STIVAS * DECEMBER

STIVAS * DECEMBER 2012

1

VOORWOORD

Grensverleggend Tien jaar laten concludeert Veerman dat ‘vertrouwen’ en ‘schrandere oplossingen’ nog steeds cruciale factoren zijn bij het werken aan een vitaal platteland. Sinds 1962 is er in kavelruilend Noord-Holland veel ge beurd. Met 239 ruilen, bijna 1490 deelnemers en 10.625 geruilde hectares heeft Stivas een wezenlijke bijdrage geleverd aan de agrarische structuur in de provincie. In enkele historische rubrieken is bovendien te lezen dat de organisatie zelf het nodige heeft meegemaakt. Ook de laatste jaren. Sinds de verzelfstandiging heeft de stichting een nieuwe positie moeten veroveren. Inmiddels lijkt dat aardig gelukt, hoewel tegenwoordig niets meer zeker is. De wereld om ons heen blijft (gelukkig) veranderen. Neem alleen het voornemen van het nieuwe kabinet om de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland samen te Op 7 december 2012 is het op de kop af vijftig jaar geleden

voegen. Ook dat levert weer nieuwe verhoudingen, maar ook

dat in de Statenzaal in Haarlem de motie Wiese werd aan

kansen op; neem Flevoland met haar grote landbouwareaal

genomen, het sein om in Noord-Holland actief in te zetten

en het Utrechtse veenweidegebied dat zich qua structuur

op agrarische structuurverbetering. De aanleg van infra

landbouwkundig en landschappelijk verweeft met Noord-

structuur en de uitbreiding van steden en dorpen dreigde

Holland. Concreet slaat de organisatie al nieuwe wegen in,

ook toen al ten koste te gaan van de land- en tuinbouw.

zoals met de wateraanvoerplannen in Kennemerland, waar

Het was de aanleiding voor de oprichting van Stivas. Met

mee de onttrekking van grondwater aan de bodem wordt

vrijwillige kavelruil (sinds 1970) als belangrijkste instrument

afgebouwd en de beregening met oppervlaktewater wordt

voorkomt de provinciale stichting dat boeren en tuinders

gestimuleerd. Ook bij de ‘Ontwikkelfunctie’ in de Haarlem

letterlijk en figuurlijk steeds verder van huis raakten,

mermeer, die we samen met andere partijen vormgeven,

ondernemend op steeds kleinere, grilliger gevormde en

staat een duurzame agrarische bedrijfsvoering voorop.

verder weg gelegen percelen.

Stivas heeft inmiddels bewezen snel in te kunnen spelen op

Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan heeft Stivas

nieuwe omstandigheden. Dat sterkt me, bovenal ook vanuit

een bureaustudie laten uitvoeren door het Landbouw

de wetenschap dat ons werk waardevol is en blijft.

Economisch Instituut (LEI), waaruit blijkt dat de agrarische

Eigenlijk is de hoofdtaak in al die jaren amper veranderd.

sector in de provincie nog steeds volop in ontwikkeling is.

Net als bij de oprichting in 1962, zetten we nog steeds vol

Ondanks de ruimtelijke druk, die met de jaren zeker niet

in op agrarische structuurverbetering. We proberen daarbij

is verminderd. De schaalgrootte neemt toe. Met vrijwillige

gelijke tred te houden met de ontwikkelingen van agrarische

kavelruil kunnen percelen dichterbij huis worden gehaald of

ondernemers en nemen de ambities van andere partijen

(nog mooier) aan de huiskavel verbonden. Dat dit nut heeft,

daarin zoveel mogelijk mee. Stivas verlegt grenzen. Dat

bewijst het onderzoek van Flynth. In opdracht van Stivas

die aanpak werkt en aanspreekt loopt als een rode draad

rekende het accountantskantoor een gerealiseerde ruil

door deze jubileumuitgave van het magazine. Het is een

door. De uitkomst: het bedrijfssaldo voor de deelnemende

mooi compliment aan onze organisatie, dat u hopelijk veel

veehouders is met duizenden euro’s op jaarbasis verbeterd.

leesplezier oplevert.

Overigens zijn die voordelen in deze lastige economische tijden hard nodig om als sector vooruit te blijven gaan.

Erwin van den Berg

Het is een verantwoordelijkheid van de provincie om

D I R E C TE U R S TI VA S N OOR D - H OLLAND

ondernemers ruimte te bieden om zich te kunnen ontwik kelen, zo stelt LTO Noord-voorman Siem Jan Schenk in een interview in dit magazine. Kavelruil is daarbij een goed en effectief instrument, spreekt de bestuurder uit ervaring. Oud-landbouwminister Cees Veerman beaamt dat. Op het vorige Stivas-jubileum in 2002 hield hij een inleiding, waarbij hij het nut van de organisatie onderstreepte. 2



3

INHOUD

Jubileumuitgave Stivas Magazine

42

8

Simon Vlaming 7 Richard & José Enthoven 33 Pé & Jack Weel 47

LEI: Alertheid op kansen kavelruilen blijft geboden

Wieringen Egmond Heerhugowaard Wervershoof

18

21 R uilcolumn

59 D rie meningen

63

Jaap Bond: Stivas is ons te dierbaar om helemaal los te laten

Heeft Stivas na vijftig jaar nog bestaansrecht?

Luc Berris: Een ruil is meer dan de som van de geruilde hectares

28 R uilcolumn

69 A chtergrond

71 C ultuur

Ard Mooij: Stivas is voor provincie ook goede binnenkomer

Jelle de Ruyter plooide papieren werkelijkheid naar de praktijk

Jaap Ploos van Amstel: Menselijk ingrijpen tekent landschappelijk patroon

34 A ctueel

38 A chtergrond

79 H oe is het met

80 R uilcolumn

82 O verzicht

Stivas maakt fictief ruilplan voor gebied Wieringerrandmeer

Kavelruilcoördinatoren staan onverminderd met laarzen in de klei

Oud-secretaris Stivas: Het was vanaf prille begin een uitzonderlijke organisatie

Cees Mantel: Om ruilproces in goede banen te leiden zijn tact en geduld nodig

Personenindex Stivas Magazine 2007-2012

16 Interview Peter Leegwater

Analyse

Flynth: Verbetering van bedrijfssaldo na kavelruil is een mooie meevaller

22 Interview

Focus op de regio’s

Van diepspitregeling... via Beemster Stivas... naar ‘Teun de Kraker’.

22 50 78

In vogelvlucht

Analyse

Veerman

24

14 36 52 64

Historisch overzicht

Interview Cees Veerman

29 Reportage Ameland

4


48

54

Wie, Waar, Wat

Actueel

Alton-gebied bundelt de krachten en bepaalt gezamenlijke koers

Ruilcolumn

Interview Siem Jan Schenk

66 A ctueel Jaar van de Bij: Imkers dragen ook bij aan agrarische structuur

74 Portret Theo den Haan


5

WWW.

Simon Vlaming

LTO NOOrd feLiciTeerT STivaS meT heT 50-jarig jubiLeum! voor nu en later een cruciale partij voor de ontwikkeling van de agrarische sector.

Kijk voo volle dige r het ver www .stiv haal op as port rette nh.nl/ ngal erij

LTO Noord is de grootste agrarische belangenbehartiger van Nederland. Het is een resultaatgerichte, ondernemende vereniging die dicht bij haar leden staat. LTO Noord heeft vestigingen in Zwolle (hoofdkantoor), Drachten en Haarlem. Dagelijks zetten 300 medewerkers zich in om de belangen te behartigen van 24.000 boeren en tuinders in de negen provincies boven de Maas. LTO Noord zet zich in voor een sterke economische en maatschappelijke positie van agrarische ondernemers, voor een duurzame land- en tuinbouw en voor perspectief en ontwikkeling van de agrarische sector. LTO Noord oefent hiervoor invloed uit op marktpartijen, maatschappelijke organisaties en politiek. Dit wordt op verschillende manieren door bestuurders en medewerkers in praktijk gebracht door te lobbyen, het organiseren van bijvoorbeeld informatiebijeenkomsten en het opzetten van projecten. Naast het behartigen van de agrarische belangen biedt LTO Noord service aan haar leden op het gebied van informatie, nieuwsvoorziening en individuele diensten.

Kijk voor meer informatie op www.ltonoord.nl Land- en Tuinbouw Organisatie Noord

6

Postbus 649

2003 RP Haarlem

T 088 - 888 66 66

Waar

Wat

Simon Vlaming boert sinds enkele jaren

Dit najaar ondertekende Vlaming de overeen

Vlaming brengt meerdere graspercelen in en

samen met zijn schoonzoon en bloembollen

komst voor kavelruil Molenzicht, vernoemd

krijgt daarvoor geschikt ‘bollenland’ terug.

teler Menno Timmer. Vlaming zelf is van

naar een boerderij midden in het project

Andere ondernemers krijgen hun percelen

oudsher een veehouder, maar stootte de

gebied bij Oosterend. De percelen die worden

dichterbij het bedrijf. Dat gaat niet meer op

koeien zo’n tien jaar geleden af. Sindsdien

ingebracht en toegewezen hebben verschil

voor Vlaming, aangezien die bij de vorige ruil

concentreert hij zich op het botanisch beheer

lende grondsoorten, waardoor in ze meer of

het grootste deel van zijn gronden al aan zijn

van graslanden op Texel en de laatste jaren

mindere mate geschikt zijn als bouw-, gras- of

huiskavel kon verbinden. “Het leuke is dat we

ook op de lelies. De andere ruilpartijen zijn

bollenland. Precies tien jaar geleden ruilde

toen ook veel met een van de aanjagers -

een melkveehouder, akkerbouwer, gemengd

Vlaming ook al gronden in het gebied, waar

makelaar Freerk Attema - te maken hadden.

bedrijf met bollenteelt, nog een bollenteler,

mee hij destijds een groter bouwblok kreeg,

Samen met Stivas heeft hij zeker een belangrijk

een kerkgenootschap en een belegger.

waarop hij nu een nieuwe woning plaatst.

aandeel in beide ruilen.”

E [email protected]


ADV-LTO-A4.indd 1

Wie


31-10-12 15:21

7

Analyse

Xx Bureaustudie LEI laat urgentie structuurverbetering zien

‘Alertheid op kansen voor kavelruilen blijft geboden’ De schaalvergroting in de agrarische sector zet door, de versnippering van grond gebruik neemt toe en de druk van andere ruimtelijke functies houdt aan. Reden genoeg voor provincies om te blijven werken aan structuurverbetering in het landelijk gebied. “Dat is regelmatig een belangrijke aanbeveling die we doen in regionale verkenningen,” stelt LEI-onderzoeker Gabe Venema. Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van Stivas voerde het onderzoeksinstituut een bureaustudie uit naar de agrarische structuur in Noord-Holland.

TABEL 1: Aantal land- en tuinbouwbedrijven naar bedrijfstypen (NSO) in Noord-Holland, 2000-2011

Aantal Hectare Aantal Hectare mutatie/jr mutatie/jr Aantal Hectare mutatie/jr mutatie/jr 2000 2000 2005 2005 Aant ‘00-’05 Ha ‘00-’05 2011 2011 Aant ‘05-’11 Ha ‘05-’11

Bedrijfstype Akkerbouwbedrijven

880 30.615

Tuinbouwbedrijven

766 28.386 -2,6% -1,5%

638 27.514 -2,8% -0,5%

2.796 23.573 2.203 23.372 -4,2% -0,2% 1.557 22.690 -4,9% -0,5%

- opengrondsgroentenbedrijven 298 3.273 216 4.006 -5,5% 4,5% 177 5.169 -3,0% 4,8% - glasgroentebedrijven

44 76 39 54 -2,3% -5,7% 26 208 -5,6% 47,1%

- bloembollenbedrijven

730 11.895

571 11.466 -4,4% -0,7%

- snijbloemenbedrijven

601 1.567 490 1.517 -3,7% -0,6% 325 1.955 -5,6% 4,8%

- poten perkplantenbedrijven

244

- boomkwekerijbedrijven

114 274 114 399 0,0% 9,1% 110 363 -0,6% -1,5%

Blijvendeteeltbedrijven

149 1.102 108 893 -5,5% -3,8% 102 845 -0,9% -0,9%

- fruitbedrijven

339

189

290 -4,5% -2,9%

391 10.011 -5,3% -2,1%

105

214 -7,4% -4,4%

141 1.088 105 888 -5,1% -3,7% 95 829 -1,6% -1,1%

Graasdierbedrijven

2.863 70.675 2.502 71.276 -2,5%

0,2% 2.368 70.071 -0,9% -0,3%

- melkveebedrijven

1.287 47.392 1.117 48.649 -2,6%

0,5%

983 49.844 -2,0% 0,4%

- schapenbedrijven

560 6.344 505 6.459 -2,0% 0,4% 545 5.981 1,3% -1,2%

Hokdierbedrijven

60 509 47 586 -4,3% 3,0% 34 422 -4,6% -4,7%

- varkensbedrijven

27 181 19 90 -5,9% -10,0% 11 135 -7,0% 8,3%

- pluimveebedrijven

33 328 28 495 -3,0% 10,2% 23 287 -3,0% -7,0%

Totaal

7.059 135.839

5.852 133.304 -3,4%

-0,4%

4.863 128.276

-2,8%

-0,6%

Bron: CBS-Landbouwtelling, LEI-bewerking

TABEL 2: Aantal land- en tuinbouwbedrijven naar bedrijfsgrootte (hectare) in Noord-Holland naar regio, 2000 en 2011 2000 2011 M utatie ‘00-’11 Totaal A B C D Totaal A B C D Mutatie A B C D

Het sectiehoofd Prestatie & Perspectief Agrosectoren bij LEI

0 tot 5 ha 2.262 39 1.896 234 93 1.470 29 1.154 212 75 -35,0% -25,6% -39,1% -9,4% -19,4%

Wageningen UR ziet enkele duidelijk trends in de land- en

5 tot 20 ha

tuinbouw, die de aanbeveling van het LEI onderschrijven.

20 tot 50 ha 2.030 246 1.170 507 107 1.243 138 718 307 80 -38,8% -43,9% -38,6% -39,4% -25,2%

Overigens zijn die niet uniek voor Noord-Holland ten

50 tot 100 ha 496 92 268 118 18 665 107 367 158 33 34,1% 16,3% 36,9% 33,9% 83,3%

2.202

71 1.580

436

115 1.320

46

899

296

79 -40,1% -35,2% -43,1% -32,1% -31,3%

opzichte van de rest van het land, zegt Venema. “Wel heeft de

100 en meer ha 69 8 44 16 1 165 30 97 36 2 139,1% 275,0% 120,5% 125,0% 100,0%

provincie Noord-Holland een aparte status vanwege de grote

Totaal

diversiteit aan land- en tuinbouw. Aan de ene kant vanwege

Gebied A Wieringen en Wieringermeer

7.059 456 4.958 1.311 334 7.059 350 3.235 1.009 269 Gebied B Westelijk Holland

Gebied C Waterland en Droogmakerijen

Gebied D ‘t Gein en Gooiland


de uiteenlopende regio’s die qua productieomstandigheden enorm van elkaar verschillen (zie ook kader op pagina 13, red.), maar daarnaast ook door de grote hoeveelheid aan

kunnen ontwikkelen hebben ze meer ruimte nodig en als

Venema verwacht dat de afschaffing van het melkquotum in

sectoren die in Noord-Holland actief is. De provincie herbergt

die niet in de directe omgeving gevonden kan worden,

2015 nog wel eens voor een nieuwe groeispurt kan zorgen.

bijna alle teelten en vormen van dierhouderij. Dat maakt het

dan moet het maar iets verderop. Wie weet kan het later

“Daardoor gaat de remmende werking van het quotum er

niet eenvoudig voor de provincie om een eenduidige strategie

worden herschikt. Daarvoor is kavelruil uiteraard een goed

vanaf en kunnen ondernemers zich weer meer concentreren

te bepalen voor een betere verkaveling. “Structuurverbetering

instrument.”

op de financiering van andere productiemiddelen. Hier staat

is daarom in Noord-Holland - nog meer dan in veel andere

wel tegenover dat deze ontwikkeling mede wordt bepaald

provincies - een kwestie van maatwerk. Het functioneren

Groeispurt

van een organisatie met die specifieke kennis en kunde in

Het aantal agrarische bedrijven daalt landelijk met zo’n 3

een strikter kredietbeleid van banken gaat bij de financiering

het gebied is dan cruciaal,” aldus Venema.

procent per jaar. Noord-Holland is daarin geen uitzondering,

van schaalvergroting een relevante rol spelen.”

Sinds de afronding van de laatste grote wettelijke ruilverka

al daalt het percentage de laatste jaren iets minder snel (zie

Sowieso is er een tendens dat veel melkveebedrijven naar

velingen, zo’n vijftien tot twintig jaar geleden, is in de meeste

tabel 1). Venema: “Dat plus het feit dat het agrarisch areaal

de 100 tot 150 koeien zullen doorgroeien. In 2011 was het

gebieden slechts incidenteel en merendeels kleinschaliger

relatief veel langzamer krimpt, maakt dat schaalvergroting

gemiddeld aantal melkkoeien op melkveebedrijven in Noord-

iets aan de agrarische structuur gedaan. De cijfers van de

een logisch gevolg is. Wel zijn er duidelijke verschillen per

Holland 74, ten opzichte van 80 nationaal (zie ook grafiek 1 op

verschillende studies wijzen dan ook uit dat het aantal

sector. In de akkerbouw is de stijgende lijn qua bedrijfs

pagina 10). Groei gepaard met grondaankoop kan interessant

veldkavels door de voortdurende schaalvergroting gemiddeld

oppervlakte redelijk afgevlakt. Terwijl die met name in de

zijn vanwege de mestwetgeving. Afhankelijk van de grond

meer dan verdubbeld is ten opzichte van 1993 en dat de

melkveehouderij wel is doorgezet. Dat verklaart voor een

prijsontwikkeling, de financieringsmogelijkheden van bedrij

gemiddelde kavelgrootte omlaag is gegaan. “Agrariërs kopen

deel ook de verschillen per regio (zie tabel 2), omdat elk

ven en bijvoorbeeld de wijze waarop zuivelondernemingen de

gebied zijn eigen hoofdsectoren heeft, met allemaal een

weidegang belonen, zal een deel van de bedrijven toch kiezen

verschillende dynamiek.”

voor intensievere productievormen, zo is de verwachting.”

vanwege de schaalvergroting grond en wachten daarbij niet af tot het land van de buren te koop komt. Om het bedrijf te 8


Gabe Venema

door het tempo waarin de grondprijs zich ontwikkelt. Ook


9

VERVOLG ANALYSE

GRAFIEK 1: Ontwikkeling van het aantal melkkoeien per bedrijf naar landbouwgebied in Noord-Holland en Nederland, 1976-2011

100

80

60

Gevolg van de aankoop van losse percelen of relatief kleine

TABEL 5: Aantal hectare per huiskavel en percentage huiskavel van totaal hectare cultuurgrond op melkveebedrijven tussen 1993 en 2008

kavels is dat het gemiddeld aantal veldkavels de laatste

twintig jaar in veel Noord-Hollandse regio’s is verdubbeld

aantal melkveebedrijven

(zie tabel 3) van 2,5 kavels per bedrijf in 1993 naar gemiddeld

Verschil ten opzichte van 1993 -1.540 -3.338 -864 -1.161 -15.195

5,4 per bedrijf in 2008. De verschillen met andere regio’s in

hectare cultuurgrond per bedrijf

59

41

50

44

46

Nederland zijn niet zo groot, constateert Venema “maar de

Verschil ten opzichte van 1993

+20

+19

+20

+18

+19

uitgangspositie was zo’n twintig jaar geleden wel een stuk

hectare per huiskavel

34

19

30

26

23

gunstiger, met gemiddeld 2 tot 3 veldkavels per bedrijf.

Verschil ten opzichte van 1993

+9

+7

+13

+10

+8

Ook voor de gemiddelde kavelgrootte heeft dat gevolgen

huiskavel (%)

58 45 61 59 51

(zie tabel 4). Dat heeft een negatieve invloed op de efficiënte

Verschil ten opzichte van 1993 -7 -6

Friesland

Gelderland Noord-Holland Zuid-Holland

+4 -2 -5

bewerkbaarheid van de gronden. Daar valt dus zeker nog

40

20 1980

1990

2000

2005

Wieringen en Wieringermeer

‘t Gein en Gooiland

Westelijk Holland

Noord-Holland

Waterland en Droogmakerijen

Nederland

2010

winst te behalen.”

TABEL 6: Aantal bedrijven naar opvolgingssituatie per bedrijfstype in Noord-Holland en vergelijking met Nederland, 2008

Met name voor de melkveehouderij is de grootte van de

totaal aantal

waarvan met

waarvan met

% opvolging

% opvolging

huiskavel belangrijk. Venema constateert dat het aandeel van

bedrijven

ondern. > 50 jaar

opvolger

Noord-Holland

Nederland

huiskavel ten opzichte van de rest van de gronden de laatste

Akkerbouwbedrijven

twintig jaar nauwelijks is toegenomen van 57 procent in

Tuinbouwbedrijven

1993 naar 61 procent in 2008 (zie tabel 5). “Dat is logisch te

Blijvendeteeltbedrijven

verklaren door de extra aankopen, die niet vaak direct aan de

Graasdierbedrijven

huiskavel grenzen. Overigens zien we dat in Noord-Holland

Hokdierbedrijven

die ontwikkeling gunstiger is dan in veel andere provincies

Combinaties

met melkveehouderij, waar het aandeel van de huiskavel in

Totaal

TABEL 3: Verdeling van bedrijven naar aantal kavels per bedrijf naar landbouwgebied in Noord-Holland, 1993-2008 Wieringen en Wieringermeer

667 1.866 105 2.427

372 90 24% 25% 812 193 24% 21% 66 7 11% 23% 1.527 392 26% 28%

44

25 6 24% 29%

191

94 34 36% 37%

5.300

2.896 722 25% 27% Bron: CBS-Landbouwtelling, LEI-bewerking

zegt Venema. “De bureaustudie is gericht op Noord-Holland en daarmee niet toereikend om de oorzaken van die verschil


de totale oppervlakte is gedaald in de afgelopen vijftien jaar,”


Nederland

2.925 2.827 1.016 1.388 18.007

Westelijk Holland

Waterland & Droogmakerijen

‘t Gein en Gooiland

len precies te duiden, maar in eerst instantie denk ik dat

In de meer stedelijke gebieden claimen ook andere functies

enkele belangrijke Noord-Hollandse ruilverkavelingen in

ruimte.” De cijfers in de bureaustudie onderstrepen dat: ‘In

het verleden daar toch een positief effect op hebben gehad.

Noord-Holland is circa 40 procent van de grond in agrarisch

Daarnaast zal het werk van Stivas daar ongetwijfeld ook

gebruik (zie tabel 7 op volgende pagina), ten opzichte van 55

aantal kavels per bedrijf 1993 1999 2004 2008 1993 1999 2004 2008 1993 1999 2004 2008 1993 1999 2004 2008

een bijdrage aan hebben geleverd, zeker ten opzichte van

procent landelijk. Van de 172.000 hectare landbouwgrond

1

229 172 131 66 2.990 2.850 1.775 1.190 577 608 351 221 174 181 138 84

provincies waar niet zo’n organisatie actief is.”

ligt bijna de helft in de Kop van Noord-Holland en 23 procent

2

125 129 114 89 1.341 781 736 621 378 223 200 172 101 60 40 27

in ‘Groot-Amsterdam’. Water neemt ook een belangrijk plaats

3 t/m 4

73 111 102 110 1.167 756 690 688 330 204 196 227 82 44 50 67

Bedrijfsopvolging

5 t/m 9

32 42 60 78 492 558 591 644 169 172 204 211 35 40 43 43

Een andere belangrijke factor bij de individuele keuze om

veel ruimte nodig voor bebouwd terrein; een derde deel van

10 tm 19

19 14 13 26 98 190 265 298 55 104 103 120

voor schaalvergroting te gaan, heeft te maken met het hebben

het bodemgebruik. In de agglomeratie Haarlem is bos en

van een bedrijfsopvolger (zie tabel 6). ‘Gemiddeld 55 procent

open natuurlijk terrein van groot belang, met 38 procent van

Totaal bedrijven met grond 479 468 425 374 6.097 5.182 4.114 3.544 1.521 1.363 1.121 1.044 401 352 320 275

van de (eerste) bedrijfshoofden in Noord-Holland is ouder

het totale bodemgebruik. Hoewel Venema verwacht dat de

Gem. aantal kavels/bedrijf 2,4 2,6 3,2 4,2 2,4 2,9 4,0 4,8 2,9 4,5 8,2 7,6 2,4 3,2 6,3 6,6

dan 50 jaar. Daarvan geeft een kwart aan een opvolger te

ruimtelijke druk van rood en groen nog wel aanhoudt, ziet

hebben. Er zijn wel verschillen tussen de bedrijfstypen.

hij toch ook voldoende perspectief voor de landbouw (zie

TABEL 4: Verdeling van aantal bedrijven naar (gemiddelde) kavelgrootte per landbouwgebied in Noord-Holland , 1976-2008

Vergeleken met het landelijk gemiddelde hebben de blijvende

illustratie 1 op pagina 13). “Uit de cijfers blijkt dat vooral

teeltbedrijven (zoals fruitteelt en boomkwekerij) in Noord-

sprake zal zijn van verdichting van functies.”

ha per kavel

Holland duidelijk minder opvolgers en de tuinbouwbedrijven

> 20 kavels

9 21 28 26

1 0 5 5 9 47 57 103 12 52 67 93 0 6 21 28


Totaal

1976 1993 2008 A B C D Totaal A B C D Totaal A B C D

in van de Kop van Noord-Holland. Groot-Amsterdam heeft

0 tot 2 ha

5.287 38 4.738 327 184 2.371 26 2.057 212 76 1.479 21 1.115 249 94

iets meer opvolgers dan in Nederland als geheel,’ schrijft

Perspectief

2 tot 5 ha

2.480 92 1.771 444 173 2.212 54 1.699 351 108 1.680 53 1.226 323 78

LEI-onderzoeker Arjan Wisman in de bureaustudie. Venema:

Venema ziet niet alleen dreiging van de stad voor de land- en

5 tot 10 ha

2.217 88 1.361 609 159 1.759 59 1.163 423 114 1.107 98 715 242 52

“Het is logisch dat vooral de bedrijven met een opvolger open

tuinbouw. Naast de kansen voor verbreding, zoals zorg en

10 tot 15 ha

1.063 76 568 339 80 879 71 504 256 48 471 76 257 120 18

staan voor verdere ontwikkeling. Veelal om gedurende de

recreatie, is er ook meer perspectief voor de afzet van voedsel

15 tot 20 ha

742 86 383 232 41 491 61 276 133 21 262 53 131 63 15

maatschapsperiode inkomen voor zowel ouders als opvolger

en bloemen. “Dat kunnen streekproducten zijn, maar ook

20 ha en meer

812 229 413 141 29 849 212 436 161 40 301 75 144 60 22

te bieden, en daarnaast ruimte te creëren voor vermogens

bijvoorbeeld biologisch geteelde producten. Korte logistieke

vorming voor de financiering van de overname van een

lijnen zijn daarbij wenselijk. We zien dat in Noord-Holland

perspectiefvol bedrijf.”

het biologische areaal nog steeds toeneemt. De provincie is

Dat er voor die (veelal ook ruimtelijke) ontwikkeling meer

landelijk sowieso een van de actiefste op dit vlak. En zeker

kapers aan de kust zijn, mag volgens Venema duidelijk zijn.

voor biologische producenten is een goede kavelstructuur

“Het is niet eenvoudig om overal in de provincie te groeien.

van belang.”

Totaal

12.601 609 9.234 2.092 666 8.561 483 6.135 1.536 407 5.300 376 3.588 1.057 279

gem. kavelgrootte (ha) 5,0 13,6 4,2 6,3 5,1 6,6 14,3 5,8 7,2 6,8 4,7 10,6 4,6 4,1 3,5 Gebied A Wieringen en Wieringermeer

10


Gebied B Westelijk Holland

Gebied C Waterland en Droogmakerijen

Gebied D ‘t Gein en Gooiland



11

VERVOLG ANALYSE

TABEL 7: Bodemgebruik naar gebruiksvorm (in hectare incl. water) per COROP-gebied in Noord-Holland, 2008

Kop van

Noord-Holland

Totale oppervlakte

Alkmaar en

IJmond

Agglomeratie

omgeving

Illustratie 1: Grondgebruik in 2000 en 2040 (projectie volgens Trendscenario van het CBS)

Zaanstreek

Groot-

Het Gooi en

Haarlem

Amsterdan

Vechtstreek

Agglomeratie

Totaal

Leiden en

214.206 30.147 19.736 15.224 12.818 89.702 27.339 27.682 436.854

waarvan: agrarisch terrein

84.637 14.904 5.318 2.214 6.709 39.209 7.088 11.742 171.821

bebouwd terrein

8.174 4.644 3.949 3.260 2.569 16.687 4.907 6.072 50.262

semi-bebouwd terrein

1.628 504 320 116 390 2.768 173 373 6.272

verkeersterrein

3.437 1.018 772 525 566 4.833 969 1.177 13.297

recreatieterrein

3.021 1.123 1.311 1.110 539 5.494 1.152 1.695 15.445

bos en open natuurlijk terrein

7.370

4.700

4.257

5.718

487

2.537

5.435

2.916

33.420

binnenwater

43.337 1.070 1.388 748 1.558 18.174 7.615 1.620 75.510

buitenwater

62.602 2.184 2.421 1.533 . . . 2.087 70.827 Bron: CBS-Landbouwtelling, LEI-bewerking

Toelichting: In de Bodemstatistiek van het CBS geldt een andere definitie van agrarisch grondgebruik danin de landbouwtelling. Ook grond in handen van hobbyboeren valt eronder. Voor de Bodemstatistiek is het beeld bepalend voor de classificatie, niet de juridische status; houtopstanden worden als niet-agrarisch geclassificeerd, ook als ze deel uitmaken van een landbouwbedrijf; anderzijds wordt natuurgrond in agrarisch beheer als landbouw beschouwd, zolang het beeld van het grondgebruik eerder agrarisch dan natuurlijk is.

De ontwikkeling van de landbouwstructuur wordt jaarlijks

kansen die er liggen, daadwerkelijk te verzilveren.

bijgehouden in de CBS-Landbouwtelling (rapport Land

Organisaties als Stivas kunnen daarin een stimulerende

bouwcijfers). Behalve het ministerie van Economische Zaken

en misschien zelfs aanjagende rol vervullen.”

(voorheen Economie, Landbouw & Innovatie) zijn het vaak provincies die gericht vragen naar een inventarisatie van de huidige situatie en toekomstige ontwikkelingen in de

Belangrijkste bronnen: ‘Regionale landbouwcijfers in beeld’ (Blokland, et.al. 2009) en ‘Landbouwperspectieven in Noord-Holland tot 2040’ (Kuhlman, et.al. 2009)

agrarische structuur, stelt Venema. “Dat gebeurt dan meestal in het kader van een toekomstverkenning, als input voor de provinciale beleidsagenda voor de land- en tuinbouw of voor de afstemming van het ruimtelijk beleid. Ook de ontwikke ling van de kavelstructuur is daarbij een belangrijk aspect.

Drie FLAG’s op kaart Noord-Holland

De behoefte aan inzicht rond structuurontwikkeling zal in de toekomst waarschijnlijk alleen nog maar toenemen, mede

Gabe Venema was in 2009 betrokken bij

waar van beide kwaliteiten (ruimte en afzet)

ook vanwege de decentralisatie, waarbij provincies toch meer

een onderzoek in opdracht van de provincie

gebruik kan worden gemaakt, zoals met

de regie krijgen over de ruimtelijke inrichting van het lan

Noord-Holland naar het perspectief voor de

groene en blauwe diensten en andere vormen

delijk gebied.” Overigens wordt het LEI ook vaker benaderd

landbouw in de provincie. De doorkijk naar

van verbreding.” Venema: “Ik denk dat het

door gemeenten om een verkenning te doen bij voorgenomen

2040 diende als bouwsteen voor de provin

goed zou zijn om bij het toekomstige beleid

ruimtelijke aanpassingen van een gebied. Een recent voor

ciale structuurvisie. Een van de belangrijke

voor structuurversterking ook de specifieke

beeld is de Haarlemmermeer, die een structuuronderzoek liet

aanbevelingen in het rapport is om bij de

kenmerken uit die FLAG’s mee te nemen.

uitvoeren in het kader van de inrichting van Park21.

ruimtelijke planning gebruik te maken van

Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat in het

drie zogeheten Flexibele Agrarische

ene gebied een grotere huiskavel een

Concurrentiekracht

Gebieden (FLAG’s): ‘ruimte voor landbouw’,

belangrijk item is, terwijl in een ander type

Om de landbouw als economische drager te kunnen blijven

‘slimme combinaties’ en ‘stadsgerichte

gebied juist de ontsluiting van een bedrijf,

opvoeren, zal er aandacht voor agrarische structuur moeten

landbouw’ (zie illustratie 2). “Alle drie typen

oftewel de bereikbaarheid, zwaarder weegt.

blijven, stelt Venema. “Ook om kostenreductie te realiseren

gebieden hebben hun eigen kenmerken en

Minstens zo belangrijk is de goede inpasbaar

en daarmee bijdragen te leveren aan het perspectief van

kansen. In de eerste categorie zijn toereiken

heid van andere ruimtelijk functies.

bedrijven. Dat is nodig om de concurrentiekracht van

de bouwblokken en een goede kavelstructuur

Ook daarvoor kan de planning met FLAG’s

sectoren op peil te houden. Zoiets gaat niet vanzelf. De

van belang. De stadsgerichte landbouw kan

een bruikbare handleiding zijn.”

cijfers uit deze bureaustudie bewijzen hoe snel de productie

vooral profiteren van de korte logistieke lijnen

omstandigheden kunnen veranderen, soms in een tijdsbestek

naar de consument, terwijl het gebied van

van nog geen tien jaar. Alertheid is dus geboden, om de

de ‘slimme combinaties’ een tussenvorm is,

12


Illustratie 2: Een aanzet tot Flexibele Agrarische Gebieden (FLAG’s) in Noord-Holland


13

IN VOGELVLUCHT WIERINGEN

“Gedeputeerde Staten hebben de opdracht aan Stivas gegeven omdat het in dit proces gaat om eigendommen van mensen. Stivas heeft het vertrouwen van de agrariërs én van de provincie om zo’n complex traject tot een goed einde te brengen.” Tjeerd Talsma (Provincie Noord-Holland) PAGINA 35 >> © PETER VAN AALST - 2008

14



15

INTERVIEW

Stivas kiest Peter Leegwater als nieuwe voorzitter

‘Efficiënte aanpak is mooie binnenkomer’ De cirkel is rond voor Peter Leegwater, de nieuwe voorzitter van Stivas. Als waterschapsbestuurder stond hij aan de wieg van het Wieringerrandmeer, als burgemeester van de Wieringermeer stak hij veel energie in de ontwikkeling ervan en als nieuwe voorzitter is zijn organisatie nu nauw betrokken bij de uitwerking van het alternatief. “Met haar efficiënte en zorgvuldige aanpak heeft Stivas haar visitekaartje afgegeven. Dat is een mooie binnenkomer.”

maar misschien kan de provincie daarin ook iets betekenen,

veelbesproken project, waar ik ook als burgemeester intensief

samen met andere organisaties die met deze taaie materie

bij betrokken was. Eerst bij de ontwikkeling en later bij de

worstelen.”

ontmanteling. Als hoogheemraad stond ik zelfs ooit aan de wieg van een randmeer, om de zoetwatervoorziening in de

Jaap Bond geeft in zijn ruilcolumn aan dat het DLGteam dat de provincie komt versterken, de weg voor een nieuwe POP-aanvraag mogelijk kan plaveien…

Noordkop op peil te houden. Als burgemeester zag ik zeker

“Dat zou mooi zijn. Het is voor ons een grote uitdaging om

de weerstand die er onder agrariërs in het gebied bestond.

in de transitie van de rijksdienst naar de provincie, de regie

De grootste zorg was of alles wel goed geregeld zou worden

wel bij Stivas te houden. Bij ons ligt de specifieke gebieds

voor diegenen die moesten wijken. Stivas kwam toen ook

kennis, die onmisbaar is om verkavelingsprojecten van de

al in beeld om dat te organiseren in de vorm van een soort

grond te tillen. Dat heeft de organisatie bewezen. Kijk naar

herverkaveling. Overigens is die kans op een economische

het Wieringerrandmeer, waar Stivas in enkele maanden tijd

impuls voor het gebied er nog steeds. Het fictieve ruilplan dat

alle toekomstplannen heeft geïnventariseerd en vertaald naar

Stivas heeft opgesteld is daar een belangrijk voorbeeld van.

een fictief ruilplan waar het gebied verder mee kan. Dit was

Ondernemers in het gebied kunnen daarmee echt vooruit.”

de economische impuls van het uitgebreide project voor de regio. Ik was ook teleurgesteld dat het niet doorging, ondanks

nooit zo snel gelukt door een plan van bovenaf op te leggen. Daaruit blijkt ook de hoge mate van vertrouwen in Stivas bij

Wat ambieert u persoonlijk in deze functie?

de ondernemers en andere partijen met eigendom.”

“Ik wil graag een steentje bijdragen aan een vitaal platteland. Stivas is een echte ‘doe-organisatie’, die plannen uitgevoerd

Het Wieringerrandmeer loopt als een rode draad door uw carrière…

wil zien. Dat vind ik er aantrekkelijk aan. Plus de vrijwillige

“Dat is inderdaad een saillant detail. Het is een omvangrijk en

vlak verworven in de samenleving. Eigenlijk is dat ook de

basis waarop dat gebeurt. Daarmee wordt gelijk ook draag rode draad in mijn vorige functies. Ik denk daar nu ook weer

Voor Leegwater liep de planvorming rond het randmeer dus

inspannen om Stivas het goede werk dat ze verricht in de

opmerkelijk genoeg parallel aan zijn bestuurlijke loopbaan.

hele provincie nog lang voort te laten zetten.”

Even voorstellen…

Het is tegelijk een bewijs dat de materie van Stivas hem

een stimulerende rol in te kunnen spelen. Ik ben iemand die graag partijen bij elkaar brengt. En dat is eigenlijk de core-business van Stivas”.

aangesteld als opvolger van Hans Schipper. Symbolisch in

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: Stivas heeft de financiële koers de laatste jaren moeten verleggen van Haarlem naar Brussel. Dat was geen eenvoudige weg…

de Statenzaal van Haarlem, de plek waar het allemaal begon.

“Dat is ook een van de belangrijkste onderwerpen geweest

Uw voorganger Hans Schipper bepleitte de aan stelling van een voorzitter die nieuwe kansen ziet en ook verzilvert. Heeft u al enig idee op wel vlak die gevonden kunnen worden?

“En waar het allemaal dus ook verder gaat,” stelt Leegwater

in de eerste oriënterende gesprekken voor deze functie.

“Het moet in elk geval dicht bij de huidige kerntaken liggen:

nuchter vast. Als oud-leraar en ondernemer weet hij maar al

Hoewel ik alle ins- en outs nog niet ken, weet ik wel dat het

vrijwillige kavelruil en agrarische structuurverbetering.

te goed dat geschiedenis het referentiekader is om de juiste

weerbarstige karakter van de POP-subsidie de komende jaren

Daar heeft Stivas haar goede naam mee opgebouwd. Als zich

koers te kunnen bepalen. “Ik ga me dus zeker verdiepen in de

nog veel aandacht vraagt. Ook omdat het niet duidelijk is

activiteiten aandienen die daaraan nauw verwant zijn, dan

huidige situatie van Stivas en het ontstaan daarvan. Daar is

welke richting Europa inslaat met de ondersteuning van

moeten we die zeker niet negeren. Goede voorbeelden zijn

een jubileumjaar een ideaal moment voor. Overigens wil ik als

het landelijk gebied. Het blijkt nu sowieso al een enorme

de wateraanvoerplannen in Kennemerland, maar ook de

voorzitter vooral de blik vooruit richten. Ik zal me bestuurlijk

administratieve last om een Europese subsidie te verkrijgen

betrokkenheid van Stivas bij de Ontwikkelfunctie in de

en die vervolgens precies volgens de regels te benutten.

Haarlemmermeer.”

bekend is. Vrijdag 7 december 2012 – exact vijftig jaar na het aannemen van de motie Wiese in Provinciale Staten die het ontstaan van Stivas inluidde – wordt Leegwater officieel

‘Frisse kijk en nieuw elan’

Dat baart me zorgen. Er moet bijna een speciale boekhouder worden ingehuurd om aan alle eisen te kunnen voldoen. Dat

Peter Leegwater wordt op 30 april 1949 geboren in

kost heel veel tijd. Veels te veel, is mijn eerste indruk.”

Schermerhorn. Via een pedagogische opleiding komt hij in het

Zou het kabinetsvoornemen om drie provincies samen te voegen ook zo’n kans kunnen zijn?

basisonderwijs terecht, waar hij als directeur van een school

“Laat ik voorop stellen dat wij als Stivas niet over die

Scheidend voorzitter Hans Schippper is blij dat Peter Leegwater het stokje bij Stivas wil overnemen. “De organisatie ligt me nog

Wat is Stivas in uw ogen voor organisatie?

in de Zaanstreek fusies begeleidt. Zijn interesse voor die

fusie gaan. Gelukkig niet. Maar onze expertise is niet alleen

steeds na aan het hart, vanwege het efficiënte en uitvoerings

“Praktisch en doelgericht. Dat spreekt me ook aan. Dat had ik

“boeiende processen” brengt hem in de gemeentepolitiek.

in Noord-Holland waardevol. Het lijkt me in elk geval de

gericht karakter van de stichting, die zulk goed werk verricht

ook al bij een vorige functie bij het hoogheemraadschap. Als

Twee bestuursperioden dient hij als wethouder in de Schermer,

moeite waard om ons daarop te oriënteren. Stivas heeft veel

in het landelijk gebied. De dynamiek in het buitengebied is

er zaken moeten worden geregeld en er is geld, dan voer je het

waarbij hij ook werkt als leraar wiskunde en lichamelijke

ervaring en een goede naam en de samenwerking met het

groot, waarbij Stivas een duidelijk bijdrage kan leveren om

uit. Mocht het zwaartepunt bij Stivas teveel op het boekhoud

oefening op een middelbaar school. In 1998 wordt hij hoog

Rijksvastgoed Ontwikkelingsbedrijf in de Wieringermeer kan

dat in goede banen te leiden en zodoende de vitaliteit van het

kundige of zelfs juridische vlak komen te liggen dan dreigt het

heemraad voor Uitwaterende Sluizen. Na nog een periode als

ook in Flevoland een kans geven. We moeten in elk geval niet

platteland te verbeteren. Ik zie Peter als iemand die met een

hoofddoel onder te sneeuwen. Daar moeten we oplossingen

Schermer wethouder, aanvaardt hij in 2006 het burgemeester

afwachten, totdat het samengaan een feit is. Die proactieve

frisse kijk en nieuw elan de kar kan trekken. Met hem kan de

voor proberen te vinden. Bijvoorbeeld door procedures toch

schap van de Wieringermeer, waar hij mede de gemeentelijke

aanpak sta ik wel voor.”

organisatie fier vooruit.”

te vereenvoudigen. Hoe? Daar moet ik me nog in verdiepen,

herindeling tot Hollands Kroon begeleidt.

16



17

Analyse

Flynth-adviseurs over economisch voordeel kavelruil:

‘Saldoverbetering is mooie meevaller in lastige tijden’ Agrarische structuurverbetering is cruciaal voor de land- en tuinbouw. Vrijwillige kavelruil is daarvoor een effectief middel. Die beweringen staan bijna letterlijk te lezen in het collegeprogramma van de provincie Noord-Holland. Uiteraard is Stivas het daar roerend mee eens. Om eens onafhankelijk te staven wat de precieze effecten zijn, vroeg Stivas Magazine ter gelegenheid van het vijftig jarig bestaan aan Flynth adviseurs en accountants om kavelruil De Oude Gouw door te rekenen. De uitkomsten hebben ook agrarisch adviseur Hans Scholte positief verrast.

een enorme plus voor Noord-Holland. Het levert een

De rekensommen van Flynth wijzen uit dat de vier melkvee

bijdrage aan de economie in de provincie, maar dus ook

houders aan de voorbeeldruil gemiddeld maar liefst een volle

aan het beheer van het landschap.”

cent per liter melk op jaarbasis besparen. “Dat lijkt misschien niet veel, maar in de praktijk zien we de kritieke opbrengst

Kritieke opbrengstprijs

prijs voor de melk door diverse ontwikkelingen stijgen. Voor

Een van de meest essentiële kengetallen in de melkvee

de melkveehouder is het een hele puzzel om dat kengetal

houderij is de zogeheten kritieke opbrengstprijs voor een

naar beneden te krijgen,” zegt Scholte.

liter melk. Scholte: “Banken baseren hun oordeel om wel of

Het betere bedrijfssaldo na de ruil is toe te schrijven aan de

niet te investeren in een bedrijf in belangrijke mate op dat

grotere en daarmee efficiënter te bewerken percelen, minder

cijfer. De kritieke opbrengstprijs is het aantal eurocenten

veldkavels en daardoor minder reistijd op de weg. “Dat

dat een ondernemer minimaal moet ontvangen om quitte te

bespaart de ondernemer loonwerkkosten en brandstof, is

spelen, oftewel de melkopbrengst is dan precies toereikend

beter voor het milieu en ook een stuk veiliger voor het

om alle uitgaven te kunnen betalen. De gemiddelde kritieke

verkeer,” stelt Scholte. Wientjens vult aan: “Maar de cijfers

melkprijs bij de melkveehouderijklanten van Flynth ligt nu

laten ook zien dat de veehouders een stuk efficiënter kunnen

rond de 34 cent.”

beweiden. Behalve dat dit veel tijd scheelt, kunnen ze ook

Veel land bij de boerderij en klaar voor de toekomst Hans Scholte, agrarisch adviseur bij Flynth, werkt een bedrijfscase uit het hoofdartikel verder uit. Het betreft een doorrekening van de voordelen voor de Gebroeders Klaver in Zuidermeer, die gezamenlijk deelnamen aan de ruil.

leverde winst op voor verschillende partijen. Vier veehouders realiseerden een vergroting van hun huiskavel. Het Hoogheemraadschap kreeg de gelegenheid voor het aanleggen van ‘droge waterberging’ (tijdelijke waterberging om plotseling extra wateraanbod op te vangen dat niet via de normale kanalen kan

Aan de hand van enkele kaartjes op GoogleMaps met de

ze niet mee. Maar de besparing op jaarbasis is forser dan ik

oude situatie vóór en de nieuwe situatie ná de ruil is Flynth-

had verwacht.”

medewerker Rinus Wientjens aan het rekenen geslagen door

Collega Scholte benadrukt dat die positieve impuls voor het

allerlei geografische en landbouwkundige formules in een

bedrijfssaldo geen overbodige luxe is. “Ik zeg dat expliciet

om een nieuw wandelpad aan te leggen.

groot Excel-bestand te verwerken. Hij maakt daarbij gebruik

voor het geval politici op het idee zouden komen: dan moeten

In 2005 is er op de locatie Koggeweg 1 een

van objectieve taaktijdentabellen van het Proefstation voor

die kavelruilen maar door de ondernemers zelf worden

De broers Gerard en Berto Klaver exploiteren

nieuwe ligboxenstal gebouwd. In 2008 is de

de Rundveehouderij en de gebruikelijke tarieven voor zaken

bekostigd. Dagelijks zit ik bij melkveehouders om tafel om te

sinds 1992 een melkveeonderneming in het

(oude) locatie aan de Zuidermeerweg ver

als arbeid, loonwerk en brandstof. De uitkomsten onder aan

zoeken naar mogelijkheden om de kosten te drukken en het

West-Friese Zuidermeer. Gezamenlijk melken

kocht. Vervolgens is er vorig jaar een nieuwe

de streep verbazen hem ook. “Uiteraard is het logisch dat

rendement te verbeteren. Voor velen is die speurtocht een

ze met hun veestapel van bijna 200 melkkoei

bedrijf gestart aan de Koggeweg 8. Via de

ondernemers er op vooruitgaan, als ze deelnemen aan een

kwestie van overleven. Het feit dat Stivas als onafhankelijke

en zo’n 1.500.000 kilo melk per jaar vol. Het

verschillende landaankopen en kavelruilen, is

vrijwillige ruil. Als ze er minder van zouden worden, deden

partij probeert kavelruilen tot een goed einde te brengen, is

bedrijf beschikt over twee bedrijfslocaties aan

inmiddels driekwart van de totale bedrijfsop

de Koggeweg. De totale bedrijfsoppervlakte

pervlakte aan te merken als huiskavel. Dit

bedraagt ruim 100 hectare. Via het kopen en

betekent dat er 77 hectare grond achter de

minder brandstof, meer ruimte om te weiden

ruilen van grond ligt een groot deel hiervan

bedrijfsgebouwen ligt. Voordeel hiervan is dat

met de koeien en meer zicht op de percelen,

inmiddels achter de bedrijfsgebouwen.

deze grond met de melkkoeien kan worden

kortom een lagere kostprijs. Dit geldt zowel

Effecten kavelruil De Oude Gouw voor deelnemende veehouders partij melkquotum

bij/af huiskavel

bij/af veldkavel

verandering gem. afstand tot veldkavel

Gebr. Klaver -

+33,5 -6,4

0,0

Veehouder 2 - Veehouder 3 - Veehouder 4 -

totaal verandering saldo

besparing reistijd + controle (u) veldkavels

worden afgevoerd). Voor inwoners van Spier dijk en Zuidermeer ontstond de mogelijkheid

€ 7.515

18,3

Voor de gebroeders Klaver is het jaarlijks

beweid. Verder ligt er 18 hectare grond in

bij eigen mechanisatie als bij het gebruik van

+10,2 -8,8 -2,6

€ 11.200

21,7

voordeel van het landruilen becijferd op iets

de directe nabijheid van het bedrijf aan de

de loonwerker. Voor één uur arbeidsbespa

+15,0 -14,9 -1,7

€ 13.906

20,0

meer dan 7.500 euro.

overkant van de weg.

ring door de veehouder mag ongeveer dertig

0,0 -1,7 -0,1

€ 1.694

0,0

euro worden gerekend. Een liter dieselolie Ontwikkeling

Economisch voordeel

kost voor landbouwverkeer inmiddels meer

Het bedrijf heeft in de afgelopen tien jaar een

Het jaarlijks economisch voordeel van ruim

dan een euro. De huidige kabinetsplannen

U i t l eg t abel :

fikse ontwikkeling doorgemaakt. Hierbij heb

7.500 euro kan als volgt worden verklaard.

om rode dieselolie voor het landbouwverkeer

De vier veehouders in het voorbeeld hebben samen een melkquotum van bijna 3,5 miljoen kilo. Het rendement van de bedrijven is verbeterd

ben de broers meerdere keren met landruil

Land is duur en dient hierom efficiënt te

af te schaffen vergroten het economisch

met ruim 34.000 euro op jaarbasis. In de derde kolom is te zien dat drie ondernemers een grotere huiskavel krijgen en in de tabel ernaast

te maken gehad en de voordelen ervaren.

worden gebruikt. Zoveel mogelijk land ‘direct

voordeel van een goede verkaveling.

dat de oppervlakte van de veldkavel(s) bij drie deelnemers is gedaald. Dat plus de geringere reisafstand (kolom 5) naar de kavels bepaalt

Zo waren de gebroeders Klaver in 2010

achter de boerderij’ biedt hiervoor de beste

het saldo (kolom 6). De laatste kolom laat de besparing in uren zien op jaarbasis.

één van de acht partijen die deelnamen aan

aanknopingspunten. Een grotere huiskavel

Hans Scholte,

kavelruil ‘De Oude Gouw’. Deze kavelruil

betekent minder kilometers, minder tijd,

BED R IJF S A D V I S E U R FLY N TH

Totaal

3.450.000

58,7

-31,8

-4,5

€ 34.314

60,0

Bron: Flynth adviseurs en accountants

18



19

RUILCOLUMN

VERVOLG ANALYSE

Op eigen benen optimalere resultaten behalen op het grootste deel van hun

voorbeelden, waarmee ik nogmaals wil aangeven dat

grasland. Door afwisselend te beweiden en te maaien zijn de

deelnemers aan een ruil niet heel gemakkelijk wat geld

Een proces dat zo’n twee jaar daarvoor

Als provincie doen we dat óók niet.

opbrengsten het hoogst. Met teveel losse veldkavels is het

verdienen, maar dat ze zulke positieve effecten maar wat

was geïnitieerd.

Ondanks dat we zelf de broekriem

veel meer puzzelen, passen en meten. De ondernemer mist

goed kunnen gebruiken om hun bedrijf in deze onzekere

Een halve eeuw lang doen agrariërs al

moeten aanhalen, hebben we landbouw

dan flexibiliteit om te schuiven, als de omstandigheden daar

economische tijden voort te zetten.”

een beroep op de deskundigheid van

structuurverbetering buiten de bezui

om vragen.”

De Flynth-adviseur is dan ook vastbesloten nog scherper

Stivas. Langzamerhand ging het om

nigingen gehouden. Gelukkig kunnen

Scholte komt met nog enkele aardige vergelijkingen, die de

te letten op de kavelstructuur van zijn klanten. “De Oude

meer dan alleen landbouw. Inmiddels

we daarbij ook aanspraak maken op de

daling van de kritische kostprijs duiden. Zo kunnen onder

Gouw is een schoolvoorbeeld van een ruil met grote voor

maken ook infrastructuur, natuur en

genoemde Europese gelden.

nemers met het saldovoordeel de stijging van de voerprijzen

delen. Niet elke ondernemer kan zo’n stap maken, simpel

water deel uit van de projecten. Die

De komende tijd gaan we benutten om

opvangen. “Voor sommige ondernemers is dat een kritieke

weg omdat daarvoor ook meerdere partijen nodig zijn.

ommezwaai getuigt van de ambities

bij het volgende subsidieprogramma

factor in hun bedrijfsvoering. Daarnaast zouden de

Stivas kan helpen om die te vinden. Als zulke kansen zich

van de stichting, maar ook van het

welbeslagen ten ijs te komen om

veehouders in deze ruil er ook een stijging in het rente

voordoen, zal ik veehouders daar dan ook zeker op

vertrouwen van andere organisaties in

opnieuw aanspraak te maken op gelden

percentage mee kunnen opvangen. Het zijn zomaar

attenderen.”

de onafhankelijke begeleidende rol bij

voor structuurverbetering, liefst nog

die integrale gebiedsaanpak. Ik vind dat

breder dan alleen voor landbouw, omdat

een grote verdienste. Overigens is dat

we daarmee de integrale aanpak verder

niet vanzelf gegaan. Er is veel op de

kunnen stimuleren. Er ligt nog heel veel

stichting afgekomen.

werk, in nieuwe kavelruilen, maar ook in

In een eerder interview met Stivas

structuuronderzoeken. In de nieuwe

Magazine heb ik de verzelfstandiging van

situatie mag Stivas nu ook eigen

de stichting wel eens vergeleken met een

vermogen opbouwen door extern

kind dat van de basisschool de overstap

betaalde klussen aan te nemen (als ik

maakt naar de middelbare school. Dat is

de vergelijking van de student doortrek:

een grote sprong. Als ik die vergelijking

ze mogen een bijbaantje nemen).

verder doortrek, dan gaat Stivas nu se

Nog één keer terugkijkend, moet ik

De landbouwstructuur is constant in

rieus studeren en op kamers wonen. De

constateren dat het lastige jaren waren

beweging. In de afgelopen vijftig jaar

stichting komt op eigen benen te staan.

voor Stivas. Daarmee hebben wij als

is het aantal agrarische bedrijven in Noord-Holland gedaald van bijna 25.000 naar 5.400. Voeg dat bij de daling van de agrarische oppervlakte in de provincie van 181.000 naar 135.000 hectare en een vlotte rekensom leert dat de gemiddelde bedrijfsoppervlakte

provincie geworsteld, omdat het voor ons

‘We laten Stivas nooit helemaal los omdat de organisatie ons daarvoor te dierbaar is’

fors is gestegen. Stivas heeft een sterke

ook nieuw was. Daar komt nog bij dat de wereld om ons heen sterk verandert. Aan de ene kant zorgt dat voor onzekerheid, maar aan de andere kant biedt het ook nieuwe mogelijkheden. Ik ben blij dat we samen vertrouwen hebben gehouden in de goede afloop. De ‘student op kamers’

rol gespeeld in het faciliteren van die

Toch laten we haar nooit helemaal los,

heeft zeker toekomst en krijgt de vrijheid

schaalvergroting. En ze moet dat wat mij

omdat de organisatie ons daarvoor te

om zich verder te ontwikkelen.

betreft ook nog lang blijven doen.

dierbaar is. Waar nodig, bieden we nog

In 1999 werd ik Statenlid en maakte ik

ondersteuning. De ene keer met raad en

Jaap Bond

voor het eerst kennis met Stivas. Het

daad, de andere keer door in bepaalde

LANDBOUWGEDEPUTEERDE NOORD-HOLLAND

CDA is diep geworteld in de land- en

mate garant te staan.

tuinbouw en destijds onderhield mijn

Dat laatste is nodig, omdat de POP-

collega Statenlid en melkveehouder

financiering weerbarstig is. Stivas heeft

Cornelis van Diest de meeste contacten

terecht opgemerkt onmogelijk te kunnen

met de stichting. In 2007 raakte ik er

opdraaien voor alle risico’s die deze

persoonlijk veel meer bij betrokken als

Europese subsidiesystematiek met zich

landbouwgedeputeerde, overigens uit

meebrengt. Net zoals een ouder een kind

gerekend net op het moment dat Stivas

dat gaat studeren ook niet ineens zelf

op afstand van de provincie was gezet.

voor alle extra kosten laat opdraaien.


21

FOCUS OP DE REGIO’S

In de rubriek ‘Focus op de regio’s’ wordt in het Stivas Magazine altijd bericht over actuele ontwikkelingen in de Stivas-regio’s. In dit jubileummagazine worden heden en verleden aan elkaar gekoppeld, aan de hand van memorabele momenten uit de rijke Stivas-geschiedenis.

staat. De voorlopige koop is al gesloten

momenteel aan een ‘ontwikkelingsplan’

pan uit rijzen, kampt de Altonstichting op

bij de notaris. De voorzitter van Stivas De

voor Alton, het glastuinbouwgebied in

dat moment met financiële problemen.

Noordkop neemt razendsnel contact op

Heerhugowaard dat sinds de start in 1968

Rekenend op een provinciale garantie,

met de notaris én de betrokken bollente

voor veel werkgelegenheid zorgt. Door

besluit het bestuur tóch een stuk land

lers. Een maand later is de eerste kavel

sneden door de spoorlijn Den Helder-Alk

van 13 hectare in Alton II te kopen waar

ruil in de Stivas-historie waarbij alleen

maar, hebben Alton I en II de tuinbouw

het al jaren op zit te azen. De provincie is

bollentelers betrokken zijn een feit. “Het

in het gebied bovendien onmiskenbaar

laaiend. Het bestuur van de Altonstich

Stivas Noord-Holland schiet de kosten

Diepspitten was destijds duur, omdat de

betekende een mooie vooruitgang voor

een kwaliteitsimpuls gegeven. Als een

ting moet zich in Haarlem melden, waar

van het diepspitten en - eventueel -

machine speciaal vanuit Limburg naar

ons bedrijf,” vertelt Wim van der Salm,

barometer van de tuinbouw, is de ontwik

het de wind van voren krijgt van de Land-

draineren voor. De akkerbouwers mogen

Texel moet worden gehaald en zeker de

destijds één van de deelnemers. “Het op

keling van Alton echter altijd met horten

en Tuinbouwcommissie van Provinciale

de renteloze lening vervolgens in vier

eerste jaren nogal storingsgevoelig is.

pervlak van mijn bedrijf werd meer dan

en stoten gegaan. En soms ook wel met

Staten. Desondanks wordt de aankoop

jaarlijkse termijnen terugbetalen. “Een

Inmiddels beschikken enkele Texelse

verdubbeld, van 4,5 naar 10 hectare. Dat

het nodige rumoer, dat niet zelden breed

na lang wikken en wegen niet terugge

storende laag in de Texelse bodem kan in

loonwerkers en akkerbouwers over eigen,

gaf me de ruimte om een nieuwe schuur

wordt uitgemeten in de regionale media.

draaid. Gelukkig maar: mede dankzij de

droge jaren droogteschade veroorzaken

soms zelf ontworpen diepspitmachines.

neer te zetten. Ook de andere deelnemers

“Sinds het afblazen van de plannen voor

uitbreiding met Alton II en hernieuwde

aan de gewassen,” vertelt Flip Breman,

werden groter en beter van de kavelruil.

Alton III, in 2001, hebben we amper nog

belangstelling van glastuinders die in

voormalig penningmeester van Stichting

Sloten werden gedempt en rare hoeken

iets van de provincie gezien of gehoord,”

Sloten (gemeente Amsterdam) moeten

Agrarisch Texel. “Bij diepspitten wordt

werden recht gemaakt.”

moppert toenmalig voorzitter Jan Brink

wijken voor woningbouw, groeit Alton in

die storende laag gebroken, terwijl de

Kavelruil Koegras I geeft de aanzet voor

van de Altonstichting bijvoorbeeld in

de jaren die volgen uit tot een glastuin

teeltlaag ongemoeid wordt gelaten. In de

nog meer kavelruilen in bollengebied

oktober 2008, nota bene tijdens een

bouwgebied met een omvang van circa 90

loop der jaren werd diepspitten steeds

‘De Noord’, zoals Zijpe I en Zijpe II en

werkbezoek van gedeputeerde Jaap Bond

hectare glas (netto).

vaker gecombineerd met draineren. Die

Koegras II. “Zes jaar geleden ben ik uit

aan het gebied. “De provincie richt zich

De laatste jaren zit Alton weer in zwaar

combinatie levert de meest structurele

het bedrijf gestapt, maar ik ben er nog

sindsdien op de Wieringermeer (Agri

weer. Het gaat slecht in veel deelsectoren

grondverbetering op.”

wel bijna iedere dag te vinden,” vertelt

port) en West-Friesland (Het Grootslag)

van de glastuinbouw en dat is te merken:

Breman heeft de cijfers paraat: in de 34

Van der Salm. “Achter de schuur waarin

en laat ons min of meer links liggen.”

sommige ondernemers stoppen, anderen

jaar dat de ‘voorfinancieringsregeling’

de lelies worden bewaard en verwerkt,

Na een verhitte discussie onder leiding

zitten aan een caravanstalling te denken.

ligt nog steeds de mooie, rechthoekige

van gespreksleider Matthijs Beelen, die

In de wetenschap dat Grontmij aan een

kavel van 10 hectare. Maar die wordt

Alton omschrijft als ‘een rommeltje’,

ontwikkelingsplan werkt, gaat J. Entius &

door mijn zoon verhuurd. De teelt van

brengt de provinciale delegatie onder

zn stug door met de teelt van lelies. “Dat

20 hectare lelies vindt tegenwoordig in

andere een bezoek aan leliekwekerij

doen we met vier broers op een bedrijf

Limburg plaats.”

J. Entius & Zn – een bedrijf met een

met een teeltoppervlak van 4 hectare,” legt

geschiedenis die sinds 1968 verbonden

Adri Entius uit. “We kunnen hier boven

is met die van Alton. “Mijn vader was in

dien nog uitbreiden, met nog eens 8.000

dat jaar één van de eerste tuinders die een

m2. Nee, we willen hier niet weg, het is in

van Stivas van kracht is, wordt de struc tuur van 1.670 hectare land verbeterd door de diepspitmachine. Daarnaast

1992 - Tijdens het jaarlijkse voorzittersoverleg, op 3 september, vergapen de voorzitters van de regionale Stivassen zich op Texel aan de diepspitmachine.

wordt 1.025 kilometer drainage aange 2. STIVAS DE NOORDKOP

Werkgebieden regionale Stivassen

legd. In 2003 kan voor het laatst gebruik

1. Stichting Agrarisch Texel

worden gemaakt van de regeling, in 2007

2. Stivas De Noordkop

worden de laatste bedragen terugbetaald

3. Altonstichting

aan Stivas. “Diepspitten gebeurt nog

‘Op verjaardag werd basis voor ‘Koegras 1’ gelegd’

4. Stivas Zaan en Kennemer

steeds, maar akkerbouwers draaien nu

De Noordoostelijke Commissie Agrari

kavel kocht van de Altonstichting”, vertelt

Alton goed wonen en werken. Zorgelijk is

5. Stivas Westfriesland

direct voor alle kosten op,” legt Breman

sche Structuurverbetering (NOCAS), de

Adri Entius. Dat de grondprijs slechts

alleen wel dat de centrumfunctie van het

6. Stivas Midden Noord-Holland

uit. “De Stivas-regeling heeft diepspitten

voorloper van Stivas De Noordkop, richt

drie gulden per meter bedraagt, komt

gebied steeds meer onder druk staat.”

7. Stivas De Meerlanden-Amstelland

op het eiland absoluut een grote impuls

zich aanvankelijk uitsluitend op de Wie

doordat de kavels aanvankelijk niet van

8. Stivas De Vechtstreek

gegeven. En daarmee veel percelen een

ringerwaard. Van 1979 tot en met 1985

een gasaansluiting zijn voorzien. Kopers

stuk minder droogtegevoelig gemaakt.”

vinden er in die polder zeven kavelruilen

die hun kassen willen verwarmen, moeten

Stivas Noord-Holland besluit in 2003

plaats, met in totaal 77 deelnemers en

dat met een stookolie-installatie doen.

de voorfinancieringsregeling niet te

een totaal oppervlak van 400 hectare.

1. STICHTING AGRARISCH TEXEL

‘Diepspitregeling voorzag in een grote behoefte’

verlengen, omdat deze niet meer past

Nadat de commissie een stichting is

in het beleid. Bovendien worden er

geworden, Stivas De Noordkop, wordt de

vanuit Brussel vraagtekens bij gezet.

blik verlegd naar het flink versnipperde

Maar niet voor lang: al in 1970 komt 1987 - De deelnemers aan kavelruil ‘Koegras I’ poseren tevreden voor de fotograaf. Uiterst recht staat J.W. van den Heuvel, de toenmalige voorzitter van Stivas De Noordkop.

Gasunie met een voorstel om Alton van een gasnet te voorzien, op voorwaarde dat alle glastuinders gas gaan afnemen. De

Breman: “De regeling heeft absoluut in

noordwesten van het werkgebied. Daar

ondernemers die hun oliestook-installatie

Opgericht in 1970, heeft de Stichting

een grote behoefte voorzien, al was de

vindt veel bollenteelt plaats, door telers

al na twee jaar waardeloos zien worden,

Agrarisch Texel in de loop der jaren aan

belangstelling het ene jaar groter dan

die het land vaak niet bij het bedrijf

de basis gestaan van veel mooie kavelrui

het andere. Na een droge zomer met veel

hebben liggen. De basis voor kavelruil

len. Specifiek voor het Waddeneiland is

droogteschade aan de gewassen stonden

‘Koegras 1’ wordt gelegd op een ver

het ‘diepspitproject’, waar tientallen ak

de akkerbouwers bij wijze van spreken

jaardagsfeestje, in april 1986, waar een

‘Altongebied al 45 jaar barometer van tuinbouw’

kerbouwers in de Eierlandse Polder van

in de rij. Na een natte zomer liep het veel

Stivas-bestuurslid hoort dat er in polder

Op verzoek van onder andere de provincie

cie gewacht. Omdat de uitgifte van kavels

minder storm.”

Koegras een grondtransactie op stapel

en Stivas Noord-Holland, werkt Grontmij

in Alton I stagneert en de rentekosten de

1969 tot en met 2003 aan deelnemen. 22


3. ALTONSTICHTING

krijgen een vergoeding van Stivas. Hoewel de eerste plannen voor Alton II al in 1971 worden gesmeed, wordt in 1985 nog steeds op goedkeuring van de provin

1974 - In het bedrijf van hun vader aan de Veenhuizerweg in Heerhugowaard zijn broer en zus Duin sla aan het planten. Luttele kilometers verderop is de concentratie van glas in ‘Alton I’ op dat moment al in volle gang. VERVOLG PAGINA 50 >>


23

INTERVIEW

Oud-landbouwminister Cees Veerman:

Hoe is dat in vergelijking met Frankrijk?

‘Kavelruil is vertrouwen winnen en schrandere oplossingen bedenken’

“Daar wordt de landbouw door de burger nog hoger gewaar deerd. Al is dat toch meer op het romantische idee gestoeld. De stedeling vindt het geweldig om het weekend op het stille en rustige platteland te vertoeven. En dat is te danken aan de boeren die het landschap beheren. Dat besef leeft heel sterk. Daarom staan boeren ook nog hoger op de ladder dan in Nederland. Hoewel we hier dus ook de goede kant opgaan. Dat is mede te danken aan de extra diensten die boeren aanbieden op het vlak van zorg, recreatie en natuur.”

Hoe staat het met de agrarische structuur, qua bedrijfsgrootte en ligging van de percelen? “De Nederlandse structuur heeft voor- en nadelen. We hebben vruchtbare grond en door een goed waterbeheer geen

Cees Veerman was van 2002 tot en met 2007 landbouwminister. In zijn eerste jaar in het demissionaire kabinet was de bestuurder ook aanwezig op het jubileum ter gelegenheid van het veertig jarig bestaan van Stivas. Daar liet hij zich in lovende bewoordingen uit over de stichting. Niet omdat zijn ghostwriter hem dat voorkauwde (“ik stond op het ministerie bekend als iemand, die toch altijd zijn eigen draai aan het verhaal meegaf”), maar omdat hij overtuigd was van het nut van vrijwillige kavelruil. En dat is hij nog steeds, zo blijkt uit een vraaggesprek, opnieuw ter gelegenheid van een jubileum. Stivas Magazine legde hem tien jaar later de meest aansprekende citaten voor uit zijn toespraak van destijds.

last van droogte en tegelijk een goede ontwatering. Onverla ten die de waterschappen willen opdoeken, moeten we eens streng toespreken. En we hebben goede boeren, technisch en qua ondernemerszin. We leven in een klein land met veel mensen dicht op elkaar, die ook aanspraak op de ruimte maken. Daardoor is de sector in veel gebieden toch relatief kleinschalig gebleven. Daar komt geleidelijk verandering in. Vroeger dachten we dat we schaalvergroting met grote cultuurtechnische werken moesten ondersteunen in de vorm van de klassieke landinrichting, maar met slimme instrumen ten als vrijwillige kavelruil kunnen ook goede of misschien wel betere resultaten worden bereikt. Landinrichtingen duren niet alleen langer, maar zijn ook veel ingrijpender voor het

Bent u zelf nog agrarisch actief, het zij bestuurlijk dan wel als ondernemer?

de oogsttijd komt het nog wel eens voor dat ik moet of

landschap. Dat wordt niet altijd als even wenselijk ervaren.

eigenlijk mag bijspringen.”

Dat rechte en strakke is maatschappelijk niet langer geaccep

Cees Veerman: “Dat is allebei nog het geval. Ik ben CEO

teerd. Overigens kan ook schaalgrootte worden verwezenlijkt

van de familieonderneming Bracamonte BV dat met name

Welke affiniteit heeft u nog met de landbouw?

in zuivel handelt. Daarnaast ben ik commissaris bij Reesink

“Je wordt als boer geboren. Dat gevoel verlies je niet. Het is

(landbouwmechanisatie), bij Barenbrug BV (graszaden) en bij

een mooi beroep, dat gelukkig weer omhoog is geklommen

Heeft u zelf ooit aan een kavelruil deelgenomen?

de Rabobank. En ik ben zelf inderdaad nog steeds een beetje

op de maatschappelijke ladder. Mensen waarderen het meer

“Nog niet. We zitten in een gebied waar dertig jaar geleden

boer ook, met akkerbouwbedrijven in de Hoeksche Waard en

dat er boeren zijn. Voedsel is een basisbehoefte. Wat dat

landinrichting ‘Korendijk ‘ is afgerond. De verkaveling is nog

in de Franse Dordogne. Ik ben van de risico’s, als eigenaar

betreft zijn de tijden best gunstig. Door de bank genomen

steeds redelijk op peil, al zijn er sindsdien wel wat verande

van een holdingmaatschappij van de gebouwen, de gronden

stijgen de voedselprijzen en het sentiment is positiever.

ringen geweest. Die pakten voor ons steeds aardig uit. We

en machines, die door twee zonen van mij worden gehuurd.

Die trend is tien jaar geleden zo’n beetje ingezet. Daarvoor

hebben wat gronden kunnen kopen van boeren die stopten.

Zij doen de dagelijkse bedrijfsvoering. Een andere zoon heeft

werden boeren nog wel eens als ‘subsidietrekkers’ gezien.

Er is wel eens geruild, maar dan één op één. Er kunnen nu

een eigen machinefabriek, onder meer voor de landbouw

Dat beeld is wel bijgedraaid. De publieke opinie is nu wel

best nog wat dingen worden verbeterd, maar over het

mechanisatie.”

weer overtuigd van de belangrijke rol die boeren spelen. ”

algemeen kunnen we hier naar volle tevredenheid werken.”

Zit u zelf nog wel eens op de trekker?

Hoe zou u de Nederlandse land- en tuinbouw van nu typeren?

Wordt in Frankrijk eigenlijk kavelruil toegepast?

“Het gebeurt nog wel eens, al wordt het wel steeds ingewik kelder met al die moderne elektronica in de cabines. Dus

“De sector is erg in beweging. Er is sprake van veel dynamiek.

ingewikkelder in elkaar steekt. Of je een perceel mag verkopen

meestal pak ik een van de oudjes. Het geeft me nog steeds

Daarnaast is de land- en tuinbouw nog steeds heel innovatief.

een bepaalde rust. Dat gold zeker in de tijd dat ik nog politiek

Ondernemers blijven op zoek naar nieuwe en betere

actief was. Alleen in cabine kon ik dan goed tot mezelf komen.

teelt-, verwerkings- en afzetmethoden. En dat maakt de sector

Daar vergat ik de sores. Ik mag het nog steeds graag doen, al

qua export ook heel belangrijk. Niet alleen wat betreft de

gebeurt het door alle drukte steeds minder vaak. Met name in

productie, maar ook qua kennis.”


“Daar kennen ze het niet, omdat de Franse grondmarkt veel

‘Landinrichtingen duren niet alleen langer, maar zijn ook veel ingrijpender voor het landschap’

of verhuren wordt bepaald door een lokale commissie. Dat is bedoeld om de prijs niet op te drijven. Je kan het dus wel met een ander eens worden over een prijs of een ruil, maar zonder Foto: Bracamonte

24

door nauwer samen te werken met andere bedrijven.”

toestemming van de commissie gebeurt er niks. Ik vind het een middeleeuws instrument. En het kromme is dat een STIVAS * DECEMBER 2012

25

VERVOLG INTERVIEW

en houden is een gecompliceerd proces. Je moet vertrouwen

beheren, waarmee we versnippering van natuur-, land-

winnen en samen schrandere oplossingen bedenken… Vaak

bouw- of stadsbelang kunnen voorkomen.” – Ook dat is nog

is dat een kwestie van de lange adem.”

steeds actueel in Noord-Holland, waar wordt nagedacht over grotere beheereenheden voor natuur en recreatie…

“De stichting is met haar veertig jaar in de kracht van

“Dat zou toch prachtig zijn. Het gaat om het in overeenstem

haar leven, getuige ook de inzet bij de realisering van de

ming brengen van elkaars belangen. Daar zijn bestuurders

HSL-lijn, een schoolvoorbeeld van kavelruil.”

voor. Je moet zeker je eigen belangen verdedigen, maar je

“Dat was het ook. Die ruil was een megaproject. Qua

tegelijkertijd ook in de belangen van anderen verplaatsen.

verwerving en aanleg is dat destijds goed verlopen, over de

Anders kom je nooit tot overeenstemming. Dan ben je een

exploitatie hebben we het nu maar even niet. Verder is het

actievoerder die alleen kreten slaakt. Compromissen sluiten

een pluspunt dat sommige belangen ook buiten de landbouw

is ook een vorm van beschaving. Zulke compromissen waren

liggen. Stivas kan zo ook haar brede maatschappelijke nut

tien jaar geleden niet vanzelfsprekend. Oud-minister Jan de

laten zien.”

Koning stelde ooit: ‘besturen is de mensen één stap verder brengen, dan ze zelf zouden hebben gezet’. Je moet de

“Kavelruil is een goed instrument om nieuwe balansen aan

achterban als het ware aan de hand meenemen.”

te brengen in het landelijk gebied.” – Is dat nog steeds het geval?

“Tegenstellingen moeten helder worden benoemd en

“Zeker. Denk aan de aanleg van recreatie- of natuurgebieden

belangen moeten rationeel worden gewogen. Boeren en

op plekken waar die het beste tot hun recht komen, bijvoor

tuinders zijn daarbij niet de sluitpost van die discussie maar

beeld omdat het aansluit op het ecologische systeem of

nemen volop deel aan de besprekingen. Gewoon omdat ze

omdat de burgers er daar behoefte aan hebben.”

er toe doen!” – Was dat een voorloper op de integrale gebiedsaanpak?

“Natuurgebieden hoeven niet per definitie een rijksaankoop

“Die kwam destijds inderdaad net zo’n beetje op gang.

te zijn, maar kunnen ook langs een andere weg worden

Overigens is dat niet mijn verdienste. Pieter van Geel heeft

gerealiseerd, namelijk kavelruil.” – Dat is nog steeds actueel,

er als Brabantse gedeputeerde als een van de eersten vol op

zij het in negatieve zin – vanwege de BBL-gronden die nog

ingezet. Daar kon ik me toen al volledig in vinden.”

steeds maar lastig beschikbaar komen voor gebiedsproces-

Minister Cees Veerman geeft op zijn boerderij in de Hoeksche Waard een feestje voor zijn topambtenaren.

Foto: Marcel van den Bergh (Hollandse Hoogte)

sen?

“DLG is er voor de regie, het Kadaster voor de rechtszeker-

“Dat is jammer. Eigenlijk moet het veel zakelijker worden

heid en Stivas voor de praktijk. Die rolverdeling moet ook

bekeken. Het gaat niet om het label, maar om de doel

in de toekomst worden voortgezet.” – Staat die stelling door

stellingen. Nu stagneert het doordat het ene niet kan, maar

de bezuinigingen niet teveel onder druk?

het andere ook niet. Stel dat er geen labels aan zouden

“Ik blijf toch pleiten voor die drie-eenheid, want alleen dan

hangen, wat zou dan een goede indeling zijn? Die vraag moet

kan je iets bereiken. Ik ga niet over de toekomst van zulke

leidend zijn. Het is net als met een legpuzzel, want dat is het

instanties, maar meestal helpt het niet om organisaties die

Fransman andersom wel de halve Hoeksche Waard kan

distantiëren, is niet mijn opvatting. Maar goed, ik ben

eigenlijk: als je bepaalde stukjes niet mag gebruiken, dan

iets belangrijks doen, opnieuw in te richten. Vaak raak je dan

opkopen. Maar om terug te komen op die kansen voor

geen staatssecretaris.”

wordt de oplossing vinden ook een stuk moeilijker.”

veel meer intern gericht. Uiteindelijk heeft niemand daar

kavelruil: dat is in Frankrijk dus ondoenlijk.”

Wat vindt u ervan dat staatssecretaris Bleker destijds de verantwoordelijkheid voor de inzet van kavelruil heeft overgedragen aan de provincie (die bepaalt zelf of ze er iets mee doet of niet)?

baat bij. Kavelruil is een gecompliceerd proces, dat niet alleen

Tot slot wil ik u enkele uitspraken van tien jaar geleden voorleggen en ze waar nodig plaatsen in actueel perspectief…

“De land- en tuinbouw raakt steeds inniger vervlochten met

bepaalde kennis (van de lokale situatie), maar ook bepaalde

het publieke belang. Dat is op zich goed, als het maar geen

vaardigheden vergt.”

“Bewindspersonen doen het voor de mensen in het land en

“Het is niet in de knoop geraakt. Het is juist verheugend dat

“Kavelruil moet in de toekomst ook meer worden ingezet

knoop wordt.” – Hoe is dat nu?

daar ontbreekt het nog wel eens aan.” – Is dat nog steeds zo?

het publieke en agrarische belang dichter naar elkaar zijn toe

voor de sociale cohesie van het landelijk gebied.” – Een

“Ik doe daar liever geen uitspraken over, want ik wil me niet

“Daar doe ik geen uitspraak over. Wel staat voor mij vast:

gegroeid. We zijn geen sector die verdwijnt, dat werd wel eens

mooie volzin...

in de politiek mengen. Kavelruil is een eenvoudige manier

politiek doe je niet voor jezelf maar voor anderen. Je

gedacht door de verschuiving van de productie naar Oost-

(Lachend): “Ik vind het eigenlijk nog steeds een hele goede

om de landbouwstructuur te verbeteren. Als de overheid daar

probeert de wereld een beetje beter te maken. Zo niet, dan

Europa. We zorgen ook voor de stoffering en het onderhoud

speech.”

‘een kontje’ aan kan geven, dan is dat toch prachtig? Het

is wantrouwen tegenover een politicus op zijn plek.”

van het landschap. Denk daarbij de boeren weg en die opgave

dient het algemene belang van de sector. Soms kunnen twee

wordt onbetaalbaar. Boeren houden het landschap open.

“Succes en graag kom ik u op het vijftigjarig jubileum

mensen niet ruilen, maar drie of vier wel. Zo ontstaat iets

“In het jubileumboek over dertig jaar Stivas kom ik de

Anders zou alles verruigen en uiteindelijk bos worden. Juist

van harte feliciteren.” – Mogen we u uitnodigen in de

moois. Wel is een onafhankelijke partij nodig, die bemiddelt.

regel tegen ‘En nooit de moed opgeven’. Dat heb ik (als

die variatie maakt ons landschap zo aantrekkelijk.”

Statenzaal?

Mensen bij elkaar brengen is toch een prachtige bezigheid?

demissionair minister) maar u als stichting ook wel nodig.”

Beter dan mensen uit elkaar spelen. Daarom vind ik het mooi

“Dat is nog onverminderd van kracht. Mensen van

“Er zijn al goede voorbeelden van clustering van bedrijven

aan de bewindsvoerder van dat moment te vragen, wie dat

als overheden een bijdrage leveren. Om je daar bewust van te

verschillende achtergronden en belangen bij elkaar brengen

die gezamenlijk een gebied volgens dezelfde filosofie

dan ook maar mag zijn.”

26


“Dat gaat ook wel door zonder mij. Ik raad u aan om het


27

RUILCOLUMN

REPORTAGE

Geloofwaardig

Rondrit over ‘historische grond’ op Waddeneiland

BALLUM (AMELAND), VRIJDAG 28 SEPTEMBER 2012

verschuiving van de focus van agrarische

kennis van de medewerkers op kantoor.

naar meer integrale ruilen.

De schaalgrootte zet voorlopig nog wel

Ik geloof in de kracht van die integrale

door. Er blijven ondernemers gronden

aanpak. Niet alleen omdat er daardoor

kopen en die liggen meestal niet op

meer middelen kunnen vrijkomen, maar

de meest efficiënte plek. Dat betekent

ook vanwege het bredere draagvlak voor

dus dat er behoefte blijft aan structuur

functieveranderingen en dus ook voor

verbetering. We hechten als LTO Noord

kavelruilen. Meerdere partijen zitten

grote waarde aan voldoende ruimte

constructief om tafel en boeken allemaal

voor boeren en tuinders om zo efficiënt

winst. Anders zouden ze niet meedoen.

mogelijk te kunnen ondernemen. Dat

Stivas is er dus in geslaagd om in dat

kan door kavelruil, maar ook door de

gewijzigde krachtenveld opnieuw haar

structuuronderzoeken en Landbouw

positie te vinden. Dat vind ik een hele

Effect Rapportages die de stichting heeft

sterke zet. Het zou jammer zijn als dat

uitgevoerd voor allerlei gemeenten en

door allerlei ingewikkelde (Europese)

regio’s in Noord-Holland. De uitkomsten

subsidiestructuren teniet zou worden

daarvan zijn een goede bouwsteen voor

gedaan. Vooral ook gezien de grote

bestemmingsplannen en gebiedsproces

opgaven die er in de provincie nog

sen die uiteindelijk het kader vormen

liggen, bijvoorbeeld in gebieden als de

waarbinnen ondernemers hun bedrijf

Noordkop (voormalig plangebied

kunnen ontwikkelen. Een mooi voorbeeld

Wieringerrandmeer), Kennemerland,

is het project Amstelgroen, waar een

8.56 uur

zuivelfabriek zijn weer vaste klant, sinds de ondergrondse

Laag-Holland en de Vechtstreek. Daar

onafhankelijke inventarisatie er toe heeft

De boot in de veerhaven van Holwerd ligt klaar. Het is

melkleiding enkele jaren geleden werd ontmanteld.

Stivas is een unieke organisatie in

moet zeker nog het nodige gebeuren.

geleid dat de agrarische bedrijven in het

vrijdag dus veel (Duitse) toeristen steken voor hun week

Achttien actieve melkveehouders telt Ameland nog. En dat

‘kavelruilland’. Ze heeft in de loop der

Dat het nu financieel even lastig is van

gebied niet (volledig) zijn doorsneden.

endje weg de loopplank over. Ameland is een van de eerste

is grotendeels te danken aan de ruilverkavelingen op het

jaren een ijzersterke naam opgebouwd.

wege de bezuinigingen, zie ik voorlopig

Stivas heeft een wezenlijke bijdrage

Waddeneilanden die in de wederopbouw na de Tweede

eiland.

Niet alleen in de provincie, maar ook

nog niet als een onoverkomelijk gevaar.

geleverd aan de ontwikkeling van de

Wereldoorlog de economische kansen van toerisme wist te

agribusiness in de provincie. De Noord

verzilveren. Samen met de landbouw was het jarenlang de

Op Ameland gold tot het eind van de negentiende eeuw

kop heeft daarvoor zelfs de Greenport-

drager van het eiland. Langzaam is het zwaartepunt meer

het marke-stelsel. Elke markgenoot had het recht tot

status gekregen van het Rijk. Daarmee

op de recreatie komen te liggen. Vele agrarische gebou

weiden van vee op de zogeheten mark (gemeenschap-

staat het gebied internationaal ook op

wen zijn inmiddels omgevormd tot vakantieverblijven of

pelijke weide). Daar kwam voor het westelijke deel van

de kaart. Ik denk dat de rol van Stivas

groepsaccommodaties.

het eiland verandering in toen van overheidswege in

daarbuiten. Ik kan dat goed vergelijken in LTO Noord-verband, waar ik merk dat ze in andere provincies best een beetje jaloers kijken naar wat er in Noord-Holland mogelijk is. Stivas heeft haar nut zeker bewezen, door naast

‘Stivas is voor provincie ook goede binnenkomer in gebiedsproces, door de opgebouwde naam’

de grote ruilverkavelingen ook met

Ameland, bakermat van de ruilverkaveling

daarbij wel eens wat wordt onderschat.

1896 gelast werd tot verdeling van de ‘de buitenweide

De stichting hoeft niet bescheiden te

Het is 1916. Ameland schrijft geschiedenis door bij

van Hollum en Ballum’. Niet alle percelen waren van

vrijwillige kavelruilen te zorgen voor

De organisatie zal zich ongetwijfeld

zijn. Ondanks haar vijftig jaar is Stivas

het dorp Ballum de eerste vrijwillige kavelruil van

even goede kwaliteit, dus dat gebeurde bij loting. In

structuurverbetering. Daarnaast is de

verder aanpassen, om actief mee te

nog steeds energiek en flexibel om het

Nederland te realiseren. Waar Stivas in 2012 haar

feite gaf deze verdeling de beslissende stoot tot de

stichting de laatste tien jaar steeds goed

blijven draaien in het landelijk gebied.

landelijk gebied van dienst te zijn. Ook

vijftigjarige bestaan viert, is de ruilverkaveling nog

oprichting van het waterschap De Grieën.

ingesprongen op veranderingen in het

Stivas is voor de provincie in mijn ogen

voor de toekomst.

drie jaar verwijderd van een eeuwfeest! De ruil vond

krachtenveld op het platteland. Voorheen

ook gewoon een goede binnenkomer

waren er voornamelijk agrarische ruilen,

in zo’n gebiedsproces, vanwege de

Ard Mooij

lingswet. Deels op initiatief van de overheid, maar ook

maar gaandeweg heeft de stichting zich

opgebouwde naam. Ze heeft een

SECRETARIS LTO NOORD NOORD-HOLLAND

van enkele vooraanstaande personen op het eiland,

ook meer gemanifesteerd als onafhan

geloofwaardige onafhankelijke positie,

die de economie een impuls wilden geven. Waaronder

kelijke begeleider bij functiewijzigingen.

met vertrouwen bij de ondernemers,

ook Mr. Theo Marius Theresius van Welderen baron

Voor boeren en tuinders is de pijn van

maar ook bij overheden en andere

Rengers, voorzitter van waterschap De Grieën.

zulke nieuwe functies verzacht, doordat

organisaties. En ze hebben kennis van

via Stivas tegelijk ook de agrarische

zaken. Aan de ene kant in het gebied,

structuur wordt aangepakt. Uiteindelijk

vanwege de contacten met de regionale

10.22 uur

profiteert het hele buitengebied van die

besturen. En daarnaast ook de technisch

De boot meert aan. Op het parkeerdek heeft vrachtverkeer

destijds plaats negen jaar voor de officiële ruilverkave-

voorrang op de personenauto’s. Ook de melkwagens van de

28



29

VERVOLG REPORTAGE

11.48 uur

‘Alle 119 eigenaren moesten meewerken. Een weige-

13.24 uur

In Hotel De Jong in Nes staat het personeel op de uitkijk,

raar had de ruil kunnen tegenhouden, zoals aanvan-

Tussen door initieerde de veehouder zelf nog eens een

wachtend op de volgende stroom toeristen die de veerboot

kelijk gebeurde in Hollum. Achteraf een gemiste kans,

vrijwillige kavelruil. “Een speciale organisatie om een ruil

in het naseizoen elke twee uur aan wal spuwt. Vaak een

want behalve het tegengaan van de versnippering

te begeleiden is er niet op Ameland. Vandaar dat ik het heb

half uur later, komen de eerste vakantiegangers dan aan

betekende de ruil bij Ballum ook een enorme vooruit-

opgepakt. Aan de ene kant lastig, omdat ik er zelf ook baat

in het fraaie dorpje. ‘Verse koffie met een appelpunt’ staat

gang voor de bereikbaarheid. Gebruikers hoefden niet

bij had. Toch zijn we eruit gekomen, maar vraag niet hoe.

al klaar, zo meldt het bord buiten. Het merendeel van de

meer over elkaars land, het hele gebied was vanaf één

Het begon met een perceel in Hollum dat ik kon kopen

bezoekers komt op een gehuurde fiets, want een auto

weg uit het dorp

en met twee andere partijen kon doorruilen naar grond

meenemen op de overtocht is behoorlijk prijzig. Veel

bereikbaar en

dichterbij huis, maar de situatie veranderde steeds en er

eilanders zijn van het toerisme afhankelijk. De landbouw

kreeg een goede

sloten steeds meer belangstellenden aan. Drie jaar laten

waterafvoer.

zaten we met zijn dertienen om tafel. Ik wilde wel eens een

De productiviteit

knoop doorhakken en heb de kerk toen geld bijgeboden.

nam enorm toe

Voor hen was de ruil anders niet interessant genoeg. Ik

en de grondprijs

heb er wel direct een deadline aan verbonden, anders

in de Ballumer

zou er echt geen eind aan komen. Anderen verklaarden

Mieden steeg

me voor gek, maar uiteindelijk was het me dat geld zeker

vervult in dat opzicht zeker ook een belangrijke rol, als beheerder van het cultuurlandschap, dat bij de toerist net

10.22 uur

zo geliefd is als het strand en de zee. Het waterschap moest ervoor zorgen dat er een zuidelijke zeedijk tot stand kwam, omdat pas dan ten volle kon worden geprofiteerd van de te verdelen

een jaar na de ruilverkaveling tot bijna het dubbele.

waard,”aldus De Boer die op dat terrein voorlopig niet veel

gemeenschappelijke weide. Het is tegelijk de eerste

In 1924 volgde alsnog de ruilverkaveling van Hollum.

nieuwe ontwikkelingen verwacht. “Het eiland zit agrarisch

aanzet van de ruilverkaveling. Zodoende krijgen de

De derde op Ameland vindt pas in 1948 plaats en wel

behoorlijk op slot. Zeker door Natura 2000. Op veel per

percelen net boven de dijk ook meer waarde als goede

in het gebied rond Nes en Buren.

celen zitten aantrekkelijke beheerpakketten, die de gebrui

landbouwgrond. Het kritieke punt is de ronduit slechte structuur rondom Ballum. ‘De 190 hectare van de

12.51 uur

Miede (laaggelegen binnendijkse graslanden, red.)

Klaas André is aan de overkant van de weg bezig om balen

was versnipperd over 3659 percelen die toebehoorden

ruwvoer te stapelen: Als hij de auto van de gasten op het

kers graag vasthouden, ongeacht de voortzetting van hun agrarische bedrijven. Dat is op zich te begrijpen, al zorgt het ook voor verrommeling van het cultuurlandschap.”

erf ziet staan komt hij er direct aangesjeesd. Zo werkt hij.

13.58 uur

percelen over met een gemiddelde grootte van 0,76

Snel en kordaat. De handdruk is stevig. Aan de keukentafel

De Boer praat honderduit. Over de manege die ze een tijd

hectare.

onderwerpt hij op ons verzoek de agrarische ontwikkelin

runden als neventak (“ook dat is een kwestie van gunnen”),

gen aan een nabeschouwing. “Er zit een wezenlijk verschil

maar ook over het loonwerk dat hij veel doet en het over

tussen het oosten en westen van het eiland. Hier zijn ze

het schema van vijf keer melken in twee dagen, dat hij jaren

van oudsher veel coöperatiever, terwijl ze in Nes en Buren

hanteerde. Vol humor en zelfspot, dus zeker onderhoudend,

veel meer op zichzelf zijn. Kavelruil is toch een kwestie van

maar we moeten door. En eigenlijk heeft De Boer ook nog

elkaar iets gunnen. De gunfactor is daar een stuk kleiner.”

genoeg te doen. Voor we goed en wel het erf afrijden heeft

aan 119 eigenaren. Na de verkaveling bleven er 219

12:37 uur

hij de eerste vracht ruwvoer al weer verplaatst. Vader Keimpe de Boer diende in Indië en begon na

12:51 uur

12.37 uur

zijn repatriëring met twee koeien in Hollum. In 1960

14.14 uur

verhuisde hij met zijn gezin naar een van de laatste

Via het pittoreske Ballum rijden we naar Hollum, waar

ruilverkavelingsboerderijen aan de Smitteweg.

in Museum Sorgdrager tot en met oktober een agrarische

Nadien volgden er ook nog enkele ruilen, waaronder

expositie is ingericht. De man achter de kassa weet wel

ook een Ruilverkaveling met Agrarisch Karakter

iemand die ons er iets meer over kan vertellen. En daarvan

(RAK) midden jaren negentig.

is geen woord gelogen, blijkt even later als Pieter Jan

afgewisseld met bomen en duinen (voor de toeristen) met

Borsch uit de coulissen van het museum verschijnt. Hij is

eigen ogen te aanschouwen. En om van veehouder Klaas

razend enthousiast over hetgeen de LTO Noord-afdeling

André de Boer te horen wat de vrijwillige ruilverkaveling

samen met de historische vereniging bij elkaar hebben

en later ook vrijwillige kavelruil voor de landbouw in het

weten te brengen. Het getoonde is gelijk ook een rode draad

algemeen en hem in het bijzonder hebben betekend. Het

in zijn familiegeschiedenis, net als in die van vele andere

eerste contact is pas een half uur eerder telefonisch gelegd.

Amelanders. “Heel veel mensen leefden van de landbouw.

“Ik ben toch bij de boerderij aan het werk, dus kom maar

Ook mijn vader. De boerderijen stonden allemaal in het

Via de Verbindingsweg – de enige hoofdweg op het eiland

langs.” Het is de voorbode voor het ongecompliceerde

dorp. Het buitengebied was woest en ruig. De gecultiveerde

– gaat de reis westwaarts naar Ballum om de ‘historische

karakter van De Boer.

gronden werden grotendeels gedeeld gebruikt. Een koe, een

gronden’ gestoffeerd met veel gras (voor de koeien),

30


varken, wat schapen en een groenteperceeltje vormden de


31

WWW.

VERVOLG REPORTAGE

Richard & José Enthoven

13.58 uur smalle basis onder het inkomen, de rest moest via allerlei losse klussen bij elkaar worden verdiend. Met vijf koeien was je een grote boer,” vertelt Borsch, die in het museum ook de laatste overgebleven stal uit die periode laat zien. “De ruilverkavelingen hebben het aanzicht van het eiland compleet gewijzigd. Het landschap zag er anders uit, maar ook het dorpsleven veranderde. Uiteindelijk ten goede natuurlijk. Het heeft Ameland gebracht tot wat het nu is.”

14.51 uur Buiten bij enkele oude werktuigen nemen we afscheid. Ook Borsch kan nog veel meer vertellen over de landbouw op

14.14 uur

het eiland, maar we willen ook nog een stukje van de fiets tocht meepikken. Per auto welteverstaan, want we durven het ’s middags niet op de laatste boot aan te laten komen.

15.30 uur Langs de 20 kilometer lange tocht van museum Sorgdrager

Kijk voo volle dige r het ver www .stiv haal op a s port rette nh.nl/ ngal erij

naar landbouw- en juttersmuseum Swartwoude in Buren staan vijftien zogeheten blikvangers opgesteld. De infor matiepanelen hebben allemaal ook een QR-code. Als die wordt gescand met een mobiele telefoon, verschijnt er in het display extra informatie over het onderwerp. Het is nog een bewijs dat Ameland ook de laatste jaren zeker met zijn tijd is meegegaan.

14.51 uur

Zwart-wit foto’s: Historisch fotoboek Ballum; uitgeverij Profiel; 1985

Wie

Waar

Wat

Richard en José Enthoven hebben een

Door de percelen te herschikken, hielden de

Tien jaar later zijn de destijds gevormde

akkerbouwbedrijf in Weteringbrug in de

zeven ondernemers die wilden doorboeren

bouwblokken nog steeds redelijk in tact.

Haarlemmermeer. Ruim tien jaar geleden

toch aanaangesloten bouwblokken. Cruciaal

Zonder deze ruil, hadden er onherroepelijk

zat Richard nog in maatschap met zijn vader

in de ruil was de inzet van Hoeve Alkemade,

meerdere ondernemers moeten vertrekken,

Dick. Samen met een negental akkerbouwers

waarnaar Enthoven verkaste. “BBL was eerst

vermoedt Richard. “Het houdt namelijk niet op

in de buurt werden ze geconfronteerd met

niet van zins om het bedrijf in de ruil in te

bij alleen die spoorlijn. Inmiddels is ook de A4

de doorsnijding van hun percelen door het

brengen, terwijl dat voor onze groep cruciaal

verbreed, waardoor we ook alweer een strook

HSL-tracé. “We hebben destijds de hoofden

was. Alleen dan zouden we er namelijk

grond hebben moeten inleveren. Als we toen

bij elkaar gestoken en zelf een ruilplan

allemaal baat bij hebben. Uiteindelijk is het

niet samen met Stivas alles op alles hadden

opgesteld, om te voorkomen dat alle bedrijven

toch gelukt, mede dankzij de positieve inbreng

gezet om deze ruil erdoor te krijgen, was dit

versnipperd zouden raken.”

van gedeputeerde Bob Verburg.”

agrarische gebied helemaal verbrokkeld.”

15.30 uur 32



33

Actueel

Stivas maakt fictief ruilplan voor gebied Wieringerrandmeer

Inventariseren, puzzelen en plan voorleggen waar iedereen van profiteert

ontwikkelingsvisie verschenen in 2005 en de in 2008 in

aan de zuidzijde van de polder Waard Nieuwland en voor

opdracht van Stivas uitgevoerde Globale Verkavelingsanalyse

vrij liggende fietspaden in de polder Waard Nieuwland als

door het Kadaster, onderschrijven dat nut en die noodzaak

recreatieve en verkeersveilige noord-zuidverbinding.

om te komen tot een (her)verkaveling in de Wieringermeer

Als gevolg van het fictief plan ontstaan er drie tot vijf

en op Wieringen. Inmiddels is duidelijk uit de gesprekken

agrarische bedrijfslocaties die ingezet kunnen worden voor

met de grondeigenaren en –gebruikers dat die wil om het

agrarische structuurverbetering in de Wieringermeer of voor

gebied efficiënter in te delen ook bestaat. Belangrijk daarbij

inplaatsing van agrarische ondernemers uit andere delen van

is ook de medewerking van het Rijksvastgoed Ontwikkelings

de provincie.

bedrijf (RVOB, voorheen Domeinen) als grootste verpachter, maar ook de constructieve opstelling van Staatsbosbeheer, het Hoogheemraadschap Holland Noorderkwartier en de nieuwe gemeente Hollands Kroon.

Inrichtingsplan Vanwege de directe betrokkenheid van partijen is er draag

Voor de realisatie van het Wieringerrandmeer heeft Noord-Holland een stevige grondpositie ingenomen. Sinds de plannen op 1 november 2010 zijn gewijzigd, beraadt de provincie zich op de toekomst van het gebied, met agrarische structuurverbetering als een belangrijke hoofddoel. Stivas Noord-Holland inventariseerde binnen enkele maanden de plannen van ondernemers en organisaties in het gebied en stelde op basis daarvan een fictief ruilplan op.

Gedeputeerde Tjeerd Talsma: ‘Agrariërs én provincie hebben vertrouwen in Stivas’

vlak om het instrument (vrijwillige) kavelruil in te zetten

Verantwoordelijk gedeputeerde Tjeerd Talsma stelt in een

voor herverkaveling. Er wordt optimaal gebruik gemaakt

reactie dat ‘de nadruk sterk wordt gelegd op de agrarische

van de lokale en regionale grondmarktsituatie maar ook het

structuurversterking. “Voor de provincie is het speelveld

aanwezig ondernemerschap. Het fictief plan houdt niet alleen

breder. Voor ons zijn ook de economische en ecologische

rekening met de ligging en afstand van percelen ten opzichte

impuls van belang. Dat betekent dat de gebiedsontwikkeling

van het bedrijf maar ook met inhoudelijke aspecten zoals

voor de Polder Waard Nieuwland op onderdelen dan ook zou

de gebruiksmogelijkheden voor veehouderij en akkerbouw,

kunnen afwijken van het fictieve kavelruilplan van Stivas.”

maar ook de kwaliteit van de grond. Als het natuur betreft is de ecologische kwaliteit maatgevend. Het fictief plan vorm

Waarom Stivas deze opdracht gegeven en wat vindt u

In september zijn de conclusies en aanbevelingen op het

Het is voor het eerste dat Stivas een dergelijke opdracht

de basis voor een verkavelingsplan dat nader moet worden

van de uitkomsten?

provinciehuis in Haarlem toegelicht, waarna Stivas in

heeft gekregen, hoewel de aanpak grote overeenkomsten

uitgewerkt. Daarin kunnen ook aanpassingen en verbeterin

Talsma: “Gedeputeerde Staten hebben de opdracht aan Stivas

een vervolgopdracht de betrokkenen tijdens meerdere

vertoont met de gangbare aanpak van de stichting in kleinere

gen worden meegenomen.

gegeven omdat het in dit proces gaat om eigendommen van

zittingsdagen over hun deel van het plan heeft ingelicht.

vrijwillige ruilen: wensen inventariseren, puzzelen met

Gedeputeerde Staten hebben 25 september besloten om

mensen. Stivas heeft het vertrouwen van de agrariërs én van

De reacties van de partijen waarmee is gesproken zijn

de ruimte en een scenario voorleggen aan de deelnemers,

Stivas die vervolgopdracht te verlenen, waarmee het in

de provincie om zo’n complex traject tot een goed einde te

overwegend positief.

met als basisregel dat iedereen erop vooruit gaat. Stivas

richtingsplan wordt omgezet van fictief naar praktijk. De

brengen. Het ziet er goed uit, Stivas heeft een degelijk rapport

verwacht dat het in toekomst

verkaveling wordt opgesplitst in meerdere deelplannen en

neergelegd wat een goede basis biedt voor het vervolgtraject.”

vaker gebeurt, mede gezien

start met deelplan Wieringen/Waard Nieuwland. Uit de

de insteek van de provinciale

inventarisatie door Stivas blijkt verder dat het gebied ruwweg

Hoe gaat het straks verder van fictief naar praktisch plan

agenda Natuur, Recreatie en

is op te splitsen in drie regio’s met een eigen inrichting. Voor

en ook daarna?

Landbouw, waarbij ook

de Wieringermeer passen grote kavels dichter bij huis met

Talsma: “In de Kop van Noord-Holland wordt hard gewerkt.

grootschalige verschuiving van

agrarische productie als hoofdfunctie. Op Wieringen zouden

Er spelen diverse ontwikkelingen zoals het gebiedsontwik

functies aan de orde is. Door de

kavels bij huis of het bedrijf geruild kunnen worden met

kelingsproces voor de polder Waard Nieuwland en de gewenste

decentralisatie van ruimtelijke

respect voor landbouw, natuur, recreatie, cultuurhistorie en

realisatie van de groenopgave. Rekening houdend met de

en landschappelijke taken,

perceelvormen. Hierdoor blijft landbouw mogelijk op een

diverse ontwikkelingen worden nu concreet aparte kavelruilen

heeft Noord-Holland onlangs

uniek stukje Nederland wat bovendien aantrekkelijk blijft

uitgewerkt. Hierbij kunnen de provinciale eigendommen

aangekondigd daarin nog meer

voor recreanten. In de Polder Waard Nieuwland zouden

betrokken worden. Na uitwerking van deze concrete kavelruilen

de regie te willen nemen.

landbouw, veeteelt, waterberging en recreatie goed naast

zullen GS een besluit tot het aangaan van de afzonderlijke

In 2011 verscheen het rapport

elkaar kunnen functioneren.

grondtransacties nemen, waarbij de provinciale beleidsopgaven

‘Kop op de kaart!’ van de

Een belangrijke conclusie na een eerste doorrekening is

en de private belangen van de provincie worden meegewogen.”

commissie Dwarshuis, waarin

dat door te ruilen met 600 hectare grond er 1.000 hectare

expliciet de aanbeveling werd

agrarische structuurverbetering is te behalen. In het fictieve

Stivas verwacht dat zich meer van zulke opdrachten

gedaan om door middel van

verkavelingsplan is naast agrarische structuurverbetering

aandienen, ook in het kader nieuwe agenda Natuur

kavelruil de agrarische struc

gedacht aan het creëren van ruimte om drie bestaande waar

Recreatie Landbouw. Hoe ziet u dat?

tuur te verbeteren en daarnaast

devolle natuurlocaties op Wieringen te vergroten en tevens

Talsma: “Bij toekomstige opdrachten maakt de provincie

ook andere functies in het

te onderzoeken of twee bestaande gebieden aan de landbouw

opnieuw een afweging. Op dit moment richt ik me op het suc

plangebied te realiseren

kunnen worden teruggeven. Bovendien zou er door middel

cesvol afronden van deze kavelruilen waarmee uitvoering wordt

(zie ook kader). De Landbouw

van de kavelruil ruimte kunnen komen voor waterberging

gegeven aan de aanbeveling van de commissie Dwarshuis.”

Het Algemeen Bestuur bracht 1 november een bezoek aan het projectgebied van het Wieringerrandmeer.

34


Foto: John Oud


35

IN VOGELVLUCHT EGMOND

“Een andere ruil die me is bijgebleven vond plaats in het kader van de verbreding van de Herenweg bij Egmond. Vooral vanwege het grote aantal verschillende functies dat erin zat.” Monique van Peperstraten (Stivas Noord-Holland) PAGINA 39 >> © PETER VAN AALST - 2011

36



37

ACHTERGROND

Vijf vragen en twee stellingen voor kavelruilcoördinatoren

‘We staan onveranderd met onze laarzen in de klei’ Bij de verzelfstandiging van Stivas in 2007 hebben de provinciale medewerkers Wouter van Egteren en Monique van Peperstraten ervoor gekozen hun werk voor de stichting voort te zetten. Samen met freelancer Dick Wismeijer – die met name voor ruilen in de Noordelijke Vechtstreek wordt ingezet – blikken ze aan de hand van vijf vragen en twee stellingen terug en kijken vooral ook vooruit. Hoe zou je de organisatie van Stivas in enkele zinnen typeren?

teerd. In de oriënterende fase kunnen we daardoor de

Van Peperstraten: “Stivas is een praktische organisatie,

waarde van een organisatie als Stivas.”

die dicht bij de ondernemers staat en die snel resultaten kan

Van Egteren: “Elke keer dienen zich weer nieuwe uitda

boeken. Verder is het voor ondernemers een club waarop ze

gingen aan, op nieuwe plekken en met nieuwe ondernemers

kunnen vertrouwen.”

en partijen. Het is een soort avontuur, dat begint bij de wil

Van Egteren: “Ik sluit me daar volledig bij aan. We hebben

animo onder ondernemers peilen. Hierin zit ook de meer

Monique van Peperstraten, Wouter van Egteren en Dick Wismeijer.

krijgen. Dat was echt zenuwslopend. Op zich is dat een leuk

om te ruilen. En dan is het de kunst om te kijken of het lukt

Welke kavelruil is je het meest bijgebleven en waarom?

een klein team met korte lijnen. We worden erkend en

om alle partijen op één lijn te krijgen. Als dat lukt, geeft dat

Van Egteren: “Nog veel meer dan de ruil zelf, herinner ik

is afgelopen, maar zo hoeven ze voor mij niet elke keer te

gedragen door LTO Noord en hebben zelf een regionaal

enorm veel voldoening. Gebeurt dat niet, dan is dat soms wel

me de gesprekken die we in het stadium daarvoor hebben

verlopen. Er viel echt een last van me af. Een andere ruil die

bestuurlijk netwerk. Daarmee zijn we een unieke organisatie

slikken. Aan de andere kant prent ik mezelf ook wel in dat ík

gevoerd. En dan nog niet eens specifiek dat ene gesprek,

me is bijgebleven vond plaats in het kader van de verbreding

in Nederland.”

niet zo nodig iets hoef. Ik doe het voor de ondernemers en

maar het hele proces voor zo’n ruil. Dat maakt alle ruilen bij

van de Herenweg bij Egmond. Vooral vanwege het grote

Wismeijer: “Ik zie ook vooral dat praktische en uitvoe

eventuele andere betrokken partijen. Als er teveel weerstand

zonder. Als ik moet kiezen, dan ga ik er voor twee: de langste

aantal verschillende functies dat erin zat. En elke keer als

ringsgerichte als de sterke kenmerken van Stivas. We staan

is, dan stop ik met trekken. Omdat we ons eigen werk

en een van de kortere. Voorafgaand aan kavelruil Etersheim

we het rond dachten te hebben, gebeurde er weer iets. Dan

onveranderd met de laarzen in de klei.”

moeten betalen zijn we ook kritisch. Dat is ook een verschil

hebben we vijf jaar gepraat. Ondanks of misschien juist

is het uiteindelijk toch mooi als het toch lukt om zo’n ruil over de eindstreep te trekken.”

en spraakmakend verhaal, tenminste nu het allemaal goed

met voorheen. Wij zijn de smeerolie om het proces in gang

vanwege de vele hobbels die we hebben moeten nemen, is

Wat maakt het werken voor Stivas (zo) interessant?

te helpen en te houden, maar als de zaak stokt, dan parkeren

daar onderling een enorm sterke band opgebouwd. Kavelruil

Wismeijer: “Ik ben graag met projecten bezig, die op

we de gesprekken en pakken we nieuwe initiatieven op. Wat

Grashoppers was binnen no time geregeld en dat terwijl er

relatief korte termijn concrete resultaten kunnen opleveren.

dat betreft is de agrarische structuur over de gehele provin

ook nog een bedrijfsverplaatsing in was opgenomen. Beide

Wat is er veranderd aan de manier van werken sinds de verzelfstandiging?

Het mooie is ook dat ondernemers direct baat hebben bij de

cie heen vrijwel continue aan verandering onderhevig.”

voorbeelden laten de diversiteit aan ruilen zien.”

Van Egteren: “Eigenlijk niet veel. Het ruilproces blijft

uitkomsten. Kavelruil ligt namelijk dicht bij de hoofdtaak

Van Peperstraten: “Om daar goed op in te spelen, maakt

Wismeijer: “Om mensen met verschillende ideeën en

hetzelfde. Nog steeds komen we bij partijen over de vloer en

van een bedrijf. Daarnaast voel ik me eerder thuis bij een

kavelruil tot een creatief proces. We proberen een puzzel te

belangen, toch op één lijn te krijgen, maakt het ruilproces

zoeken we naar mogelijkheden om alle deelnemers aan een

wat kleinere organisatie, zoals Stivas. Ook door de vrijheid

maken, maar dan wel één waarvoor meerdere oplossingen

boeiend. Soms gaat dat er scherp aan toe. Als het dan toch

ruil er beter van te laten worden. Dat is dus de boerenprak

van werken om iets van mezelf in de gesprekken te leggen.

zijn. Wij helpen om die te vinden.”

tot een aktepassering komt, dan geeft dat veel voldoening.”

tijk… Eromheen is er wel heel veel veranderd. Met name de

Niet alles is al in strakke protocollen vastgelegd.”

Van Egteren: “Soms hebben partijen de neiging om teveel

Van Peperstraten: “Inderdaad is het proces bepalend

financiering van ons werk. We moeten nu zelf onze broek

Van Peperstraten: “De waardering van de ondernemers

voor de ander te denken. Doordat we geen partij zijn, kijken

voor het gevoel dat ik bij een kavelruil heb. Daar gaat de

ophouden door ons werk te financieren vanuit POP. Bestuur

als een ruil goed is verlopen, spreekt me ontzettend aan. Wat

wij er soms anders tegenaan. Dan kan ineens blijken dat die

meeste energie in zitten, hoewel de officiële ondertekening

en directie zijn daar erg druk mee. Daarnaast geeft het

ik ook fijn vind bij Stivas is het bestuurlijke netwerk in de

ene ondernemer er toch heel anders in zit. Dat proces kun je

van één ruil me wel is bijgebleven, vanwege het hectische

een enorme administratieve rompslomp, ook voor ons als

regio’s. Niet dat ze direct met kant en klare ideeën komen,

ook sturen door bijvoorbeeld zelf een oplossing aan te dragen.”

verloop. Tijdens de ondertekening van de overeenkomst

kavelruilcoördinatoren.”

maar ze weten wat er speelt. Die kennis is heel waardevol.

Wismeijer: “Soms kun je die direct in de groep gooien en

voor kavelruil Geestmerheem moest ervoor één partij nog

Van Peperstraten: “Om onze goede naam als betrouwbare

Verder betalen we ons werk uit een POP-subsidie en wordt

een andere keer is het beter om eerst individueel te polsen

een allerlaatste telefoontje van de hoofd directie uit Frank

partner overeind te houden, moeten we blijven waarmaken

een ondernemer dus niet eerst met een rekening geconfron

hoe een idee valt.”

rijk komen om het definitieve groene licht voor de ruil te

wat we beloven. Voorheen legde het Rijk ook wel eens een

38



39

VERVOLG ACHTERGROND

‘Ik zorg dat collega’s zich kunnen focussen op inhoud’ Sinds de verzelfstandiging van Stivas vijf jaar geleden is de samenstelling van het team ongewijzigd gebleven. Secretaresse Mariëlle Plugge-Van Dalen is een van de laatste binnenkomers en maakte dat proces van nabij mee. Aan weggaan denkt ze nog niet. “Dat zou echt voelen als het Stivasschip verlaten.”

regeling stil of veranderde de provincie die. We konden dat

daar op eigen risico iets in wil doen.”

dan uitleggen, maar nu we zelf verantwoordelijk zijn voor

Van Peperstraten: “Het verschil maken we door de vrij

het binnenhalen van subsidies voor kadaster- en notaris

willige basis waarop we werken. We kunnen niets afdwingen

kosten en aanpassingswerken, staan we vol in de wind.

of garanties afgeven maar proberen zoveel mogelijk stukjes

En dat is in deze tijd wel eens lastig. Als het moet, houden

te leggen om de puzzel te completeren.”

we een slag om de arm en vertellen dat uiteraard ook aan

Van Egteren: “We kunnen nooit een resultaatverplichting

de partijen. Dat vind ik daar ook het vervelendste aan:

aangaan, alleen maar een inspanningsverplichting, waarbij

alle onzekerheid. Ik weet nog goed dat we bij de verzelf

optimaal gebruik wordt gemaakt van lopende gebieds

standiging destijds dachten veel meer tijd over te houden

ontwikkelingen. Een nuchtere en heldere opstelling blijven

voor ruilen, omdat we minder provinciale verplichtingen

we houden, als de belanghebbenden in het buitengebied het

kregen. Inmiddels blijkt dat we ons meer in Europese

nut daarvan ook inzien. Dat kost geld waarvoor de sector

regelgeving, procedures en regelingen moeten verdiepen.

in samenwerking met de provinciale overheid (en Europa)

En dat moeten we ondernemers ook goed uitleggen om

moet willen blijven gaan. Gebeurt dat, dan blijven we als

misverstanden of teleurstellingen te voorkomen.”

Stivas graag die meedenkende en –werkende partner.”

Wismeijer: “Maar in tegenstelling tot veel andere provincies wordt er in Noord-Holland nog wel gewerkt aan kavelruil. Dat mogen we ook niet vergeten. Ik vind dat toch een groot pluspunt.”

Tot slot nog twee stellingen: (Jonge) ondernemers beoordelen een kavelruil tegenwoordig zakelijker, waar vroeger emoties veel meer een rol spelen.

Hoe zien jullie de toekomst bij Stivas?

Van Peperstraten: “Dat merk ik wel, al is niet altijd de

Van Egteren: “De basis blijft het werk in de boeren

leeftijd bepalend, maar vaak ook de sector of de regio.”

praktijk: het ‘makelen om niet’ in grond. Een groot goed is

Wismeijer: “Als emoties een rol spelen, is voor de indivi

onze onafhankelijkheid. Valt dat principe weg, dan worden

duele ondernemer zo’n groter voordeel bij de ander soms

we gelijk welk ander adviesbureau dan ook. Dat zou ik erg

moeilijker te verkroppen. Zeker als er ook functiewijzingen

Hoe zou jij Stivas in enkele zinnen

van mijn belangrijke taken. Daarnaast doe ik

leuk, omdat alles vanaf nul moest worden

jammer vinden, want dan verliezen we juist onze kracht;

in de ruil zijn meegenomen. Aan de andere kant weten

omschrijven?

veel voorbereidend werk voor het dagelijks

opgebouwd. Dat is toch leuker, dan wanneer

onafhankelijk adviseren, trekken en duwen.”

ondernemers met de schaalvergroting hoe belangrijk een

Mariëlle Plugge: “Een kleine organisatie,

en algemeen bestuur, zoals het voorbereiden

alles al staat en ik het alleen nog maar

Wismeijer: Ik kan het vergelijken met Zuid-Holland en

efficiënt arbeidsplaatje en een goede structuur zijn. Te

maar groot door de betrokkenheid van de

van stukken voor de vergaderingen, het

hoef uit te voeren. De interne organisatie

Utrecht, waar geen werkbudget is om op die manier te werk

verwachten valt dat ruilkansen de komende jaren zakelijker

medewerkers. Iedereen heeft zo zijn eigen

plannen en bewaken van afspraken en

op kantoor is zo langzaam gegroeid. Dat

te gaan. Want wie betaalt de rekening, als het te lang duurt

worden bekeken.”

takenpakket en eigen werkgebied. Waar

andere ondersteunende werkzaamheden,

is heel leerzaam. Ik heb me echt met van

of een ruil op het laatst toch spaak loopt? Heel af en toe is

Van Egteren: “Een cruciale vraag is: gunt een ondernemer

nodig, helpen we elkaar. Iedereen is goed op

uiteraard ook voor de directie.”

alles beziggehouden. Van het introduceren

er iemand die het probeert, omdat hij of zij een kans ziet en

de anderen in de ruil ook dat ze erop vooruitgaan, zelfs als

van een nieuwe huisstijl, tot het afsluiten

het eigen voordeel kleiner is. Ik merk wel dat als er cohesie

Wat maakt het werken leuk?

van verzekeringen en van het organiseren

in een groep ontstaat, ondernemers elkaar ook best veel

Plugge: ”Dat is toch ook die grote diversiteit

van een symposium tot het beheren van het

gunnen.”

Stivas is een kleine organisatie, waarbij

in werkzaamheden. In een grotere organi

bestuurlijk netwerk. Daar heb ik ook echt

Van Peperstraten: “Gelet op de financiering van ons werk

de (veld)medewerkers veel de deur uit zijn

satie is het toch veel meer gespecialiseerd.

mijn eigen draai aan kunnen geven. Al zijn

sluit die zakelijkheid daar wel beter op aan. Ondernemers

– wat betekent dit voor jouw rol en wat

Daardoor doe ik hier van alles. Voor een

er ook de nodige dingen komen te vervallen.

moeten ook kritisch zijn op hun eigen tijd en geld.”

zijn sowieso jouw belangrijkste taken?

beurs regel ik de advertentie, kleed ik de

Mede ook door de nieuwe financiële opbouw,

Plugge: “Iedereen moet zijn agenda goed

stand aan tot en met het zelf fysiek aanwe

waardoor er minder geld is voor beurzen en

bijhouden, maar vertelt vaak ook wat de

zig zijn. Die afwisseling is vooral heel leuk.

dergelijke. Aan de andere kant kan ik me

belangrijkste onderwerpen zijn. Zo kunnen

Daarnaast is het interessant om behalve

ook financieel weer creatief uitleven, al was

Het meenemen van andere ruimtelijke functies zoals water, natuur en/of recreatie in een kavelruil levert nog betere eindresultaten op.

we korte lijnen houden en hoeven we

het werk op kantoor ook de contacten te

het alleen maar om een oplossing te vinden

Van Peperstraten: “Dat ligt er aan van waaruit je dat

mensen niet steeds door te verwijzen.

onderouden met de bestuurders in de regio’s

voor de lastige methode van de Europese

oordeel velt… Een ruil met water of een fietspad is niet per

Verder is het een veelzijdige functie, door

en te zorgen dat ook die goed hun werk

financiering. (Zegt met een grijns:) Ik mag

definitie beter voor een veehouder of akkerbouwer. Maar bij

de vele dagelijks activiteiten: de telefoon, de

kunnen doen.”

me zo langzamerhand wel een deskundige

vrijwillige kavelruil heb je als ondernemer wel de kans mee

op het gebied van de Europese subsidiesys

te praten hoe het dan wel moet.”

tematiek noemen.”

Wismeijer: “En er wordt gelijk ook meer maatschappelijk

de hoogte waar de anderen mee bezig zijn. Dat bepaalt ook de kracht van dit team.”

post en de agenda’s, verzekeringen, personeelszaken, het archief… Eigenlijk doe

Als je terugblikt op de afgelopen jaren:

ik alles om het kantoor draaiende te houden,

wat blijft je dan het meeste bij?

draagvlak voor zo’n ruil verkregen.”

zodat mijn collega’s zich kunnen focussen op

Plugge: “Ik ben in dienst gekomen direct

Van Egteren: “Als ik eerlijk ben, dan geeft het mij wel een

de inhoud. Het bewaken van die lijn is één

na de verzelfstandiging. Dat was extra

extra kick als ook anderen dan de agrariërs blij worden van een ruil.”

40



41

HISTORISCH OVERZICHT 50 JAAR STIVAS

1967 - Alle begin is moeilijk Alle begin is moeilijk. Stivas steekt in 1965 van wal met één betaalde kracht, mr. A.A. Wopereis, een jurist die de eerste jaren parttime aan de stichting is verbonden. Pas op 1 februari 1968 treedt hij fulltime in dienst van Stivas. Ook de financiële armslag is aanvankelijk beperkt: Stivas moet het de eerste jaren doen met een jaarlijkse subsidie van 50.000 gulden. Als de toenmalige Beemster-Stivas in

1967 wat al te voortvarend te werk gaat en twee bedrijven van respectievelijk 20 en 17 hectare koopt, staat Stivas garant. De andere regionale stichtingen zijn vanaf dat moment klaar voor dat jaar: meer geld om garant te staan heeft Stivas niet. Het leidt tot een discussie binnen GS en uiteindelijk tot het besluit van Provinciale Staten om één miljoen gulden beschik baar te stellen voor een ‘Fonds voor de verbetering van de agrarische structuur’.

De S11 die de Broekermeer vlakbij Broek in Waterland (foto) sinds de jaren zestig van de vorige eeuw doorsnijdt, telt maar liefst 25 ‘koeienoversteekplaatsen’. Naarmate het verkeer op de provinciale weg drukker wordt, levert dat steeds vaker levensgevaarlijke situaties op. Enkele koeien worden zelfs doodgereden. De Stichting Agrarisch Waterland, in 1981 opgeheven en één van de voorlopers van Stivas Midden Noord-Holland, zet er de schouders onder en met succes. Vanaf 1973 wordt land gekocht, tot Stivas

1967 - De provincie stelt het ‘Fonds voor de verbetering van de agrarische structuur’ in.

1967 - Oprichting Altonstichting.

1966 - Oprichting van de eerste regionale Stivas: de Stichting ter bevordering van de Land- en Tuinbouw in de gemeente Beemster.

1962

1962 - Motie Wiese ‘Door Gedeputeerde Staten wordt voorgesteld om over te gaan tot oprichting van een ‘Stichting ter verbetering van de agrarische structuur’ in Noord-Holland’, meldt de Alkmaarsche Courant op 22 oktober 1964. Toch geldt 7 december 2012 als datum waarop Stivas vijftig jaar bestaat. Bij de behandeling van het Streekplan Noord-Kennemerland op 7 december 1962, dient Statenlid W.F.G. Wiese namelijk mede namens zes andere statenleden een motie in. Daarin wordt aangedrongen op bemoeienis van de provincie met de landbouwstructuur. De ‘Motie Wiese’ leidt tot de oprichting van de commissie Maandag, die doel en werkwijze van de toekomstige stichting formuleert. De commissie Tuynman stelt vervolgens de concept-statuten van Stivas op, die op 23 augustus 1965 op het provinciehuis in Haarlem worden ondertekend. De foto uit het archief van de provincie Noord-Holland toont Gedeputeerde Staten van NoordHolland tijdens een vergadering in 1962.

1963

1964

1965

1965 - ‘Vrijheidslievende Noord-Hollanders’ Het eerste Stivas-bestuur heeft in 1965 een primeur: voor het eerst in de geschiedenis van Noord-Holland bestaat het bestuur van een provinciaal orgaan in meerderheid uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven: de standsorganisaties en de vakbonden leveren respectievelijk zes en drie bestuursleden. Met deze bestuurssamenstelling kwam de commissie Tuynman tegemoet aan de ‘van nature vrijheidslievende agrarische bevolking van Noord-Holland’. Stivas, aldus de commis sie, ‘moest een instrument van henzelf zijn en geen van bovenaf opgedrongen maatregel’. De foto, gemaakt in mei 1967, toont enkele ‘vrijheidslievende Noord-Hol landers’ tijdens het poten van aardappelen op een perceel in Zijdewind.

1966

1967

1967 - Foutje, bedankt Ten einde raad zijn ze, de zes veehouders aan het Dijkeinde (foto) in Broek in Waterland. Hun bedrijven zijn in 1967 nog steeds alleen bereikbaar via een voetpad van een halve meter breed. De weg vanuit Zuiderwoude kan alleen worden doorgetrokken als de eigenaresse van de boerderij die het dichtst bij het dorp ligt bereid is een stukje grond te verkopen. En dat is ze niet. Een onteigeningsprocedure lijkt zinloos, omdat het bestemmingsplan ter plekke niet in een weg voorziet. De wanhopige veehouders richten zich tot Stivas Noord-Holland dat zich, omdat er in het gebied nog geen regionale Stivas actief is, vastbijt in de zaak. Als Stivas zich bereid verklaard de kosten van het bestekklaar maken van de weg voor te schieten, durft de gemeente Broek in Waterland toch een onteigeningsprocedure aan. De zaak loopt nog flinke vertraging op als op de rechtszitting verkeerde kadas ternummers worden opgegeven, maar in 1977 kan de weg dan toch eindelijk worden aangelegd. De gemeente betaalt Stivas het voorgeschoten bedrag terug.


1981 - Opheffing Stichting Agrarisch Waterland.

1973 - Eerste kavelruil in historie Stivas: Poppendammergauw (Waterland)

1968

1969

1970

1971

1972

1970 - Oprichting Stichting Agrarisch Texel, Stichting Agrarisch Waterland en Stivas Egmond en omgeving (Stivaseo).

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1973 - Oprichting Stivas De Vechtstreek.

1981 - De rand van de afgrond 1975 - ‘Enkhuizer Regeling’

1971 - Oprichting Stivas De Meerlanden-Amstelland.

1971 - ‘Erg overtuigend’ Eind jaren zestig en begin jaren zeventig worden overal in Noord-Holland regio nale Stivassen opgericht, in vrijwel alle gevallen nadat vanuit Haarlem eerst contacten zijn gelegd met de plaatselijke commissies. Anders gaat het in Aalsmeer. Stivas-secretaris mr. A.A. Wopereis vindt het daar ook tijd worden voor een stichting, maar vanuit de regio komt weinig tot geen sjoege. Wopereis nodigt zichzelf daarop uit in Aalsmeer en praat een avond lang als brugman over het belang van een stichting. Met succes. “We snapten niet precies wat de bedoeling was, maar Wopereis was erg overtuigend,” herinnert de latere voorzitter M. van den Heuvel zich. “Toen hebben we in 1971 Stivas De Meerlanden-Amstelland opgericht.”

1972 - Oprichting Noordoostelijke Commissie Agrarische Structuur verbetering (NOCAS).

42

40 hectare in bezit en 15 hectare in beheer heeft. Daarmee kan gepraat en onderhandeld worden. Twee kavelruilen, ‘Broekermeer I’ (1979) en ‘Broekermeer II’ (1980), zijn het resultaat. Aan beide kavelruilen doen 13 deelnemers mee. In totaal verwisselt 60 hectare van eigenaar. Drie bedrijven worden verplaatst naar de andere kant van de S11 die, later omge doopt in de N247, dankzij de forse afname van het aantal oversteekplaatsen een stuk veiliger wordt. Voor automobilisten. Voor boeren. Én voor koeien.

1973 - Broekermeer

In 1975 koopt Stivas Noord-Holland drie stadboerderijen in Enkhuizen. Deze boeren hebben hun land in Het Grootslag, maar door een ruilverkaveling, waarbij de vaarwegen er naar toe worden gedempt, lijken hun bedrijven ten dode opgeschre ven. De aankoop door Stivas van de drie boerderijen komt bekend te staan als ‘de Enkhuizer Regeling’. Het stelt de drie boeren in staat om nieuwe bedrijven te realiseren in Het Grootslag. Stivas slaagt er in de drie stadsboerderijen met winst te verkopen, wat resulteert in een forse nabe taling aan de drie voormalige stadsboeren. De Enkhuizer Regeling wordt enkele jaren later ook toegepast in de Vechtstreek.

1978 - Werknemers In het Stivas-bestuur zijn aanvankelijk drie zetels gereserveerd voor werknemers in de land- en tuinbouw. In de praktijk komt het er op neer dat één vakbondslid de ver gaderingen bezoekt. Drie jaar nadat deze situatie is geformaliseerd, houdt de laatste vertegenwoordiger van de werknemers het in 1978 voor gezien.

Op 26 mei 1981 geven Gedeputeerde Staten opdracht aan de Provinciale Ac countantsdienst Noord-Holland om de structuur van Stivas te onderzoeken. De stichting staat op dat moment aan de rand van de afgrond. Zowel de diverse regio nale Stivassen als Stivas Noord-Holland hebben flink wat hectaren in eigendom, met de bedoeling ze te (her)ontwikkelen en weer te verkopen, als eind jaren zeventig de grondmarkt instort. Tegelijkertijd loopt de rente flink op. Het onderzoek door de accountantsdienst wijst uit dat de provincie te weinig grip heeft op Stivas. Sanering is onvermijdelijk: veel grond wordt verkocht, waarbij de provincie haar verlies neemt. Tussen 1983 en 1987 wordt bijna acht miljoen gulden extra in het Fonds voor de verbetering van de agrarische structuur gestort. Op die manier voorkomt de provincie dat Stivas failliet gaat. In 1987 volgt een reorganisatie, die onder andere voorziet in een nieuwe ambtelijke projectgroep die voortaan alle aanvragen van regionale Stivassen moet beoordelen. Met het vertrek van de secretaris van het eerste uur, mr. A.A. Wopereis, wordt op 1 juni 1987 een tijdperk afgesloten.


43

HISTORISCH OVERZICHT 50 JAAR STIVAS 1983 - ‘Niks in kas’

1992 - Stivas viert haar 30-jarig bestaan onder andere met de uitgave van het boek ‘Maatwerk per kavel’.

In de Noordkop opereert sinds 1972 de Noordoostelijke Commissie Agrarische Structuurverbetering (NOCAS). Er worden enkele mooie kavelruilen gerealiseerd, waarbij Stivas Noord-Holland iedere keer op verzoek van de NOCAS land koopt om de bal aan het rollen te krijgen. Gekscherend wordt dan ook wel gesteld dat ‘NOCAS’ staat voor ‘niks in kas’. ‘Haarlem’ wil van die situatie af en dringt aan op de vorming van een stichting. In een voorbereidende notitie staat dat ‘de commissie daar behoefte aan heeft’. Helemaal niet waar, reageert het NOCAS-bestuur verbolgen: niet wij maar de provincie heeft er behoefte aan. De woordenstrijd wordt keurig in de notulen vastgelegd, waarna de onderhandelingen worden voortgezet. Op 26 januari 1983 wordt Stivas De Noordkop officieel opgericht.

1982

1983

1984 1985 1986

1987

2000 - Introductie themaregelingen In aanvulling op de Rijksregeling Kavelruil en de Stivasregeling Huiskavelvergroting introduceert Stivas twee themaregelingen: ‘Biologische landbouw’ en ‘Vermindering landbouwverkeer’ (foto). In 2000, toch al een topjaar voor Stivas als het om kavel ruilen gaat, wordt meteen respectievelijk twee en zes keer gebruik gemaakt van de regelingen.

1990 - Oprichting Stivas Westfriesland.

1990

1991

1992

1993 1994 1995 1996

1997

1998

1999

2000

1998 - Verbrede doelstelling 1991 - Het Grootslag Eén van de grootste kavelruilen in de geschiedenis van Stivas, in Twisk, vindt in 2002 plaats in het werkgebied van Stivas Westfriesland. Deze regionale Stivas wordt op 18 april 1990 echter in de eerste plaats opgericht om werk te maken van de plan nen voor een nieuw glastuinbouwgebied. Anderhalf jaar later, in oktober 1991, wordt met de aankoop van een perceel van 5 hectare aan de Nieuwe Dijk in Wervers hoof de basis gelegd voor wat later Het Grootslag zal worden gedoopt. Saillant detail is dat aanvankelijk het Altongebied als voorbeeld dient. “Daar is alles snel gegaan waarbij veel grond is gekocht en veel geld is omgegaan,” doceert land bouwgedeputeerde Jan Achterstraat bij

44


In de maand dat met een symposium wordt stilgestaan bij het 40-jarig jubileum van Stivas Noord-Holland, krijgt één van de grootste én mooiste kavelruilen in de ge schiedenis van de organisatie zijn beslag. Aan kavelruil Twisk nemen 11 partijen deel. In totaal verwisselt 182 hectare land van eigenaar, terwijl ook de aankoop van 27 hectare land door DLG ten behoeve van Staatsbosbeheer aan de kavelruil is gekoppeld. Dankzij vergroting van de huiskavel wordt het toekomstperspectief van zes agrarische bedrijven vergroot. Daarnaast creëert de kavelruil ruimte voor een kleine woonwijk en waterberging, hoeft er minder landbouwverkeer door de

1990 - Oprichting Stivas De Groene Buffer.

1988 1989

de installatie van het bestuur van Stivas Westfriesland. “Daarom moet het bij Stivas Westfriesland wat voorzichtiger en is er ook minder geld beschikbaar.” Het kan verkeren: als de gedeputeerde verbaal op de rem trapt wordt, naar het voorbeeld van het Altongebied, gedacht aan een West-Fries glastuinbouwgebied van circa 100 hectare. In januari 1992 spreekt het bestuur van Stivas West friesland voor het eerst openlijk over een gebied van 250 hectare – een omvang die Het Grootslag inmiddels ook heeft bereikt. Op de foto, gemaakt in 2000, brengt het bestuur van Stivas Westfriesland een bezoek aan de kas van de firma Balk in cluster 1 van Het Grootslag.

1992 - ‘Kavelruiltje’ Als Stivas in 1992 dertig jaar bestaat, wordt een jubileumboek uitgegeven met de titel ‘Maatwerk per kavel’. Alle regionale stichtingen komen uitvoerig aan bod in het boek, dat is geschreven door Phileen Meertens. Het hoofdstuk dat is gewijd aan Stivas De Meerlanden-Amstelland gaat begrijpelijkerwijs vooral over de ontwikke ling van nieuwe productiegebieden, zoals de Noorder Legmeerpolder, de Noorder Legmeerpolder en de SchinkelpolderZuid. Er wordt echter ook vooruitgeblikt, bijvoorbeeld naar de Haarlemmermeer die ook deel uitmaakt van het werkgebied van Stivas De Meerlanden-Amstelland. ‘Met al die plannen voor die droogmakerij, kunnen die akkerbouwers daar wel een kavelruiltje gebruiken’, sluit het hoofdstuk met gevoel voor understatement af. Wat heet: bijna tien jaar later, in augustus 2001, wordt met de aanleg van de HSL als aanleiding in de Haarlemmermeer de grootste kavelruil uit de Stivas-historie afgesloten. Aantal deelnemers: elf. Totaal oppervlakte dat van eigenaar verwisselt: 287 hectare. De foto toont toenmalig gedeputeerde Bob Verburg op de bijeenkomst waarmee de kavelruil werd afgesloten.

dorpskern van Twisk én worden doelen gerealiseerd op het gebied van natuur en recreatie. Op de foto, gemaakt op 19 december 2002, heffen een aantal betrok kenen het glas nadat alle handtekeningen zijn gezet. In het midden staat toenmalig landbouwgedeputeerde Bob Verburg.

2002 - Kavelruil Twisk

Na een lange interne discussie, wordt de bijna veertig jaar oude doelstelling van Stivas in het zicht van de eeuwwisseling verbreed. In het werkplan 1999/2000 verwoordt toenmalig voorzitter Bob Verburg het als volgt: ‘We richten ons nu duidelijker ook op: verbreding van de functies van het platteland (ruimte voor natuur bijvoorbeeld), opschaling van de landbouw (in dit geval via de ontwikke ling van nieuwe productiegebieden) en verbreding van de functies van de land- en tuinbouw (het ontwikkelen van een andere dan de agrarische functie)’. De verbrede doelstelling maakt enkele jaren later onder andere Kavelruil Twisk (foto) mogelijk.

2001 - De aanleg van de HSL vormt in de Haarlemmermeer de aanleiding voor de grootste kavelruil uit de historie van Stivas (287 hectare).

2001

2002

2003

2004

2002 - Stivas viert haar 40-jarig bestaan met een symposium, waarop demissionair landbouwminister Cees Veerman één van de sprekers is. Ook wordt de film ‘Kavelruil werkt!’ gepresenteerd. 2002 - Met ‘Sammerpolder I’ realiseert Stivas voor het eerst in de historie een kavelruil binnen een landinrichtingsproject.

2002 - What’s in a name? Schoorl I, Schoorl II, Schoorl III, Bergen I, Bergen II, Bergen III… In het verzinnen van een naam voor een kavelruil wordt lang niet altijd veel tijd en energie gesto ken. Maar soms ook wel. Een hele mooie is ‘Donderende Storm’, die in 1992 werd vernoemd naar de boerderij in Obdam van één van de vijf deelnemers. Fraai is ook ‘Overwegend wind in de Rusthoek’, een kavelruil die in 2002 plaatsvond in de Schermer. Misschien wel de mooiste naam in de Stivas-historie is ‘Elisabeth en de Hoop van de grazende varkens’. Deze kavelruil wordt vernoemd naar de twee betrokken melkveebedrijven, ‘Elisabeth’ en ‘De Hoop’, en de ‘grazende varkens’ op het biologische varkensbedrijf dat er in 2002 ook bij betrokken is.

2005

>>>

2004 - Meer aanbodgerichte aanpak Aan het begin van de 21 eeuw zit de grondmarkt behoorlijk op slot. Stivas anticipeert op de afnemende belangstelling voor kavelruilen met een meer aanbodge richte aanpak. Die komt er op neer dat de agrarische structuur in een bepaald gebied wordt onderzocht, in de hoop dat er uit de resultaten kavelruilen voortvloeien. Voor beelden zijn ‘Naar een regionaal teeltplan in de Vier Noorderkoggen’ (2004), Struc tuur voor bedrijfsovername in WaterlandOost’ (2004), ‘Kavelruil Harenkarspel – ruimte voor land- en tuinbouw’ (2005) en de ‘Landbouwinventarisatie Castricum’ (2006). Bijkomend voordeel van dergelijke onderzoek is dat ze in veel gemeenten de land- en tuinbouw op de kaart zetten. De foto toont het Stivas-team in 2002.


45

HISTORISCH OVERZICHT 50 JAAR STIVAS 2008 - Nieuw magazine en logo Goede communicatie is van levensbelang voor Stivas. Het Stivas Magazine dat in december 2008 voor het eerst verschijnt, past in een lange traditie van werkplan nen, werkverslagen en bulletins – vaak geïllustreerd met foto’s uit het archief van voormalig veldmedewerker Theo den Haan. Het eerste magazine bevat interviews met onder andere landschapsarchitect Adriaan Geuze, burgemeester Enno Brommet van Harenkarspel, landbouweconoom Krijn J. Poppe en notaris Harm Vrieling. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de nieuwe, eerder dat jaar gepresenteerde kavelruilsite www.boerzoektgrond.nl. Ook zijn in 2008 voorbereidingen getroffen voor project matige POP-financieringen.

2006

2007

2008

2009

WWW.

Volgens goede traditie weet Stivas ook in het jubileumjaar 2012 een zeer aansprekende kavelruil tot een goed einde te brengen. De kavelruilen ‘Tussen Vecht en Meer’ en ‘Henneboe’ mogen er zijn, maar kavelruil ‘Geestmerheem’ spreekt zeker ook tot de verbeelding. Tot op het allerlaatste moment, in casu de onder tekening van de ruilovereenkomst op vrijdag 27 januari 2012 in Tuitjenhorn, is onzeker of de kavelruil de eindstreep haalt. Uiteindelijk gaat het licht toch op groen, waarna Stivas-directeur Erwin van den Berg van een ‘kavelruil op ’t nippertje’ spreekt. Bij kavelruil ‘Geestmerheem’ zijn in totaal acht partijen betrokken, waaronder de gemeente Harenkarspel en Nickerson-Zwaan. De foto toont een vertrouwd beeld uit de Stivashistorie: nadat alle handtekeningen zijn gezet, poseren alle deelnemers aan ‘Geestmerheem’ tevreden en in dit geval ook een beetje opgelucht voor de fotograaf. Bijna een jaar later, op vrijdag 12 december, staat de laatste ruil van 2012 gepland: en wel rond Durgerdam.

2012 - Stivas bestaat 50 jaar.

2010

2011

2012

2008 - In het toenmalige DSB-stadion in Alkmaar presenteert Stivas de nieuwe kavelruilsite www.boerzoektgrond.nl

46


2013

2013 - Nieuw elan

2007 - Stivas op eigen benen In 2004 wordt binnen de provincie voor het eerst gesproken over het ‘op afstand plaatsen’ van Stivas. In 2007 is het zover: Stivas gaat verder als een zelfstandige stichting, onder voorzitterschap van Hans Schipper (die tot 2012 aanblijft). In maart 2007 wordt Erwin van den Berg aangesteld als directeur, de eerste in de historie van Stivas. In juli komt Stivas ook letterlijk meer op afstand van de provincie te staan, als de organisatie verhuist van een monumentaal pand in Haarlem (vlakbij het provinciehuis) naar een modern kantoor gebouw in Alkmaar. “Mooi centraal in de provincie,” licht Van den Berg de verhuizing toe. “We komen op de plek waar we horen te zijn: midden in het veld.” Ook wordt in 2007 de film ‘Stivas verder op koers’ gepresenteerd.

Pé & Jack Weel

2012 - ‘Kavelruil op ’t nippertje’

2011 - Fusie Stivaseo en Stivas De Groene Buffer tot Stivas Zaan en Kennemer Door het samengaan van Stivaseo en Stivas De Groene Buffer, neemt het aantal regionale Stivassen per 1 januari 2011 af van negen naar acht. Nico van Tunen (foto) wordt de voorzitter van de nieuwe regionale Stivas, die Stivas Zaan en Ken nemer gaat heten. Het kersverse bestuur vergadert op 18 april 2011 voor het eerst, op het veehouderijbedrijf van Van Tunen. De voornaamste reden voor de fusie is dat het steeds lastiger blijkt om bestuurders te vinden. Scheidend voorzitter Gerardine Vahl-Res van Stivaseo grijpt het samen gaan aan om een punt te zetten achter haar bestuurswerk voor Stivas. Haar famous last words richting de provincie: “Wees trots op de land- en tuinbouw in Noord-Holland. En blijf het grote belang inzien van Stivas bij de verbetering van de agrarische structuur in de provincie.”

Na vijftig jaar Stivas breekt er een nieuwe pe riode aan, met allerlei nieuwe ontwikkelingen. Secretaris-penningmeester Siemen Ruiter stelt al in 2011 tijdens de Dag van LTO Noord, met als toepasselijk thema ‘Structuurverbetering; grensverleggend ondernemen’, dat er goede kansen liggen. “Stivas ligt sinds de verzelfstan diging goed in de markt. Dat moeten we verder doortrekken.” Projecten als de wateraan voerplannen in Kennemerland, waaraan het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier forse financiële bijdragen levert en die voor de bollensector van groot belang zijn, zijn een voorbode dat Stivas in 2013 meer ijzers in het vuur heeft. Bijvoorbeeld ook de samenwerking met stakeholders om in de Haarlemmermeer een gebiedsgerichte ‘Ontwikkelfunctie’ in te richten. “Kavelruil blijft echter hét instrument om gebiedsgerichte ontwikkelingen vorm te geven. Dat is de core-business van Stivas. Bijdragen vanuit provinciale en Europese over heden zijn daarbij onontbeerlijk nu het Rijk er tussenuit is gestapt. De sector is daarmee zelf ook aan zet.” Betaald krijgen voor procesbege leiding, zoals in de Zeevang in 2013 waar schijnlijk gaat gebeuren, is ook illustratief voor het nieuwe elan, meent Ruiter. “De uitwerking van de kavelruilen in de Wieringermeer en op Wieringen geven volop werk. Kortom: de ervaring en deskundigheid van Stivas blijven nodig.”

Kijk voo volle dige r het ver www .stiv haal op as port rette nh.nl/ ngal erij

Wie

Waar

Wat

Pé en Jack Weel hebben een tuinbouw

Ruim zeven jaar geleden ontvouwde de

Met kavelruil Waterberging Geerling krijgen

bouwbedrijf in Bovenkarspel. Vader en zoon

gemeente Stede Broec voor het eerst de

de agrariërs rechtere percelen en een betere

telen zo’n 100 hectare broccoli en 10 hectare

waterbergingsplannen aan de Geerling. Pé

ontwatering. Zodoende kan efficiënter worden

bloemkool. Toen de gemeente Stede Broec de

Weel zag dat niet zitten. “Zo’n grote plas

geteeld en hoeft minder met beregeningsinstal

plannen aankondigde voor een waterberging,

water direct naast mijn perceel zou onher

laties te worden gesleept. “Daar hebben we nog

kwam Pé Weel met een alternatief, waaraan

roepelijk tot nog meer wildschade leiden.

steeds veel profijt van,” stelt Jack Weel. Ook

zes groentetelers en drie bollentelers, het

Door de waterberging meer over het gebied te

werd na de ruil een recreatief fietspad aange

waterschap, een natuurorganisatie en de

verspreiden, hebben we een natuurlijke buffer

legd, waarmee het plaatselijke natuurgebied

gemeente deelnamen. Naast een herschikking

kunnen maken tussen een natuurgebied en

beter is ontsloten. Verder is het doortrekken van

van de waterlopen, kon na de ruil ook een

onze agrarische percelen. Zo wordt de schade

alle doodlopende sloten bevorderlijk voor de

fietspad worden aangelegd.

door ‘lopend wild’ tenminste flink beperkt.”

waterkwaliteit.


47

Actueel

Profilering: herstructurering, duurzaamheid en samenwerking

Alton bundelt krachten en bepaalt gezamenlijke koers Het glastuinbouwgebied Alton in Heerhugowaard moet zich meer profileren. Glastuinders hebben in Nederland volop keuze uit locaties om zich te vestigen. Alleen al in Greenport Noord-Holland Noord zijn er nog twee opties, stelt Lennart van der Burg van Grontmij. “AgriportA7 richt zich op bedrijven boven de 20 hectare en Het Grootslag ruwweg van 10 tot 20 hectare. Alton zou zich moeten richten op de bedrijven tot 10 hectare en dan met name op het hogere segment.” Die focus lijkt te kunnen werken, want de eerste nieuwe ondernemers hebben zich al gemeld.

breiding. “Dat is een positieve ontwikkeling, waarmee Alton

instantie is dit het spoor dat ooit met de HVC in Alkmaar

ook het signaal afgeeft niet langer af te wachten wat er op het

is uitgestippeld, voor de doorlevering van warmte en CO2.

pad komt, maar zelf het initiatief neemt. De complexe factor

Inmiddels is wel duidelijk dat het Alton-gebied daarvoor te

is de voorfinanciering, die nodig is om de overbrugging te ma

klein is. Het gebied kan zeker aanhaken, mocht er iets in die

ken tussen de verplaatsingskosten en de latere opbrengsten

richting worden ontwikkeling. Maar ook in andere duurzame

vanuit de ‘Ruimte voor Ruimte-regeling’. In Uithoorn wordt

ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de geothermie, valt veel

al gewerkt met zo’n fonds en de eerste reacties zijn positief.”

winst te behalen. Om daarin concessies aan te vragen is een

Grontmij heeft becijferd dat voor de uitplaatsing van de zes

gezamenlijke gebiedsorganisatie cruciaal.”

Herstructurering, duurzaamheid en samenwerking moeten

maakte. “Daardoor lag de blik meer op de eigen situatie

ondernemers een bedrag van circa 15 miljoen euro nodig

Van der Burg stipt daarmee direct deelproject drie aan.

de drie pijlers onder de nieuwe profilering van Alton worden.

in plaats van op het grote geheel.”

is. Als dit wordt gefinancierd uit de ‘Ruimte voor ruimte-

“Naast energie zijn ook innovatie, onderwijs en bijvoorbeeld

De provincie gaf in april 2012 de opdracht voor een onder

De wil om er iets van te maken is er wel degelijk, proeft

regeling’, dan staat dat ruwweg gelijk aan de bouw van 100

parkmanagement punten waarmee een gebied zich kan

zoek naar de mogelijkheden om de herstructurering van Al

Van der Burg. “Alton heeft perspectief! Punt is: wie zet de

tot 130 vrijstaande woningen, rekent Van der Burg voor.

profileren. Maar dan moet er wel met één mond worden ge

ton I en II weer vlot te trekken. Samen met de ondernemers,

eerste stap? En nog belangrijker: wie knoopt de informatie,

“Die kunnen onmogelijk allemaal op de plek van de zes

sproken. Daarom zou het goed zijn om een gebiedsmanager

banken en andere betrokken organisaties werd een zogeheten

de goede voornemens en doelen aan elkaar. Wij hebben

glasbedrijven worden gebouwd. Heerhugowaard als uit

aan te stellen die de contacten onderhoudt met organisaties

innovatielab gehouden. In verschillende brainstormsessies

enkele rode draden gevonden, uiteraard in nauwe

wijkmogelijkheid is ook geen oplossing, omdat daar al

als Energyboard, Agriboard en glastuinbouwgebieden Het

is een gemeenschappelijke koers bepaald. Een belangrijke

samenspraak met de belanghebbenden en daar globale

een flink contingent ligt van 3.500 woningen. Er zou dus

Grootslag en AgriportA7. Voordeel daarvan is dat niet alles

eerste stap, vindt Van der Burg: “Samen een doel bepalen ge

uitvoeringsplannen aan gehangen, direct gekoppeld aan

bovenregionaal moeten kunnen worden gekeken, met als

op eigen houtje hoeft te worden opgezet. Er gebeurt al veel

combineerd met de route waarlangs die moet worden bereikt,

betrokken partijen die daarin een rol zouden kunnen

‘vraaggestuurd bouwen’ als uitgangspunt.”

in de Greenport, waarop kan worden aangesloten. Al doende

is nu essentieel. Het gebied staat al jaren stil. Er wordt amper

spelen. Dat uitvoeringsprogramma 2020 – 2030 is

Steun van de provincie is nodig, voor de bovenregionale

creëert het gebied zo toch die specifieke kenmerken, waar

nog geïnvesteerd. Her en der worden wel kassen verhuurd,

eigenlijk het meest interessante van deze studie, want dan

afstemming tussen gemeenten. Sommige ondernemers

door een ondernemer specifiek kiest voor Alton, in plaats van

maar dat is voornamelijk voor het lagere productiesegment.

gaat er daadwerkelijk iets gebeuren”, stelt Van der Burg.

hebben het al individueel geprobeerd met de ruimte voor

de andere locaties in Noord-Holland Noord, of pak ‘m beet

ruimte-regeling, maar komen er niet doorheen, vertelt

PrimaViera, Dinteloord of Terneuzen. Als het gebied zich zo

Van der Burg. “Een gezamenlijke organisatie met kennis

kan onderscheiden, dan is dat een enorme winst.”

Op zich niet verkeerd voor de verhuurders, maar het gebied gaat er niet op vooruit.”

Herstructurering Deelproject 1 behelst de herstructurering. Om die weer vlot

van zaken - zowel van financiën als van de tuinbouw - moet

te trekken is een centrale aansturing nodig, waarbij Grontmij

veel tijd en energie in de uitvoering steken. Op zich staat de

Grontmij is begonnen met een inventarisatie hoe het gebied

denkt aan soort ontwikkelingsbedrijf, die een (revolverend)

provincie daar positief tegenover als er ook privaat geld

ervoor staat. Daarbij maakte het onderzoeksbureau dankbaar

investeringsfonds beheert. Daarmee kunnen tuinders uit het

wordt ingebracht, bijvoorbeeld door de banken met posities

Tijdens de vergadering van het Algemeen Bestuur van Stivas

gebruik van de stapel bestaande rapporten die er al lag. “Er is

buitengebied van Heerhugowaard en de omliggende gemeen

in het gebied. Daarnaast is het van belang dat de gemeente

op 1 november in Den Oever zijn de globale uitkomsten van het

heel veel over Alton geschreven, onder andere ook door LTO

ten worden verplaatst naar Alton, waarmee volgens Van der

Heerhugowaard zich aan het project committeert en daarin

Grontmij-onderzoek nader belicht. Lennart van der Burg was

Noord en Stivas. De benodigde informatie was dus betrekke

Burg twee vliegen in één klap worden geslagen. “Het glastuin

ook een actieve rol op zich neemt. ”

daarbij ook aanwezig. “Stivas kan ook in het Alton-gebied een rol

lijk snel te achterhalen. Op zich mooi, maar daarin schuilde

bouwgebied Alton krijgt een nieuwe impuls en het verspreid

eigenlijk ook het probleem. Er zijn diverse studies gedaan,

liggend glas in het landelijk gebied wordt opgeruimd.”

Duurzaamheid

zonder dat daaraan direct een vervolg is gegeven,” zegt Van

Een eerste peiling in de omgeving leert dat zes ondernemers

Het tweede deelproject betreft een duurzame verkenning.

door een gebiedsorganisatie, blijft die kennis van het gebied

der Burg, die als verzachtende omstandigheid aanvoert dat

die stap best zouden willen maken, vertelt Van der Burg. De

Ook daar is het een kwestie van meer gezamenlijk optrek

en dan met name de ondernemers zeer waardevol. Net als de

de economische situatie het er voor de tuinders en daarmee

ondernemers zouden interesse hebben in zo’n 20 hectare voor

ken en centraal aansturen, legt Van der Burg uit. “Daarmee

ervaring en kunde om die informatie om te zetten in mogelijke

ook de overheden de laatste jaren een stuk lastiger op

nieuwvestiging en daarnaast nog 20 hectare voor latere uit

is Alton gelijk ook een serieuze gesprekspartner. In eerste

oplossingen.”

Perspectief

48


Kennis van gebied én ondernemers

van betekenis blijven spelen. Bij de uitvoering van deze projecten, onder regie van een soort ontwikkelingsbedrijf en aangestuurd


49

FOCUS OP DE REGIO’S eigenaar verwisselt. Hoewel het initiatief

Sammerpolder is zeer geschikt voor de

Met doorgaande schaats- en vaarroutes

gehoord dat we er 200.000 euro aan

fraaie ontsluitingsweg. De provincie kiest

voor Stivaseo bij bollentelers ligt, zijn

bollenteelt. En de waterhuishouding en

en een nieuw fietsen wandelpad krijg

POP-gelden voor krijgen.”

voor concentratie van de glastuinbouw

het aanvankelijk vooral veehouders die

de verkaveling zijn er perfect.”

de recreatieve en toeristische aantrek

rond Aalsmeer en Heerhugowaard. De

meedoen aan kavelruilen. Dat geldt ook

Stivaseo is in 2011 met de jongste

kingskracht van het gebied een flinke

gemeente trekt zijn handen er van af.

voor de Sammerpolder, die dankzij de

regionale Stivas De Groene Buffer

impuls. En het waterschap, tenslotte,

De weinige belangstellenden die toch

aanwezigheid van zand op een diepte van

(opgericht in 1990) gefuseerd tot Stivas

kan een aantal kaden ophogen en kan

komen kijken in de Beemster, haken af

dertig centimeter zeer geschikt blijkt voor

Zaan en Kennemer. John, de zoon van

een calamiteitenpolder van 38 hectare

zodra ze merken dat Zuidwijk wel over

de bollenteelt. In de jaren tachtig doet

Jan Hopman, is bestuurslid.

inrichten voor waterberging. “En dat al

een ontsluitingsweg maar niet over gas en

Stivaseo pogingen om de Sammerpolder

lemaal dankzij een bedrijf van 43 hectare

elektriciteit beschikt.

via omzandprojecten geschikt te maken

dat te koop kwam,” herinnert Cees Stins

Initiatiefnemer Dirk Bakker overlijdt in

voor de bollenteelt. Deze mislukken

zich. Hij is veehouder in Benningbroek

1997. “Achteraf gezien was het hele ver

echter door geldgebrek: Stivas Noord-

en was destijds bestuurder van zowel de

haal toch te licht onderbouwd en kregen

Holland verkeert in deze periode in

toenmalige WLTO-afdeling Noorder Kog

we te weinig steun,” zegt hij er in 1992

financieel zwaar weer en heeft geen geld

genland als Stivas Westfriesland. “Eerst

om de plannen te financieren. “Jammer,”

dacht ik dat we binnen een half jaar de

vindt Jan Hopman, destijds voorzitter

handtekeningen konden zetten. Maar er

van Stivaseo. “Later roken veehouders

kwam steeds meer bij, het werd steeds

Mede door de concentratie in Aalsmeer,

die met hun bedrijf wilden stoppen hun

complexer en veelomvattender. Uiteinde

Heerhugowaard en later ook Wervershoof

lijk zijn Stivas-veldmedewerker Theo den

kans. Vrijwel de hele Sammerpolder werd omgezand en deels verkocht aan

6. STIVAS MIDDEN NOORD-HOLLAND

“Jammer dat het hier niet gelukt is. De tijd was er nog niet rijp voor.”

(Het Grootslag) en Wieringerwerf (Agri port A7) én het echec van Zuidwijk, komt

was het wel nodig om elkaar even moed

Eind vorige eeuw blijkt de Sammerpolder

in te praten.”

De Stichting ter bevordering van de Land-

is er echter nog steeds: Dick Bakker, de

deel uit te maken van het herinrichtings

Bij een grote kavelruil als die in Twisk

en Tuinbouw in de gemeente Beemster is

kleinzoon van Dirk Bakker, is eigenaar

heb je volgens Stins een paar ‘bevlogen

de eerste regionale Stivas die in 1966 het

van Bakker Seed Productions, een bedrijf

malloten nodig die bereid zijn om er heel

levenslicht ziet. De ‘Beemster-Stivas’ is

met 19.000 m2 glas dat gespecialiseerd

veel tijd en energie in te steken’. “Die

uitsluitend op de kleinschalige tuinbouw

is in de productie van hybridezaden van

twee malloten waren Theo en ik. En het

in de droogmakerij gericht en gaat met

tomaten, komkommers en paprika’s.

momentum was daar, alle puzzelstukjes

voorzitter Dirk Bakker als aanjager

Voor zover bekend is de Beemster-Stivas

kansen zagen voor telers uit Egmond.”

‘Sammerpolder rode draad in historie Stivaseo’

Haan en ik er drie jaar lang intensief mee

over, bij het 30-jarig bestaan van Stivas.

‘Tijd was nog niet rijp voor plannen Beemster-Stivas’

telers van elders. Terwijl wij destijds juist

4. STIVAS ZAAN EN KENNEMER

2002 - Een kavelruil binnen een landinrichting... Dat is iets bijzonders. Op 5 juni brengt een delegatie van Stivas, DLG en de provincie een bezoek aan de Sammerpolder.

2002 - Cees Stins (links) is er tijdens overleg met Wim Karsten, pioenrozenteler en beoogd deelnemer aan kavelruil Twisk, even bij gaan zitten.

gebied Bergen-Egmond-Schoorl (BES). De verkaveling en de waterhuishouding

5. STIVAS WEST-FRIESLAND

bezig geweest. Af en toe, als het tegenzat,

grootschalige glastuinbouw in de Beem ster niet van de grond. Glastuinbouw

Een versnipperde verkaveling die geen

vatbaar en er is grond nodig voor een

gelijke tred heeft gehouden met schaal

Provinciale Ecologische Verbindingszone.

‘Af en toe was het wel even nodig om elkaar moed in te praten’

vergroting en specialisatie én problemen

De Landinrichtingscommissie hoopt deze

Het 40-jarig jubileum van Stivas Noord-

vielen op hun plaats. De kavelruil stelde

ambitieus van start: er worden in 1967

nooit officieel opgeheven. In 1981 wordt

met de watervoorziening, leiden in 1970

zijn onverminderd voor verbetering

doelen op vrijwillige basis te bereiken en

Holland krijgt in december 2002 extra

een aantal agrariërs, de gemeente, het

twee veehouderijbedrijven van 20 en

Stivas Midden Noord-Holland opgericht,

tot de oprichting van de Stichting ter

betrekt op experimentele basis Stivaseo

cachet door één van de grootste én mooi

waterschap, de Dorpsraad en de ijsclub in

17 hectare opgekocht, met de bedoeling

dat ook de Beemster als zijn werkgebied

verbetering van de agrarische structuur

en Stivas Noord-Holland bij de plannen.

ste kavelruilen in de geschiedenis van de

staat om een flinke plus te realiseren.”

er respectievelijk een modern glastuin

heeft.

Egmond en omstreken (Stivaseo). De eer

Voor het eerst slaagt Stivas er in een

organisatie, die nog dezelfde maand zijn

Het passeren van de akte van kavelruil

bouwgebied en een fruitteeltgebied van te

ste kavelruil wordt in 1977 dicht bij huis

kavelruil te realiseren binnen een land

beslag krijgt. Aan kavelruil Twisk nemen

op 19 december 2002 wordt een grootse

maken. Stivas Noord-Holland garandeert

gerealiseerd: in de Egmondse Sammer

inrichtingsproject. De acte van kavelruil

11 partijen deel. In totaal verwisselt 182

happening. Aanwezig zijn onder andere

uit eigen middelen de aankoop van beide

polder, na jaren van trekken en duwen.

‘Sammerpolder I’, die betrekking heeft

hectare land van eigenaar, terwijl ook de

twee gedeputeerden, Bob Verburg en

bedrijven. Daarmee is het budget voor

Dankzij het actieve Stivaseo-bestuur

op 45 hectare, wordt op 29 oktober 2002

aankoop van 27 hectare land door DLG

Hans Schipper, het voltallige college van

1967 meteen op! Binnen de provincie

worden in de jaren die volgen tientallen

ondertekend in de schuur van Hopman.

ten behoeve van Staatsbosbeheer aan de

B&W van de gemeente Noorder Koggen

leidt dat tot een stevige discussie én tot de

kavelruilen in onder andere Limmen,

In mei 2003 krijgt Stivas het verzoek om

kavelruil is gekoppeld. Dankzij vergroting

land en de dijkgraaf en een aantal heem

oprichting van het Fonds voor de Verbe

Schoorl, ’t Woud, Bergen en Heemskerk

in de Sammerpolder een nieuwe kavelruil

van de huiskavel wordt het toekomst

raden van Waterschap West-Friesland.

tering van de Agrarische Structuur.

over de streep getrokken. De Sammerpol

te begeleiden: ‘Sammerpolder 2’. Ditmaal

perspectief van zes agrarische bedrijven

Tien jaar na dato zijn de hoofdrolspelers

Beide aankopen door de Beemster-

der blijft echter als een rode draad door

gaat het om vijf deelnemers en circa 19

vergroot. Eén van de twee bedrijven die

van toen, Den Haan en Stins, niet meer

Stivas worden overigens geen succes. Bij

de geschiedenis van Stivaseo lopen.

hectare. De acte van kavelruil wordt in

in het kader van de kavelruil worden

actief voor Stivas. De veehouder uit

gebrek aan belangstelling van fruittelers

Die eerste kavelruil in de Sammerpolder

februari 2004 ondertekend: twee deelne

verplaatst, maakt ruimte voor een kleine

Benningbroek steekt tegenwoordig veel

wordt het perceel van 17 hectare in 1974

in 1977 is meteen een fraaie: de aankoop

mers kunnen hun huiskavel vergroten en

woonwijk. Het agrarisch verkeer door

energie in de lokale politiek en… energie.

verkocht aan een akkerbouwer. Ook

van 27 hectare land door Stivaseo, waar

enkele percelen krijgen een regelmatiger

Twisk met zijn beschermde dorpsgezicht

Zo is hij één van de drijvende krachten

Zuidwijk, het perceel van 20 hectare,

bij de provincie garant staat, vormt de

vorm. De situatie die toen werd gecre

wordt sterk gereduceerd. In het kader

achter een project in West-Friesland dat

wordt dat jaar weer verkocht, in dit

katalysator van een kavelruil met vijftien

ëerd, is volgens Hopman acht jaar later

van de Provinciale Ecologische Hoofd

de sanering van asbestdaken op stallen

geval aan enkele veehouders. Wat een

deelnemers waarbij 76 hectare van

nog steeds van kracht. “De grond in de

structuur komt er 52 hectare natuur bij.

en schuren combineert met de realisatie

glastuinbouwgebied van 200 hectare

van zonnepanelen. “We hebben net

had moeten worden,blijft beperkt tot een

50


1988 - Voor De Lepelaar, één van de oudste boerderijen in de Beemster, staan de melkbussen klaar om opgehaald te worden. Met de aankoop van twee veehouderijbedrijven, ging de Beemster-Stivas hier ruim twintig jaar eerder wat al te ambitieus van start.

VERVOLG PAGINA 78 >>


51

IN VOGELVLUCHT HEERHUGOWAARD

“De kennis van het gebied en dan met name de ondernemers is zeer waardevol bij het uitwerken van dit soort projecten. En ook bij de uitvoering ervan, onder regie van het ontwikkelingsbedrijf en de gebiedsorganisatie, blijft die ervaring en kunde goud waard.” Lennart van der Burg (Grontmij) PAGINA 45 >> ARCHIEF THEO DEN HAAN - 1999

52



53

INTERVIEW

LTO Noord-voorzitter Siem Jan Schenk nam zelf ook deel aan ruil:

‘Onafhankelijke partij is goud waard’ Een belangrijke verantwoordelijkheid van de overheid is om ondernemers de ruimte te geven om zich te ontwikkelen. Volgens Siem Jan Schenk heeft Stivas daaraan de afgelopen vijftig jaar een grote bijdrage geleverd. De algemeen voorzitter van LTO Noord heeft het zelf ervaren bij de Kerkenruil van Terdiek, waarbij zijn huiskavel in Oude Niedorp flink werd vergroot. De veehouder heeft daar nog dagelijks profijt van. Net als zijn zoon Thomas die in 2006 in de maatschap stapte en sindsdien de dagelijkse gang van zaken regelt. In het kader van het jubileum blikt Schenk terug op de ruil en zet daarbij de rol van de standsorganisatie in historisch perspectief.

‘De landbouworganisatie was voorheen een soort club voor de collectieve verontwaardiging’

Schenk zelf mag inmiddels tot de rasbestuurders worden ge

Sindsdien ben ik steeds voor andere bestuursfuncties ge

rekend. “Ik voel me bovenal boer. Als jonge vent ben ik eens

vraagd. Of ik het van huis uit heb meegekregen? Niet in die

coöperaties, telersverenigingen of andere afzetorganisaties.

de sector 50 procent minder kunstmest gebruikt. Dat is een

gevraagd voor het lokale Agrarische Jongeren Kontakt (AJK)

mate. Mijn vader zat wel in het bestuur van de plaatselijke

Wij richten ons meer op de maatschappelijke kant van het

enorme kostenreductie. Die trend zet verder door, doordat

en daarna ben ik van het een in het ander gerold. Langzaam

Rabobank en ook in die voor de Paasveetentoonstelling in

verhaal. Dat doen we onder meer door verbindingen met an

we steeds preciezere teeltmethoden ontwikkelen, bijvoor

slokte het meer tijd op. In het begin sprong iemand van de

Schagen. Dat boeide me minder. Ik vind vooral de beleidskant

dere functies te leggen, die ook gericht zijn op duurzaamheid.

beeld door gebruik te maken van GPS. Nieuw beleid heeft de

bedrijfsverzorging alleen bij als ik op pad was, maar op een

heel interessant. Hoe kunnen we de belangenbehartiging zo

Nogmaals, de voornaamste taak blijft: zodanige voorwaarden

meeste kans van slagen als er ook een financieel voordeel mee

gegeven moment kreeg hij zijn vaste dagen. Toen Thomas zijn

insteken dat de sector vooruit kan? Er is de laatste jaren wat

creëren dat de ondernemers de ruimte hebben om zich te

is te halen. Daar zijn ondernemers gewoon gevoelig voor.”

diploma haalde op de middelbare landbouw, wilde onze inval

dat betreft veel veranderd. Voorheen was de landbouworga

ontwikkelen.”

kracht er net mee stoppen, dus sindsdien doen we het samen.

nisatie een soort club voor de collectieve verontwaardiging.

Hoewel: Thomas is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang

De huidige ondernemers hebben toch een andere, meer open

van zaken, ik help waar nodig en mogelijk. Onze strategie

houding ook naar andere functies als natuur en recreatie. Dat

bepalen we wel helemaal samen.”

Merkt u dat ook bij uw zoon Thomas? “Hoewel hij soms wel eens iets heeft van ‘wat heb je nu weer

is goed voor de maatschappelijke acceptatie van de land- en

Maar dat wordt toch allemaal in Brussel bepaald. In hoeverre kan LTO Noord daar dan nog invloed op uitoefenen?

Eigenlijk is Schenk niet anders gewend dan dat anderen

tuinbouw. Aan de andere kant moeten ze dan wel de ruimte

“Inderdaad bepaalt Europa de richtlijnen. De nationale

tuinbouw. Meningsverschillen hebben vooral met de uitwer

meewerken en –denken op zijn bedrijf. “Als je zoveel verga

krijgen om een volwaardig inkomen te verwerven.”

overheden beslissen over de precieze invulling. Het nut van

king van de regels te maken. Soms wordt iets juridisch zo

die Europese doelstellingen trekken we overigens ook niet in

dichtgetimmerd dat het in praktijk onwerkbaar is. Daarom

dert en dus ook verantwoordelijkheid draagt voor de sector,

verzonnen?’, zijn we het in hoofdlijnen wel eens over de richting waar het naartoe moet met de Nederlandse land- en

dan moet je er van op aan kunnen dat er thuis iemand de

Hoe kan LTO Noord daarvoor zorgen?

twijfel. We maken ons wel druk over de manier waarop dat

bepleit ik ook de koers van het nemen verantwoordelijkheid.

zaak draaiende houdt. Ik heb altijd gezegd dat de vergoeding

“Wij proberen vooral gunstige randvoorwaarden te scheppen.

vaak in regels en wetten wordt gevat. Behalve dat het beleid

Als we wetgeving kunnen voorkomen, door goede afspraken

voor het bestuurswerk zodanig moet zijn, dat ik me thuis kan

Daarna is het aan de ondernemers zelf. Zij moeten het doen.

financieel gedragen moeten kunnen worden door de individu

te maken, dan scheelt dat heel veel bureaucratie en dus erger

laten vervangen en er dan ook nog iets aan overhoud. Dat

LTO Noord is een vereniging van individuen, die allemaal hun

ele ondernemers, moeten ze er ook kansen uit kunnen halen.

nis. Ik begrijp best dat niet alles helemaal is vrij te laten. Er

mag zakelijk klinken, maar alleen op die manier is het vol te

eigen kijk hebben op hun bedrijf en de kansen in de markt.

Heel vaak leidt nieuw beleid namelijk ook tot nieuwe vindin

zijn bijvoorbeeld vergunningen nodig om te bouwen, maar

houden.”

Als bestuurders moeten we ons beperken tot die zaken waar

gen. Dat hangt mede af van een constructieve opstelling van

daarin schieten we wel te ver door. Zeker in gebieden met

we invloed op kunnen uitoefenen. Voorheen hadden we nog

de standsorganisaties. We hoeven niet alles voor te kauwen,

extra regelgeving, zoals voor Natura 2000. Dat loopt letterlijk

Waar komt die drive om te besturen eigenlijk vandaan?

wel eens de neiging om overal op te reageren. Zo is onze

maar nemen waar mogelijk de praktische of economische

en figuurlijk onnodig in de papieren. Het gaat vaak niet om

“Ik heb echt geen flauw idee. Wel weet ik dat ik bepaalde

inbreng in de markt sinds de liberalisering stukken kleiner ge

obstakels weg. Ik vind het verbod op het uitrijden van mest in

de vraag of de ondernemers er wel of niet aan willen voldoen,

opvatting en heb over onderwerpen die de sector aangaan.

worden. De ondernemers moeten daarin zelf hun weg vinden,

de winter een goed voorbeeld. Vanuit het veld kwam er veel

maar meer of het zo gedetailleerd moet? We moeten proberen

Dat heb ik al van jongs af aan, beginnend dus bij het AJK.

bijvoorbeeld door samenwerking te zoeken in de vorm van

kritiek, maar inmiddels heeft die aanpak er wel toe geleid dat

zo min mogelijk afhankelijk te worden van de wetgeving. In

54



55

VERVOLG INTERVIEW

het verleden gebeurde dat door verzet. Daarmee kan nieuw

worden. Het is wel te begrijpen dat daarvoor niet veel animo

beleid worden vertraagd, maar het afwenden is een utopie.

was. Toen de aandacht werd verlegd naar de omgeving van

Mijn credo is: zorg ervoor zo min mogelijk ter discussie te

het project, bleken er toch kansen te liggen. Iets verderop

staan. Dan komt er namelijk ook geen extra regelgeving.”

zaten er wel boeren en tuinders die eventueel wilden stoppen. In zo’n proces kan een organisatie als Stivas goed werk ver

Wat merken jullie zelf van die regels?

richten, door de wensen te inventariseren en daar ruiladvie

“Uiteraard moeten wij ook wel eens slikken, als er weer nieuw

zen uit te halen, waarbij alle deelnemers er op vooruit gaan.

beleid over ons wordt uitgestort, maar ik denk dat we nuchter

En tegelijkertijd kunnen integrale doelen worden bereikt,

genoeg zijn om daar zakelijk op in te spelen. Thomas heeft

waarmee draagvlak wordt verworven in het gebied.”

bijvoorbeeld al jong aangegeven niet verder te willen in de varkens. Ik ben daar ooit mee begonnen, had daar ook veel

Dat geldt ook voor Noord-Holland, dunkt me…

aardigheid in, maar we zouden flink hebben moet investeren

“Zeker! Juist in Noord-Holland staan nog meerdere integrale

om die tweede tak overeind te houden. We hebben toen de

projecten op stapel. Daarom verwondert het me een beetje

keuze gemaakt om onze aandacht te focussen op de melkvee

dat ik uit de organisatie verneem dat de provincie Stivas

houderij. Inmiddels hebben we een nieuwe melkstal, met een

alleen nog met projectgelden wil ondersteunen en dus geen

grote capaciteit. Daarnaast hebben we de opfok uitbesteed

werkbudget beschikbaar stelt om zulke brede doelen na te

aan mijn zwager. Dat heeft ook alles met ruimte te maken.

streven. Ik weet namelijk uit ervaring in het veld welke bespa

Van de huiskavel van ruim 30 hectare, verhuren we elk jaar

ringen er kunnen worden gehaald, als er constructief en inte

zo’n 5 hectare aan een bollenteler. Van de opbrengst kun

graal naar oplossingen wordt gezocht. Het eerder genoemde

nen we dan weer los land huren voor de voederwinning. Met

voorbeeld van het waterproject kostte in totaal 1,8 miljoen

ruim honderd melkkoeien zitten we qua oppervlakte niet heel

euro. Dat is slechts een fractie van hetgeen het project gekost

ruim, maar door middel van boer-tot-boertransport en mest

zou hebben als het van bovenaf zou zijn opgelegd of juri

afzetcontracten kunnen we ons nog steeds aan de normen

disch afgedwongen. Zo’n proces moet je wel faciliteren en

houden. Daarnaast biedt de huiskavel in elk geval voldoende

Noord-Holland heeft die organisatie met Stivas dus in huis. Nogmaals: ik ben niet diep in dit dossier gedoken om er al te

basis om een goede weidegang te kunnen toepassen.” satie, ook vanwege mijn bestuurlijke achtergrond, maar had

gedetailleerd op in te gaan, maar wil desondanks de provin

Hoeveel bent u zelf eigenlijk nog op het bedrijf te vinden?

er zelf nog nooit mee te maken gehad. Toen er in de buurt

cie oproepen zuinig te zijn op hetgeen ze heeft. Zeker als het

een perceel beschikbaar kwam, heb ik dat gekocht. Daarna

gaat om ‘slechts’ enkele tonnen. Zonder me met provinciale

“Wij zijn drie jaar geleden verhuisd naar een burgerwoning in

kwam het idee voor een ruil tot stand met nog twee kerkelijke

budgetten te bemoeien durf ik te stellen dat het gewoon een

het dorp. Thomas woont sindsdien op het bedrijf. Ik melk nu

instanties. Het zat heel logisch in elkaar. Zeker voor ons, daar

goede investering is. Stivas zoekt in haar werk de redelijkheid

nog om de zondag en als ik doordeweeks tijd heb, neem ik het

ben ik heel eerlijk in. Maar ook voor de anderen was het wel

en probeert te voorkomen dat partijen in de gevechtshouding

nog wel eens van hem over. Ook zijn er van die dingen die je

degelijk interessant. Zo had een veehouder wel belangstelling

gaan staan. En dat is niet alleen een agrarische belang. Ook

echt even met zijn tweeën moet doen. Daar maak ik tijd voor.

voor het perceel dat ik liever wilde afstoten. Zodoende kregen

infrastructuur, waterbeheer, natuur en recreatie profiteren

Ik doe dat omdat ik het leuk vind, maar nog belangrijker:

wij al het land aan de goede kant van de weg, kon die andere

mee. Zeker als gebieden in een breder perspectief worden be

het biedt Thomas ook wat sociale vrijheid als ik hem zo af

ondernemer groeien en hadden de kerkelijke instanties ook

keken. Wie weet kan het afblazen van het Wieringerrandmeer

en toe kan vervangen. Ik weet ook zeker dat als ik dat fysiek

beter ontsloten percelen. Kortom: allemaal winnaars. Aan het

straks wel een oplossing bieden voor structuurverbetering in

niet meer zou kunnen, we voor de ‘sociale rust’ een andere

eind moesten er nog wel wat plooien worden gladgestreken.

de Zeevang of de Vechtstreek. Als daar een agrariër kan wor

oplossing zouden zoeken. Sommige collega’s staren zich

Dat hebben Theo den Haan en Rob van Mechelen toen heel

den uitgeplaatst, ontstaat er voor de blijvers ook weer meer

bij de keuze voor schaalvergroting blind op de economische

bekwaam gedaan. Sowieso is het goed om er een onafhan

ruimte. Zoiets lukt alleen als er een onafhankelijke partij is,

factoren. Twee keer zoveel produceren met dezelfde arbeid

kelijke instantie bij te hebben, ook om te voorkomen dat het

die het overzicht behoudt en kansen signaleert. Stivas heeft in

is technisch misschien wel haalbaar, maar of het ook sociaal

idee ontstaat dat iemand er ‘teveel beter’ van wordt. Ik at

de afgelopen vijftig jaar ruimschoots bewezen dat te kunnen.”

verantwoord is, vind ik minstens zo’n belangrijke vraag. Het

tendeer andere ondernemers die bezig zijn met zulke trans

Dan gaat de telefoon, Thomas belt of zijn vader nog even kan

is niet gezond om zeven dagen in de week elke ochtend en

acties dan ook altijd op Stivas. Overigens voorzie ik ook een

bijspringen. En het liefst ’s avonds ook nog even melken.

avond een verplichting te hebben. Je profiteert pas echt van

verschuiving in de taak van Stivas in gebiedsprocessen, zoals

“Geen punt,” maakt Schenk zijn eerdere belofte waar. “Zullen

een betere efficiëntie, als je die gewonnen tijd niet weer al

nu gebeurt bij de alternatieve inrichting voor het Wieringer

we dan maar naar de boerderij rijden om wat foto’s te ma

lemaal in het bedrijf hoeft te steken.”

randmeer, maar ook bij de aanleg van de EHS.”

ken? Blijf ik daarna even om nog wat bijstand te verlenen.”

Hoe belangrijk is de Kerkenruil van Terdiek geweest in de ontwikkeling van het bedrijf?

Welke rol kan Stivas daar in uw optiek in spelen?

“Dat heeft een voorname rol gespeeld, ook vanwege die ef

het gebied. Zo ken ik een voorbeeld in Overijssel, waar voor

ficiëntieverhoging. Ik kende daarvoor Stivas wel als organi

waterberging een agrarische gebied dwars doorsneden zou

56


“Vooral die van onafhankelijke bemiddelaar en kenner van

“Ondanks de goede verkaveling in de regio Niedorp, blijven er altijd kansen om de structuur verder te verbeteren,” stelt Siem Jan Schenk. STIVAS * DECEMBER 2012

57

DRIE MENINGEN

Heeft Stivas vijftig jaar na de start nog bestaansrecht?

De kwestie

betrokken integer to the point

els harbers (024) 3 828 492

niets is zo veranderlijk als het landelijk gebied. dit geldt niet alleen voor de inrichting ervan, maar zeker ook voor de regelgeving. hekkelman is gespecialiseerd in deze regelgeving, ‘thuis’ in de ontwikkelingen in het landelijk gebied en bekend met alle belangen die hier spelen. onze juristen zijn gespecialiseerd in onder andere milieurecht, agrarisch recht, pacht, onteigeningsrecht en ruimtelijk bestuursrecht.

Met het streekplan Noord-Kennemerland als concrete aanleiding, legden zes leden van Provinciale Staten van Noord-Holland op 7 december 1962 met de ‘motie Wiese’ de basis voor de Stichting Ter Verbetering van de Agrarisch Structuur. Sindsdien is er veel gebeurd én veel veranderd. Heeft Stivas Noord-Holland anno 2012, vijftig jaar na de oprichting, nog bestaansrecht. Aan wie kan die vraag beter worden voorgelegd dan aan drie voormalige Stivaskrachten, die intensieve jaren meemaakten bij de stichting? Tegenwoordig doen ze iets heel anders en kunnen ze letterlijk en figuurlijk van enige afstand naar Stivas kijken. Voormalig Stivas-veldmedewerker Arno Plomp combineert in Wilnis een veehouderij met een adviesbureau, Plomp Agro. Voormalig Stivas-secretaris René Marcelis is als beleidsmedewerker Landbouw en projectleider Buitengebied verbonden aan de gemeente Castricum. En voormalig Stivassecretaris Roelof de Haan bestiert vanuit Assendelft zijn eigen Bureau Voor Strategische Ontwikkeling Platteland (VSOP) “Ik hoop dat Stivas ook in de toekomst een belangrijk onderdeel blijft van een provinciale visie op het landelijk gebied, waarin landbouw net zo’n belangrijke maatschappelijke functie wordt toegedicht als natuur, recreatie en waterberging.”

De reacties

kees van helvoirt (024) 3 828 434

hekkelman nijmegen prins bernhardstraat 1 6521 aa nijmegen t (024) 3 828 384

www.hekkelman.nl 3216_HM_adv_Agriteam_A4.indd 1 58 STIVAS * DECEMBER 2012

30-07-2012 15:18:38

‘Kavelruil rond HSL betekende redding agrarische structuur in zuiden Haarlemmermeer’

‘Onderzoek Stivas zette land-en tuinbouw in Castricumin één klap op de kaart’

‘Stivas doet aan permanente stadver nieuwing, maar dan in het landelijk gebied’

Arno Plomp

René Marcelis

Roelof de Haan

VELDMEDEWERKER STIVAS VAN 1995 T/M 2003

SECRETARIS STIVAS VAN 2003 T/M 2006

SECRETARIS STIVAS VAN 1999 T/M 2003 STIVAS * DECEMBER 2012

59

DRIE MENINGEN

DRIE MENINGEN

Arno Plomp

Roelof de Haan tijdje actief geweest voor de Stichting

maatschappelijke functie wordt toege

Kavelruil Utrecht, die niet meer bestaat.

dicht als natuur, recreatie en waterber

De provincie Utrecht heeft nog steeds

ging.

oog voor structuurverbetering in het

‘Het bestuurlijke netwerk van Stivas zorgt voor een stevige verankering in de regio’

landelijk gebied, maar dan doorgaans

Lagere kostprijs

niet met landbouw maar met natuur als

Een kavelruil levert de deelnemers per

uitgangspunt. Door het ontbreken van

hectare een voordeel op van 150 euro

een organisatie als Stivas leeft agrarische

per jaar op en daarmee een substantieel

structuurverbetering hier minder. Vlak

lagere kostprijs. Bij rigoureuze infra

in dat verband het bestuurlijke netwerk

structurele projecten als de HSL, wordt

van Stivas niet uit, dat voor een stevige

nauwelijks rekening gehouden met de

verankering in de regio zorgt. En ook

negatieve gevolgen voor agrariërs die

‘Je hebt pas een kavelruil, als je een ‘ja’ hebt van minimaal drie partijen waarvan er twee ruilen’

binnen de provincie trouwens: Stivas is een belangrijke schakel tussen het pro vinciehuis en de agrarische praktijk, van

opeens een obstakel dwars door hun land hebben lopen. Dankzij Stivas blijft de schade voor de land- en tuinbouw be perkt. Was Stivas er begin negentiende

Texel tot de Vechtstreek.

eeuw maar geweest, toen het Noordhol

“In 1995 ben ik rechtstreeks van de

van de provincie definitief onderdeel

Steeds belangrijker

“Nadat ik op interim-basis binnen was

Witte vlek

Hogere Landbouwschool in Dronten bij

geworden van de complexe kavelruil, die

Heeft Stivas vijftig jaar na de oprichting

gekomen, ben ik van 1999 t/m 2003 in

Met verbetering van de agrarische

wen later zijn er nog steeds boeren met

Stivas in dienst getreden. Als veldme

betrekking had op circa 287 hectare en

nog bestaansrecht? Dat lijkt me wel.

dienst van de provincie Noord-Holland

structuur als doel, zal Stivas ook in de

grond aan beide kanten van het kanaal.

dewerker heb ik ruim zeven jaar lang

daarmee op dat moment de grootste was

Onder invloed van het toenemende

secretaris geweest van Stivas. Het on

toekomst heel hard nodig zijn om de

Diverse kavelruilen hebben de druk van

een groot aantal kavelruilen in goede

uit de geschiedenis van Stivas.

belang dat aan beweiding wordt gehecht,

derhouden van de bestuurlijke structuur

beschikbare gronden via kavelruilen te

het landbouwverkeer op de bruggen over

zal grond onder het melkveebedrijf in

van Stivas kostte toen ook al veel tijd en

herverdelen. Zeker in Noord-Holland,

het Noordhollands Kanaal pas de laatste

de toekomst steeds belangrijker worden.

energie, maar dat was het waard. Dank

dat boven het Noordzeekanaal op het

decennia flink verlaagd. Maar dan nog:

banen geleid. De allereerste is me altijd

lands Kanaal werd gegraven! Twee eeu

bijgebleven: een kleine boerenruil bij

Opgetogen

Naarden-Vesting. Een kavelruil die ik

Veel betrokkenen waren opgetogen over

Schaalvergroting zet in alle sectoren

zij dat bestuurlijke netwerk, met actieve,

gebied van ruimtelijke ordening feitelijk

je moet er bovenop blijven zitten, bij

ook nooit zal vergeten is die rond de

het eindresultaat. De kavelruil beteken

door. Dat betekent dat bedrijven die

resultaatgerichte bestuurders tot in de

een witte vlek is. Ik ben wel eens bang

zo’n dynamische sector. Ik kan me voor

HSL, die dwars door de Haarlemmer

de de redding voor de agrarische struc

bij gebrek aan een opvolger stoppen

verste uithoeken van Noord-Holland,

dat de land- en tuinbouw de Twentse

stellen dat er inmiddels bij de HSL ook

meer loopt. Vanwege de hoge grondprij

tuur in dit deel van de Haarlemmer

ook steeds groter worden. Ze kunnen

kwamen er initiatieven van de grond die

textielindustrie achterna gaat. Zo van:

alweer akkerbouwers zijn met percelen

zen hadden we tot op dat moment nog

meer. Tegelijkertijd kwamen gronden

niet zomaar even door de buurman

je vanuit het provinciehuis in Haarlem

net als textiel kunnen we ook voedsel

aan beide kanten van het tracé.

nooit iets gedaan in die droogmakerij.

beschikbaar voor het HSL-tracé en de

worden overgenomen. Dat vergroot de

onmogelijk had kunnen initiëren.

veel beter in Afrika of Azië laten produ

Ik werkte toen nog maar een paar jaar

verbreding van de A4. Zonder kavelruil

behoefte aan een onafhankelijke partij

De vraag of Stivas anno 2012 nog

ceren. Mijn haren gaan recht overeind

Mooie kavelruilen

bij Stivas en was nog maar een jaar of

zou de HSL voor veel akkerbouwers een

als Stivas, die er voor kan zorgen dat

bestaansrecht heeft, beantwoord ik

staan van mensen die dat beweren. Na

In mijn periode als Stivas-secretaris zijn

23. Een broekie dus, dat opeens om tafel

enorm obstakel zijn geworden. Dankzij

zo’n bedrijf netjes wordt verdeeld over

met een volmondig ‘ja’. Met Stivas is

lucht en water is voedsel de derde es

er mooie kavelruilen gerealiseerd, zoals

zat met de ervaren grondaankopers van

de naamsbekendheid die Stivas opbouw

een aantal agrarische ondernemers dat

de provincie zijn tijd altijd ver vooruit

sentiële levensbehoefte. Juist daarom

die rond Twisk en HSL die werden ge

de HSL-organisatie. Dat waren harde

de in de droogmakerij werd bovendien

het toekomstperspectief van hun bedrijf

geweest. Ik vergelijk het wel eens met

baart de manier waarop er in ook in

trokken door de toenmalige veldmede

onderhandelaars, die zo’n kavelruil

de basis gelegd voor een tweede grote

daardoor juist verder kan vergroten.

stadsvernieuwing. Daar wordt pas over

Noord-Holland wordt omgegaan met

werkers Theo den Haan en Arno Plomp.

eigenlijk alleen maar lastig vonden.

kavelruil, inclusief twee bedrijfsverplaat

We hebben het tot nu toe steeds over

gepraat als de verloedering in de wijk

de land- en tuinbouw me zorgen. Bij

Zelf hield ik me intensief bezig met

Ze zaten veel liever met individuele

singen, rond de aanleg van de Polder

kavelruilen gehad, maar ik wil de meer

al heeft toegeslagen. Wat Stivas doet

alle plannen die worden gemaakt voor

Stivas-glastuinbouwprojecten als Het

akkerbouwers om tafel. Gedurende het

baan van Schiphol in het noordwesten

waarde van Stivas voor de glastuinbouw

is een soort permanente stadsvernieu

landbouwgrond, hoor je bijna nooit dat

Grootslag, Aalsmeer, Alton en Heems

proces overleed één van de initiatief

van de Haarlemmermeer.

in Noord-Holland ook nog even aanstip

wing, maar dan in het landelijk gebied.

die grond al een functie heeft. Namelijk

kerk. Het leukste aspect van het werk bij

nemers, Frits Kroon, aan acute leuke

Vanaf 2002 heb ik mijn activiteiten voor

pen. Met promotiecampagnes voor glas

Een kavelruil als die in Twisk, met

de productie van voedsel, zo goed en

Stivas vond ik dat je altijd gericht bent

mie. Dat gaf een extra dimensie aan de

Stivas langzaam afgebouwd. Sindsdien

tuinbouwgebieden in de provincie waren

220 hectare één van de grootste uit de

goedkoop mogelijk. Stivas levert daar

op een positief resultaat. Met een ‘nee’

kavelruil die, los van zijn omvang, toch

combineer ik het melkveebedrijf in Wil

we onze tijd ver vooruit. Stivas was de

Stivas-geschiedenis, kan al achterhaald

een belangrijke bijdrage aan, door onder

van een boer of tuinder kom je er niet,

al veel bijzondere aspecten had. Eén van

nis dat mijn vrouw Linda en ik in 2005

eerste organisatie die beargumenteerde

zijn op het moment dat de inkt van de

andere kavelruilen en glastuinbouw

je hebt een ‘ja’ nodig van minimaal drie

de grote knelpunten was een boerderij

van mijn ouders hebben overgenomen

waarom Noord-Holland zo’n goed ves

akte nog niet eens droog is. Dat hoort er

ontwikkeling te faciliteren. Ik hoop

partijen waarvan er twee ruilen, anders

van Bureau Beheer Landbouwgronden

met een adviesbureau, Plomp Agro.

tigingsklimaat voor glastuinders heeft.

bij, dat past bij een dynamische sector

dan ook dat Stivas ook in de toekomst

heb je geen kavelruil. Dat maakt het zo

(BBL), die door meerdere partijen werd

Daarbij komt de ervaring die ik in al

Anno 2012 worden die argumenten nog

als de land- en tuinbouw waarin steeds

een belangrijk onderdeel blijft van een

wel interessant als spannend, zeker voor

geclaimd. Na pittige onderhandelingen

die jaren bij Stivas heb opgedaan goed

steeds vaak gebruikt en met succes, zie

minder agrariërs steeds grotere bedrij

provinciale visie op het landelijk gebied,

een onafhankelijke partij als Stivas die er

is de boerderij via een Salomonsoordeel

van pas. Ik ben bijvoorbeeld nog een

Het Grootslag en Agriport A7.”

ven hebben.

waarin landbouw net zo’n belangrijke

zelf geen financiële belangen bij heeft.”

60



61

RUILCOLUMN

DRIE MENINGEN

Vooruit

René Marcelis

‘Ik heb nooit begrepen waarom een kavelruil per definitie zo’n zaak van lange adem moet zijn’

de subsidies die daarvoor beschikbaar

van kavelruilen, want ook die zijn

Stivas is, met veldmedewerkers die als

komen. Daardoor zijn ontwikkelingen stil

belangrijk.

een soort ‘oliemannetjes’ het ruilen

komen te liggen. Een voorbeeld is Waal

Onlangs zijn we nog betrokken bij de ruil

schuifproces in goede banen leiden en

en Burg op Texel, dat al een ontzettend

Tussen Vecht en Meer. Het heeft best

op die manier de versnippering van

lange voorbereiding kende van discus

even geduurd voordat het allemaal rond

grond relatief beperkt houden. Maar

sies en onderhandelingen. Uitgerekend

kwam. Toch zie ik dat als een relatief

Stivas zal zich wel moeten bewijzen.

nu we zijn aanbeland bij de uitvoering,

begrip, want als een vrijwillige ruil

Toen ik secretaris kostte het ontzet

zitten we in een soort impasse. De

tot stand komt, dan is die de inspan

tend veel moeite om een kavelruil over

kaarten zijn geschud, maar het spel mag

ningen zeker waard. Vooral ook omdat

de eindstreep te trekken, reden om te

niet beginnen. Het gevaar dreigt dat zelfs

er aan het eind van het proces alleen

investeren in structuuronderzoeken. Ik

de spelregels nog worden aangepast.

maar winnaars zijn. Niet alleen aan

heb nooit goed begrepen waarom een

Doet iedereen dan nog wel mee? Grote

de natuurkant, maar ook voor andere

kavelruil per definitie zo’n zaak van

onzekerheid dus voor ons als natuuror

functies in het buitengebied. Zodoende

lange adem moet zijn. Die traagheid is

ganisaties, maar minstens zo vervelend

ontstaat gelijk ook draagvlak voor nieuwe

deels op irrationele overwegingen geba

voor de individueel betrokkenen. Het

ontwikkelingen en nieuwe functies, want

seerd, vind ik, en agrariërs die zich dat

gaat om hun economische, maar vooral

de betrokkenen krijgen oog en oor voor

realiseren bewijzen zichzelf een grote

ook sociale toekomst.

de belangen van de ander. Anders komt

dienst. En Stivas ook: in veel gebieden is

Ik geef toe: voor ons is het wat gemak

zo’n ruil niet tot stand. Het winstpunt van

“Toen ik Roelof de Haan in 2003

Stivas-rapport bleek juist dat de land-

het hollen en stilstaan. Er gebeurt jaren

kelijker. Wij hebben minder haast.

dat gegroeide onderlinge begrip mag niet

opvolgde als secretaris, was Stivas nog

en tuinbouw op termijn méér grond

niets en dan, met soms een landbouw

Onlangs verzuchtte een medewerker het

worden onderschat. Een ruil is dus meer

onderdeel van de provincie Noord-

nodig zou hebben!

structuuronderzoek als katalysator, is

een lastig dossier te vinden, waar hij al

dan de som van de geruilde hectares.

er ineens veel werk aan de winkel. Mijn

drieënhalf jaar aan werkte. Ik reageerde

Om zulke successen te behalen is

indruk, zij het van enige afstand want

dat we de eerste aankoop op Texel al

kennis van het gebied nodig, maar ook

Holland. In mijn periode is de ver zelfstandiging voorbereid, die na mijn

Oliemannetjes

vertrek ook is gerealiseerd. Na een

Mede naar aanleiding van de Land

ik volg de organisatie niet meer op de

in 1909 hebben gedaan. In dat licht

zorgvuldig omgaan met de persoonlijke

sabbatical van ongeveer een jaar ben ik

bouwinventarisatie Castricum, kreeg de

voet, is dat er de laatste jaren weer wat

Het zijn spannende tijden voor het

bezien valt het oponthoud dus wel mee.

situatie en de karakters van de betrok

in oktober 2007 als beleidsontwikkelaar

gemeente na de eerstvolgende verkie

meer kavelruilen plaatsvinden. Een

landelijk gebied. Het beleid gaat flink

Nogmaals: voor de individuele betrokke

kenen. Stivas beheerst die rol. Kijkend

medewerker Landbouw en projectleider

zingen een wethouder met ‘buitenge

kortere doorlooptijd van het hele proces

op de schop, door de verschuiving

nen is dat heel anders. Voor hen zouden

naar de klimaatveranderingen en de

Buitengebied in dienst getreden van de

bied’ in zijn portefeuille. Hij zit inmid

en meer continuïteit zou goed zijn voor

van verantwoordelijkheden van het

gemeente Castricum. Het frappante was

dels ook in het bestuur van de regionale

Stivas.

Rijk naar de provincie en vanwege de

dat Stivas een jaar eerder de resultaten

Stivas Zaan en Kennemer. Vorige week,

van de Landbouwinventarisatie Castri

zes jaar na de presentatie, heb ik nog

Geluk bij een ongeluk

cum had gepresenteerd. Voor mij was

uit het rapport geput, in het kader van

Als secretaris prees ik mezelf destijds

decentralisatie het belang van gebieds

dat een uitstekende binnenkomer. Aan

het nieuwe Bestemmingsplan Buitenge

gelukkig met het kleine team waar ik

processen alleen maar versterkt. Het

leiding voor de Landbouwinventarisatie,

bied waar Castricum aan werkt. Stivas

mee mocht werken. Het werd geken

is goed om daarvoor een organisatie te

we een mogelijkheid moeten vinden om

functies. Stivas kan dus nog wel vijftig

een soort landbouwstructuuronderzoek,

heeft later nog meer landbouwstruc

merkt door een goede combinatie van

hebben, die dat begeleidt met technische

door te pakken.

jaar vooruit.

waren de plannen voor een Robuuste

tuuronderzoeken uitgevoerd, die op

denken doekracht. Nu het Wieringer

en rentmeesterachtige kennis van zaken.

Nu ook particulieren een natuurterrein

Verbindingszone Van Kust Tot Kust

vergelijkbare wijze hun uitwerking niet

randmeer niet doorgaat, kan ik me

Zeker ook nu het beleid voor ons minder

kunnen verwerven en beheren, is het

Luc Berris

dwars door Castricum. Het Stivas-

misten en ook een paar keer tot een

voorstellen dat het voor de provincie

overzichtelijk is geworden en particulie

de vraag of we als natuurorganisatie zo

ADJUNCT-REGIODIRECTEUR NATUURMONUMENTEN

rapport zette de land- en tuinbouw in

kavelruil leidden. In Castricum was dat

een geluk bij een ongeluk is dat Stivas

ren ook in aanmerking komen voor de

vanzelfsprekend en onvoorwaardelijk tijd,

Castricum in één klap op de kaart.

niet het geval, mede omdat hier tien jaar

bestaat. Er moet daar veel gebeuren.

ontwikkeling en het beheer van natuurge

energie en expertise in alle gebiedspro

eerder net een grote ruilverkaveling was

Stivas lijkt mij de organisatie bij uitstek

bieden. Dat betekent dat we baat hebben

cessen moeten blijven steken? Uiteraard

geweest.

om daarbij een rol te spelen.”

bij een partij die dat alles inventariseert

dragen we daaraan ons steentje bij,

Kwakkelende sector?

bijbehorende bezuinigingen. Kijkend naar het natuurbeleid constateer ik dat de

‘Een ruil is meer dan de som van de geruilde hectares’

Stivas is uniek in zijn soort. In andere

en begeleidt bij een verdere ontwikke

maar het is me te gemakkelijk om er

drijven, bleken de melkveehouderij en

provincies is aangetoond dat het ook

ling. Stivas kan dat.

van uit te gaan dat wij daar steeds het

de bollenteelt er hier veel beter voor te

op andere manieren kan, maar dat de

We zitten nu in een lastige overgangssi

voortouw in nemen. Particulieren hebben

staan dan de goegemeente dacht. Het

Stivas-aanpak werkt is de afgelopen

tuatie. Iedereen wacht af, totdat er meer

daarin ook hun verantwoordelijkheid.

gangbare idee van een kwakkelende

decennia duidelijk wel bewezen. Grond

duidelijkheid is over de precieze rol die

Hoe meer partijen, hoe beter. Stivas kan

sector die z’n grond maar beter kon

is dynamisch, verandert voortdurend

de betrokkenen in het gebied krijgen en

daarin faciliteren, naast het uitvoeren

afstaan voor onder andere natuur en

van eigenaar en functie. Het is goed dat

waterberging, was onhoudbaar. Uit het

er een onafhankelijke organisatie als


inrichting van het landelijk gebied, blijft er werk aan de winkel. Zeker als het gaat om waterbeheer, zoals waterkeringen en het tegengaan van zoute kwel. Dat vergt opnieuw een verschuiving van

Met veel stevige, perspectiefvolle be

62

gevolgen daarvan voor de structuur en


63

IN VOGELVLUCHT WERVERSHOOF

“Stivas was de eerste organisatie die beargumenteerde waarom Noord-Holland zo’n goed vestigingsklimaat voor glastuinders heeft. Anno 2012 worden die argumenten nog steeds vaak gebruikt en met succes, zie Het Grootslag en Agriport A7.” Arno Plomp (Plomp Agro) PAGINA 60 >> ARCHIEF THEO DEN HAAN - 1999

64



65

Actueel

Duurzame overeenkomsten Stivas in het Jaar van de Bij

‘Imkers dragen ook bij aan agrarische structuur’

liefhebberij. Ze doen het ook omdat ze graag een bijdrage wil len leveren om de bijenstand niet verder terug te laten lopen.” Mede vanwege de bijensterfte heeft de imkerij de laatste jaren veel aan aandacht gewonnen. Voorheen was de uitval 8 procent, maar de laatste jaren is die gestegen naar 20 procent. “Het besef is gegroeid dat het geen vanzelfsprekend heid meer is, dat er overal bijen rondzwermen. De oorzaak is complexer dan soms wordt verwoord in de media”, stelt Rietveld, die gelijk een groot misverstand uit de wereld wil helpen. “Gewasbeschermingsmiddelen zijn een oorzaak van bijensterfte, maar zeker niet de grootste boosdoener. Dat is namelijk de varroamijt. Met afstand! Die parasiet tast hele bijenvolken aan. Daarnaast is een gebrek aan gevarieerd

Stivas staat stil bij haar vijftig jarig bestaan in 2012, tevens het Jaar van de Bij. Reden voor het magazine om de Nederlandse Bijenhoudersvereniging (NBV) op te zoeken en te kijken welke dwarsverbanden er liggen tussen beide organisaties. Vice-voorzitter Aat Rietveld ziet ze volop en gaat dan ook graag in op de uitnodiging. Na afloop van het interview concludeert hij: “Uiteindelijk leveren wij in zeker zin ook een bijdrage aan de agrarische structuur. Dat is misschien nog wel de allermooiste overeenkomst.”

voedsel, vooral stuifmeel, een belangrijk probleem,” aldus Rietveld die daarvoor in Nederland wel oplossingen ziet bij de agrarische sector, maar ook bij de overheid. Bloem rijke bermen, slootkanten, akkerranden en parken doen wonderen, volgens de NBV-bestuurder. “Verder heeft Duits onderzoek uitgewezen dat een ander groot gevaar voor de bij naast de bijenkast staat, namelijk de imker zelf. Als die niet ‘anno 2012’ bijen houdt, dan gaat het mis. Bevlogenheid en passie zijn goed, maar realisme is ook hard nodig. Ik ben net zo’n grote natuurliefhebber en idealist als de meeste bijen houders, maar ik sta wel met beide benen op de grond. De

‘Gelukkig werken we tegenwoordig weer samen met de land- en tuinbouworganisatie’

Een wereldzet, kenmerkt Rietveld de keuze om samen met

zijn woonplaats Effen (NBr.).

wereldbevolking moeten wel te eten hebben.”

de Vereniging voor Veldbiologie (KNNV), het instituut voor

Rietveld was jarenlang als maatschappelijk werker actief.

Dat laatste staat zeker onder druk. Her en der op de wereld

Natuureducatie (IVN) en de Bijenstichting 2012 tot het Jaar

Sinds zijn pensioen houdt hij zich drie dagen in de week

komen agrarische sectoren in de problemen door een groot

van de Bij te benoemen. “De aandacht is overweldigend.

bezig met de vereniging. Daarnaast is hij een bevlogen imker

tekort aan bijen, die voor veel gewassen de belangrijkste

We hebben het tij mee. De bij staat voor alles wat goed is

met een groot hart voor zijn bijenvolken. Aan het eind van

bestuivers zijn, vertelt Rietveld. “In Amerika rijden ze in

en waaraan behoefte is, zoals natuurlijk, biodiversiteit en

de tuin van zijn vrouw, achter het huis, staat zijn domein:

colonnes met vrachtwagens uit om duizenden bijenvolken

duurzaamheid.” Dat laatste is ook een van de belangrijke

een schuurtje, ‘de bijenstal’, met vier bijenkasten. Toen hij

uit te zetten in de amandelteelt. De uitval is enorm, deels

speerpunten van Stivas voor de toekomst. Nog een extra

nog in Breda woonde had hij er drie keer zoveel. “Het is een

ook door het monotone voedsel voor de bijen. En China, een

reden om eens op bezoek te gaan bij de bijenbestuurder in

misverstand dat bijen houden op het platteland gemakke

ander wereldgrootmacht, kent een enorme stijging van het

halen uit het inzetten van bijenvolken in de bestuiving van

lijker is dan in de stad. Mijn vorige plek op de begraafplaats

landbouwareaal, waarbij de bijenpopulatie ver achterblijft.

voedselgewassen. Wij ondersteunen dat als NBV, omdat de

van Breda was goud waard. Daar ‘slingerde’ ik elk jaar een

De Verenigde Naties hebben dan ook een noodoproep gedaan

leden ook weer profiteren van die extra kennis en ervaring.

veelvoud van de honing die ik nu binnenhaal.”

om meer onderzoek te doen naar de bijensterfte.”

En dat is weer nodig om de kwaliteit te borgen. Als we een

Feiten over de bijenhouderij

Behalve extra voedsel voor de bijen, geeft de stadsimkerij het - 80 procent van de wilde planten wordt bestoven door insecten;

vak ook een sexy imago. “In diverse grote steden zijn promi

Bestuiving

- Tweederde van de landbouwgewassen wordt door insecten

prominentere rol willen spelen, moeten we af van het vrijblij vende. Hoewel we altijd afhankelijk blijven van de hobbyim

nent bijenkasten geplaatst, onder het motto van de natuur

Het overgrote deel van het Nederlandse groente en fruit

kers, omdat die zorgen voor volumebehoud. Om daarvan te

bestoven, in Nederland ongeveer 90 belangrijke producten:

de stad in halen. Zulke gratis promotie juichen we uiteraard

wordt door bijen bestoven. “Dat maakt ons tot een sector van

profiteren is een goed netwerk van belang.”

courgette, aardbei, meloen, tomaat, alle kleinfruit, appels en

toe. Laatst las ik in een landelijke krant een artikel over bijen

belang,” werpt Rietveld de bescheidenheid van zich af. “Dat

Het Jaar van de Bij heeft daar zeker ook aan bijgedragen,

peren. Ook veel oliehoudende gewassen zoals koolzaad hebben

houden in wereldsteden als Parijs en New York. Dat is toch

geldt economisch, maar dus ook maatschappelijk. Daarmee

daarvan is Rietveld overtuigd. Het heeft de honingbij op de

een hogere opbrengst als ze door honingbijen zijn bestoven;

een geweldige promotie? Onze vereniging vergrijst. Dan is

verschillend we van een vereniging voor kleurkanaries of

kaart gezet maar ook de 350 andere, solitair levende bijen

het belangrijk om ook een jonger publiek aan te spreken.”

kooikarpers,” zegt de NBV-bestuurder, die verder blij is

soorten. Het is onmogelijk om alles te benoemen wat er in

dat de banden met de land- en tuinbouworganisatie weer

2012 is georganiseerd: van bijenwandelingen tot nestkasten

zijn aangehaald. “Na diverse fusies en reorganisaties in de

bouwen en van bijvriendelijk tuinieren tot een eigen stand op

- Voor de zaadteelt zijn honingbijen onmisbaar. Het gaat dan om wortelzaad en diverse koolsoorten; - 8 0 tot 90 procent van alle bestuivingen in de in de land en tuin

Levende wezens

bouw wordt gedaan door de honingbij en de speciaal daarvoor

De vereniging telt zo’n zesduizend leden en zeshonderd

standsorganisatie was er ineens geen plaats meer. Nu werken

de Floriade. Het maakt mensen bewust en het brengt ons in

gekweekte hommels. De rest door in het wild levende bijen;

aspirant-leden die een cursus volgen. “Zo’n beginnerscursus

we gelukkig weer samen. Dat is hard nodig ook. Sowieso

contact met organisaties die hun bijdrage kunnen leveren om

- I n Nederland zetten ongeveer 2.000 van de 7.000 imkers zo’n

is een vereiste om lid te mogen worden. Het gaat om levende

om een goede relatie te onderhouden tussen agrariërs en

de bijenstand te verbeteren. (Of Stivas daar nog iets in kan

32.000 van de 70.000 bijenvolken in voor de bestuiving van

wezens en dat is toch een verantwoordelijkheid. Overigens

bijenhouders. Maar daarnaast ook voor de ontwikkeling

betekenen?) Een bijenvriendelijk inrichting van de groene

land- en tuinbouwgewassen.

wordt het overgrote deel na de cursus lid. Wat dat betreft is er

van een kenniscentrum en de ondersteuning van vijf profes

ruimte zou zeker helpen. En het bevordert de biodiversiteit.

wel iets veranderd. Mensen zoeken niet alleen aansluiting uit

sionele bijenhouders, die een deel van hun inkomen willen

Dat is zeker ook gunstig voor de agrarische structuur.”

Bron: ‘Nederland, land van melk en honing’ - Kenniscentrum Triple E, Arnhem.

66



67

ACHTERGROND

‘Manusje van alles’ Jelle de Ruyter kan zich uitleven bij Stivas

Papieren werkelijkheid plooien naar de praktijk

feliciteert STIVAS met haar

-

Een kleine zelfstandige organisatie als Stivas heeft vooral allrounders nodig. Om niet voor iedere taak externe expertise in te hoeven huren, moeten de directie, managementassistente en kavelruilcoördinatoren van meerdere markten thuis zijn. Met Jelle de Ruyter haalde de stichting begin 2007 een jurist in opleiding, annex ‘software autodidact’ binnen. Eerst overigens nog als administratief medewerker. “Sindsdien heb ik echt van alles gedaan. Razend interessant en geweldig leerzaam.” De Ruyter studeerde Internationaal en Europees Recht, maar liet met zijn afstudeerrichting Kennismanagement al merken extra interesse te hebben de combinatie van juridi sche vraagstukken en informatica. Bij Stivas Noord-Holland kon hij in beide werkvelden zijn hart ophalen. In oktober van dit jaar stapte De Ruyter over naar uitgeverij Wolters Kluwer om zich daar verder te ontwikkelen in zijn beide interesses, namelijk het bouwen van modules om digitaal logische verbanden in jurisprudentie te zoeken. Gaandeweg kreeg De Ruyter ook bij Stivas steeds meer met die combinatie te maken, het op maat instellen van software, waarmee op kantoor wordt gewerkt. “Ik ben altijd op zoek

jarig jubileum!

naar mogelijkheden om werkmethoden efficiënter te laten

Kendes Rentmeesters & Adviseurs BV

programma’s. Zo heb ik voor Stivas ook de nodige modu

maakte De Ruyter zich het programma eigen. “Die ruimte is

les gebouwd, bijvoorbeeld in het Geografisch Informatie

er bij Stivas altijd geweest en dat maakte het voor mij ook

Systeem (GIS).”

tot een interessante werkgever,” vertelt De Ruyter, die zo

Postbus 314

De Ruyter was nog rechtenstudent toen hij via een uitzend

ook in allerlei andere meest uiteenlopende bezigheden rolde.

bureau als tijdelijke administratieve kracht in dienst kwam

Naast zijn aanwezigheid op de jaarlijkse Landbouwtentoon

bij Stivas. De parttime baan kon hij goed gebruiken om zijn

stelling in Opmeer, hielp hij ook mee aan de inventarisaties

0318 582150

studie te bekostigen. “Eigenlijk ben ik er zo ook een beetje

voor de structuuronderzoeken in Niedorp en de Zeevang.

[email protected]

ingerold. Een van de collega’s was in die tijd druk bezig om

“Dat was echt weer iets heel anders. Het is heel leerzaam

www.kendes.nl

zich GIS eigen te maken en liep vast bij het uitdraaien van

om bij de ondernemers aan tafel te schuiven en de plannen

kaarten. Zulke software heeft direct mijn interesse en zo ben

voor de toekomst door te nemen. Het maakte de materie

ik me er ook in gaan verdiepen, om anderen daarin ook wat

van kavelruil voor mij een stuk tastbaarder. Van theorie

te kunnen assisteren.”

werd het ineens praktijk. In totaal heb ik zeker honderd

Taxaties - Balanstaxaties - Beheer en exploitatie van landelijk vastgoed - Grondverwerving Vestiging zakelijke rechten - Onteigeningen - Wet voorkeursrecht gemeenten - Planschade en nadeelcompensatie - Erfpacht, pacht en huur - Productierechten - Detachering en projectondersteuning 68

heel wat fails en errors op mijn scherm zien verschijnen.”)

Wiltonstraat 38 3900 AH Veenendaal

Interessante werkgever Door veel zelf te doen en te proberen (lachend: “Ik heb


AdvKendes_Stivas.indd 1

verlopen, door handig gebruik te maken van bestaande

ondernemers bezocht. Later heb ik voor Texel ook nog het nodige veldwerk gedaan. Sowieso vind ik het leuk om mensen te spreken. En ik heb wel een ander beeld gekregen STIVAS * DECEMBER 2012

09-11-12 15:10

69

VERVOLG ACHTERGROND

‘… de weilanden versmald en aandeel water vergroot’

van boeren.”

zich nog beter voorbereiden, doordat ze ook gelijk inzicht

Door alle inventarisaties kijkt De Ruyter ook met andere

hebben in bijvoorbeeld de hoogteverschillen in een gebied

Periode

ogen naar het landschap. “Veel dingen waar ik vroeger

en de actuele peilbesluiten. Zulke informatie komt tijdens

niet bij stilstond, heb ik nu in de gaten. Waarom bepaalde

de ruilbesprekingen ook wel aan de orde, maar het is nog

oppervlakte structuurverbetering In de beginjaren hield Stivas zich nog niet bezig met kavelruil. 1962-1971

werkzaamheden worden uitgevoerd en hoe de percelen

beter om daar op voorhand al op in te spelen en zo een nog

1972-1991 18

worden gebruikt. Het heeft me ook geholpen om nog beter

betere inschatting te kunnen maken van de ruilkansen. Daar

1990

11

84 292.00.00

te doorgronden wat het nut is van kavelruil. Daar heb ik ook

valt nog veel meer uit te halen. Op zich had ik me daar nog

1991

13

52 238.00.00

in mijn latere werkzaamheden weer baat bij gehad (zie ook

wel verder in willen verdiepen. Het is altijd een liefhebberij

1992

11

63 212.00.00

van me geweest. Ik ben wat dat betreft een autodidact. Net

1993

15 114 630.00.00

als bij het maken van macro’s in Excel. Ik vind het leuk

1994

10

61 411.00.00

‘Noord-Hollands slagenlandschap’, 2006

om vaste werkzaamheden zodanig te automatiseren dat er

1995

10

73 517.00.00

Olieverf op doek, 100 x 150 cm

tijd overblijft voor dingen, waarbij jezelf moet nadenken,”

1996

3

19 116.00.00

Collectie Provinciaal bestuur Provincie Noord-Holland

goed van pas. De Ruyter kon zich vastbijten in de weerbar

vertelt De Ruyter die zo gaandeweg een ‘halve systeembe

1997

14

66 443.00.00

stige subsidiesystematiek van Europese POP-gelden. Het

heerder’ werd bij Stivas. “Die rol van ‘Manusje van alles’ lag

1998

12

74 702.00.00

Het landschap behoort tot de favoriete thema’s van

me wel. Het werk was zo heel afwisselend. Van het maken

1999

11

61 694.00.00

de in Haarlem wonende kunstenaar Jaap Ploos van

van een rapportage tot het schrijven van een juridische

2000

19

95 1125.00.00

Amstel (Bussum 1926). “Mijn belangstelling gaat vooral

eenmaal sterker in het vastleggen van wettelijke regels, dan

brief. En tussendoor probeerde ik dan wifi weer aan de praat

2001

11

54 582.00.00

uit naar de bodemstructuur van het landschap, naar de

in de praktische toepasbaarheid ervan. Dat durf ik na bijna

krijgen, zette ik een ruil in GIS of pluisde de regels voor een

2002

8

54 478.00.00

opdeling, de gelaagdheid, naar de effecten van wind

POP-beschikking uit. De afwisseling plus praktische insteek

2003

8

36 206.70.18

en water. In het geval van het slagenlandschap heeft

provincie afzonderlijk aan de slag is gegaan met POP. Zo

van de organisatie, spreken me aan. Stivas heeft heldere

2004

6

25 128.19.78

ook menselijk ingrijpen het patroon getekend: door

ontstaan er overal verschillende regelingen en interpreta

doelen en wijkt daar nooit ver van af. Stivas heeft geen dub

2005

6

24 102.86.60

eeuwenlang uitbaggeren ten dienste van de turfproduc

bele agenda’s. Zodoende is de organisatie nog steeds graag

2006

13

73 313.23.02

tie zijn de weilanden versmald en is het aandeel van

gezien en heel herkenbaar in het gebied.”

2007

5 20 60.48.22

goede. Toch is het ons gelukt om de papieren werkelijkheid

2008

9

58 404.21.01

826.32.49

Het olieverfschilderij is geen weergave van een

te plooien naar de praktijk. Dat vind ik persoonlijk één van

Het GIS-werk wordt sinds het vertrek van De Ruyter in elk geval tot

2009

5

34 243.45.54

605.39.57

bestaand landschap. “Door het hoog optrekken van de

de mooiste resultaten bij Stivas.”

het einde van 2012 door een deskundige van DLG verzorgd, voor

2010

6

32 154.34.08

502.87.36

horizon en de keus voor een (fictief) hoog standpunt

Naast de tijdrovende werkzaamheden rond het indienen

ongeveer anderhalf tot twee dagen per week. Ook voor de adminis-

2011

6

34 215.00.55

664.85.88

ontstaat ruimte voor het karakteristieke patroon van

tratieve werkzaamheden rondom de POP-beschikkingen krijgt Stivas

2012

9

59 344.43.82

460.59.84

land en water. Door de lucht te spiegelen in het water

bezig met het benutten van de meest uiteenlopende digitale

ondersteuning van een DLG-medewerker. Dat is mede te danken aan

Totaal

3060.05.14

worden de zones van land en water aan elkaar gere

informatie in de geografische software. “Stivas heeft de

de provincie Noord-Holland, die zich daarvoor sterk heeft gemaakt.

Bron: Stivas Noord-Holland

lateerd. Al deze elementen dragen het hunne bij aan

beschikking over allerlei bruikbare data die in de computer

Voor continuering in 2013 worden opnieuw aanvragen voor extra

NB 1)

de picturale visie op dit specifieke Noord-Hollandse

over allerlei kaartmateriaal kan worden gelegd. Zodoende

ondersteuning voorbereid.

Met het uitrekenen van de oppervlakte agrarische structuurverbetering

gebied,” legt de kunstenaar uit.

is in 2008 gestart (zie ook kader). Dit verklaart waarom van de jaren

Het is Gerrit Bosch, conservator van de provinciale

daarvoor geen gegevens bekend zijn.

kunstcollectie, die de schilder in 2006 de opdracht

kader, red.).”

Vastbijten Uiteindelijk kwam ook de juridische achtergrond Stivas

is geen zeldzaamheid dat goede bedoelingen strandden in stroperige wetgeving, constateert hij. “Veel juristen zijn nu

zes jaar Stivas wel te stellen. Extra probleem is dat iedere

ties. Aan de ene kant is het goed om niet elk gebied over één kam te scheren, maar het komt de duidelijkheid niet ten

van de POP-beschikkingen hield De Ruyter zich ook veel

kunnen de kavelcoördinatoren nog preciezer werken en

239 projecten, 1490 deelnemers meer dan 10.625 geruilde hectares

Totaal aantal kavelruilprojecten met deelnemers en oppervlakten Projecten

Deelnemers

239

Netto geruilde

Oppervlakte agrarische

225 2013.00.00

1490 10625.92.80

het water vergroot.”

gaf voor het werk. “Veel van dit type landschappen is NB 2)

vastgelegd in fotomateriaal maar niet in de schilder

In de jaren 2004 tot en met 2008 fluctueren de jaarlijkse gerealiseerde

kunst. Een gemis”, vindt Bosch, die zich de precieze

Als ‘GIS-specialist’ was Jelle de Ruyter ook

van de provincie hebben we dagen zitten

ting ook laten zien dat Stivas toch gericht bezig

kavelruiloppervlaktes aanzienlijk. Als verklaring kan daarvoor worden

aanleiding voor de opdracht nog goed herinnert. “Ik

de aangewezen persoon om te inventariseren

studeren op de precieze regels in het Rapporta

is met agrarische structuurverbetering. Want

gegeven dat in die periode soms onduidelijkheid bestond over de inzet

kwam op dat idee toen ik terugkerend van vakantie

hoeveel kavelruilen er in Noord-Holland zijn

gehandboek ILG (Investeringsbudget Landelijk

hoe gevarieerd het werk van de organisatie ook

baarheid van de toenmalige Rijksregeling kavelruil en anderszins is vanaf

aanvloog op Schiphol en het poldergebied boven

afgerond, hoeveel deelnemers meededen en

Gebied) en vervolgens ook op het berekenen

is: uiteindelijk hebben alle activiteiten hetzelfde

2005 de discussie over de verzelfstandiging van Stivas volop gestart

Amsterdam-Noord zag liggen: betoverend mooi, zo

vooral ook welke oppervlakte er is geruild. Want

van de totalen. Naderhand is er volgens mij

doel, namelijk om de (agrarische) ruimte zo

waardoor kavelruilen op een lager pitje zijn gezet omdat de toekomst

mooi dat ik de volgende dag Jaap belde met de vraag

daar gaat het uiteindelijk om: de daadwer

nooit echt iets mee gedaan. Voor zover mij

efficiënt mogelijk te gebruiken.”

onduidelijk werd. De dip in 2007 – het jaar van de verzelfstandiging – is

of hij een dergelijke opdracht voor me wilde uitwerken.

kelijke agrarische structuurverbetering die is

bekend zijn we ook de enige provincie die het

hier een heel duidelijk gevolg van evenals de opleving in 2008. Stivas lag

Het resultaat is een prachtig schilderij. Het hangt

gerealiseerd. De Ruyter constateert dat daar

zo grondig heeft aangepakt.” Dus al het werk

Omdat niet alle kavelruilresultaten vanaf 1962

weer op koers.

sinds eind oktober op de werkkamer van gedeputeerde

verschillend tegenaan wordt gekeken. Zo is

is voor niets uitgevoerd? “Nee, dat zeker niet!

exact zijn bijgehouden (en er destijds ook niet

er een onderscheid tussen netto- en bruto

Het is ons gelukt om een applicatie te maken in

zulke moderne hulpmiddelen bestonden) heeft

NB 3)

flats aan de rand van de snelweg en kijkt vanuit zijn

structuurverbetering. “Er wordt sowieso in

GIS, waarmee de bruto oppervlakte met enkele

De Ruyter zich een deel van de cijfers in de

De afname vanaf 2000 en de direct daarop volgende jaren 2001 tot

woonkamer uit op het bewuste landschap. Of eigenlijk

elke provincie anders mee omgegaan,” vertelt

muisklikken wordt uitgerekend. Die cijfers zijn

tabel hiernaast gebaseerd op het boek ‘Maat

2004 zijn mogelijk het gevolg geweest van een wisseling van de wacht.

‘keek’, want hij gaat verhuizen naar de binnenstad.

De Ruyter die dat ondervond toen voor het

waardevol, zeker als ze in relatie worden gezet

werk per kavel‘ van Phileen Meertens, dat is

Een nieuwe generatie kavelruilcoördinatoren trad aan.

Weg uitzicht. Vandaar dat ik het schilderij op zijn

landbouwministerie de bruto cijfers moesten

met eerdere resultaten. Daarnaast hebben we

verschenen ter gelegenheid van het dertigjarig

kamer heb gehangen. En daar is hij heel blij mee.”

worden doorgeven. “Samen met Nico Kostelijk

met het inventariseren van de cijfers als stich

bestaan van de stichting in 1992.

Zie volgende pagina >>

70


Jan van Run. Hij woont in Zaandam, in één van die


71

‘Noord-Hollands slagenlandschap’ 2006 Olieverf op doek, 100 x 150 cm. Collectie Provinciaal bestuur Provincie Noord-Holland. 72



73

PORTRET

Theo den Haan

Toen Den Haan aantrad, stond de stichting politiek onder

was dan ook een hele logische. “Op 30 maart behaalde ik

druk. “De provincie had behoorlijk wat verlies geleden aan

mijn diploma en een dag later kon ik aan de slag bij de

enkele grondaankopen. Daarom waren ze huiverig voor

Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst in Utrecht.”

actieve inmenging op de grondmarkt. Op zich behoorde

Als voorlichter volgde Den Haan diverse cursussen, met als

vrijwillige kavelruil nog wel tot de mogelijkheden, maar

bekroning de erkenning als register-ingenieur. De HBO-

er werd minder hard aan getrokken. Achteraf beschouwd

status van die laatste opleiding kwam Den Haan later goed

kwam ik zo eigenlijk in een gespreid bedje terecht. Dat

van pas bij de benoeming al Stivas-medewerker. Terugkijkend vindt Den Haan het wel een leuke toeval

‘De provincie had behoorlijk wat verlies geleden aan enkele grondaankopen’

ligheid dat uitgerekend in zijn geboortedorp De Kwakel begin jaren zestig de eerste vrijwillige ruilverkaveling (“die vonden eigenlijk alleen op wettelijke basis plaats”) van de grond kwam. “Het was misschien al een voorbode voor mijn latere carrière. Het gebied bestond eerst voor de helft uit weiland en de andere helft was tuinbouw. Er zaten

‘Ik zat soms ’s avonds laat nog kaarten in te kleuren’

klinkt misschien gek, maar er viel nog zoveel te winnen. Ik

veel gemengde bedrijven met groente, bloemen en enkele

weet dat ik in mijn begintijd langs ging bij het bestuur van

koeien. In die tijd ontwikkelde Aalsmeer zich razendsnel.

Stivas Midden Noord-Holland en dat ze zich daar afvroe

Het was tijd van de omvorming. Gebieden die vanwege

gen of de stichting nog wel bestond. Ik heb eerst eens een

de bereikbaarheid niet konden aanhaken bleven achter

rondje gemaakt langs alle regio’s om uit te leggen wat we

of verwilderden zelfs. Ook mijn vader hield het - net als

(nog steeds) voor de ondernemers konden betekenen. Dat

alle andere vollegrondsgroentetelers - uiteindelijk niet vol

is natuurlijk een mooi verhaal om te vertellen. We hebben

en is toen bij een rozenkweker in de buurt gaan werken.

structuurverbetering bewust weer meer bij het gebied

Natuurlijk was dat een zware beslissing, maar ik heb

neergelegd. Ik was er voor de begeleiding. De initiatieven

ook als landbouwadviseur zoveel respect gekregen voor

moesten uit de regio komen.”

ondernemers die durven te beëindigen, als voor diegenen

Zo zijn we de zaak langzaam opnieuw gaan bouwen. Eerst

die durven investeren.”

onder landbouwgedeputeerde Jan Achterstraat en later ook onder zijn opvolger Verburg. Ik was in die tijd ook veel ’s avonds weg. Dat ze me op elk moment van de dag mochten bellen, was voor veel van mijn collega’s onbegrijpelijk. Voor mijn laatste kavelruilproject in Twisk heb ik meer dan elfhonderd telefoontjes gekregen. Sommigen duurden meer dan twee uur. Maar als landbouwadviseur was ik niet anders gewend dan dat ik beschikbaar was voor de boeren.”

Theo den Haan was jarenlang hét gezicht van Stivas. In 1988 kwam hij er in dienst. Als veldmedewerker zat hij bij enkele honderden agrariërs aan de keukentafel en hielp hij tientallen kavelruilen in Noord-Holland over de eindstreep. Hoewel Den Haan negen jaar geleden al afscheid nam, is zijn inzet nog steeds niet vergeten. Wie tegenwoordig met een boer of tuinder een gesprek aanknoopt over de agrarische structuur heeft een grote kans bij de naam Den Haan uit te komen.

‘Tijdens de sollicitatie kreeg ik het gevoel een goede kans te maken, omdat de functie echt mijn ding was’ Aanvankelijk voelde Den Haan zich goed op zijn plaats bij de Rijkslandbouwvoorlichting. Vooral omdat hij daardoor

Het was bijna vaste prik dat Den Haan als voorlichter

nog bijna dagelijks in de stal was te vinden en veel met

tijdens Studio Sport werd gebeld met een vraag. Toen

veehouders de perspectieven voor hun bedrijven kon door

dat later soms gebeurde voor Stivas, was dat ook geen

nemen. “Op een gegeven was er sprake van opheffing van

probleem. Den Haan had er alle begrip voor. “Zo’n on

de Rijkslandbouwvoorlichting. Mijn toenmalige baas Jan

dernemer is net klaar met melken en komt al werkend en

Zijlstra attendeerde me op de functie op het provinciehuis

denkend tussen de koeien op een vraagstuk…. Ik weet zeker

in Haarlem. Tijdens het sollicitatiegesprek kreeg ik steeds

dat boeren en tuinders die bereikbaarheid waarderen. Zelf

meer het gevoel dat ik een goede kans maakte. Die functie

zijn ze ook vaak nog tot laat bezig en dan is het voor hen

was helemaal mijn ding.”

lastig om alleen contact te houden tijdens kantooruren.”

Het advies van hogerhand pakte dus goed uit, al merkte

Eigenlijk was Den Haan van huis uit niet anders gewend.

Den Haan in het begin wel gelijk dat er sprake was van

De familie was van generatie op generatie actief als tuinder.

een omschakeling. Zowel bij hem persoonlijk, als bij de

“Afscheid nemen, is voor mij ook echt afscheid nemen,”

Den Haan de agrarische sector de rug heeft toegekeerd.

Het ouderlijk bedrijf in De Kwakel was sowieso te klein was

medewerkers op het provinciehuis. “Mijn eerste officiële

stelt Den Haan onomwonden. “Meestal krijg je nadien dan

Integendeel. Daar ligt nog steeds zijn hart, getuige ook de

om in aanmerking te komen voor een overname, maar er

vergadering was heel bijzonder. Het ging er allemaal nog

allerlei officiële uitnodigingen, maar dat heb ik altijd een

vele agrarische beeltenissen die in de huiskamer in Bergen

was voldoende werk in de buurt. Zodoende was Den Haan

zo formeel aan toe. We zaten allemaal op van die dikke

beetje afgehouden. Gewoon omdat ik vind dat de nieuwe

aan de wand hangen.

bijna dagelijks te vinden bij een melkveebedrijf in het dorp.

pluchen stoelen, waar je zo diep in wegzakte. Dat voelde

De gang naar de Middelbare Landbouwschool in Utrecht

voor mij al heel deftig aan. En de vergaderingen verliep

lichting aan zet is.” Dat laatste betekent overigens niet dat

74



75

VERVOLG PORTRET

resse, maar ik merkt ook dat je daarmee een streepje voor had bij zo’n boer. Dat komt toch anders over dan wanneer er direct een bundel papieren op tafel worden gelegd.” Op het provinciehuis merkte Den Haan dat wel eens vreemd tegen hem en zijn jongere collega werd aangeke ken. “Soms wel eens uit jaloezie vanwege onze vrijheid van werken, maar meestal toch ook wel uit verwondering over de dingen die we in het veld meemaakten. Bewust

Xx

zijn we ook eens met een groep collega’s op het ouderlijk bedrijf van Arno gaan kijken, om ze eens met eigen ogen te laten zien, hoe het er aan toegaat. Daarmee haalden we de banden aan en dat was voor ons werk weer belangrijk, want niet zelden hadden we ook andere provinciale diensten nodig om een ruil goed af te kunnen ronden.” heel hiërarchisch. Vragen werden steeds doorgespeeld naar een rang lager, tot ze onderaan bij mij uitkwamen en mijn antwoord ging dan ook weer per rang omhoog. Dus van de griffie, naar het afdelingshoofd, naar de bureauchef, naar mij. Gelukkig heeft dat niet heel lang geduurd, omdat het

‘Om met boeren te kunnen werken moet je zelf ook niet al te strikt naar de arbeidsuren kijken’

De trekkers van de kavelruil Twisk, Cees Stins en Theo den Haan, die daarvoor meer dan 1.100 telefoontjes kreeg.

met de gedeputeerde Achterstraat ook heel goed klikte.”

Het toont de bevlogenheid van Den Haan, die nog steeds

Ook al hebben de inleidingen niet altijd een agrarisch

Den Haan wilde het allemaal praktischer aanpakken en

een groot hart heeft voor de boerenstand. Vanwege zijn

karakter, toch bekent Den Haan er elke keer weer wat

merkte dat Achterstraat ook geen man was van eindeloze

Achterstraat werd opgevolgd door partijgenoot Bob Ver

kennis van het Noord-Hollands landschap wordt hij nog

land- en tuinbouw tussendoor te strooien. “Ik mag ook een

formaliteiten. “In het veld moest uiteindelijk de structuur

burg, een compleet ander type bestuurder, stelt Den Haan.

enkele keren per jaar gevraagd om een fotopresentatie te

buurtvereniging in Alkmaar graag even bijpraten over wat

worden verbeterd. De gedeputeerde zag dat ook in en gaf me

Hij herinnert zich nog goed dat er een lichte siddering door

houden. De ene keer voor een sociëteit, de andere keer

er in haar achtertuin allemaal gebeurt. Probeer er stiekem

die vrijheid. Ik heb dat vertrouwen erg gewaardeerd. Een

het ambtenarenapparaat ging. “Verburg was een man van

voor de brandweer of een cultuurhistorische vereniging.

toch altijd wat land- en tuinbouw tussendoor te doen. Daar

leuk voorbeeld is dat ik als een van eerste provinciale me

aanpakken. Hij had economie en land- en tuinbouw in zijn

“Ik beleef daar altijd erg veel plezier aan, speuren naar

ligt toch mijn hart.”

dewerkers een computer thuis kreeg, dat was toen nog met

portefeuille. Van dat laatste had hij de ballen verstand,

leuke informatie en bijpassende en aansprekende beelden.

MS-Dos. Ik wilde vooral veel tijd in het gebied doorbrengen

laat staan dat hij wist waar Stivas precies voor stond. Maar

Fotografie is een andere grote hobby van me. Ook al toen

Bewust of onbewust is Den Haan zo voortdurend op zoek

en niet teveel tijd verspillen met heen en weer rijden naar

dat is echt heel snel bijgeschaafd, doordat hij direct kennis

ik bij Rijkslandbouwvoorlichting werkte. Ik heb duizenden

naar nieuwe onderwerpen. En sinds zijn pensionering heeft

kantoor. Dat lag best lastig. Maar Achterstraat vond dat een

wilde maken met alle regiobesturen van Stivas door ze te

plaatjes geschoten, voor de verschillende nieuwsbrieven

hij al een aardig archief met fotopresentaties opgebouwd.

timmerman ook niet zonder goed gereedschap op pad kon.”

bezoeken. Daar is hij open ingestapt. Dat vind ik toch van

en bulletins, maar ook gewoon voor het archief van Stivas.

“De ene keer gaat over kleuren in het landschap, de andere keer over de grote variatie aan landschappen in één

lef getuigen. Zo leerde hij de problematiek, maar ook de

‘Ik heb als landbouwadviseur net zoveel respect voor de ondernemers die durven stoppen als die investeren’

kracht van de Noord-Hollandse land- en tuinbouw kennen. Het waren hele gevarieerde uitstapjes. Dat ging van een bollenteler in Callantsoog tot een vaarboer in Laag-Hol land. Prettige bijkomstigheid was ook dat veel Statenleden

‘Ik mag ook graag een buurtvereniging in Alkmaar even bijpraten over wat er in haar achtertuin allemaal gebeurt’

provincie. Die laatste heb ik gehouden in De Kwakel, waar voor velen het gebied boven het Noordzeekanaal onbekend terrein is. En soms kan het ook over iets heel kleins gaan. Zoals mijn moestuin, een andere passie. Ik moet wroeten in de grond. Dat zijn de tuindersgenen. Ik kan daar wel drie

meegingen de bus in. Ook die hebben we toen goed kunnen

dagen over praten. Echt!”

bijpraten en het nut van agrarische structuurverbetering In zijn beginjaren bij Stivas opereerde Den Haan voorna

kunnen uitleggen.”

En nog steeds trek ik er graag op uit. Het liefst samen met

Vervelen doet hij Den Haan zich dus niet. “Ik denk soms

melijk in zijn eentje in het buitengebied. In 1995 kreeg hij

Den Haan staat nog steeds achter die boodschap. De

mijn vrouw op de fiets. Bijvoorbeeld omdat ik voor een

wel eens dat ik het nog nooit zo druk heb gehad,”grapt Den

er in Arno Plomp een collega bij. “Hij kwam rechtstreeks

overheid is volgens hem moreel verplicht om een bijdrage

presentatie nog wat ontbrekende foto´s wil schieten of de

Haan. “Maar serieus: het is echt leuk om te doen. Lekker

van school. Thuis hadden ze een boerenbedrijf en ook hij

te leveren. “Dat komt ook wel door mijn achtergrond. Ik

actuele situatie in beeld brengen. Ik zet dat allemaal in een

buiten bezig zijn in het fraaie Noord-Hollandse landschap.

zat soms ’s avonds laat nog allerlei kaarten in te kleuren.

heb als adviseur zelf meegemaakt hoe het Rijk jarenlang de

powerpoint en dat is mijn houvast voor het verhaal. Als

Wat wil een mens nog meer?”

Begrijp me niet verkeerd: overdag hoefden we ook niet

schaalvergroting stimuleerde. Bedrijven werden aangemoe

ik een keer bezig ben, schieten me ter plekke nog wel wat

elk uur te verantwoorden. Nogmaals: om met boeren te

digd om te groeien. Weinig ondernemers kunnen gelijk het

andere ervaringen en anekdotes te binnen. Het zijn meestal

kunnen werken, moet je niet te strikt naar de arbeidsuren

land van de buren kopen, met versnippering van gronden

wat oudere groepen, dus het is veel nostalgie, met een

kijken. We hadden dat allebei door en dat werkte als een

als gevolg. Toen met de boterberg en melkplassen er ineens

beetje humor. Ik ben altijd veel onderweg geweest en heb

trein. Daarnaast waren we gewone boerenjongens, die de

een ommekeer kwam met allerlei quota, had ik daar wel

dus ook het nodige meegemaakt. De mensen vinden het

taal van de agrariër spraken. Dat werkt. En in de stal keek

moeite mee. De ondernemers werden bestraft voor iets wat

leuk om daar naar te luisteren.”

ik altijd eerst naar de koeien. Dat had oprecht mijn inte

ze zelf niet in gang hadden gezet.”

76


NA AM : THE O DEN HA AN 194 2 GE BO RE N: 11 OK TOB ER ERD BE RO EP: GEP EN SIO NE PLA ATS : BE RG EN

DEN HAAN ZICH WERK VOOR STIVAS IS PERSOONLIJK: NA ZIJN , FOTOGRAFIE EN REN NIE N HOBBY´S TUI GAAN TOELEGGEN OP ZIJ FIETSEN. STIVAS * DECEMBER 2012

77

FOCUS OP DE REGIO’S

Voormalig Stivas-secretaris mr. A.A. (Toon) Wopereis: goedmarkt, kan Stivas De MeerlandenAmstelland niet meer aan haar financiële

tien deelnemers, verwisselt maar liefst

‘Stivas was vanaf het prille begin een uitzonderlijke organisatie’

in de Schinkelpolder en Rijsenhout te

verplaatst; één veehouder is al naar

goed te verkopen. Een reorganisatie moest de

verkopen aan respectievelijk de gemeente

‘In de Vechtstreek wordt hard gewerkt

elders vertrokken en één veehouder stopt

provincie meer grip geven op Stivas. Wopereis

Aalsmeer en de gemeente Haarlemmer

aan mogelijke ruilplannen in de Nieuwe

met zijn bedrijf. Stivas Noord-Holland

nam ontslag, ging belastingrecht studeren en

meer. Mede dankzij het voorbereidende

Keverdijksche Polder’, meldt het Stivas

financiert de nieuwbouw door de drie

begon later een belastingadviesbureau. Inmiddels

werk van Stivas blijven zich in de jaren

Magazine in juli 2012. Dat is bepaald niet

voor de veehouderij overbodig geworden

heeft hij ook enkele boeken geschreven over zijn

tachtig glastuinders in beide gebieden

voor het eerst. Sterker nog: de ontwikke

boerderijen aan de ’s-Gravelandseweg

geboortestreek, de Achterhoek. Terugblikkend

vestigen, zij het met horten en stoten.

lingen in de Nieuwe Keverdijksche Polder

op te kopen. Het blijkt niet mee te vallen

stelt hij dat de provincie destijds te hard van

Tot op de dag van vandaag speelt Stivas

bij Weesp vormen in 1973 de aanleiding

om ze voor een goede prijs te verkopen.

stapel is gelopen. “Er zijn politieke spelletjes ge

De Meerlanden-Amstelland een rol bij

voor de oprichting van Stivas De Vecht

Twee van de drie boerderijen staan zelfs

speeld. Er werd ingegrepen toen de grondprijzen

de herstructurering van glastuinbouw

streek. Een aantal veehouderijbedrijven

langdurig leeg. Nou ja, langdurig… Eén

op z’n laagst en de rente op z’n hoogst was. Als

gebieden in onder andere Aalsmeer,

aan de ’s-Gravelandseweg wordt namelijk

van de leegstaande boerderijen wordt al

de provincie wat meer geduld had gehad, was de

Amstelveen, Rijsenhout en Uithoorn én

doorsneden door de drukke spoorbaan

snel gekraakt door ene ‘Teun de Kraker’.

financiële situatie van Stivas vanzelf weer beter

de ontwikkeling van nieuwe glastuin

Amsterdam-Amersfoort. Met gevaar

Hij knapt de boerderij op en zal deze

geworden. Maar dat geduld was er niet.”

bouwgebieden, zoals Nieuw-Rijsenhout.

voor hun eigen leven én dat van hun vee,

uiteindelijk ook voor een ‘prikkie’ kopen.

Wopereis voegt er aan toe dat de provincie

“De laatste tijd staat het op een laag pitje,”

kunnen de boeren een groot deel van hun

Stivas Noord-Holland verhuurt de andere

destijds het financiële onheil over zichzelf afriep.

weet Hein Boon, de huidige voorzitter van

landerijen alleen bereiken via maar liefst

leegstaande boerderij fluks aan een jonge

“Stivas kreeg niet de kans om een financiële

Stivas De Meerlanden-Amstelland. “Wel

zeventien (!) particuliere oversteekplaat

antikraker, maar dat wordt een fiasco. Er

Hij was de allereerste secretaris van Stivas.

buffer op te bouwen. Neem de drie stadsboerde

zijn we nauw betrokken bij een business-

sen. Zeker bij mistig weer levert dat veel

wonen al snel meerdere jongeren die er

Ruim twintig jaar lang, van 1965 tot 1987, drukte

rijen in Enkhuizen die we in 1975 met veel winst

case voor de Noorder Legmeerpolder.

spanning en stress op.

een puinhoop van maken. Stivas-secre

hij een groot stempel op de stichting: mr. A.A.

verkochten, als onderdeel van de succesvolle

Dat is tegenwoordig onze taak: initiëren,

Veehouder C. Verwey, voorzitter van

taris Wopereis moet er aan te pas komen

Wopereis. “Stivas was vanaf het prille begin een

verplaatsing van drie veehouderijbedrijven. Die

begeleiden.”

Stivas De Vechtstreek, steekt veel tijd en

om ze weg te krijgen, waarna ook deze

uitzonderlijke organisatie,” verzekert hij in zijn

winst moesten we van de provincie terugbetalen

Boon, in het dagelijks leven werkzaam bij

energie in overleg met onder andere de

boerderij dik onder de oorspronkelijke

appartement in Bloemendaal. “Geheel in de lijn

aan de boeren omdat Stivas geen winst mocht

voorkomen door een deel van het bezit

‘Eind jaren zeventig besloot ‘Haarlem’ op de rem te trappen’

bij drie kavelruilen met in totaal negen

‘Op een dag trok ‘Teun de Kraker’ in één van de leegstaande boerderijen’

verplichtingen voldoen. Een failliet wordt

7. STIVAS DE MEERLANDEN-AMSTELLAND

8. STIVAS DE VECHTSTREEK

150 hectare land van eigenaar. Bij de eerste kavelruil worden drie bedrijven

kenniscentrum en keurmerk voor substra

betrokken veehouders en de NS. Een en

vraagprijs wordt verkocht.

van Romme’s idee van de coöperatieve staat,

maken. In 1978 overkwam Stivas iets verge

Na de oprichting in 1971 maakt Stivas De

ten RHP, hoort er van op dat de regionale

quête wijst uit dat vijf veehouders bereid

Als voorzitter wordt Verwey in 1983

bestond een meerderheid in het Stivas-bestuur

lijkbaars bij de vrijwillige ruilverkaveling in de

Meerlanden-Amstelland een vliegende

Stivas eind jaren zeventig 75 hectare

zijn hun bedrijf te verplaatsen. Compli

opgevolgd door Ben Kemp. “Mijn vader is

van meet af aan uit vertegenwoordigers van

Uithoornsche Polder in De Kwakel: het geld dat

start in de Noorder Legmeerpolder, door

in eigendom had. “Dat is tegenwoordig

cerende factor is dat Bureau Beheer Land

een paar jaar geleden overleden,” vertelt

het bedrijfsleven. Voor een provinciaal orgaan

we overhielden aan de ontwikkeling van dat mo

een akkerbouwbedrijf van 21 hectare

ondenkbaar. Wat dat betreft is onze rol in

bouwgronden ondertussen grond aan het

Dick Verwey. “Hij heeft zich nog inten

was dat uniek. Er was ook geen enkele andere

derne glastuinbouwgebied, moesten we verdelen

te kopen. Anders dan bij individuele

de loop der jaren wel veranderd. En in het

verwerven is voor het bufferzonegebied

sief beziggehouden met kavelruil ‘Alles

provincie die het aandurfde.”

onder de tuinders die zich er hadden gevestigd.

vestiging vaak gebeurt, wordt dit voor

verlengde daarvan de financiële risico’s

Amsterdam-Hilversum. Bovendien zijn

wisselt’, die ons bedrijf een jaar of tien

Toon Wopereis (82) had als Stivas-secretaris

Een paar jaar later brak dat ons lelijk op.”

beeldig in de markt gezet. Stivas legt een

die we kunnen en willen lopen.”

de NS grond aan het aankopen voor de

geleden een grotere huiskavel opleverde.

naar eigen zeggen een ‘fantastische functie’. “Ik

Mede dankzij de uitstekende bestuurders waar hij

ontsluitingsweg aan, zorgt voor nutsvoor

nieuw aan te leggen Flevolijn. Beseffend

Die kavelruil kende sowieso alleen maar

was er dag en nacht mee bezig. Toen ik een keer

mee mocht werken (“Stivas-bestuurders waren

zieningen en kan na een herverkaveling

dat het anders een ‘mission impossible’

winnaars.”

een breuk had, ben ik veel te snel weer aan het

de crème de la crème”), wordt de terugblik van

grote, rechthoekige kavels uitgeven. De

wordt, besluit Stivas om de kavelruil in

Op 42 hectare melkt Verwey tegenwoor

werk gegaan. Stom, maar Stivas was alles voor

Wopereis op zijn Stivas-tijd niet vertroebeld door

belangstelling is groot. Zij aan zij met

drie delen te splitsen. Veel van de credits

dig 60 koeien. Daarnaast heeft hij 70 fok

me. Die functie leek wel voor me gemaakt.”

dergelijke herinneringen. “Ik heb er prachtige

Stivas Noord-Holland levert Stivas De

zijn voor Verwey, die onvermoeibaar heen

schapen. Anders dan zijn vader is hij naar

Met de aankoop van twee veehouderijbedrijven

jaren gehad. Wat hébben we veel bereikt. Zeven

Meerlanden-Amstelland in de jaren die

en weer pendelt. “Mijn vader vertelde

eigen zeggen geen ‘bestuurder in hart en

door de Beemster-Stivas maakte Stivas volgens

kavelruilen op rij hielpen de 4.200 hectare grote

volgen een grote bijdrage aan de glastuin

thuis nooit iets over die vertrouwelijke

nieren’. “Ik zit wel in een commissie die

Wopereis in 1966 een valse start. “Dat was een

Wieringerwaard aan een optimale verkaveling. In

bouw in de regio Aalsmeer.

gesprekken,” herinnert zijn zoon Dick

de kavelruilkansen in de Aertsveldsepol

vergissing. Maar die weegt niet op tegen de pro

de Nieuwe Keverdijkse Polder bij Weesp maakten

Eind jaren zeventig heeft de stichting

Verwey zich. “Zo hoort het ook, bij een

der onderzoekt. Er zijn veel BBL-gronden,

jecten die wél slaagden. De bijdrage van Stivas

drie kavelruilen een einde aan een aantal levens

maar liefst 75 hectare in eigendom in

goede Stivas-bestuurder.”

dus we zien mogelijkheden.”

aan de agrarische structuur in Noord-Holland is

gevaarlijke oversteekplaatsen. Bovendien werd

Terwijl Verwey talloze gesprekken

enorm geweest.”

de weg vrijgemaakt voor de Flevolijn. Dankzij

voert slaagt Stivas De Vechtstreek er

In de eerste decennia van haar bestaan kocht

twee kavelruilen in de Broekermeer bij Broek in

in 66 hectare land te verwerven in de

Stivas veel grond en soms ook boerderijen. Door

Waterland werd de drukke S11 verlost van 25

Nieuwe Keverdijksche Polder. Dankzij dit

dalende grondprijzen en een stijgende rente,

oversteekplaatsen. En dan vergeet ik nog bijna

wisselgeld kunnen tussen 1979 en 1984

raakte de organisatie eind jaren zeventig van de

het diepspitproject op Texel. En het Altongebied.

spijkers met koppen worden geslagen:

vorige eeuw in financiële problemen. De provincie

En de Noorder- en Zuider Legmeerpolder.

greep in. Stivas werd gedwongen veel onroerend

En…”

vijf gebieden: de Noorder- en de Zuider Legmeerpolder, de Schinkelpolder, Rijsenhout en het oude kassengebied in Aalsmeer. Voor ‘Haarlem’ is dat het moment om op de rem te trappen: mede door het instorten van de onroerend 78


1990 - Degenen die de kar hebben getrokken, mogen op 15 juni het Stivas-project ‘Zorg en Vlijt’ in Rijsenhout openen. In het midden M.J. van den Heuvel, toenmalig voorzitter van Stivas De Meerlanden-Amstelland. Helemaal links op de foto levert ook Stivas-veld medewerker Theo den Haan al duwend een bijdrage.


79

RUILCOLUMN

Nog vele jaren…

Vreekesweid 13-15 1721 PP Broek op Langedijk Tel: 0226 - 32 06 61 [email protected]

Marterkoog 9 1822 BK Alkmaar Tel: 072 - 562 44 99 [email protected]

Drukwerk Printwerk idee • concept • productie

alle partijen hun handtekening onder

Holland een van de eerste ruilen was,

de officiële ruilakte hadden gezet.

waarin ook natuur was meegenomen.

Doordat nu gekozen is voor Europese

Staatsbosbeheer was een van de deelne

subsidiestromen, lijkt die solide basis

mers en wilde een los aangekocht per

weggevallen. Op zich is er nog wel

ceel ruilen voor een stuk landbouwgrond

geld voor kavelruilen, alleen moeten

in de Ecologische Hoofdstructuur. Om

andere organisatie opstaan om garant

zo’n proces in goede banen te leiden,

te staan voor het werk dat Stivas levert.

is veel geduld en tact nodig. Dat heb ik

LTO Noord zie ik daarbij als een van de

toen zelf ook wel ervaren. Persoonlijk

eerste partijen, maar ook de provincie

ben ik daar minder geschikt voor, omdat

heeft daarin een verantwoordelijkheid.

ik tekort door de bocht ben en te snel

Aangezien wij als hoogheemraadschap

knopen wil doorhakken. Als er voor

zoals gezegd ook profiteren van het werk

iedereen winst is te behalen, dan doe je

van Stivas, mag van ons daarin ook een

toch gewoon mee? En anders maar niet!

bescheiden bijdrage worden verwacht.

Daarom heb ik ook grote bewondering

Dat vangnet, plus de mogelijkheid voor

voor de medewerkers van Stivas, die

Stivas om eigen kapitaal op te bouwen

zulke vaak kwetsbare processen tot een

door externe klussen uit te voeren, biedt

goed einde weten te brengen. Dat is echt

kansen om de stichting klaar te stomen

een vak op zich. Overigens merk ik dat

voor een volgende periode. Ondernemen

de nieuwe generatie agrarische onderne

de betrokkenen geen actie, dan zie ik het

mers veel rationeler te werk gaat en bij

somber in.

een ruil een meer zuivere economische

Voorlopig wil ik daar helemaal nog

Hoewel Stivas zich meer en meer bezig

afweging maakt. Ik kan me voorstellen

niet van uit gaan. Ik neem aan dat alle

houdt met integrale kavelruilen, is het

dat de voorbereidingstijd daarmee wat

belanghebbenden inzien welke waarde

agrarische karakter van de werkzaam

afneemt.

Stivas heeft voor het landelijk gebied.

heden toch altijd bewaard gebleven. Dat doet me deugd. Ten eerste omdat ik zelf nog steeds praktiserend boer ben,

• Enveloppen

geleden en ik denk dat het in Noord-

maar daarnaast ook omdat de rol van

• Briefpapier

boeren en tuinders in het landelijk gebied

• Visitekaarten

sterk voor de belangen van dat buitenge

evident is. Als heemraad maak ik me ook

‘Ik neem aan dat alle belanghebbenden inzien welke waarde Stivas heeft voor het landelijk gebied’

• Posters

bied. Uiteraard vanuit die hoedanigheid

• Banners

Ons hoogheemraadschap heeft al vaak

Neemt niet weg dat ik me zorgen maak

dankbaar gebruik gemaakt van de

dat alle opgebouwde expertise op korte

activiteiten van Stivas. Hoewel we zelf

termijn verloren gaat door gewijzigde

ook mensen in dienst hebben die zulke

financiële structuren. Stivas werd tot

processen begeleiden, kunnen we nooit

voor kort altijd gefinancierd uit de grote

op tegen de onafhankelijke rol waarmee

pot. Het gaf de stichting de basis om

Stivas binnenstapt. De stichting spreekt

in relatieve rust te werken aan struc

de taal van de agrariër. Dat wekt vertrou

tuurverbetering. Dat was goed, omdat

wen. Vooral ook omdat bij die partij vaak

ruilen onder (tijds-)druk niet tot stand

de ruimte moet worden gevonden.

komen. Stivas kon altijd veel tijd en

Zelf heb ik ook wel eens meegedaan aan

energie ‘investeren’ in de voorbereiding,

een kavelruil. Het is zeker twintig jaar

die zich uiteindelijk terugbetaalden als

• Geboortekaarten • Trouwkaarten • Bannersystemen • Stoepborden • Spandoeken

www.print-factory.nl STIVAS * DECEMBER 2012

feliciteer Stivas dan ook van harte met haar vijftigste verjaardag en wens haar nog vele goede jaren toe. Cees Mantel HEEMRAAD LANDELIJK GEBIED HOOGHEEMRAADSCHAP HOLLANDS NOORDERKWARTIER

met water als hoofdmotief.

• Canvasprints

80

Voor mezelf geldt dat zeker en ik


81

PERSONENINDEX STIVAS MAGAZINE 2007 - 2012 Naam Organisatie Nummer Pagina Rubriek Achterstraat, Jan Gepensioneerd gedeputeerde 1 19 Ruilcolumn Apeldoorn, Jan Recron 15 23 Ruilcolumn Arkenbout, Peter Prosu Databased Marketing 15 9 Twitterview Arthur van Dijk Gemeente Haarlemmermeer 3 11 Drie meningen Baak, Arie van Gepensioneerd melkveehouder 9 8 Reportage Baan, Bas Melkveehouder 8 14 Achtergrond Baan, Matthijs Melkveehouder 8 14 Achtergrond Baars, Marco Melkveehouder 15 14 Achtergrond Barhorst, Annette Schapenhouder 12 10 Twitterview Barneveld, Femke van Kadaster 14 20 Jubileum Beek, Kees van ING 3 11 Drie meningen Beijma, Barbara van Landschap Noord-Holland 10 18 Portret Bemt, Hans van den Kadaster 4 19 Ruilcolumn Bentum, Yvonne van Gemeente Stavanger (N) 1 8 Reportage Berg, Erwin van den Stivas Noord-Holland 4 6 Achtergrond 6 15 Achtergrond 7 3 Wie waar wat 11 7 Achtergrond 11 8 Reportage 12 8 Reportage 14 13 Jubileum Berg, Marcel van den Bollenteler 12 3 Wie waar wat Berg, Rober van den Bollenteler 12 3 Wie waar wat Bleker, Henk Ministerie van EL&I 13 4 Interview Boekel, Dennis Tuinder 10 3 Wie waar wat Boekel, Kees Melkveehouder 14 10 Reportage Boekel, Martin Tuinder 10 3 Wie waar wat Boekel, Theo Tuinder 10 3 Wie waar wat Bond, Jaap Provincie Noord-Holland 2 8 Reportage 4 11 Drie meningen 7 18 Interview 7 21 Opinie 10 4 Interview 12 4 Interview 13 11 Jubileum 15 14 Achtergrond Bor, Teus ASR Vastgoed 11 11 Drie meningen Borst, Jan LTO Noord/Glaskracht 6 16 Portret Bos, Pieter Jan de Planmatige Kavelruil Drenthe 7 7 Reportage Bramer, G.J. Google-adviseur 9 10 boerzoektgrond.nl Brink, Henk LTO Noord 7 17 Ruilcolumn Brinkman, Hero Provincie Noord-Holland 10 7 Drie meningen Broersen, Gerard Rooms Katholieke Kerk Lutjebroek 9 11 Drie meningen Brommet, Enno Gemeente Harenkarspel 1 11 Analyse 7 21 Opinie Bruchem, Cees van LEI 5 4 Interview Bruijn, Bert Gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude 1 8 Reportage Bruil, Willem Instituut voor Agrarisch Recht 2 14 Achtergrond 7 21 Opinie Buijs, Jan Jan Buijs - Agro Advies 8 16 Portret Burgsteden, Albert van Planmatige Kavelruil Drenthe 4 6 Achtergrond Buruma, Melle Drents Landschap 7 7 Reportage Buysman, Trude Stivas Noord-Holland 3 16 Portret Cappendijk, Michel Greenport Aalsmeer 12 19 Ruilcolumn Cool, Wim Gemeente Niedorp 3 14 Achtergrond Dahmen, Ewoud Landschap Noord-Holland 11 11 Drie meningen Danes, Thomas Hogeschool Van Hall Larenstein 11 8 Reportage Dekker, Jacques Agriboard 5 6 Achtergrond 7 21 Opinie 8 9 Reportage Diepeveen, Kees Gemeente Amsterdam 10 10 Achtergrond Dijkshoorn, Jan Stivas Noord-Holland 3 10 boerzoektgrond.nl Dijkzeul, Paul Melkveehouder 4 8 Reportage Diks, Willem Glastuinder 9 8 Reportage Doel, Hans van den † Gemeente Anna Paulowna 6 15 Achtergrond Dral, Gert Vrienden van het Oostzanerveld 11 14 Het wisselgesprek Dral, Willem Melkveehouder 5 16 Portret Dubbelhuis, Jan Jacob Hogeschool Van Hall Larenstein 10 15 boerzoektgrond.nl 11 8 Reportage Duijvesteijn, Adri Gemeente Almere 2 6 Achtergrond Dwarshuis, Lenie Kop op de kaart!’ 13 12 Het wisselgesprek Egteren, Wouter van Stivas Noord-Holland 14 14 Achtergrond Eijk, Marcel van der Melkveehouder 12 8 Reportage Enthoven, Ton Nickerson-Zwaan 14 7 Drie meningen Esser, Kristian Mr. Harder 6 6 boerzoektgrond.nl Evers, Frans ILG-commissie De Groene Uitweg 12 4 Interview Franx, Jan Gemeente Enkhuizen 15 10 Achtergrond Geldhof, Joke Provincie Noord-Holland 7 21 Opinie Geldorp, Joke Gemeente Texel 2 8 Reportage 4 16 Portret 7 21 Opinie 12 4 Interview Gerrevink, Eric van Staatsbosbeheer 11 14 Het wisselgesprek Gerritsen, Janny Provincie Noord-Holland 13 6 Achtergrond Geuze, Adriaan West 8 1 4 Interview Ghijsels, Hans LTO Noord 2 8 Reportage 12 16 Portret Glijnis, Piet Melkveehouder 1 3 Wie waar wat Graaf, Gerard de Stivas Noord-Holland 14 18 Portret Graaf, Lara de Agroplan 9 8 Reportage Graaff, Lennart Investeren in ruimte 13 19 Ruilcolumn Graaskamp, Esther Veelzijdig Boerenland 5 11 Drie meningen Griffioen, Boy Melkveehouder 15 14 Achtergrond Grin, Joop Agrarische Collectief 13 12 Het wisselgesprek Groen, Karin Theatermaakster 10 12 Reportage Groot, Hans Provincie Noord-Holland 2 11 Drie meningen Groot, Lydia Gemeente Stede Broec 6 12 Verkiezingen Groot, Theo Gemeente Wieringermeer 6 12 Verkiezingen Haaksema, Wouter Noordanus & Partners 9 8 Reportage Haan, Gerie de Melkveehouder 8 6 Achtergrond Haan, Nico de Melkveehouder 8 6 Achtergrond Haan, Roelof de Het Grootslag 9 11 Drie meningen Heide, Jene van der Kadaster 1 6 Achtergrond Heller, Bart Provincie Noord-Holland 4 11 Drie meningen Helling, Arthur Recron 5 11 Drie meningen 7 21 Opinie Helmer, Wouter ARK 14 16 Het wisselgesprek Hendriks, Jan Centrale Dorpenraad 4 14 Achtergrond Hiemstra, Anton Agriport A7 8 9 Reportage Hiemstra, Simon Agriport A7 7 14 Portret Hilstra, Henk Gemeente Texel 6 12 Verkiezingen Hin, Kees Melkveehouder 5 3 Wie waar wat Hoedjes, Nico H3 Landelijk Vastgoed 4 10 boerzoektgrond.nl Hofstra, Gosse Rabobank 15 20 Jubileum Hogeweg, Niels Landschap Noord-Holland 5 11 Drie meningen Hoogendoorn, Sjaak Water, Land & Dijken 13 16 Portret Hoogervorst, Peter Programmabureau Laag Holland 7 10 Achtergrond Hooijer, Albert LTO Noord 2 11 Drie meningen 15 14 Achtergrond Hool, Gert ten Akkerbouwer 7 7 Reportage Huiskes, Quirijn Provincie Noord-Holland 13 6 Achtergrond Hylkema, Jan Recreatie Noord-Holland 14 23 Ruilcolumn Ittman, Dick LTO Noord 13 6 Achtergrond Jägers, Gerard Gem. Haarlemmerliede en Spaarnwoude 6 12 Verkiezingen Jong, Wen de Loonwerker 13 8 Reportage Kampen, Piet van Bollenteler 6 3 Wie waar wat Katstra, Harry Toneelproducent 10 12 Reportage Kay, Vok ILG-commissie West-Friesland 2 19 Ruilcolumn Kikkert, Nico LTO Noord/KAVB 15 12 Het wisselgesprek Klaver, Berto Melkveehouder 3 3 Wie waar wat Klaver, Cor Melkveehouder 15 7 Reportage Klaver, Geert Klaver Makelaardij 14 12 Twitterview Klaver, Gerard Melkveehouder 3 3 Wie waar wat Klaver, Marijke Melkveehouder 15 7 Reportage Knijn, Frank Tuinder 10 12 Reportage

82


JAARGANG 1 NR. 1 DECEMBER 2008

EEN UITGAVE VAN DE STICHTING TER VERBETERING VAN DE AGRARISCHE STRUCTUUR

Adriaan Geuze hekelt verrommeling landschap Stivas lanceert eerste kavelruilsite

JAARGANG 1 NR. 2 APRIL 2009


‘Recreatie bied landbouw volop nieuwe kansen’ Adri Duivesteijn hekelt politieke lafheid

JAARGANG 1 NR.3 JUNI 2009


‘Vaar mee met publieke opinie en grijp de kansen’ ‘Ontwikkeling glas is kwestie van lange adem’

JAARGANG 1 NR.4 OKTOBER 2009


‘Het is goed dat de coalitie haar werk mag afmaken’ ‘Natte stad’ als ommekeer in ruimtelijke opgaven

JAARGANG 2 NR. 1 DECEMBER 2009


‘Canada lonkt na kavelruil Ilperveld’ Agriboard werkt aan ‘Groene Poort’

NR. 6 | MAART 2010


Canada lonkt na kavelruil Ilperveld Agriboard werkt aan ‘Groene Poort’

NR. 7 | JULI 2010


‘Agrarische structuurverbetering op z’n kant?’ ‘Landbouw laat miljoenen voor kavelruil liggen’

NR.8 | OKTOBER 2010


‘Nederlands landschap bijna volledig maakbaar’ Poldercup, Spaans eerbetoon aan de veenweiden

NR. 9 | DECEMBER 2010


Canada lonkt na kavelruil Ilperveld Agriboard werkt aan ‘Groene Poort’

NR. 10 | MAART 2011


‘Agrarische sector is echt op de kaart gezet’ Toekomst landbouw na Statenverkiezingen

Stivas_Magazine_10.indd 1

23-03-11 17:09

NR. 11 | JUNI 2011


Genieten van rust, ruimte en boerenbedrijf ‘Extra gewicht aan landbouw Noord-Holland’

NR. 12 | OKTOBER 2011


Landelijk gebied ziet noodzaak integrale aanpak Effect kavelruil Twisk tien jaar later nog voelbaar

50 JAAR

1962 2012

NR. 13 | DECEMBER 2011


Henk Bleker geeft provincies meer bevoegdheden Samenhang plannen cruciaal voor de Noordkop

NR. 14 | MAART 2012


‘De staatssecretaris moet man en paard noemen’ Grashoppers, ‘unieke kavelruil’ met bedrijfspanden

NR. 15 | JULI 2012


Afscheid voorzitter Hans Schipper onvermijdelijk Nauw verband tussen jubilea Beemster en Stivas

Stivas_Magazine_15.indd 1

27-06-12 14:02

Naam Organisatie Nummer Pagina Rubriek Knijn, Hans Tuinder 10 12 Reportage Köhne, Joop Provincie Noord-Holland 15 18 Portret Kollewijn, Joris Biologische tuinder 1 10 boerzoektgrond.nl Kooy, Walter Nationaal Groenfonds 3 6 Achtergrond 7 21 Opinie Kooyman, Klaas Melkveehouder 15 3 Wie waar wat Krab, Nathan Staatsbosbeheer 9 11 Drie meningen Kranenburg, Adri Meiden uit de Klei 11 10 Twitterview Kranenburg, Jack Agriport A7 5 19 Ruilcolumn Kröger, Hans Gemeente Zijpe 6 12 Verkiezingen Kroon, Cees Kadaster 14 20 Jubileum Krul, Jan Melkveehouder 7 12 Achtergrond Kuip, Alfons LTO Noord/KAVB 15 12 Het wisselgesprek Kuiper, Erik DLG 8 19 Ruilcolumn Kuiper, Jan Landschap Noord-Holland 7 21 Opinie 9 4 Interview Kuipers, Henk Gemeente Haarlemmermeer 6 12 Verkiezingen Leeuwen, Titia van Provincie Noord-Holland 10 7 Drie meningen Lingeman, Erik Lingeman / Ritsema Rentmeesters 8 8 boerzoektgrond.nl Loggen, Cees Provincie Noord-Holland 11 4 Interview Loon, Hans van Arcadis 4 4 Interview López, Maider Kunstenares 8 14 Achtergrond Lücke, Eric Rabobank 15 10 Achtergrond Mantel, Cees HHNK 7 21 Opinie Marrewijk, John van Glastuinder 8 9 Reportage Maters, Klaas Bollenteler 14 14 Achtergrond Meer, Thijs van der Melkveehouder 7 9 boerzoektgrond.nl Meerhof, Rob Provincie Noord-Holland 4 11 Drie meningen Meijdam, Henry ILG-commissie Noord-Kennemerland 12 4 Interview Meijer, Bert Gemeente Castricum 6 12 Verkiezingen Mertens, Kees Gemeente Heerhugowaard 6 12 Verkiezingen Mijnders, Inge Grontmij 11 7 Achtergrond Moeijes, Piet † Gemeente Schermerhorn 6 4 Interview 7 21 Opinie 13 6 Achtergrond Monden, Johan KKG 11 11 Drie meningen Mooij, Ard LTO Noord 7 21 Opinie Moor, Annemiek de Kadaster 1 6 Achtergrond Naus, Joan NVR 9 19 Ruilcolumn Nederstigt, Frans Provincie Noord-Holland 6 4 Interview Olthof, Folkert Hogeschool Van Hall Larenstein 11 8 Reportage Oosterop, Ria Gemeente Graft-De Rijp 6 4 Interview Oskam, Johan Stichting Veehouder op Marken 6 7 Reportage Ossel, Freek Gemeente Amsterdam 13 14 Interview Peerenboom, Roland Seed Valley 15 10 Achtergrond Pennings, Herman Bollenteler 6 15 Achtergrond Peperstraten, Monique van Stivas Noord-Holland 1 8 Reportage 8 6 Achtergrond Poppe, Krijn LEI 1 14 Achtergrond Portegies, Christel Gemeente Castricum 8 12 Het wisselgesprek Pouw, Ad Vleesveehouder 11 3 Wie waar wat Prins, Jan ILG-commissie De Noordkop 6 15 Achtergrond 10 16 Het wisselgesprek Provoost, Krijn Jan Natuurmonumenten 2 11 Drie meningen Raven, Peter LTO Noord/Glaskracht 9 6 Achtergrond Reichart, Niek Arcadis 4 4 Interview Remkes, Johan Provincie Noord-Holland 8 9 Reportage Rheenen, Johan van DLG 7 4 Interview Roessen, Annemiek Staatsbosbeheer 6 10 Achtergrond 7 21 Opinie Ruijter, Cees Melkveehouder 14 7 Drie meningen Ruiter, Siemen Stivas Noord-Holland 7 18 Interview 13 11 Jubileum 14 13 Jubileum 15 10 Achtergrond Run, Jan van Provincie Noord-Holland 11 4 Interview Schenk, Siem Jan LTO Noord 13 11 Jubileum Schie, William van Melkveehouder 2 3 Wie waar wat Schilder, Andre Melkveehouder 8 3 Wie waar wat Schilder, Jolanda Zorgboerin 8 3 Wie waar wat Schipper, Hans Stivas Noord-Holland 4 6 Achtergrond 7 18 Interview 7 7 Reportage 15 4 Interview Scholten, Co Veevoerhandelaar 13 10 Twitterview Schrandt, Caroline Planmatige Kavelruil Drenthe 7 7 Reportage Schrijver, Jan Biologische tuinder 11 19 Ruilcolumn Segers, Marian Gemeente Beemster 6 12 Verkiezingen Sierhuis, Wil HVC Alkmaar 9 6 Achtergrond Sijtsma, Wim Rabobank 15 20 Jubileum Smakman, Jos KAVB 7 21 Opinie 10 16 Het wisselgesprek Sman, Ron Stichting Kalverpolder 13 8 Reportage Smit, Gert-Jan Melkveehouder 9 3 Wie waar wat Smit, Jan Melkveehouder 9 3 Wie waar wat Soest, Peter van Rentmeesterskantoor Van Soest 14 16 Het wisselgesprek Strijker, Dirk Rijksuniversiteit Groningen 3 4 Interview Syrstad, Jan Ole Fylkesmann 1 8 Reportage Talsma, Tjeerd Provincie Noord-Holland 10 7 Drie meningen Terlouw, Willem Melkveehouder 6 7 Reportage Tessel, Bert AOC Clusius College 3 19 Ruilcolumn Tienkamp, Riena DLG 15 16 Jubileum Tunen, Nico van Stivas Noord-Holland 9 14 Het wisselgesprek Ursem, Johan Gemeente Koggenland 6 18 Ruilcolumn Vader, Frans Zelfstandig projectcoördinator 12 11 Drie meningen Vahl, Gerardine Stivas Noord-Holland 9 14 Het wisselgesprek Veenman, Rob HHNK 12 11 Drie meningen Veer, Jan de LTO Noord 7 21 Opinie Velden, George van der AgriTeam Makelaars 2 10 boerzoektgrond.nl Veldt, Gerard Melkveehouder 3 8 Reportage Veldt, Klaas Melkveehouder 4 3 Wie waar wat Verbeek, Gert-Jan AZ 13 11 Jubileum Verburg, Ad Gemeente Aalsmeer 7 21 Opinie Verburg, Bob Oud-landbouwgedeputeerde Noord-Holland 10 21 Ruilcolumn Vermeer, Evert Gemeente Harenkarspel 14 7 Drie meningen Vessies, Willem Actus Notarissen 5 14 Analyse Vonderen, Hanna van Provincie Overijssel 8 14 Achtergrond Vreeken, Jaap LTO Noord/Glaskracht 3 11 Drie meningen Vrieling, Harm Gepensioneerd notaris 1 16 Portret 7 21 Opinie Vriend, Jan Gemeente Koggenland 8 12 Het wisselgesprek Vriend, Lia Cultuurhistoricus 3 8 Reportage Vriend, Nico Landbouwtentoonstelling Opmeer 12 14 Achtergrond Vriesman, Kees CanonRO.nl 8 4 Interview Vrolijk, Jan Melkveehouder 5 8 Reportage Waard, Huub de Bollenteler 12 11 Drie meningen Waiboer, George Stivas Noord-Holland 2 16 Portret Welboren, Jacqueline Melkveehouder 11 16 Portret Welboren, Sjaak Melkveehouder 11 16 Portret Wessels, Hans Bollenteler 5 10 boerzoektgrond.nl Wiegman, Esmé Tweede Kamer 14 4 Interview Wierenga, Herman LNV-directie West 2 4 Interview Wilms, Bouke Durk Planmatige Kavelruil Drenthe 4 6 Achtergrond 7 7 Reportage Wirdum, Martin van ING 3 11 Drie meningen Wismeijer, Dick Stivas Noord-Holland 15 14 Achtergrond Wit, Siem de Bollenteler 13 3 Portret Witte, André Akkerbouwer/melkveehouder 14 3 Wie waar wat Witte, Frits Akkerbouwer/melkveehouder 14 3 Wie waar wat Witte, Thijs Akkerbouwer/melkveehouder 14 3 Wie waar wat Zagt, Gert Gemeente Wijdemeren 6 12 Verkiezingen Zijp, Jan HHNK 8 6 Achtergrond Zwaan, Piet Gemeente Stede Broec 7 21 Opinie 12 4 Interview Zwart, Joan de Gemeente Blaricum 9 16 Portret


83

84


STIVAS * DECEMBER

Recommend Documents