Staatsbosbeheer 2020
Ziel en zakelijkheid
BESCHERMEN
BELEVEN
BENUTTEN
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Voorwoord
Staatsbosbeheer staat klaar om zich verder te ontwikkelen als maatschappelijke onderneming. De herpositionering van Staatsbosbeheer geeft ons de kans om de natuur in Nederland te versterken. Met onze terreinen kunnen we een bijdrage leveren aan maatschappelijke doelen zoals nationale waterveiligheidsdoelstellingen (langs de kust en de grote rivieren), hout- en biomassaproductie, natuureducatie, drinkwatervoorziening, regionale economie en sociale cohesie. We willen de betrokkenheid van burgers en bedrijfsleven bij ons werk vergroten. De missie beschermen, beleven en benutten is in het Ondernemingsplan 2015-2020 verder uitgewerkt. Wat willen we de komende jaren bereiken? Onze ambitie is duidelijk: we gaan voor het kenmerkende groene erfgoed van Nederland waarbij we mensen betrekken en waar we ondernemers de ruimte bieden om te ondernemen en bij te dragen aan de financiering van natuurbeheer. We doen ons mooie werk nadrukkelijk mét de samenleving. Met passie voor de natuur, die ons allen bindt, én met oog voor een bedrijfsmatige en professionele organisatie. Op naar 2020, met ziel en zakelijkheid. Sylvo Thijsen Directeur
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Missie Wij, de medewerkers van Staatsbosbeheer, beschermen en ontwikkelen het kenmerkende groene erfgoed van Nederland. Wij zijn er op gericht dat huidige en toekomstige generaties de vele belangrijke waarden van natuur kunnen beleven, in balans met het duurzaam benutten van onze gebieden met de samenleving.
Staatsbosbeheer, opgericht in 1899, is een rechtspersoon met een wettelijke taak (RWT). De organisatie is krachtens publiek recht bij wet ingesteld, niet hiërarchisch ondergeschikt aan de minister en als zodanig een zelfstandig bestuursorgaan van de Rijksoverheid, ressorterend binnen het domein van het Ministerie van Economische Zaken.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Wie we zijn en wat we doen De wettelijke taak “het beheren en duurzaam tot maatschappelijk nut brengen van de toevertrouwde terreinen” is geborgd in de Wet Verzelfstandiging Staatsbosbeheer (1998). Staatsbosbeheer heeft een brede maatschappelijke rol en is in dit opzicht geen natuurbeschermingsorganisatie pur sang maar eerder te karakteriseren als een groen nutsbedrijf.
De kern van de missie Beschermen, Beleven en Benutten is afgeleid van de wettelijke taak van Staatsbosbeheer en vertaald naar de maatschappelijke ambitie om natuur dicht bij mensen te brengen. De Nationale Parken in de VS, met de National Park Service als publieke uitvoerende dienst, zijn een belangrijke inspiratiebron voor onze visie op de toekomst. Staatsbosbeheer beheert circa 265.000 hectare bos, natuur en landschap, 1900 gebouwen en infrastructuur van duizenden kilometers aan paden en wegen. De organisatie biedt aan 6000 mensen werk: 1000 deskundige medewerkers, ruim 5000 vrijwilligers en ontvangt jaarlijks miljoenen bezoekers. Als maatschappelijke onderneming streeft Staatsbosbeheer hierbij naar grote betrokkenheid van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
De taken van Staatsbosbeheer zijn gericht op het beheer en de ontwikkeling van het kenmerkende groene erfgoed van Nederland, met oog op de vele belangrijke waarden die dit voor de samenleving vertegenwoordigt. De terreinen van Staatsbosbeheer vormen de nationale basisvoorziening van natuur en recreatie: van de Waddeneilanden, de zuidwestelijke delta en de Weerribben tot de duinen en langs de rivieren. De vele gebieden van Staatsbosbeheer vormen of maken deel uit van het kenmerkende natuurlijk erfgoed van Nederland. Ze vormen het Nederlandse potentieel voor internationale natuurparken en maken Nederland aantrekkelijk om in te leven en te werken en dragen bij aan de economische vitaliteit.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Op landschappelijk gebied ziet Staatsbosbeheer het als zijn taak om landschappen en objecten van nationale betekenis te behouden en te ontwikkelen. Op cultuurhistorisch gebied gaat het om (rijks)monumenten in de landschappelijke context van de beheerde gebieden. De recreatieve taak van Staatsbosbeheer draait om de openstelling van de natuurgebieden en de basisvoorzieningen voor wandelen en
fietsen. Daarnaast wordt met inzet van de terreinen gericht bijgedragen aan nationale waterveiligheidsdoelstellingen (kust en grote rivieren), houten biomassaproductie, natuureducatie, drinkwatervoorziening, regionale economie en sociale cohesie. Staatsbosbeheer werkt aan goede relaties met provincies, gemeenten, particulieren, bedrijfsleven en andere terreinbeherende organisaties.
Kapitaal - Terreinen, gebouwen, infrastructuur - Medewerkers - Vrijwilligers/maatschappelijke groepen - Bezoekers, klanten, contacten - Kernwaarden
+
Strategie 1. Versterken positionering Kerntaken, kerngebieden, grote wateren, groene metropool, NP nieuwe stijl 2. Vergroten maatschappelijke participatie - Thuis in de streek - Thema gebieden/ identiteit 3. Vergroten inkomsten Meer ondernemerschap op Staatsbosbeheerterreinen door ondernemers 4. Professionalisering & verzakelijking - Bedrijfsvoering en cultuur - Transparantie Markt & Overheid - Ondernemingsbesturingsmodel
=
Resultaat - Beter beschermen Biodiversiteit, kenmerkend erfgoed, N2000, leefgebieden, grote eenheden - Meer beleven - Mensen, zorg/jeugd/ soc. werkvoorz. - Integreren culturele agrarische activiteiten naast toerisme - Duurzaam benutten > 50% eigen inkomsten, budgetneutraal, biobased, sales - Excellente publieke organisatie Kostenneutraal/maatschappelijk rendement
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Wat we willen bereiken in 2020 Staatsbosbeheer speelt een belangrijke rol in de systeemverantwoordelijkheid van het Ministerie van Economische Zaken voor het realiseren van de internationale natuurdoelen (Natura 2000, Habitatrichtlijn, Flora- en Faunawet, Verdrag van Malta). Het ondernemingsplan richt zich, conform het convenant met het Ministerie, op de volgende vier strategische prioriteiten.
1. Het versterken van de positie van Staatsbosbeheer om te focussen op de grote systemen, op de ontwikkeling van robuuste aaneengesloten natuurgebieden en op de vergroting van biodiversiteit.
2. Verder vergroten van de maatschappelijke betrokkenheid door met de terreinen van Staatsbosbeheer meer synergie te zoeken met andere maatschappelijke opgaven, zodat meer mensen de natuur beleven. 3. Ruimte om meer met de terreinen te ondernemen, waardoor meer private financiering mogelijk wordt. Het financieel betrekken van bedrijven en burgers bij duurzame ontwikkeling en instandhouding van onze natuur leidt tot groter draagvlak en een efficiënter Staatsbosbeheer dat minder afhankelijk is van overheids financiën. 4. Het professionaliseren en verzakelijken van bedrijfsprocessen en werkwijzen passend bij een excellente en efficiënte publieke organisatie die werkt met markt en samenleving.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
RESULTAATGEBIEDEN De maatschappelijke onderneming Staatsbosbeheer heeft zijn missie en visie vertaald naar vier resultaatgebieden voor de dagelijkse praktijk in 2020: 1. Beter beschermen. 2. Meer beleven. 3. Duurzaam benutten. 4. Een excellente publieke organisatie.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Beter beschermen
De komende jaren zijn de kerntaken en grondportefeuille van Staatsbosbeheer gericht op het beheren, versterken en vergroten van terreinen van landelijke en internationale betekenis. Dat betekent dat de biodiversiteit in de kenmerkende systemen van het Nederlandse landschap wordt ontwikkeld en versterkt. Daarbij zijn drie principes leidend: Nationale Parken nieuwe stijl, Grote Wateren en de Groene Metropool.
Nationale Parken nieuwe stijl Dit staat voor een stelsel van aaneengesloten robuuste hoogwaardige natuurgebieden die kenmerkende voorbeelden zijn van de Nederlandse natuur en biodiversiteit. In het buitenland hebben Nationale Parken een grote aantrekkingskracht. Ze zorgen daar voor een stevige
Het kenmerkende groene erfgoed van Nederland beheren, versterken en vergroten.
impuls voor de biodiversiteit en de economische en recreatieve ontwikkelingen in een gebied. In 17 van de 20 Nationale Parken in Nederland is Staatsbosbeheer (mede-)beheerder. Staatsbosbeheer wil graag een visie ontwikkelen voor een kleiner aantal, maar grote aaneengesloten – tot de verbeelding sprekende – nationale parken. Grote Wateren De identiteit van de Nederlandse natuur en het landschap worden gekenmerkt door de delta van Rijn, Maas en Schelde met de Noordzee. Staatsbosbeheer beheert een deel van de natuurgebieden langs de grote wateren. Als gevolg van de klimaatverandering zullen de komende decennia vele ontwikkelingen invloed hebben op de natuurwaarden. In samenwerking met Rijkswaterstaat, Provincies en
vele anderen, zal Staatsbosbeheer op duurzame wijze een bijdrage leveren aan vergroting van de biodiversiteit en mede inhoud geven aan de ambitie van de overheid. De Groene Metropool Voor het eerst in de geschiedenis wonen er wereldwijd meer mensen in de stad dan op het platteland. In Nederland wonen 17 miljoen mensen, dat zijn bijna 500 mensen per km2. Als we Nederland vergelijken met andere metropolen waar
meer dan 15 miljoen mensen wonen, dan valt op hoe groen en goed geordend Nederland is. Ook de komende decennia zal het verstedelijkingsvraagstuk, samen met mobiliteit en waterbeheersing de kwaliteit van de groene ruimte beïnvloeden. Staatsbosbeheer is eigenaar van vele voormalige ‘bufferzones, Randstadgroenstructuurgebieden en RodS-gebieden. Hoewel ze buiten het Natuurnetwerk Nederland liggen, denkt Staatsbosbeheer dat deze gebieden, samen met cultuurhistorie
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
van nationaal niveau (zoals de Waterlinies) een nieuw groen perspectief voor de Randstad in de 21e eeuw kunnen vormen als noodzakelijke voorwaarde voor een excellent woon- en vestigingsklimaat. De prioriteiten voor beschermen: • focus op grote systemen van het Nederlandse landschap • het beschermen en vergroten van de biodiversiteit in de gebieden van Staatsbosbeheer
• een grondbeleid dat is gericht op versterking en vergroting van robuuste gebieden • bijdragen aan de herpositionering van een stelsel van nationale parken • vorm geven aan natuur en landschap en duurzame hoogwaterbescherming en drink watervoorziening • samen met de landbouw bijdragen aan vergroening van het buitengebied zoals vastgelegd in het GLB.
BESCHERMEN
BELEVEN
BENUTTEN
1
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Meer beleven
Staatsbosbeheer streeft naar een zo groot mogelijk maatschappelijk draagvlak bij de uitvoering van zijn wettelijke taken. Er zijn de afgelopen jaren al veel stappen gezet ten aanzien van het vergroten van de betrokkenheid van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij planvorming, beheer en andere activiteiten.
De focus voor de komende jaren ligt op het creëren van meer beleving door uiteenlopende bezoekersgroepen in de samenleving actief te betrekken bij het werk. Samen met de streek willen we agrarische, recreatieve, toeristische, maar ook sociale, educatieve en zorgfuncties betrekken bij het dagelijks beheer van de gebieden. Dat vraagt om een herijkte verhouding met de samenleving. Staatsbosbeheer moet nieuwe manieren vinden om veel meer ‘samen met’ in plaats van ‘voor’ de samenleving te werken. Een samenleving die zich overigens kenmerkt door een grote pluriformiteit en waar veel uiteenlopende visies bestaan op het beheer van bos, natuur en landschap. Met zijn terreinen wil en kan Staatsbosbeheer bijdragen aan de realisatie van maatschappelijke opgaven op het vlak van gezondheid en welzijn, educatie en resocialisatie. Een paar voorbeel-
den: ruim één miljoen kinderen bezochten in 2013 gebieden van Staatsbosbeheer. Maar liefst 80% van alle gemeenten deden in 2013 mee aan de Boomfeestdag. En Staatsbosbeheer werkt samen met ruim 90 zorginstellingen die onderdak of dagbesteding organiseren voor mensen met speciale behoeften. De prioriteiten voor beleven: • versterken van een vraaggericht aanbod • gericht zoeken naar samenwerking • publieke participatie en cocreatie stimuleren via innovatie • beter ontsluiten van aanwezige kennis • verder versterken van het imago als maatschappelijke onderneming • stelselmatig peilen van klantwensen en -tevredenheid (thuis in de streek) • versterken van het gastheerschap.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Het werk van Staatsbosbeheer kan niet zonder de inzet van vrijwilligers. Jaarlijks verzetten ongeveer 10.000 vrijwilligers, waarvan circa 5.400 op structurele wijze, bergen werk in onze gebieden.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Duurzaam benutten
De inrichting van onze ruimte is voortdurend onderhevig aan verandering door nieuwe opvattingen, wensen en inzichten. Staatsbosbeheer is als ‘groen nutsbedrijf’ expert in het duurzaam benutten van producten en diensten uit de natuur zoals hout en biomassa. Daarnaast dragen de gebieden bij aan nationale duurzaamheidsdoelstellingen in waterveiligheid, drinkwatervoorzieningen en energie.
Mede als gevolg door teruglopende overheidsfinanciën vraagt het kabinet aan Staatsbosbeheer om zelf meer budget te genereren. Door het convenant “Staatsbosbeheer, een maatschappelijke onderneming” krijgt Staatsbosbeheer de mogelijkheid om de eigen inkomsten te vergroten. Ondernemen is niet nieuw voor Staatsbosbeheer: momenteel wordt 47% van de inkomsten van Staatsbosbeheer zelf verdiend. Staatsbosbeheer zoekt, binnen de ruimte die de kaders van de Wet verzelfstandiging Staatsbosbeheer bieden, naar mogelijkheden voor verdere exploitatie door private partijen van de terreinen die we beheren. Daarmee worden de terreinen van Staatsbosbeheer op een betere wijze geïntegreerd in het maatschappelijk verkeer.
Door meer eigen inkomsten te genereren, samen met ondernemers en samenleving op marktconforme wijze, wordt er gestreefd naar kostenneutrale exploitatie van Staatsbosbeheer. Door samenwerking met andere terreinbeheerders en particulieren en door het strategisch inzetten van de vastgoedportefeuille wordt het bedrijfsmatige en maatschappelijk rendement vergroot. Naast de medewerkers zijn grond en gebouwen het belangrijkste kapitaal van Staatsbosbeheer. Het beheer van grond en gebouwen zal de komende jaren geprofessionaliseerd worden. Deze professionalisering leidt ertoe dat Staatsbosbeheer diverse nieuwe of verbeterde vormen van vastgoedexploitatie ter hand neemt, zoals het herbestemmen van gebouwen, het
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
optimaliseren van het gebruik van subsidiestromen voor (rijks-) monumenten en proactieve belangenbehartiging bij bestemmingswijzigingen. Staatsbosbeheer streeft naar efficiencywinst en kwaliteitsverbetering van zijn terreinen via herverkaveling, ruiling, ingebruikgeving, aanen verkoop van terreinen.
De prioriteiten voor benutten: • beter op waarde krijgen van diensten, gronden, mensen en kennis • het verbeteren van de vermogenspositie • het vergroten van hergebruik van erfgoed • reservevorming tot maximaal 10% van de omzet (via Nationaal Groenfonds) • meer inkomsten uit ecosysteemdiensten, recreatie en toerisme • benutten van fondsvorming en gebruiksrechten • inzetten op innovatieve, milieuvriendelijke, vernieuwbare grondstoffen • uitruilen van gebieden om de positionering en efficiency te versterken.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Excellente publieke organisatie Als maatschappelijke onderneming streeft Staatsbosbeheer naar een zo groot mogelijk publiek rendement en het vergroten van inkomsten uit de markt. Minstens zo belangrijk zijn de sturing, de bedrijfsprocessen en de cultuur. Er wordt geïnvesteerd in een constante verbetering van de operationele effectiviteit, te beginnen bij het nieuwe ondernemingsbesturingsmodel en de invoering van CMSi. Kwaliteit en transparantie zijn van blijvend belang. Het streven is om in 2017 ISO gecertificeerd te zijn.
De kerntaken en doelstellingen t.a.v. het beheer van het groene nationale erfgoed stellen hoge eisen aan de kwaliteit en slagvaardigheid van de organisatie om het in Staatsbosbeheer gestelde vertrouwen waar te maken. Staatsbosbeheer wil daarom een excellente publieke organisatie zijn, die in al zijn facetten voldoende uitgerust is om deze ambitieuze doelstellingen te kunnen realiseren. Daarbij zijn transparantie, integriteit en aandacht voor cultuur van groot belang. De prioriteiten: • certificering van bedrijfsprocessen, invoeren van standaarden • vergroten van efficiency in bedrijfsvoering
• optimaliseren van ketenprocessen • scherp blijven op proces- en productinnovatie • stelselmatig meten van medewerkerstevredenheid • op peil houden van deskundigheid, betrokkenheid en inzetbaarheid • onderzoek en onderwijs • communicatie met de samenleving: herkenbaar, dienstbaar, praktisch en betrouwbaar • bouwen aan excellente leiderschapskwaliteiten • een modulair HR-systeem ontwikkelen voor management & professional development • flexibiliteit in veranderingsproces m.b.t. functies en organisaties.
Ondernemingsplan Staatsbosbeheer 2020
Financiën
financieel schema - basis_Opmaak 1 22-12-14 17:25 Pagina 1
Prijspeil
Meerjarenraming t.b.v. Ondernemingsplan Staatsbosbeheer -
Bedragen x € .
begroting
raming
raming
raming
raming
raming
Bedrijfsopbrengsten Bijdrage EZ
.
.
.
.
.
.
Bijdrage Provincie
.
.
.
.
.
.
Subtotaal overheidsbijdrage
.
.
.
.
.
.
Subtotaal eigen omzet
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Lonen en salarissen en sociale lasten
.
.
.
.
.
.
Overige personeelgebonden kosten
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Heffing en onroerende zaken
.
.
.
.
.
.
Strategische investeringen
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
-
Resultaat uit gewone bedrijfsuitvoering
.
.
Belastingen op resultaat
Resultaat deelnemingen
Resultaat boekjaar
.
.
Totaal bedrijfsopbrengsten
Bedrijfslasten
Beheer- en projectkosten
Totaal bedrijfslasten
Bedrijfsresultaat Financiële en bijzondere baten en lasten
Iedere Nederlander verbruikt per jaar gemiddeld 1 m3 hout. Het meeste hout dat wij gebruiken, komt uit het buitenland. Slechts 10% komt uit Nederlandse bossen.
© Staatsbosbeheer 2015
Fotografie: Staatsbosbeheer, Ernst Dirksen, Janneke de Groot, Jeroen den Hartog, Thijmen van Heerde, Peter Maas, Sanne Pons, Aaldrik Pot, Ruben Smit, Rob de Wind
Staatsbosbeheer Princenhof Park 1 | 3972 NG Driebergen T 030-6926111 www.staatsbosbeheer.nl
