen.

In het begin van het eerste jaar worden groepen gevormd, waarbij de groepsleden van de introductiegroepen, die elkaar tijdens de introductie goed hebben leren kennen, zoveel mogelijk bij elkaar worden gehouden. De grootte van deze groepen is 20 tot 30 personen. Elke groep wordt begeleid door een instructeur die als studiebegeleider van deze groep functioneert. Deze blijft gedurende de hele bacheloropleiding de studiebegeleider. Met elke student worden studiebegeleidinggesprekken (individueel) gevoerd. Deze zijn gekoppeld aan portfoliogesprekken na afloop van elk OGO-project. In het p-colloquium wordt aandacht besteed aan het ontwikkelen van studievaardigheden, RSIvoorlichting e.d.

87

BTI

Uitvoering bacheloropleiding Technische Informatica De in de quickscan 2004 bevraagde vwo-instromers vinden de mate van geboden begeleiding bij aanvang van de studie, evenals de gelegenheid om vragen te stellen voldoende (brondocument 15).

voorzieningen

BTI

De propedeuse heeft een selecterende en oriënterende functie. Uit Tabel 29 blijkt dat het percentage studenten dat zich niet herinschrijft voor het tweede jaar redelijk stabiel is en rond de 30% ligt. Dit past bij de selectieve functie van de propedeuse. Deze afhakers worden door de studentenadviseur gewezen op de mogelijkheid bij het HBO in te stromen. Uit contacten met de Hogescholen is bekend dat een groot aantal van hen dit ook doet; uit de KUO-tabellen (KUO3.2) blijkt dat van de in 2001 gestarte VWO-instromers, er na vier jaar nog 59% ingeschreven staan bij de instelling, 7% elders aan een WO-studie deelneemt, en 29% in het HO staat ingeschreven. Deze cijfers komen overeen met die van eerdere jaren. Na elk trimester in het eerste studiejaar wordt een studieadviesvergadering gehouden waaraan de studiebegeleiders, de studieadviseur en de bachelorcoördinator deelnemen. In deze vergadering worden de studieresultaten besproken en de voorlopige studieadviezen vastgesteld. De studiebegeleider bespreekt het advies individueel met de studenten. In individuele gevallen verwijst de studieadviseur door naar de faciliteiten van STU. De twee voorlopige studieadviezen geven studenten een indicatie voor het schriftelijke studieadvies aan het eind van het eerste jaar. De bedoeling van een voorlopig studieadvies al na het eerste trimester is tweeledig. Allereerst heeft het een signaalfunctie naar de student en bovendien geeft het een ijkpunt om in de loop van het studiejaar te kunnen beoordelen of de studieresultaten zijn verbeterd of verslechterd. Direct na het eerste trimester hebben studenten die niet op hun plaats lijken te zijn een gesprek met de studieadviseur om zo snel mogelijk duidelijk te krijgen of een overstap naar het HBO voor hen een beter alternatief is. Het studieadvies aan het eind van het eerste jaar is niet bindend, maar heeft wel gevolgen voor de vakken die studenten in hun tweede jaar mogen volgen: studenten met een positief studieadvies krijgen geen beperkingen opgelegd, studenten met een negatief studieadvies mogen in principe geen tweedejaarsvakken doen. Als zij dat wel willen dan kunnen zij een studiecontract afsluiten waarin beperkt toestemming wordt gegeven tot het volgen van tweedejaarsvakken, de OGO-projecten zijn dan in de regel niet toegestaan. Na het eerste jaar wordt de studievoortgang met behulp van OWIS actief bewaakt door de studiebegeleiders uit het eerste jaar. De voortgang van studenten met een studiecontract wordt actief bewaakt door de studieadviseur. Kwaliteit studieadviezen Tabel 29 laat zien dat een negatief studieadvies niet ten onrechte wordt afgegeven. Het percentage studenten dat ondanks een negatief studieadvies de Propedeuse haalt is zeer gering. De stijging van het percentage studenten (van 70% naar 84%) dat na invoering van het studiecontract binnen twee jaar de Propedeuse haalt, biedt hoop dat deze maatregel een positief effect heeft op het studiegedrag.

88

Aantal herinschrijvers met positief studieadvies

Gem. # ECTS in tweede jaar

P binnen twee jaar

Aantal herinschrijvers met negatief studieadvies

Gem. # ECTS in tweede jaar

P binnen twee jaar

139

40 (29%)

64

56

49 (76%)

37

22

1

2002*

122

48 (39%)

66

49

46 (70%)

14

25

2

2003

92

27 (29%)

44

50

37 (84%)

26

16

2

2004

70

20 (29%)

29

BTI

Geen herinschrijving tweede jaar

2001*

Generatie

Aantal eerstejaars (VWO-instroom)

voorzieningen

31

* generaties zonder studiecontract

2003: 26 negatieve studieadviezen, 17 studiecontracten afgesloten 2004: 31 negatieve studieadviezen, 23 studiecontracten afgesloten

Uitvoering studiebegeleiding masteropleiding CSE en BIS De mastercoördinator vormt het aanspreekpunt voor studenten met vragen over de masterfase. Hij adviseert desgewenst bij het samenstellen van studieprogramma’s voor die fase. Ook bemiddelt hij bij afstudeerprojecten, buitenlandse stages en internationale uitwisseling. Voorts bewaakt hij de voortgang van individuele studenten. Buitenlandse studenten kunnen tevens terugvallen op begeleiding die vanuit STU voor hen beschikbaar is en op de coördinator Internationalisering. De coördinator van het schakelprogramma bewaakt de voortgang van en vormt het aanspreekpunt bij eventuele problemen voor studenten die het schakelprogramma volgen.

CSE, BIS

Bij BIS houdt de opleidingsdirecteur aan het begin van het eerste studiejaar persoonlijke kennismakingsgesprekken met de studenten en wijst hen op de personen en instanties die beschikbaar zijn voor vragen en problemen. Omdat BIS masterstudenten “pendelen” tussen twee faculteiten en er in de onderwijsdeelname overlap is met de masteropleiding CSE kunnen de BIS studenten elkaar niet automatisch als zodanig identificeren. Daarom organiseert BIS aan het begin van het studiejaar een social event voor de eerstejaars studenten. Dit blijkt goed te werken in de zin dat men makkelijker te rade gaat bij medestudenten in geval men problemen ondervindt.

BIS

Tabel 29: Kwantitatief overzicht studieadviezen BTI

Informatie over het studieprogramma Informatie over het studieprogramma kunnen studenten vooral vinden in de opleidingsgids. Veel informatie wordt verstrekt via OWInfo en via e-mail. Tijdens het eerste jaar wordt er ook veel studiegerelateerde informatie verstrekt tijdens het P-colloquium dat eenmaal per week

89

voorzieningen plaatsvindt. Verder zijn er voor tweede- en derdejaars studenten enkele voorlichtingsbijeenkomsten tijdens welke gedetailleerdere informatie wordt verschaft over de keuzeruimte in het derde jaar evenals de verschillende mogelijke vervolgopleidingen na de bacheloropleiding en hun ingangseisen. Informatie over het individuele studieprogramma kunnen studenten vinden in OWInfo en middels een bezoek aan de studieadviseur. De studenteninspraak in de studentenraad, faculteitsraad en de opleidingscommissie biedt studenten een breed platform om opmerkingen op dit gebied te maken. Beschrijving van het studievoortgangregistratiesysteem Informatie over het individuele studieprogramma en studievoortgang kunnen studenten vinden in OWInfo. Tentamenresultaten worden door docenten ingeleverd bij de studentenadministratie. Deze verwerkt de resultaten in OWIS; via OWInfo kunnen studenten hun voortgang zien. Na inloggen kunnen zij een lijst met de door hen behaalde resultaten zien alsmede grafieken die hun individuele studievoortgang afzetten tegen de studievoortgang van zowel hun eigen generatie bij informatica als TU/e-breed. Verder kunnen studenten bij de studentenadministratie een papieren overzicht van de door hen behaalde vakken krijgen. Uitslagenlijsten per tentamen worden tevens opgehangen op het mededelingenbord bij de studentenadministratie.

Sterke en zwakke punten Voorzieningen Sterke punten • Er is een uitgebreid systeem van studieadvisering en -begeleiding. • Studenten krijgen de mogelijkheid tegen gereduceerd tarief een computer aan te schaffen. Onderwijs en (draadloze) infrastructuur zijn hierop afgestemd. • De materiële voorzieningen zijn adequaat. • Het toenemen van kleinschalig onderwijs leidt tot een groeiende behoefte aan kleinere zaalruimtes waarin ook wordt voorzien. • De informatievoorziening via het systeem OWinfo werkt uitstekend. Zwakke punten • Discussiepunt blijft de huisvesting van afstudeerders. Hoewel hier vrijwel altijd werkplekken voor ter beschikking worden gesteld, zijn er formeel geen werkplekken gereserveerd voor interne afstudeerders en worden in tijden van groei van de faculteit ruimtes voor afstudeerders afgebouwd. • Het gebouw is gedateerd en draagt door zijn (gebrek aan) uitstraling niet bij aan de werving van nieuwe studenten. • Tentamenlocaties worden soms als onprettig ervaren.

90

hoofdstuk

4.5.

interne kwaliteitszorg

Hoofdstuk 4.5: Interne kwaliteitszorg Facet 17. Evaluatie van resultaten

De uitwerking van de meeste onderwerpen in Tabel 30 spreekt voor zich. Hieronder lichten wij enkel het onderwerp ‘Onderwijsprogramma: inhoud en uitvoering’ nader toe. De evaluatiecommissie (EVC) houdt stelselmatig toezicht op de inhoud en uitvoering van het onderwijsprogramma van BTI en CSE. In de commissie zijn de diverse invalshoeken van het onderwijs vertegenwoordigd: opleidingsdirectie, mastercoördinator, bachelorcoördinator, studieadviseur, hoofd onderwijsbureau en adviserend onderwijskundige. Van de bijeenkomsten van de evaluatiecommissie worden besprekingsverslagen gemaakt. Basis voor de bespreking vormen de uitslagen van de trimesterenquête in combinatie met de slagingspercentages en de door de docent gegeven reactie op de enquêteresultaten. Per vak worden deze gegevens samen met het tentamen opgeslagen in het vakdossier. De vakevaluaties komen, samen met de eventuele reactie van de docent, ook in het “persoonsdossier” van de docenten. Deze zijn voor relatiehouders waaronder de docenten vallen toegankelijk. Als regel wordt per vraag van de enquête het criterium gehanteerd dat een gemiddelde waardering van een aspect onder de 3 (op een schaal van 1 tot 5) reden is tot nadere analyse. Daarnaast geldt dat de tentamenresultaten moeten voldoen aan hetgeen voor dat vak verwacht mag worden. Zowel bij hogere als lagere slagingspercentages wordt navraag gedaan. Gebleken is dat een deel van de ondergemiddelde scores vaak in de vergadering van de EVC al verklaard kan worden. Uitkomsten kunnen leiden tot diverse maatregelen: • Geen actie, verklaring op basis van aanwezige informatie is voldoende; bijvoorbeeld omdat het nog te kort is om gezien de vakhistorie en al ingezette verbeteracties reeds effect te verwachten, of omdat er sprake is geweest van een onvoorziene incidentele omstandigheid, of omdat de gegevens niet betrouwbaar zijn; • Navraag bij docent om toelichting over de lage score, c.q. over voorstel tot verbetering; • Advies aan relatiehouder over didactische scholing van betreffende docent; • Gesprek met contactpersoon serviceonderwijs van het toeleverende vakgebied; • Veranderingen in vakken of docenten; • Doorgeven opmerkingen aan arbo-coördinator; • Verandering van instructeur.

93

BTI, CSE

Het overzicht in Tabel 30 toont de aspecten van het kwaliteitsbewakingssysteem dat wordt gehanteerd om stelselmatig de kwaliteit van de door informatica aangeboden bachelor- en masteropleidingen te bewaken. De basis voor het systeem voor kwaliteitszorg zoals dat gehanteerd wordt is het systeem zoals dat in 2001 bij de laatste onderwijsvisitatie gepresenteerd werd.

interne kwaliteitszorg

Onderwerp

Focus

Periode

Doelstellingen/ eindtermen/ programma

De doelstellingen weerspiegelen wat van een wetenschappelijk technisch informaticus op bachelor- respectievelijk masterniveau verwacht mag worden.

Groot onderhoud 6 jaar (accreditatie), jaarlijkse check

Het programma van de opleiding is afgestemd op de doelstellingen van de opleiding.

Onderwijsprogramma (inclusief toetsing): inhoud & uitvoering

Het onderwijsprogramma wordt uitgevoerd zoals bedoeld.

Per trimester

Het onderwijsprogramma wordt qua inhoud en uitvoering positief gewaardeerd door studenten.

Aanvullend, ad-hoc, bijvoorbeeld: - Evaluatie software engineering - Peiling schakelaars - Quick scans STU over specifieke aspecten onderwijsproces

Onderwijsfaciliteiten zijn voldoende beschikbaar en van voldoende kwaliteit om de onderwijsprogram-ma’s te kunnen volbrengen.

Resultaten

Omvang instroom sluit aan bij zusteropleidingen en landelijke streefdoelen.

Jaarlijks

Vakuitslagen voldoen aan verwachting. Kwaliteit afstudeeropdrachten voldoet aan verwachting. Rendementen voldoen aan de streefdoelen. Organisatie

De kwaliteit van de organisatie van de opleiding, inclusief (gewenste) kwaliteit van de staf en het kwaliteitsplan voldoen aan de eisen voor accreditatie.

Groot onderhoud 6 jaar, jaarlijkse check

Het opleidingsniveau, de beschikbaarheid en didactische kwaliteiten van docenten van de capaciteitsgroepen sluiten aan bij de capaciteitsvraag van de opleidingen Het kwaliteitszorgplan wordt uitgevoerd zoals bedoeld en is nog toereikend. Externe waardering

Afgestudeerden van de opleiding worden positief gewaardeerd door het afnemend beroepsveld. Het onderwijsprogramma wordt positief gewaardeerd door alumni

OM: Onderwijsmanagement; OB: Onderwijsbureau; EVC: Evaluatiecommissie; EAC: Externe Adviescommissie

OCI: Opleidingscommissie; FB: Facuteitsbestuur; LEGO: Expertisegebiedsleiders (hoogleraren); EXC: Examencommissie

Tabel 30: Overzicht van kwaliteitsbewakingssysteem Informaticaopleidingen 94

Groot onderhoud 6 jaar, jaarlijkse check

interne kwaliteitszorg

Middelen

Uitvoering door

Rapporteert aan

Follow-up

Periodieke zelfevaluatie over de kwaliteit van de eindtermen in het licht van de ontwikkelingen in het VO en in de informatica

Curriculum commissie/ stuurgroep BIS

FB, OCI OC BIS

Bijstellen van de eindtermen en deze vertalen in het curriculum

Vakenquêtes na afloop van elke onderwijsperiode.

EVC / stuurgroep BIS

OCI

Afstudeerenquête bij afsluiting afstudeerfase

Doelgerichte ad-hoc ingestelde onderzoekscommissie

Waar nodig maatregelen, zoals aanpassing van de onderwijsvormen of verder didactische training van de docenten, uitbreiding faciliteiten etc.

Domeinspecifieke bench-marking Input uit alumnigegevens en EAC commissie

OC BIS

Trimesterbesprekingen Werkverdeling, Roosters

Op basis van de gegevens van het onderwijsbureau worden overzichten gemaakt en besproken in de EVC resp. stuurgroep BIS

EVC/ EXC/STU stuurgroep BIS

FB, OCI OC BIS CvB

Rapportage commissie borging afstudeerkwaliteit

Maatregelen om pijnpunten te verhelpen. Zie hier boven, maar ook eventueel aanpassing van de voorlichting of de studiebegeleiding.

Zelfevaluatie op basis van documenten en resultaten

Opleidingsdirecteuren

FB

Bijstellen van het kwaliteitsplan, scholing van docenten, enz.

Rapportage op basis van enquêtering en gesprekken met eac, alumni-enquete WO-Monitor, keuzegids-HO

Opleidingsdirecteuren

FB

Kan van invloed zijn op elk van bovenstaande onderdelen.

95

BIS

interne kwaliteitszorg Voor BIS vakken loopt het proces een klein beetje anders vanwege de interfacultaire organisatievorm. De opleidingsdirecteur BIS is aanwezig bij de bespreking van de vakenquêtes door de EVC. De uitkomst van de vakenquêtes van TM-vakken krijgt hij toegestuurd. Vervolgens bespreekt de opleidingsdirecteur de vakenquêtes in de Stuurgroep BIS, waarin vastgesteld wordt of eventuele acties noodzakelijk zijn, puttend uit het hierboven reeds opgesomde lijstje van maatregelen. In een enkel geval bleek het nodig om via de voorzitter van de betreffende capaciteitsgroep een docent te wijzen op mogelijke verbeteringen. Uitkomsten en voorgenomen acties (en verantwoordelijken hiervoor) worden vastgelegd in het besprekingsverslag dat naar de opleidingscommissies gaat. Overigens hebben deze commissies het recht om alle gegevens in te zien. In de OCI en OC BIS wordt verantwoording afgelegd over het resultaat van deze acties. Naast het vakgedeelte van de enquêtes is er een algemeen deel. Het betreft aspecten (studeerbaarheid en dergelijke) die bij de langere termijn evaluaties en curriculumherzieningen van belang zijn om op terug te kunnen vallen. De hieraan gekoppelde acties zijn vaak minder direct.

Facet 18. Maatregelen tot verbetering Bij facet 17 is beschreven hoe uitkomsten tot verbeteracties kunnen leiden. Voorbeelden van concrete acties zijn: • Op sommige vakken zijn andere docenten ingezet op basis van advies van de evaluatiecommissie. • Ervaringen uit het SE-project vormden mede aanleiding tot oprichting van LaQuSo. • Uitkomsten trimesterenquêtes speelden een rol bij het al of niet opnieuw aanstellen van tutoren. • Met docenten zijn gesprekken gevoerd om de bevindingen van de evaluatiecommissie voor te leggen en mogelijke verbeteringen te bespreken. • Met docenten zijn gesprekken gevoerd om ze op basis van de bevindingen van de evaluatiecommissie te complimenteren. • Het vak Functioneel programmeren is op advies van de Evaluatiecommissie verschoven naar eind tweede jaar omdat geobserveerd werd dat het te vroeg in het curriculum geplaatst was. • Bij een aantal beoordelingsgesprekken zijn de bevindingen van de evaluatiecommissie ingebracht door de opleidingsdirecteur en waren deze van belang voor de beslissing ten aanzien van benoeming c.q. bevordering.

Facet 19. Betrekken van studenten, alumni en beroepenveld Bij Facet 17 is beschreven op welke wijze medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken zijn bij de interne kwaliteitszorg. 96

interne kwaliteitszorg Contact met de alumni verloopt via de alumnivereniging VIE (www.vie.nl). Alumni-enquêtes worden in samenspraak met hen opgezet en afgenomen. De faculteit hecht veel belang aan haar alumniverenigingen en biedt, waar gewenst ondersteuning. Daarnaast is recent TU/e centraal het alumniplatform opgericht. Studentbetrokkenheid in het kwaliteitszorgproces is ook gewaarborgd door de bijdragen van de Studentenraad (SR). Deze informeert studentleden van de opleidingscommissies en faculteitsbesturen over problemen met betrekking tot het onderwijsproces. Ook stimuleert zij de onderwijskwaliteit door het jaarlijks uitloven van de onderwijsprijs voor de beste docent van een opleiding. Verder bemiddelt zij, indien gevraagd, bij geschillen tussen universiteit en studenten over roosters, tentamens en relaties tussen student en faculteit.

De opleidingscommissie BIS kent een nog korte traditie. Zij voert de haar wettelijk opgelegde taken adequaat uit. In ’04/’05 is het onderwijsprogramma voorgelegd aan de opleidingscommissie en is het OER besproken. Verder zijn de uitslagen van de trimesterenquêtes met betrekking tot de BIS-vakken besproken. Ook stond het zoeken naar een goede functionele werkwijze van de commissie op de agenda. Afgesproken is dat zij in ieder geval twee keer per jaar bijeenkomt, gekoppeld aan de besprekingen van de onderwijsenquêtes en voor de vaststelling van het OER. Doordat het een kleine opleiding betreft zijn de lijnen met het opleidingsmanagement veel korter, studenten spreken vaak rechtsreeks de opleidingsdirecteur aan indien er problemen zijn.

97

BIS

De opleidingscommissies Deze functioneren zoals vastgelegd in de wet vereist. De OCI komt zeswekelijks bijeen. De afgelopen twee jaar boog de OCI zich herhaaldelijk over de uitkomsten van de trimesterenquêtes, OER’en en regels en richtlijnen, portfolio, onderwijsrendementen en overgang van trimester naar semester. Daarnaast werd gesproken over evaluatie tentamens, het University Paper, de cursus “Technisch Engels”, de minoren, de stand van zaken lerarenopleiding, het schakelprogramma en professionalisering.

BTI, CSE

Externe adviescommissie De externe adviescommissie vormt het klankbord voor de faculteit om beleidsvoornemens, voor onderzoek en onderwijs te toetsen aan de mening van het afnemend beroepenveld. Agendapunten en raadplegingen in het verleden hadden betrekking op: • Strategienota capaciteitsgroep • Contract research • LaQuSo • Terugblik Onderzoeksvisitatie • Terugblik onderwijsvisitatie • BaMa-structuur, voorgestelde opleidingen • Internationalisering

interne kwaliteitszorg Sterke en zwakke punten Kwaliteitszorg Sterke punten • Er is een uitstekend functionerend systeem van kwaliteitszorg, waarin de combinatie van invalshoeken bijdraagt aan een integrale kijk op wat er speelt en op verbetermogelijkheden. • De examencommissie houdt toezicht op de kwaliteit van afstudeeropdrachten en toetsen. • In afstudeercommissies zijn minstens twee expertisegebieden vertegenwoordigd. • Grootschalige curriculumwijzigingen worden voor advies voorgelegd aan een externe adviescommissie. Zwakke punten • Binnen de BIS opleiding wordt de kwaliteit van individuele vakken en docenten door twee verschillende organisaties (faculteiten W&I en TM) gevolgd. Hier blijkt de faculteit leidend over de opleiding en bij een interfacultaire opleiding ontstaat dan een mogelijk afstemmingsprobleem. Ook al is de inhoud van enquêtes en evaluaties ruwweg hetzelfde, een procedurele aanscherping is gewenst. • Een punt van aandacht is het dalend ledental van VIE. Nieuwe alumni aantrekken blijkt moeilijk, waardoor we de mening van de nieuwere generaties alumni gaan missen. • Het proces van archiefvorming rond het onderwijs is nog te kort gaande. Dat betekent dat we slechts partieel in staat zijn de inhoudelijke veranderingen in ons onderwijs onderbouwd te reconstrueren.

98

hoofdstuk

4.6. resultaten

Hoofdstuk 4.6: Resultaten Facet 20. Gerealiseerd niveau Recentelijk zijn de afstudeerwerken beoordeeld door de commissie borging afstudeerkwaliteit (zie brondocument 20). Deze constateerde dat de beoordeelde afstudeerwerken van goed niveau waren. Wel merkte men op dat uit de stijl van het verslag herkenbaar is of het een VKO-er of doorstroombachelor betreft. Bij BIS vervult de stuurgroep, die uit de meest betrokken hoogleraren bestaat, een vergelijkbare rol bij de bewaking van het niveau. Elke afstudeercommissie telt een lid uit twee van de expertisegebieden. Een lijst van de 25 meest recente masteropleiding gediplomeerden en de door hen uitgevoerde afstudeeropdracht is opgenomen in Bijlage D. Voor BTI is een lijst van de 25 recentst gediplomeerden opgenomen. De aanvulling met cijfers (gemiddeld cijfer voor alle bachelorvakken en het cijfer voor het door hen uitgevoerde SE-project) wordt vanwege privacy overwegingen separaat toegestuurd. Ook de door VIE bevraagde alumni zijn tevreden met de opleiding (zie brondocument 5). 390 Leden zijn schriftelijk benaderd om de op het web geplaatste enquête te beantwoorden. De respons bedroeg 17% (n=67). Zij voelen zich in overgrote meerderheid door de bij ons gevolgde opleiding adequaat voorbereid om werk te vinden en te behouden, en in staat zich snel te bekwamen in actuele problemen/thema’s/ ontwikkelingen in de informatica. Ongeveer 60% voelt zich goed voorbereid om een wetenschappelijke carrière te starten. Echter, weinig respondenten deden dat ook daadwerkelijk. Van de respondenten startten 14 met een functie aan een universiteit, (2 OOTI), 1 van hen is nog steeds werkzaam in het wetenschappelijk onderzoek, de overige werken in het bedrijfsleven. 24% startte als Software engineer, 16% als systeemontwerper/ontwikkelaar en 15% als programmeur, de overigen startten bijvoorbeeld als informatieanalist. Dat men zich adequaat voorbereid voelt om werk te vinden en te houden en nieuwe ontwikkelingen te volgen blijkt ook wel uit de stijgende lijn in achtereenvolgende functies van de respondenten. 60% (38) van hen is al aan een vierde of hogere functie toe. Van de respondenten volgde 30% een management pad, 46% volgde een meer technische carrière traject, 14% is werkzaam als consultant.

Facet 21. Onderwijsrendement Streefdoelen voor rendementen zijn vastgelegd in de notitie Rendementen die besproken is in Onderwijsmanagement, opleidingscommissie en Faculteitsbestuur. Het studierendement voor

101

resultaten Informatica aan de TU/e uitgedrukt in percentage van VWO-instromers die uiteindelijk (8 jaar) hun diploma behalen ligt met 33% weliswaar laag, maar wel rond het gemiddelde van de zusteropleidingen bij de drie TU’s (zie Tabel 31). Wordt rekening gehouden met de selectieve functie van de propedeuse en slechts gekeken naar het studierendement van diegenen die daadwerkelijk hun propedeuse behalen (postpropedeuserendement, Tabel 32) dan stijgt het percentage naar 61%, wederom rond het gemiddelde van de zusters. Echter in de toekomst streven we ernaar dat 85% van deze studenten hun bacheloropleiding in 5 jaar behaald heeft, en 70% in 4 jaar. Omdat er nog niet voldoende bachelor en masters zijn afgeleverd is niet vast te stellen of dit streefdoel gehaald wordt. Overigens kan het een probleem zijn dat het behalen van het bachelordiploma door studenten niet als afzonderlijk doel wordt nagestreefd, men mag immers al mastervakken volgen als er 160 ECTS behaald is. Voor het propedeuserendement wordt er vanuit gegaan dat als een positief advies wordt afgegeven er verwacht mag worden dat 75% van diegenen ook daadwerkelijk binnen twee jaar zijn p behaald. Dit doel wordt gerealiseerd (zie Tabel 29, facet 16). Overigens is het streven dat dit advies eerder dan tot nu toe het geval is afgegeven gaat worden. In de huidige situatie wordt na elk trimester een voorlopig advies gegeven en aan het eind van het jaar in augustus een dwingend advies, eventueel gecombineerd met het afsluiten van een studiecontract. Verschuiving naar voren heeft als voordeel dat studenten die hier geen kans van slagen hebben gestimuleerd worden zich eerder uit te schrijven. En er met de andere studenten eerder contractafspraken gemaakt zullen worden. Voor wat betreft de masters hebben we nog geen indicatieve cijfers, wel verwachtingen. We streven naar een masterrendement van 90 % na 3 jaar voor de doorstroomstudenten. Voor wat betreft de zij-instromers, die het schakelprogramma behaald hebben, dan wel rechtstreeks door de toelatingscommissie zijn toegelaten, verwachten we een rendement van 70 % na 3 jaar.

102

resultaten

Totaal

Studierendement bij dezelfde opleiding na 3 jaar

absoluut

4 jaar

5 jaar

6 jaar

Geslaagd binnen

7 jaar

8 jaar

cluster na 8 jaar

Percentage (cumulatief), wordt niet vermeld als het Totaal kleiner dan 4 is

Technische informatica 5-jarig bij alle universiteiten 89/90

0

-

-

-

-

-

-

-

90/91

0

-

-

-

-

-

-

-

91/92

0

-

-

-

-

-

-

-

92/93

0

-

-

-

-

-

-

-

93/94

2

-

-

-

-

-

-

-

94/95

2

-

-

-

-

-

-

-

95/96

175

0

0

3

19

32

35

353

96/97

204

0

0

5

18

25

97/98

306

0

0

6

14

98/99

413

0

0

0

99/00

412

0

0

00/01

371

0

01/02

365

TU/e 89/90

0

-

-

-

-

-

-

-

90/91

0

-

-

-

-

-

-

-

91/92

0

-

-

-

-

-

-

-

92/93

0

-

-

-

-

-

-

-

93/94

2

-

-

-

-

-

-

-

94/95

2

-

-

-

-

-

-

-

95/96

42

0

0

7

17

29

33

33

96/97

56

0

0

0

11

29

97/98

78

0

0

10

21

98/99

111

0

0

1

99/00

123

0

0

00/01

126

0

01/02

100

Tabel 31: Propedeuserendement

3

(voltijdsinstroom in propedeutische fase met VWO-diploma, uit KUO-tabel 3.2)

propedeuserendement na 8 jaar, vwo-instroom TUD: 31%. Idem: UT: 39% 103

resultaten

Totaal

Postpropedeuserendement bij dezelfde opleiding na 3 jaar

absoluut

4 jaar

5 jaar

6 jaar

7 jaar

Geslaagd binnen 8 jaar

cluster na 8 jaar

Percentage (cumulatief), wordt niet vermeld als het Totaal kleiner dan 4 is

Technische informatica 5-jarig bij alle universiteiten 89/90

0

-

-

-

-

-

-

-

90/91

0

-

-

-

-

-

-

-

91/92

0

-

-

-

-

-

-

-

92/93

0

-

-

-

-

-

-

-

93/94

0

-

-

-

-

-

-

-

94/95

0

-

-

-

-

-

-

-

95/96

103

0

0

5

33

54

59

594

96/97

117

0

1

9

31

44

97/98

163

0

0

11

26

98/99

228

0

0

0

99/00

201

0

0

00/01

166

0

01/02

59

TU/e 89/90

0

-

-

-

-

-

-

-

90/91

0

-

-

-

-

-

-

-

91/92

0

-

-

-

-

-

-

-

92/93

0

-

-

-

-

-

-

-

93/94

0

-

-

-

-

-

-

-

94/95

0

-

-

-

-

-

-

-

95/96

23

0

0

13

30

52

61

61

96/97

32

0

0

0

19

50

97/98

35

0

0

23

46

98/99

56

0

0

2

99/00

63

0

0

00/01

59

0

01/02

32

Tabel 32: Postpropedeuse rendementen KUO

4

(voltijdse instroom in propedeutische fase met VWO-diploma, uit KUO 4.2:)

Postpropedeuserendement na 8 jaar TUD:49%. Idem UT:67% 104

resultaten Gemiddelde studieduur (in mnd) naar jaar van afstuderen met tussen haakjes aantal afgestudeerden) Technische informatica 5-jarig bij alle universiteiten Totaal

TUD

TU/e

UT

99/00

58 (30)

48 (16)

69 (8)

-

00/01

63 (71)

59 (35)

63 (12)

67 (24)

01/02

69 (95)

68 (39)

68 (27)

71 (29)

Tabel 33: Gemiddelde Studieduur, uit KUO Tabel 6.2

105

106

300

20 23 26 25

2001

2002

2003

20

1999

23

2003

2000

25

2002

inf

25

2001

inf

22

2000

TU/e_b

22

69

61

82

70

70

68

69

71

69

69

1

-

-

-

-

8

11

-

-

-

25

25

23

21

20

23

24

26

23

21

74

75

83

73

74

79

79

80

78

77

1

-

-

-

-

7

0

-

-

-

0

28

20

14

24

32

27

24

22

22

48

32

36

46

45

46

45

45

45

47

0

-

-

-

-

9

0

-

-

-

(maanden) (maanden) (maanden) (maanden) (maanden) (maanden) (maanden) (maanden) (maanden)

Ir-examen BSc-examen

Gemiddelde studieduur

100

# HBO-ers (voltijd + deeltijd)

Ir-examen BSc-examen P-examen

Gemiddelde studieduur

Ir-examen BSc-examen P-examen

Gemiddelde studieduur P-examen

1999

jaar

Cohort-

300

100

100

300

# VWO-directe aansluiters (voltijd)

Eerstejaars opleiding TU/e

TU/e

Opl.

150

resultaten

Tabel 34: Gemiddelde studieduur, eigen cijfers (bron: Jaarboek TU/e, 2005)

Toelichting bij tabel 34 Gemiddelde studieduur is bepaald op het aantal geslaagden in betreffend cohortjaar. De lage aantallen BSc-geslaagden bepalen op dit moment nog de zeer korte studieduren voor deze opleidingen.

resultaten Sterke en zwakke punten Resultaten

Sterk en zwakke punten masteropleidingen • Er zijn nog geen uitspraken mogelijk over de resultaten van de masteropleidingen omdat er nog te weinig studenten zijn afgestudeerd. We verwachten echter een eindniveau vergelijkbaar met dat van de oude vijfjarige opleiding en dat was uitstekend.

107

CSE, BIS

Zwakke punten bacheloropleiding • De instroom is erg wisselend en op dit moment laag. • Het rendement van de propedeuse is laag maar geheel in lijn met de zusteropleidingen. Merk overigens op dat de rendementen gepaard gaan met een uitstekend werkend verwijssysteem.

BTI

Sterke punten bacheloropleiding • De doorstroom van onze eigen BTI-bachelors in de masteropleidingen CSE en BIS verloopt voorspoedig.

hoofdstuk

4.7.

internationalisering masteropleiding

Hoofdstuk 4.7: Internationalisering masteropleiding Het algemene TU/e-beleid ten aanzien van internationalisering is vastgelegd in een notitie Internationalisering (brondocument 23), en de faculteit voert dat beleid zo goed mogelijk uit. Zo is er een facultaire coördinator Internationalisering aangesteld die de opleidingsdirecteuren ondersteunt bij de toelating van buitenlandse studenten, en de Nederlandse studenten bij het aanvragen van beurzen voor stages en afstudeerprojecten in het buitenland. Veel van de faciliteiten voor buitenlanders worden TU/e-centraal aangeboden (bijvoorbeeld informatie over de TU/e en Eindhoven, huisvesting, website met belangrijke informatie, een internationale studentenvereniging ). De eindkwalificaties van de vijfjarige opleiding zijn destijds vergeleken met die van Tampere, zoals beschreven in brondocument 6. De faculteit Wiskunde en Informatica faciliteert de (in principe tweejaarlijkse) buitenlandse studiereis die wordt georganiseerd door de studievereniging GEWIS. De faculteit stelt docenten beschikbaar voor de begeleiding. Voor studenten levert deelname aan de studiereis studiepunten op (het aantal ects is afhankelijk van de geleverde inspanning). Voor 2006 staat een reis naar India gepland. In brondocument 23 staat een overzicht van het aantal deelnemers de afgelopen jaren. Sinds dit studiejaar wordt de algemene studentenintroductie voorafgegaan door een introductieweek voor buitenlandse instroom. Dit wordt centraal georganiseerd door STU; 1 dag in deze week is bestemd voor introductie op de faculteit (o.a. toelichting op programma).

Bacheloropleiding De bacheloropleiding Technische Informatica is gericht op Nederlandse instroom en internationalisatie is hier geen aandachtspunt. Wel kunnen studenten deelnemen aan de buitenlandse studiereis.

BTI

Masteropleiding CSE en BIS De masteropleiding CSE is opengesteld voor buitenlandse instroom (hoewel hier nog geen streefcijfers voor zijn vastgesteld). Bij BIS is het zo dat men zich in de eerste jaren van het zelfstandige programma nadrukkelijk richt op de instroom vanuit de Eindhovense bacheloropleidingen Technische Informatica en Technische Bedrijfskunde en Nederlandse programma’s die daar sterk op lijken. Daarbij is het aanbieden van een programma in een internationale context nuttig en staat daardoor ook de deur open voor instroom vanuit het buitenland. BIS trekt vanaf het begin, en ondanks een streng toelatingsbeleid, een redelijk aantal buitenlandse studenten aan.

CSE, BIS

De faculteit ondersteunt ook de sociale introductie van de buitenlandse studenten. Zo is er voor de BIS-studenten jaarlijks een social event ter introductie en kennismaking.

111

CSE, BIS

CSE, BIS

internationalisering masteropleiding Uiteraard is het masteronderwijs Engelstalig. Hier worden dan ook vaak buitenlandse docenten ingezet (ruim 20% van de vaste staf die betrokken is bij het onderwijs is afkomstig uit het buitenland; peildatum 1 oktober 2005). Voor hen is een Engelstalige cursus ‘Teaching and learning in Higher Education’ beschikbaar bij het Onderwijs Service Centrum; hierin wordt ook aandacht besteed aan de attitude van de Nederlandse student en hoe daar mee om te gaan. Zes buitenlandse docenten van Informatica hebben deze cursus de afgelopen drie jaar gevolgd, gekoppeld aan een uitgebreid didactisch inwerktraject. In het kader van de Socrates/Erasmus programma’s sluit de faculteit jaarlijks samenwerkingsverbanden af met een aantal Europese universiteiten (zie brondocument 23 voor het overzicht van ’05/’06). Hier is ook de omvang van deze uitwisselingsprogramma’s in de afgelopen drie studiejaren zichtbaar gemaakt. Daarnaast zijn er studenten die buiten deze programma’s om via contacten van hun afstudeerbegeleider in het buitenland hun stage of afstudeerwerk doen. De omvang daarvan is beperkt (4 à 5 per jaar gedurende de afgelopen 3 jaren). CSE en BIS De grote belangstelling van buitenlandse studenten leidt tot een meer en meer heterogene instroom. Voor de beslissing tot toelating is een juiste inschatting van de kwaliteit nodig, wat soms moeilijk is. Door doelgericht met enkele goede buitenlandse universiteiten samen te werken hopen we meer grip te krijgen op de omvang en kwaliteit. Zo is er recentelijk met het Manipal Institute of Technology in Bangalore, India een overeenkomst gesloten tot het gezamenlijk opleiden van masterstudenten. De constructie is dat Indiase studenten het eerste jaar aan het Manipal Institute of Technology onderwijs volgen, en het tweede jaar aan de TU/e. De bekostiging van dat tweede jaar (studiekosten, reiskosten en kosten voor levensonderhoud) nemen Nederlandse bedrijven voor hun rekening. Als tegenprestatie binden de Indiase studenten zich voor een periode van vier jaar na het afstuderen aan het betreffende bedrijf. De eerste generatie studenten start in 2006 met hun eerste jaar met een pilot binnen de masteropleiding CSE. De overeenkomst is pas tot stand gekomen na een uitgebreide site visit van een Eindhovense delegatie om de kwaliteit van het onderwijs aan het Manipal Institute of Technology te beoordelen. De opleidingsdirecteur van CSE krijgt ook inspraak bij de selectie van de Indiase studenten. Indien de pilot slaagt zullen ook andere instituten benaderd worden voor een dergelijke constructie. Ook wordt de mogelijkheid tot instroom in de BIS masteropleiding onderzocht.

112

internationalisering masteropleiding Sterke en zwakke punten Internationalisering Sterke punten • Er zijn veel buitenlandse docenten betrokken bij het onderwijs. • De docenten opereren in internationaal wetenschappelijke netwerken en over en weer vinden korte of langere sabbaticals plaats. • Studenten die naar het buitenland willen worden hierin gefaciliteerd, en kunnen hier ondersteuning voor krijgen. • Er is een relatief grote buitenlandse instroom in de masteropleidingen Zwakke punten • Internationalisering is niet expliciet opgenomen in doelstellingen en streefcijfers. • Het is lastig om goede data ter beschikking te hebben voor de beslissing over toelating van buitenlandse studenten. Bij beide masteropleidingen wordt het grootste deel van de aanmeldingen afgewezen maar het is niet duidelijk hoe terecht deze beslissingen zijn.

113

hoofdstuk

5.

samenvatting van sterke en zwakke punten

Hoofdstuk 5: Samenvatting van sterke en zwakke punten De aandachtspunten die geconstateerd zijn in voorgaande hoofdstukken laten onverlet dat de besproken opleidingen uitstekend draaien. In de nieuwe opleidingen in het BaMa-stelsel is voortgebouwd op de oude, goed bekend staande vijfjarige ingenieursopleiding. Gezien de kwaliteit van de oude-stijl afgestudeerden en de carrièrepaden die ze volgen, hebben we alle vertrouwen dat met de huidige masteropleidingen CSE en BIS een vergelijkbaar resultaat bereikt zal worden. Gezien de in dit rapport geconstateerde positionering van het huidige bachelorcurriculum ten opzichte van de internationale domeinspecifiek eisen mogen we constateren dat het huidige niveau van de afgestudeerde bachelor Technische Informatica goed is. Ervaringen op de arbeidsmarkt ontbreken vanzelfsprekend nog. De uitdaging voor de toekomst is, gezien de in dit rapport geconstateerde problemen, om met behoud van het huidige hoge niveau van onze gediplomeerden: • de eindtermen van BTI en CSE te actualiseren op nieuw geconstateerde trends, rekening houdend met verworven inzichten over in- en uitstroomniveau van de bacheloropleiding; • in de masteropleidingen in te spelen op de divergente instroom; • voor alle opleidingen de gestelde streefdoelen ten aanzien van rendementen te halen. De uitwerking van bovenstaande doelen zal opnieuw veranderingen in de opleidingen teweeg brengen. Het vertrouwen is gerechtvaardigd dat dit soepel zal verlopen; dit dankzij het gegeven dat de opleidingen breed gedragen worden door de wetenschappelijke staf, in combinatie met het goed functionerende stelsel van overlegorganen, de adequate onderwijsondersteuning en een goed kwaliteitsbewakingssysteem. Hierdoor blijven wij in staat onze maatschappelijke taak als leverancier van kwalitatief hoogopgeleide informatici te vervullen.

117

bijlagen

Bijlage A: Overzicht doelstellingen en eindtermen van de opleidingen Doelstelling en eindtermen BTI Doelstelling De bachelorfase leidt op tot informatici op bachelorniveau die in staat zijn tot een wetenschappelijke aanpak van het ontwerpproces, toegepast op het ontwerpen van software en hierbij gebruik maken van een gedegen informaticakennis. De beoogde kennis van het vakgebied is zodanig opgebouwd dat de bacheloropleiding Technische Informatica uitstekend is toegerust om aan een masteropleiding deel te nemen. De bacheloropleiding is niet specialistisch: specialisatie vindt plaats in de masteropleidingen. Bacheloropleiding Technische informatica, Eindkwalificaties 1

Informatica kennis en vaardigheden: INZICHT

ABSTRACTIEVERMOGEN

BASISKENNIS LEERVERMOGEN

2

De Bachelor beschikt over een gedegen technischwetenschappelijk inzicht in informatieverwerkende programmatuur en systemen. De Bachelor heeft voldoende abstraherend vermogen om de essentie van dergelijke systemen snel te doorzien, zich eigen te maken en op zijn merites te beoordelen. De Bachelor kent en beheerst de basisbegrippen van de informatica. De Bachelor is in staat zich zelfstandig benodigde kennis te vergaren in een voor hem nieuw domein.

Wetenschappelijk ontwerpen van software ONTWIKKELVERMOGEN De Bachelor is in staat op effectieve wetenschappelijk verantwoorde wijze programma’s of programmagestuurde systemen te ontwikkelen die de taken die daarvan worden verwacht op correcte en efficiënte wijze uitvoeren. GROEPSWERK De Bachelor kan zowel alleen of in een uitvoerende of leidende rol als onderdeel van een groep correcte en efficiënte software programma’s effectief ontwikkelen.

121

bijlage a 3

Academisch gevormd CONTEXT

De Bachelor is zich bewust van de positie van de informatica in de maatschappij en wetenschap en van de snelle veranderingen die door de informatietechnologie in de maatschappij veroorzaakt worden. Hij kent de positieve en negatieve kanten hiervan en is in staat daarop te reflecteren.

Beschrijving van de stromen van het bachelorcurriculum Programmarealisatie Deze stroom leert de student om programma’s te coderen in gangbare programmeertalen op een nette wijze waarbij rekening gehouden wordt met aspecten zoals onderhoudbaarheid, robuustheid, bruikbaarheid, efficiëntie en correctheid. Hij kent vigerende principes van software engineering. Hij is in staat alleen of groepsgewijs programmatuur te coderen, en heeft inzicht in de wijze waarop groepen georganiseerd moeten worden om dit uit te voeren. Hij heeft tevens voldoende inzicht in een grote verscheidenheid aan programmeerconstructies, zodat hij in staat is zich iedere taal eenvoudig eigen te maken en op zijn merites te beoordelen. Algoritmiek Deze stroom leert enerzijds het redeneren over algoritmen, opdat de student algoritmen kan construeren van toenemende omvang die correct, efficiënt, goed gestructureerd en –gedocumenteerd, en implementeerbaar zijn. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een programmanotatie die onafhankelijk is van de details van concrete programmeertalen. Anderzijds brengt deze stroom kennis aan over standaard datastructuren, sequentiële en gedistribueerde algoritmen, algoritmische patronen en taxonomieën, en leert zij deze te gebruiken. Als laatste leert deze stroom de student omgaan met abstracte programmanotaties zoals gebruikt binnen het functionele en logisch programmeren, bijvoorbeeld polymorfie en unificatie. Hiermee is de student in staat algoritmische oplossingen op de meest geschikte wijze te formuleren. Systemen De stroom systemen leert de student hoe grote informatiesystemen gebouwd, of aangepast worden. Hij kan op een abstracte en exacte wijze systeemgedrag op hoog niveau karakteriseren uitgaande van een informele beschrijving. Hij is in staat te beschrijven hoe dit gedrag door middel van componenten gerealiseerd kan worden, en hij kan aantonen dat dit samenstel gewenste eigenschappen bezit. Hij is tevens in staat om bottom-up componenten te definiëren met een ruime inzetbaarheid. De student beschikt over voldoende kennis om systemen uit componenten te realiseren en hij kent de methoden om van bestaande systemen de structuur in te zien zodanig dat aanpassingen effectief mogelijk zijn.

122

bijlage a Theoretische informatica De student leert de fundamentele basisbegrippen van de informatica, e.g. verzamelingen, logica, inductie, automaten, grammatica’s, gedrag, gedragsequivalenties, semantiek en complexiteit. Computerarchitectuur en programmatuur Na het volgen van deze stroom begrijpt de student de principes van de werking van een computer. Hoofdonderwerpen zijn digitale schakelingen, computerarchitectuur, operating systems, compilers en computernetwerken. De student heeft inzicht in de gelaagde bouw van een computer: vanaf het niveau van hardware tot en met applicatie-onafhankelijke software-interfaces. Ditzelfde geldt tevens per onderwerp: voorbeelden zijn computerarchitectuur, het OSI-model en de opbouw van een compiler. Hij heeft kennis opgedaan van concepten, methoden en technieken op deze gebieden en is hierdoor in staat om toekomstige ontwikkelingen goed te volgen. Daarnaast heeft hij praktische ervaring opgedaan en is hij in staat om deze kennis in praktijk te brengen. Kerncomponenten In deze stroom leert de student enkele technologieën te begrijpen en te hanteren die de basis vormen voor standaard bouwstenen die zich typisch tussen applicaties en het operating systeem bevinden. De technologieën die aan de orde komen zijn user-interfaces, databases en computergrafiek. De vakken in deze stroom hebben geen afhankelijkheden. Maatschappelijke vorming Deze stroom heeft als doel een bijdrage te leveren om informatici te leren reflecteren op de relatie van informatica in de sociale, juridische en historische context De student moet in staat zijn vroegtijdig te herkennen welke niet technische consequenties verbonden zijn aan technische oplossingen binnen de informatica en daarmee al bij het ontwerpproces rekening kunnen houden. Hij moet tevens de Informatica als discipline kunnen plaatsen in de wetenschappelijke context. Ontwerpgericht Onderwijs Het ontwerpgericht onderwijs heeft een tweeledig doel. Enerzijds wordt wat geleerd is in de praktijk gebracht, en wordt ter motivatie een voorschot genomen op wat nog geleerd moet worden. Anderzijds wordt hier geleerd om groepsgericht te werken. Wiskunde Het doel van de wiskunde is het op peil brengen van het algemene wiskundige ontwikkeling van de studenten. Enerzijds is deze kennis voor een aantal informaticavakken een hulpmiddel. Anderzijds is een brede basiskennis nodig om als ingenieur te functioneren om met collega’s helder en logisch te kunnen nadenken, en om in te zien dat abstracte modellering van problemen helpt om te komen tot een oplossing.

123

bijlage a Keuzeruimte De keuzeruimte is bedoeld ter verbreding en geeft de student de mogelijkheid zich voor te bereiden op een masteropleiding. Beschrijving CSE en BIS De masteropleidingen Computer Science and Engineering en Business Information Systems hebben tot doel wetenschappelijke ingenieurs in de Informatica af te leveren die kunnen omgaan met een hoog abstractieniveau en beschikken over een grote mate van technische kennis en uitstekende vaardigheden op het gebied van analyse, synthese en ontwerpen van informatiesystemen. Zij beschikken over een grondige theoretische kennisbasis. Aan het einde van de masteropleiding CSE/BIS heeft de student zich ontwikkeld tot een: 1. Academicus die zich kenmerkt door: a. onafhankelijkheid in het verwerven van kennis b. kritische houding c. originaliteit in het verrichten van onderzoek en verantwoordelijkheid bij het rapporteren over dit onderzoek d. methodische aanpak 2. Ingenieur die beschikt over: a. ontwerpvaardigheden b. een attitude van toepassingsgerichtheid en multi-disciplinariteit c. presentatie en communicatievaardigheden d. inzicht in de industriële en bedrijfsvoeringcontext e. mathematische aanpak met nadruk op correctheid, betrouwbaarheid en het gebruik van formele methoden bij ontwerp en constructie 3. Informaticus met: a. kennis en vaardigheden specifiek voor informatica/informatiesystemen, formalismen, methoden, gereedschappen en hun onderlinge afhankelijkheid b. kennis van toepassingsgebieden c. beheersing van grote en complexe systemen gebaseerd op kennis van de samenstellende delen d. nadruk op algemeen toepasbare kennis, inzichten, methoden en principes, die belangrijker worden geacht dan encyclopedische feitenkennis en aspecten die van de toepassing afhangen of tijdgebonden zijn Het verschil tussen een afgestudeerde van de CSE-opleiding en de BIS-opleiding zit in de aard van de kennis, de toepassingsgebieden en het soort systemen zoals genoemd in 3a, b en c. 124

bijlage a CSE, variant IST (Tekst overgenomen uit ontwerpdocument) Doelstelling The ultimate goal of this Master’s program is to transform Bachelors in Computer Science and Mathematics into academic experts in the area of digital communication in general and in information security in particular. The overall goal of the IST Master education is to deliver academically educated students in the area of information security technology. Alumni will be able to function as researcher or as system developer in university or society. They will be well aware of the state-of-the-art in information security technology at the Master level. They will be able to analyse complex security situations and to reduce them to solvable problems. Specifieke uitwerking eindtermen IST More specifically, after completion of this program, the IST-masteropleiding • Should have a scientific attitude (having the ability to work independently, to reflect, to critically analyze, to generate novel ideas, etc.). [contributes to the realization of 1abc] • Should have acquired the necessary engineering skills (able to work systematically and methodically, to work in a multidisciplinary environment, be application oriented, etc.). [1d,2abde] • Should be able to expand his expertise in the field (for instance by consulting relevant literature). [1a] • Has a broad view of Information Security (both theoretically and technically, but also regarding organisational, legal and ethical aspects). [2d,3ab] • Should be able to evaluate existing and newly designed security systems. [2bde,3abc] • Should be able to list relevant security requirements in an application and to select the right techniques to address these issues. [1d,2abde,3abcd] • Is an expert in at least one sub-area of Information Security (e.g. cryptographic primitives, security protocols, telecommunication, information security management). [1c,2ae,3ad] • Can contribute to discussions about the role of information security in our society. [1b,2c] • Has experience in the process of specifying, designing and realisation of an application in which security plays an important role. [1d,2abde,3abc] • Is skilled in properly documenting and presenting results. [2c] CSE, variant ES Eindtermen Msc ES (overgenomen uit de Aanvraag Toets Nieuwe Opleidingen)

125

bijlage a ES: Domain-specific requirements 1 Holistic view on systems and development 2 Master systems of complexity 3 Describe and study structure and behaviour of systems

4

Knowledge of contemporary techniques

5

Design of Embedded Systems Knowledge of requirement engineering, modelling, testing and implementation techniques

6 Flexible and inquisitive mind with regard to developments in the field Invent own specific tools, theories and techniques if unavailable 7

Present and communicate his ideas and visions on embedded systems

Description The graduate has a holistic view on systems and system development. On the one hand he is capable of an abstract view to understand and master systems of huge complexity. On the other hand he is able to describe and study the structure and the behaviour of the (embedded) systems in precise detail. He understands the position and importance of the system during its lifetime The graduate has thorough knowledge of contemporary techniques to realize embedded systems. He has sufficient academic background to understand and apply techniques that will become available within the next decades. He is cost and environment aware, thus capable of making optimal use of available means (software/hardware). The graduate has a sufficient basis to design embedded systems at the required level of quality, or assess a priori that such a design cannot be constructed. This presupposes thorough knowledge of requirement engineering, modelling, testing and implementation techniques. The graduate has a flexible and inquisitive mind. He understands the theories, techniques and tools in this field in such a way that he is able to adapt these to optimally fit their purpose. He is able to invent his own tools, theories and techniques if these are not available. Aware of his own position and that of embedded systems in society The graduate is aware of his position and that of the embedded systems he constructs in society. He is aware of and concerned about the impact of new technology on the economy, environment and daily life of citizens. He is able to present and communicate his ideas and visions in a clear and concise way.

ES: General and scientific requirements General Description 1 Can effectively operate in a team The graduate can operate in a team and take over the role of project leader. 2 Has an open, inquisitive mind The graduate has an open, inquisitive mind and is always searching for innovation. The graduate does not have mind-sets hindering understanding of alternative views of the matter at hand. He does not restrict himself to the 126

bijlage a

3

Can reflect on complete design

4

Has the potential to contribute to research

5

Communicates effectively

6 Has a habit to reflect

Professional General and scientific requirements 7 Deals with unavoidable compromises 8 Makes decisions based on calculated risks 9 Knows limitations of models

10 Can work efficiently and effectively 11 Takes disadvantages of design decisions into consideration

12 Able to implement life-long learning

127

boundaries of the embedded systems domain, but is capable of crossing these boundaries. The graduate has the capacity to reflect due to his capacity to contemplate the complete design trajectory as well as the intended usage of the designs. As a designer the graduate understands the potential benefits of research, and can understand and incorporate the results. He is in essence capable of performing or contributing to research. The academic designer knows the importance of oral and written communication, and can make effective use of these. The designer wants to reflect upon the design trajectory and continuously uses this and other information to improve his capabilities. Description The designer knows that compromises are unavoidable and can effectively deal with these. The designer can make decision based on calculated risk. The designer knows that models do not describe reality, and is able to adequately develop and use models to his own benefit. The designer can ascertain design functionality effectiveness. He can efficiently and effectively use the available resources. The designer is familiar with the drawbacks of certain designs and can communicate these to the stakeholders. He takes the design purpose and context into consideration. The designer has a desire for life long learning. He will keep himself aware of relevant developments in the field of embedded systems design.

bijlage a

3

2IP30 Software engineering

X

X

X

X

X

X

4

X

X

X

X

2IP40 SE-project

11

X

X

X

X

2M240 Aspecten van programmeertalen

4

X

Algoritmiek

20

X

2IA10 Ontwerp van algoritmen 1

5

2IA20 Ontwerp van algoritmen 2 2IA30 Ontwerp van algoritmen 3

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

X

X

X

X

4

X

X

X

X

2IA40 Parallelle en gedistribueerde algoritmen

3

X

X

X

X

2IA50 Functioneel programmeren

4

X

X

X

X

Systemen

14

X

X

X

X

2R290 Informatiesysteemontwikkeling

3

X

X

X

X

2M310 Systeemmodelleren 1

4

X

X

X

2IF10 Componenten 1

3

X

X

X

X

4

X

X

X

Theoretische informatica

20

X

X

X

X

2IT10 Logica en verzamelingenleer

5

X

X

X

X

2IT20 Automatentheorie en formele talen

4

X

X

X

X

2IT30 Procestheorie

3

X

X

X

X

2IT40 Semantiek

4

X

X

X

X

128

X X

X X

X

X

X

2IF20 Componenten 2

Context

2IP20 Programmarealisatie 2

X X

Groepswerk

X

Ontwikkelvermogen

X

3

Leervermogen

25

2IP10 Programmarealisatie 1

Basiskennis

Inzicht

Programmarealisatie

Abstractievermogen

# ects

Koppeling eindtermen aan programma BTI volgens de verantwoordelijke docenten:

X

19

X

X

X

5A050 Schakeltechniek

3

X

X

X

2IC10 Computernetwerken

4

X

X

X

2IC20 Computersystemen

4

X

X

X

X

2R230 Operating systemen

4

X

X

X

2M220 Compilers

4

X

X

X

X

Kerncomponenten

11

X

X

X

X

2M400 Databases 1

4

X

X

X

X

Context

Computerarchitectuur/programmatuur

Groepswerk

Ontwikkelvermogen

Leervermogen

Inzicht

Basiskennis

# ects

Abstractievermogen

bijlage a

X

X

2IV10 Computergrafiek

4

X

X

X

X

2R350 User interfaces

4

X

X

X

X

Maatschappelijke vorming

12

X

X

0L870Ethiek en recht

3

X

X

0L150 Wetenschapsfilosofie voor Informatica

3

1Z440 Organisatie en management

3

X

X

2R930 Geschiedenis van de Informatica

3

Ontwerp Gericht Onderwijs (OGO)

X

X

X

X

X

X

X

X

X

21

X

X

X

2IO10 OGO 1.1

3

X

X

X

X

X

X

2IO20 OGO 1.2

3

X

X

X

X

X

X

2IO30 OGO 1.3

3

X

X

X

X

X

X

2IO40 OGO 2.1

4

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

?

?

X

2IO50 OGO 2.2

4

X

2IO60 OGO 2.3

4

X

Wiskunde

20

X

X

2F810 Wiskunde 1

4

X

X

X

2F820 Wiskunde 3

4

X

X

2Y940 Wiskunde 2

4

X

X

X

2Y950 Wiskunde 4

4

X

X

X

2S970 Wiskunde 5

4

X

X

Keuzeruimte

18

129

?

?

X

?

X

X

X

?

bijlage a Koppeling eindtermen aan programma CSE-mainstream volgens de verantwoordelijke docenten: Programma-onderdeel/ Eindterm

1a

1b

1c

1d

2a 2b

2c

2d 2e

3a

3b

3c

3d

1 Verplichte vakken ECTS Theorie

X

X

X

X

X

4

2IW10 Programming and modal logic

X

X

X

X

X

4

2IF40 Proving with computer assistance

X

X

X

X

X

4

2IF30 Information security

X

X

X

X

X

ECTS Systems engineering

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2IW20 Requirement analysis, design and verification

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2II10 Software architecting

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2IW30 Software testing

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ECTS Programma ontwerp

X

X

X

X

X

X

X

4

2IN20 Real-time architecture

X

X

X

X

X

X

X

4

2IL40 Advanced algorithms

X

X

X

X

X

X

4

2II40 Intelligent systems

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ECTS Academische vaardigheden

X

X

X

X

X

X

X

4

0L121 Philosophical foundations of information technology

X

X

X

X

X

X

X

4

0K111 Ethics and system design

X

X

X

X

X

X

X

2 Keuzevakken

X

X

3 Afstudeerproject

X

X

130

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

bijlage a Koppeling eindtermen aan programma CSE, variant IST volgens de verantwoordelijke docenten: Programma-onderdeel/ Eindterm

1a

1b

1c

1d

2a 2b

2c

2d 2e

3a

3b

3c

3d

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

1 Verplichte vakken ECTS Wiskunde

X

X

X

4

2WC00 Cryptographic algorithms

X

X

X

4

2WCo3 Mathematics for IST

X

X

X

4

2WC01 Cryptographic protocols

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2WC02 Cryptographic systems

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ECTS Informatica

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2WC06 Hackers hut

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2IF30 Information security

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2II50 IT-governance

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2R890 Verification of security protocols

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2II10 Software architecting

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2IF04 Seminar IST

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X

ECTS Academische vaardigheden

X

X

X

X

X

X

X

4

0L121 Philosophical foundations of information technology

X

X

X

X

X

X

X

4

0K111 Ethics and system design

X

X

X

X

X

X

X

2 Keuzevakken

X

X

3 Afstudeerproject

X

X

131

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

bijlage a Koppeling eindtermen aan programma BIS volgens de verantwoordelijke docenten: Programma-onderdeel/ Eindterm

1a

1b

1c

1d

2a 2b

2c

2d 2e

3a

3b

3c

3d

1 Verplichte vakken ECTS Theorie (Informatica en IS)

X

X

X

X

X

4

2ID10 Information retrieval

X

X

X

X

X

4

2II30 Process modeling

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ECTS Information Systems en Architecture

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2II10 Software architecting

X

X

X

X

X

X

4

2II20 Web information systems

X

X

X

X

X

5

1BM10 Electronic business architectures and systems

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

ECTS Business Processes and Management

X

X

X

X

X

5

1BM05 Business process management

X

X

X

X

X

X

X

X

5

1BM20 Software requirements analysis

X

X

X

X

X

X

X

X

X

4

2II50 IT-governance

X

X

X

X

X

X

X

X

5

1CM15 Project and process management

X

X

X

X

X

X

X

ECTS Academische vaardigheden

X

X

2 Keuzevakken

X

X

3 Afstudeer-project

X

X

132

X

X X

X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Bijlage B: Overzicht programmaonderdelen ’05/’06 Programmaonderdelen van het eerste jaar van de bacheloropleiding Technische Informatica: vakcode 0L870 1Z440 2A060 2DN00 2DN01 2DN02 2F715 2F810 2F813 2H063 2IA10 2IC20

vaknaam Ethiek en recht Organisatie en management Fundamentele analyse Vectorrekening Vectorruimten Lineaire afbeeldingen Algebra 1 Wiskunde 1 Practicum Mathematica Modelleren 2 Ontwerp van algoritmen 1 Computersystemen

sp 3 3 5 3 3 3 4 4 1 3 5 4

verplicht verplicht verplicht keuze keuze keuze keuze keuze verplicht keuze keuze verplicht verplicht

onderwijsvorm college college college en practicum college en instructie college college en instructie college college en instructie practicum OGO college en instructie college en practicum

2IO10 2IO20 2IO30 2IP10 2IP20 2IT10 2IT20

Ontwerp gericht onderwijs 1.1 Ontwerp gericht onderwijs 1.2 Ontwerp gericht onderwijs 1.3 Programmarealisatie 1 Programmarealisatie 2 Logica en verzamelingenleer Automatentheorie en formele talen Procestheorie Databases 1

3 3 3 3 3 5 4

verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht

OGO OGO OGO college en practicum college en practicum college en instructie college en instructie

3 4

schriftelijk schriftelijk

3

2S270 2Y140 2Y180 2Y220 2Y940

Informatiesysteemontwikkeling Kansrekening en statistiek Analyse 1 Analyse 2 Analyse 3 Wiskunde 2

verplicht college en instructie verplicht werkcollege en practicum verplicht college en instructie

5 5 5 4 4

keuze keuze keuze keuze verplicht

schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk

5A050

Schakeltechniek

3

2IT30 2M400 2R290

133

college en instructie college college en instructie college en instructie college, instructie en werkcollege verplicht college en practicum

tentamenvorm schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk schriftelijk en (eind)toets

opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk schriftelijk

schriftelijk

schriftelijk

bijlage b Programmaonderdelen van het tweede jaar van de bacheloropleiding Technische Informatica: vakcode OL150

sp verplicht onderwijsvorm 3 verplicht college

tentamenvorm schriftelijk

4 4 4 3

2IF10

Componenten 1

3

college en instructie college en instructie college en instructie college en sommencollege verplicht college en sommencollege verplicht college en practicum

schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk

2IA50

vaknaam Wetenschapsfilosofie voor informatica Wiskunde 2 Ontwerp van algoritmen 2 Ontwerp van algoritmen 3 Parallelle en gedistribueerde algoritmen Functioneel programmeren

2IO40 2IO50 2IO60 2IV10 2M220

Ontwerp gericht onderwijs 2.1 Ontwerp gericht onderwijs Ontwerp gericht onderwijs 2.3 Computergrafiek Compilers

4 4 4 3 4

verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht

2M310 2R230

Systeemmodelleren 1 Operating systemen

4 4

2S970 2Y950

Wiskunde 5 Wiskunde 4

4 4

2F820 2IA20 2IA30 2IA40

4

verplicht verplicht verplicht verplicht

OGO OGO OGO college college, instructie en sommencollege verplicht college en instructie verplicht college en practicum verplicht college en instructie verplicht college, instructie en werkcollege

schriftelijk schriftelijk en opdrachten

schriftelijk schriftelijk schriftelijk schriftelijk en opdracht(en) schriftelijk schriftelijk

Programmaonderdelen van het derde jaar van de bacheloropleiding Technische Informatica: vakcode 2DI00 2IC10

vaknaam Dynamische systemen Computernetwerken

2IF20

Componenten 2

2IF80 2II60

Inleiding formele methoden Technologie van informatiesystemen Lineaire en geheeltallige programmering Ontwerp van parallelle programma’s

2IL30 2IN10

134

sp verplicht onderwijsvorm 4 keuze college 4 verplicht college en opdracht(en) 4 verplicht college en opdracht(en) 3 keuze college 3 keuze college

tentamenvorm schriftelijk schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) en schriftelijk schriftelijk mondeling en opdracht(en) schriftelijk

3

keuze

college

4

keuze

college, practicum en schriftelijk en instructie (eind)verslag

bijlage b 2IP30

Software engineering

4

verplicht college

2IP40

Software engineering project

11

verplicht project

2IT40 2IV40 2IX00 2L340 2L490 2L690

Semantiek 4 Voortgezette computergrafiek 3 Interfacultair project 8 Kennissystemen 3 Neurale netwerken 3 Hypermediastructuren en 4 -systemen Complexiteit 4 Aspecten van 4 programmeertalen Software tools 3 Numeriek computergebruik 4 Benaderingsalgoritmen voor TI 3 User interfaces 4 Geschiedenis van de 3 informatica Simulatie 4 Netwerken A: netwerkanalyse 3 Elektronica voor ingebedde 3 systemen Automatisering van de analyse 3 en synthese van elektronische schakelingen Inleiding digitale 3 communicatie

2M150 2M240 2M540 2N470 2P650 2R350 2R930 2S540 5DD17 5HH00 5HH10

5N500

verplicht keuze keuze keuze keuze keuze

college college project college college zelfstudie

schriftelijk en opdracht(en) (eind)verslag en (eind)presentatie schriftelijk schriftelijk opdracht(en) schriftelijk opdracht(en)

verplicht college verplicht college

schriftelijk schriftelijk en werkstuk keuze college opdracht(en) keuze college opdracht(en) keuze college en werkcollege opdracht(en) verplicht college opdracht(en) verplicht college opdracht(en) keuze Keuze keuze

college college en instructie college

opdracht(en) schriftelijk schriftelijk

keuze

college

schriftelijk

keuze

college

opdracht(en) en mondeling

onderwijsvorm werkcollege college begeleide zelfstudie college college college en instructie college

tentamenvorm schriftelijk opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk schriftelijk schriftelijk opdracht(en) en schriftelijk schriftelijk

Programmaonderdelen van het HBO-schakelprogramma: vakcode 2IJ05 2IJ15 2IJ25 2IJ35 2IJ45 2IJ55 2IJ65

vaknaam Logica en verzamelingen Specificeren Algebra Programmeren – bewijs Programmeren – constructie Automaten en processen Modelleren

sp 4 2 2 2 2 2 3

verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht verplicht

2IJ75

Kansrekening

3

verplicht werkcollege

135

bijlage b Programmaonderdelen van de master Computer Science and Engineering: vakcode 0K061 0K111 0L121 0L351 0L811 0T613

vaknaam Information technology in society Ethics and system design Philosophical foundations of information technology Scientific reasoning: a philosophical toolkit Logic 2: social choice theory

sp verplicht onderwijsvorm 4 werkcollege 4 4 4 4

college werkcollege

(eind)verslag schriftelijk en scriptie college schriftelijk en essays begeleide zelfstudie mondeling en essay werkcollege schriftelijk en mondeling ES college en instructie schriftelijk college opdracht(en) college schriftelijk college opdracht(en) college opdracht(en) college, opdracht(en) schriftelijk en en vragenuur opdracht(en) college schriftelijk IST college, presentaties (eind)en papers presentatie en (eind)verslag CSE, IST college met huiswerk, opdracht(en) papers en en schriftelijk werkgroepen CSE college schriftelijk en opdracht(en) college schriftelijk

English for scientific communication Performance modelling The Linux operating system Database models Information retrieval Adaptive hypermedia Database technology

4

2IF01 2IF04

Process algebra Seminar information security technology

4 4

2IF30

Information security

4

2IF40

4

2IF90 2II10

Proving with computer assistance Language and structure of mathematics Capita selecta formal methods Software architecting

2II20

Web information systems

4

2II30 2II40

Process modelling Intelligent systems

4 4

college CSE, ES, college IST college en opdracht(en) college CSE college

2II50

IT-governance

4

IST

2II90

Capita selecta information systems 4

2DI30 2DI40 2ID00 2ID10 2ID20 2ID30

2IF50

136

4 4 4 4 4 4

4 4 4

tentamenvorm (eind)verslag

college

schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) en presentatie college

bijlage b 2IL00 2IL20 2IL40 2IL90 2IM00 2IM90

I/O-efficient algorithms Geometric algorithms Advanced algorithms Capita selecta algorithms Internship Master project

4 4 4 CSE 4 20 40 CSE, ES, IST

college college college project stage afstudeerproject

2IN20

Realtime architecture

4

college

2IN30 2IN40 2IN50

VLSI programming Heuristic search Parallel computations and applications Capita selecta software architecture and networking

4 4 4 4

college en practicum college college en opdracht(en) college en zelfstudie

Software construction Capita selecta software construction Additional component computer graphics

4 4

college college

4

opdracht(en) en project

4 4

college college

2IN90

2IS20 2IS90 2IV00

2IV30 2IV50 2IV90 2IW00 2IW10 2IW20 2IW30 2IW40 2IW50 2IW90 2R696 2R880 2R890

Visualization Interactive virtual environments Capita selecta visualization The context of embeddedsystem design Programming and modal logic Requirement analysis, design and verification Software testing Programming by calculation

4 4 4 4

college college en groepsopdracht(en) CSE college CSE, ES college ES

Algorithms for model checking Capita selecta design and analysis of systems Software project management Automated reasoning

4 4

CSE, ES college college en huiswerkopgaven college college

4 4

ES

project college

Verification of security protocols

4

IST

college

137

4 4

CSE

presentaties opdracht(en) opdracht(en)

(eind)verslag en (eind)presentatie schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk opdracht(en) opdracht(en) en (eind)presentatie opdracht(en)

opdracht(en) en (eind)presentatie opdracht(en) opdracht(en)

werkstuk schriftelijk schriftelijk en opdracht(en) schriftelijk opdracht(en) schriftelijk

opdracht(en) schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en)

bijlage b 2WC00 2WC01 2WC02 2WC03 2WC05 2WC06 2WF02 2WX01 5KK00 5KK10 5KK20 5KK53

5P340

Cryptographic algorithms Cryptographic protocols Cryptographic systems Mathematics for information security technology Coding and crypto Hackers hut Algebra and geometry Communication skills Designing embedded systems on silicon Processor architectures and program mapping Multiprocessors

4 4 4 4

IST IST IST IST

4 IST

college college college college

schriftelijk schriftelijk opdracht(en) schriftelijk

college

schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk mondeling

4 4 4 4

ES

college en practicum college training college

4

ES

college

4

ES

Implementing large scale 4 embedded processors on deepsubmicron silicon Information theory 2 4

ES

college en oefeningen opdracht(en) en mondeling college en practicum opdracht(en)

college en instructie

mondeling

Programmaonderdelen van de master Business Information Systems: vakcode 1B318 1B350

vaknaam Supplementary course by EIS Product data management

1B410 1BM05

Enterprise information systems 3 Business process management 5

keuze college verplicht college en instructie

1BM10

Electronic business architectures and systems Executable models (of logistic processes) Software requirements management: quality and functionality Software management experience Agent-based architectures and applications Evaluation of process standards, languages and systems

5

verplicht college en werkgroepen keuze college

5

verplicht werkcollege

(eind)toets en werkstuk

3

keuze

college

opdracht(en)

5

keuze

college en instructie

3

verplicht college

(eind)toets en opdracht(en) opdracht(en)

1BM15 1BM20

1BM25 1BM30 1BM35

138

sp verplicht onderwijsvorm 2 keuze opdracht(en) 3 keuze college

5

tentamenvorm opdracht(en) opdracht(en) en presentatie opdracht(en) schriftelijk en opdracht(en) (eind)verslag en mondeling opdracht(en)

bijlage b 1BM40

ICT architectures

5

keuze

1BM45 1BM50 1C151

Procss mining 3 Software process management 3 Maintenance management 4

keuze keuze keuze

1CM05

Design of operations planning 5 and control systems Modelling and analysis of 5 manufacturing systems

college en instructie

(eind)toets en (eind)presentatie opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk

4

college college college, instructie en werkcollege keuze college en opdracht(en) opdracht(en) keuze college, zelfstudie en opdracht(en) opdracht(en) en (eind)presentatie keuze college opdracht(en) en (eind)toets keuze college en instructie schriftelijk keuze college opdracht(en) keuze college schriftelijk verplicht college opdracht(en) keuze college opdracht(en) keuze college, opdracht(en) schriftelijk en en vragenuur opdracht(en) keuze college schriftelijk keuze college met huiswerk, opdracht(en) papers en en schriftelijk werkgroepen keuze college schriftelijk en opdracht(en) keuze college schriftelijk

4 4

keuze college verplicht college

Web information systems

4

2II30 2II40

Process modelling Intelligent systems

4 4

verplicht college en opdracht(en) verplicht college keuze college

2II50

IT-governance

4

verplicht college

2II90

Capita selecta information systems I/O-efficient algorithms Geometric algorithms

4

keuze

college

4 4

keuze keuze

college college

1CM10

1CM25 2DI30 2DI40 2ID00 2ID10 2ID20 2ID30

Supply chain operations planning Performance modelling The Linux operating system Database models Information retrieval Adaptive hypermedia Database technology

4 4 4 4 4 4

2IF01 2IF30

Process algebra Information security

4 4

2IF40

4

2IF90 2II10

Proving with computer assistance Language and structure of mathematics Capita selecta formal methods Software architecting

2II20

2IF50

2IL00 2IL20

139

5

schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) en presentatie

presentaties opdracht(en)

bijlage b 2IL40 2IL90 2IM00 2IM90

Advanced algorithms Capita selecta algorithms Internship Master project

4 4 20 40

keuze keuze keuze verplicht

college project stage afstudeerproject

2IN20

Realtime architecture

4

keuze

college

2IN30 2IN40 2IN50

VLSI programming Heuristic search Parallel computations and applications Capita selecta software architecture and networking

4 4 4

keuze keuze keuze

4

keuze

college en practicum college college en opdracht(en) college en zelfstudie

Software constructiion Capita selecta software construction Additional component computer graphics

4 4

keuze keuze

college college

4

keuze

opdracht(en) en project

4 4

keuze keuze

college college

4 4

keuze keuze

4 4

keuze keuze

college college en groepsopdracht(en) college college

4 4

keuze keuze

Algorithms for model checking Capita selecta design and analysis of systems Software project management Automated reasoning

4 4

keuze keuze

college college en huiswerkopgaven college college

4 4

keuze keuze

project college

Verification of security protocols

4

keuze

college

2IN90

2IS20 2IS90 2IV00

2IV30 2IV50 2IV90 2IW00 2IW10 2IW20 2IW30 2IW40 2IW50 2IW90 2R696 2R880 2R890

Visualization Interactive virtual environments Capita selecta visualization The context of embeddedsystem design Programming and modal logic Requirement analysis, design and verification Software testing Programming by calculation

140

opdracht(en)

(eind)verslag en (eind)presentatie schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en) schriftelijk opdracht(en) opdracht(en) en (eind)presentatie opdracht(en)

opdracht(en) en (eind)presentatie opdracht(en) opdracht(en)

werkstuk schriftelijk schriftelijk en opdracht(en) schriftelijk opdracht(en) schriftelijk

opdracht(en) schriftelijk en opdracht(en) opdracht(en)

Bijlage C: Lijst wetenschappelijk personeel betrokken bij onderzoek en onderwijs, voor BTI, CSE en BIS, peildatum 1 december 2005. Capaciteitsgroep Informatica, Faculteit Wiskunde & Informatica Expertisegebied Algoritmiek Expertisegebiedleider: Prof.dr. M.T. de Berg Prof.dr.ir. K.I. Aardal Dr. H.J. Haverkort Dr. B. Speckmann Dr. S.H. Poon Dr. S.V. Thite MSc M.A. Abam MSc C.M. Gray MSc E. Mumford Msc Drs. M.W.A. Streppel

Prof.dr. M.T. de Berg Hoogleraar Algoritmiek Hoogleraar Combinatorische algoritmiek (CA) UD UD Overig WP Overig WP Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus

Expertisegebied Architectuur van Informatie Systemen Expertisegebiedleider: Prof. dr. K.M. van Hee Prof.dr. K.M. van Hee Hoogleraar Architectuur van Informatie Systemen Prof.dr.ir. G.J.P.M. Houben UHD (Networked Multimedia Databases (Web Information Systems)) Dr.ir. L.J.A.M. Somers (dlt) UHD (Industrial software architecting) Dr. J. Broekstra UD Dr. N. Sidorova UD Dr. M. Voorhoeve UD Dr. J.C.S.P. van der Woude UD Drs. R.D.J. Post Overig WP L. Hakobyan, MSc Promovendus Ir. O.I. Oanea Promovendus Expertisegebied Databases en hypermedia Expertisegebiedleider: Prof.dr. P.M.E De Bra Prof.dr. P.M.E. De Bra Hoogleraar Databases en hypermedia Prof.dr. L. Hardman (dlt) Hoogleraar (Multimedia en Internettechnologie) Prof.dr. J. Paredaens (dlt) Hoogleraar Dr. A.T.M. Aerts UD Dr. L.M Aroyo UD Dr. A.I. Cristea UD Ir. D. Smits Overig WP 141

bijlage c Ir. P. Bellekens M.L. Björkman, MSc Ir. P.Barna Ir. K.A.M. van der Sluijs Ir. V. Chepegin Expertisegebied Formele Methoden Expertisegebiedleider: Prof.dr. J.C.M. Baeten Prof.dr. B.P.F. Jacobs Prof.dr.ir. C.A. Middelburg Prof.dr. H. Brinksma Dr. S. Mauw Dr. E.P. de Vink Dr. R. Kuiper Dr. S.P. Luttik Dr. S.M. Orzan MSc Ir. J.H.S. Verschuren Dr. F. Dechesne Ir. C.J.F. Cremers Ir. H.L. Jonker U. Khadim MSc Dr. K.L. Man MSc J. Markovski MSc Ir. M.P.W.J. van Osch J. Pan MSc Dr.ir. R.R.H. Schiffelers N. Trcka MSc

Overig WP Overig WP Promovendus Promovendus Promovendus

prof.dr. J.C.M. Baeten Hoogleraar Formele methoden (dlt) Hoogleraar Design and verification of secure software systems (dlt) Hoogleraar Formele methoden voor real-time reactieve systemen (dlt) Hoogleraar Formal methods applied to embedded systems UHD Specificatietalen UHD Toegepaste Logica (tot 1-03-2006 UD) UD UD UD Overig WP Overig WP Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus

Expertisegebied Ontwerp en Analyse van Systemen Expertisegebiedleider: Prof.dr.ir. J.F. Groote Prof.dr.ir. J.F. Groote Hoogleraar Embedded Systems (ES) Dr. H. Zantema UHD Structuuranalyse voor computer-gestuurde systemen Dr. J.C. van de Pol (dlt) UHD Computer Assisted Verification Techniques for Complex Distributed Systems Dr.ir. P.J.L. Cuijpers Overig WP Dr.ir. R.R. Hoogerwoord UD Dr.ir. M. Mousavi UD Dr.ir. M.A. Reniers UD 142

bijlage c Dr. J.M.T. Romijn A. Koprowski, MSc Ir. A.H.J. Mathijssen Ir. A.J. Mooij Ir. S.C.W. Ploeger Ir. M.J. van Weerdenburg

UD Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus

Expertisegebied Software Construction Expertisegebiedleider: Prof.dr. M.G.J. van den Brand Dr.ir. C. Hemerik Ir. W.H.J. Feijen Dr.ir. M.G.J. Franssen Drs. H.P.J. van Geldrop-van Eijk Dr.ir. T. Verhoeff Dr.ir. G. Zwaan Ir. M.P. van Ouwerkerk-Dijkers Ir. L.G.W.A. Cleophas Ir. R. Middelkoop

Prof.dr. M.G.J. Van den Brand Hoogleraar Software Engineering (SE) UHD Grootschalig programmeren UD UD UD UD UD Docent Promovendus Promovendus

Expertisegebied Systeem Architectuur en Netwerken Expertisegebiedleider: Dr. J.J. Lukkien Prof.dr. E.H.L. Aarts (dlt) Hoogleraar Heuristische zoekmethoden (HZ) Prof.dr.ir. Berkel C.H. van (dlt) Hoogleraar VLSI programmeren (VLSI) Prof.dr. P.A.J. Hilbers (dlt) Hoogleraar Grootschalig rekenen (GR) Dr. J.J. Lukkien UHD Parallellisme Dr. P.D.V. van der Stok (dlt) UHD Systeem Architectuur en Netwerken Dr. ir. R.J. Bril UD Dr. M.R.V. Chaudron UD Drs. R.H. Mak UD Dr.ir. I. Radovanovic UD Dr. J.P. Veltkamp Docent R. Su MSc Overig WP Dr.ir. P.H.F.M. Verhoeven Overig WP Ir. K. Egelink Overig WP Ir. L.C.M. van Gool Overig WP S. Chen MSc Overig WP W. Aslam MSc Overig WP H. Byelas PDEng Overig WP Ir. R.P. Bosman Promovendus Ir. M.G. van der Horst Promovendus D. Jarnikov MSc Promovendus A. Korostelev MSc Promovendus 143

bijlage c S. Kozlov MSc Ir. C.F.J. Lange G. Russello MSc M. Tjiong PDEng M.A. Weffers-Albu PDEng

Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus

Expertisegebied Visualisatie Expertisegebiedleider: Prof.dr.ir. J.J. van Wijk Prof.dr R. van Liere Dr.ir. F.J.J. van Ham Dr. C. Huizing Dr.ir. A.C. Telea Dr.ir. H.M.M. van de Wetering Dr.ir. I. Barosan Ir. D.H.R. Holten Ir. A.J. Pretorius Ir. D. Reniers S.L.Voinea MSc

Prof.dr.ir. J.J. van Wijk Hoogleraar Visualisatie (dlt) Hoogleraar Virtual Reality UD UD UD UD Overig WP Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus

Specifieke Inzet voor BIS: Capaciteitsgroep Informatiesystemen, Faculteit Technologie en Management Naam leerstoel: Business Proces Management (BPM) Universiteit / faculteit: TU/e / TM Leerstoelhouder: Prof.dr.ir. W.M.P. van der Aalst Prof.dr.ir. W.M.P. van der Aalst Hoogleraar Dr. A.J.M.M. Weijters UHD Dr. M.H.Jansen-Vullers UD Dr.ir. H.A. Reijers UD Dr.ir. H.M.W. Verbeek MOZ Ir. B.F. van Dongen Promovendus F. Gottschalk MSc Promovendus N.A. Mulyar MSc Promovendus C.W. Günther MSc Promovendus Ir. M. Netjes Promovendus M. Pesic MSc Promovendus A. Rozinat MSc Promovendus Ir. I.T.P. Vanderfeesten Promovendus Naam leerstoel: Universiteit / faculteit: Leerstoelhouder: Prof.dr.ir. M.J.I.M.van Genuchten 144

Software Engineering (SE) TU/e / TM Prof.dr.ir. M.J.I.M. van Genuchten (dlt) Hoogleraar

bijlage c Prof.dr. R.J. Kusters Dr.ir. H.J. Pels Dr.ir. J.J.M.Trienekens

UHD UHD UHD

Naam leerstoel: Universiteit / faculteit: Leerstoelhouder: Prof.dr.ir. P.W.P.J. Grefen Prof.dr.ir. J.A. La Poutré Dr. J.B.M. Goossenaerts Dr.ir. H. Eshuis Ir. J. Vonk K. Cheng MSc S. Angelov MSc T. Wang MSc Ir. J. van Luin A. Hutzschenreuter MSc S. Till Dipl.-Wirt.Inf. A. Norta MSc

ICT Architectures (ICTA) TU/e / TM prof.dr.ir. P.W.P.J. Grefen Hoogleraar (dlt) Hoogleraar UD UD MOZ Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus Promovendus

Vanuit capaciteitsgroep wiskunde (betrokken bij verplichte vakken) Prof.dr. A.E. Brouwer Prof.dr.ir. H.C.A. van Tilborg Dr. A. Blokhuis vectorruimten Dr. F.G.M.T. Cuypers Dr. R. Nunez Queija performance modelling Dr. G.R. Pellikaan Dr.ir. L.A.M. Schoenmakers Dr.ir. J.H.M. ten Thije Boonkkamp vectorrekening Dr. B.M.M. de Weger Vanuit faculteit Elektrotechniek (betrokken bij de master Embedded Systems)) Prof.dr. H. Corporaal Prof.dr.ir. P.R. Groeneveld Prof.dr. ir. J. van Meerbergen Dr.ir. A.A. Basten Dr.ir. M.C.W. Geilen Drs. H.T.J. In T Groen Dr.ir. T.J. Tjalkens Dr.ir. F.M.J. Willems

145

bijlage c Vanuit verplichte keuzevakken uit Technologie en Management • Algemene Wetenschappen Prof.mr.dr. J.M. Smits Prof.dr. M.J. de Vries Mr.dr.ir.ir. L.M.M. Royakkers Dr. C.F.R. Illies Dr. W.N. Houkes Dr. J.L. Hughes Dr. S.D. Zwart • Organisatie en management Dr. W.P.M. Vanhaverbeke

146

Bijlage D: Overzicht geslaagden BTI, TI5, CSE, BIS (peildatum 1 maart 2006) Een compleet overzicht inclusief cijfers is als vertrouwelijke bijlage apart ter beschikking gesteld voor de visitatiecommissie van de QANU). De 25 meest recent geslaagden voor het bachelorexamen Technische Informatica: Opmerkingen: S. Busking en J.P. Vink hebben het judicium “cum laude” gekregen. Voor het SEproject is driemaal de beoordeling VO (voldaan) gegeven, omdat de opdracht niet goed binnen het kader van het SE-project viel. nummer 512298 489321 518675 536761 529985 508334 455236 508451 508476 515026 529382 491466 518434 514241 530267 512692 492822 495212 527003 520639 520616 515103 514503 518207 538067

naam F.E.W. Zwegers M.F. van Amstel S. Busking J.M. Elsackers T.A.N. Engels R. Goud M. Herrman E.J.S. Kaasenbrood K. van Kooten J.C.F. Lam P. Lem F.G.G. van der Linden W.T. van den Molengraft M. Nelissen K. Penders M.J. van Roermund K.J.F.R. van Uden H.P.J. Verheijen J.P. Vink J.M.E.M. van der Werf M.W.H. Wijffelaars K.J. van Steenbergen M.M.W. van Hintum M. van Leeuwen V.A. Kalloe

147

datum 21-06-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 30-08-05 07-11-05 23-01-06 23-01-06 23-01-06

gemiddeld

SEP Rose SimPoly Arkas Aibofobia Aibofobia Xinula Mailarch Dempsey RAP Xinula RevEngE Calisto PIMP Arkas RevEngE Rose PIMP PIMP Aibofobia Arkas RAP Rose CrESI Rose Conference assistant

bijlage d De 25 meest recent geslaagden voor de vijfjarige opleiding Technische Informatica: Opmerkingen: A. Wierda en S.M.P. Maas en J.C. Koudijs hebben het judicium “cum laude” gekregen. Het expertisegebied TM-IS is “Information Systems” van de faculteit Technologie Management, het expertisegebied BS is “Besliskunde en Stochastiek” van de capaciteitsgroep Wiskunde. De verslagen met * zijn voor een jaar vertrouwelijk, de verslagen met ** zijn voor altijd vertrouwelijk. nummer 471477

naam L. Schrijvers

datum 30-08-05

sectie ST

436173

M.J.M. Spanbroek

30-08-05

ST

480571

M.H.A. van Tienen

30-08-05

CE

412998

S. Vorstenbosch

30-08-05

SE

458144

M.P.H. Vossen

30-08-05

SE

509125

A. Wierda

30-08-05

IS

473844

J. van der Wulp

30-08-05

SE

421268

R.P.M. Beesems

08-11-05

TM-IS

432886

P.J.M. van Zutven

08-11-05

ST

457586

J.W. Bijlsma

08-11-05

CE

460859

M.H.E. Welters

08-11-05

BS

473049

S.M.P. Maas

08-11-05

CE

474669

L.B.K. van Daal

08-11-05

CE

484261

W.T. van Leeuwen

08-11-05

ST

503958

W.H.M. van Beek

08-11-05

CE

148

afstudeeropdracht Secure processing of confidential digital information in a potentially insecure environment Towards a unification of regular and context free recognition The personal action space: a virtual environment Using local area networks for real-time applications Local search for automatic playlist generation* Architecture reconstruction of industrial object-oriented software: a case study Proving termination of term rewriting automatically Het rendement van invoering van een WfMS An Integrated Scanner Framework for the Borland Delphi IDE 3D Rasterizer Setup on a Silicon Hive DSP core** Workload distribution over parallel werkende koppen** Control of a Pneumatic Robot Arm by means of Reinforcement Learning Panoramix, a panoramic visualisation tool for metrics A Critical Analysis of the IOI Grading Process Design and implementation of a system to control matrix displays

bijlage d 539793

K.H.M. van den Broek

08-11-05

IS

0439419

C.J. Sonnenberg

24-01-06

IS

0460797

E. Loef

24-01-06

IS

0473286

R.L. Vos

24-01-06

IS

0478138

R.J.J. Beckers

24-01-06

SE

0490158

J.T.J. Rijsdijk

24-01-06

IS

0523726 0548608

A. Ramesh D.P.H. de Jong

24-01-06 24-01-06

TM-IS SE

0550001

T.J.H. Kuijpers

24-01-06

SE

0554908

J.C. Koudijs

24-01-06

SE

Resource constrained meta-data storage and retrieval* Improving software maintainability A case study On the Construction of a Personalized Home media System using TV-Anytime packaging Verbeteren van het proces fondsjaarverslagen een casestudie naar de mogelijkheden van business process redesign Evaluation of UPnP in the context of Service Oriented Architectures Authoring resources in a concept-based educational system Process Mining in PeopleSoft Machine 2 Machine Communication. Remote Monitoring and Management An Automated Verification Approach for Scheduling in Complex Manufacturing Machines Automated verification of Owicki/Gries proof outlines:comparing PVS and Isabelle

Geslaagden voor de master Computer Science and Engineering: Opmerking: F. Kratz en M.A. Termeer hebben het judicium “cum laude” gekregen. Het expertisegebied ES is “Electronic Systems” van de faculteit Electrotechniek. Het verslag met * is voor een jaar vertrouwelijk, het verslag met ** is voor altijd vertrouwelijk. nummer 563031

naam X. Huo

datum 30-08-05

sectie SE

489160

G.L.P.M. Lommerse

30-08-05

CE

149

afstudeerproject A concurrent wave panic protocol for dynamic 1394.1 networks Code structure visualization

bijlage d 561651

Y. Liu

30-08-05

ST

492121

D.J.A. van Opzeeland

30-08-05

SE

564263

V. Parashuram

30-08-05

ES

560522

Sajni Nirmal

30-08-05

ST

496644

M.A. Termeer

30-08-05

CE

0474155

G. Hollestelle

08-11-05

ST

0494603

F. Kratz

08-11-05

SE

0561645

Y. Han

08-11-05

ST

0562482

C.A. Cabrita Alves Martins 08-11-05

ES

0457163

I. van Vessem

24-01-06

ST

0493345 0495581

A. van Leeuwen T.J. Dekker

24-01-06 24-01-06

SE IS

0502063

M.P. Schuijers

24-01-06

SE

0560384

Shubha

24-01-06

ES

150

Protecting privacy of personal content on a OMA DRM platform Automated techniques for reconstructing and assessing correspondence between UML designs and implementations Mapping object detection onto a heterogeneous multiprocessor vision platform** Verification of security protocols: tool support for update semantics Constructive solid geometry and volume rendering Systematic Analysis of Attacks on Security Protocols A Modeling Language for Reconfigurable Distributed Hybrid Systems Context Aware Security Policy Enforcement CASPEr Level 1 Cache Performance in a Multiprocessor Memory Hierarchy* Securing Epidemic Communication in Wireless Sensor Networks A sliding window protocol On the Constrution of a Personalized Home media System using TV-Anytime packaging Integrating a BDD prover and DPLL SAT solver for Abstract Data Types Energy models for networkon-chip components

bijlage d Geslaagden voor de master Business Information Systems: Opmerking: Het verslag met * is voor een jaar vertrouwelijk. nummer 563310

naam J. Zhang

datum 30-08-05

559236

J.M. Ayyagari

08-11-05

559244

I. Sampurna

08-11-05

560546 562616 560531

D. Wu X. Lu H. Liu

08-11-05 08-11-05 24-01-06

151

afstudeerproject Quality-oriented exploration techniques for component-based architectures Evaluation of Practicality of IAF framework at Philips CE Open Source CMS to Maintain Non-Proprietary Contents for an Information Portal* HPP Design with CPN Tools SCOP Design with CPN Tools Case management system Design of Infopath-Yasper & Case Study: Generic medical process

bijlage e

Bijlage E: Opleidings- en Examenregelingen Zie opleidingsgidsen, brondocument 1.

152