Somatoforme stoornissen - diagnostiek en behandelprincipes -

Onderzoek

Somatoforme stoornissen - diagnostiek en behandelprincipes -

p 1988 – 1994

Interne Geneeskunde Polikliniek p 1998 – 2006

Huisartspraktijk

Bert van Hemert psychiater – epidemioloog

25 september 2007

Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie

1 / 50

Onderwerpen 1. 2. 3. 4. 5.

www.somatisatie.psychiatrieweb.nl Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie

2 / 50

Wat zegt een naam?

Algemene typering Classificatie Epidemiologie Comorbiditeit Behandeling

25 september 2007

25 september 2007

Zou niet een roos, w anneer zij anders heette even lieflijk ruiken Shakespeare Romeo & Julia (II,ii)

Shakespeare


3 / 50

Somatisatie

25 september 2007


4 / 50

Somatisatie als proces

p Lichamelijke klachten

Lichamelijke zi ekte w ordt veroorzaakt door verkeerde kanalisatie van mentale energie

p Door de dokter niet verklaard door

pathologische bevindingen p Door de patiënt toegeschreven aan een

Wilhelm Stekel 1868 – 1940

ziekte p W aarvoor medisch hulp w ordt gevraagd

Lichamelijke klachten kunnen een symbolische interpretatie zijn van een onbew ust intrapsychisch conflict Sigmund Freud 1856 – 1939 Lipowski 1988 25 september 2007


5 / 50

25 september 2007


6 / 50

1

Somatisatie als proces

Somatoforme stoornissen (DSM-IV) p Lichamelijke klachten

Meervoudige licham elijke klachten w orden veroorzaakt door een overbew egelijke uterus (hysterie)

p Suggestie van een lichamelijke aando ening p Niet volledig verkl aard door een

lichamelijke aan doening of door een andere psychische stoornis (bijvoorbeeld een paniekstoornis)

Hippocrates 466 – 377 v. Chr

p Functionele beperkingen p Ziekteduur

25 september 2007


7 / 50

25 september 2007


8 / 50

Somatoforme stoornissen


p Lichamelijke klachten

Er is een verschil van inzicht tussen de dokter en de patient over de oorzaak van een lichamelijke kl achtenpresentatie

p Ziektegedrag p Geen lichamelijke zi ekte p Functionele beperkingen p Ziekteduur

25 september 2007


9 / 50

25 september 2007


10 / 50


Classificatie

25 september 2007


11 / 50

25 september 2007


12 / 50

2

Classificatie

Classificatie

q

Somatisatiestoornis Ongedifferentieerde somatof. stoornis P ijnstoornis Hypochondrie Stoornis in de lichaamsbeleving Conversiestoornis Nagebootste stoornis Simulatie

q

Somatoforme stoornis NAO

q q q q q q q

25 september 2007


1. Lichamelijk onverklaarde klachten 2. Somatoforme angststoornis 3. P sychisch verklaarde lichamelijke klachten

13 / 50

25 september 2007


14 / 50

Classificatie

Classificatie

Onverklaarde lichamelijke klachten p Ongedifferentieerde somatoforme stoornis p P ijnstoornis p Somatisatiestoornis

Onverklaarde lichamelijke klachten q Ongedifferentieerde somatoforme stoornis q P ijnstoornis q Somatisatiestoornis Somatoforme angststoornis q Hypochondre q Stoornis in de lichaamsbeleving

25 september 2007


15 / 50

25 september 2007


16 / 50

Classificatie P sychisch verklaarde lichamelijke klachten q Conversiestoornis q Nagebootste stoornis q Simulatie Pro d u c t ie

Mo t ief

O nbewust

O nbewust

· Nag eb o o ts te s t o o rn is

B ewust

O nbewust

· Sim ul at ie

B ewust

B ewust

· Co nv ers ie

25 september 2007


17 / 50

Epidemiologie

25 september 2007


18 / 50

3

Populaties

Populaties Algemene bevolking

q Kliniek

Huisartsconsult

s Speciallist e m Algemeen ziekenhuis f o r o t a m So

to

o

i rn

ss

en

q P olikliniek q Huisarts q Algemene bevolki ng

Psychiatrie 25 september 2007


19 / 50

Prevalentie

25 september 2007


20 / 50

Lichamelijke klachten p Lichamelijke Klachten Vragenlijst (LKV)

p Lichamelijke Klachten

p 51 lichamelijke klachten in de afgelopen week

p Lichamelijk Onverklaarde Klachten

p Geen, soms,

geregeld, vaak

(LOK) Bevolking Huisarts

p DSM I V Somatoforme stoornissen

25 september 2007


21 / 50

Consulten bij de huisarts

30%

p

I nterne Geneeskunde poli kliniek

51%

p

Speci alisti sche poli klinieken

2,5

4,0

9,5

Vrouw en

4,3

5,7

12,0

Totaal

3,6

5,1

10,9

25 september 2007


Somatisatie Onder zoek Universiteit Leiden 22 / 50

DSM-IV Somatoforme stoornissen

Lichamelijk onverklaarde klachten p

Internist

M annen

p Lichamelijke klachten p Geen lichamelijke zi ekte p Ziektegedrag

37% 66%

p Functionele belemmeringen p Ziekteduur

C Nimnuan et al, 2000 JHE Stakenburg, 1999 AM van Hemert et al, 1993 25 september 2007


23 / 50

25 september 2007


24 / 50

4

DSM-IV somatoforme stoornissen in de eerste lijn Somatisatie Onder zoek Universiteit Leiden

DSM-IV somatoforme stoornissen in de eerste lijn

Ongedifferentieerd

Ongediff. Somatof. Stoorn.

Pijnstoornis

Pijnstoornis Hypochondrie Somatisatiestoornis Conversiestoornis

Hypochondrie Somatisatiestoornis 13%

Conversie

13,0% 1,6% 1,1% 0,5% 0,2%

Lichaamsbeleving Somatisatie Onderzoek Universiteit Leiden

3% MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform disorders in general practice. Br J Psych iatry 2004 25 september 2007


25 / 50

MWM de Waal, IA Arnold, JAH Eekhof, AM van Hemert. Somatoform disorders in general practice. Br J Psych iatry 2004 25 september 2007


26 / 50

“Co-morbiditeit” Somatof orme sto ornis

Co-morbiditeit

p p p p p

p

25 september 2007


27 / 50

“Co-morbiditeit”

Ongedifferentieerde Somatoforme stoornis Pijnstoornis Somatisatiestoornis

25 september 2007

p

p p

Depressieve stoornis Angststoornis Obsessieve compulsieve stoornis Dissociatieve stoornis Psychotische stoornis Persoonlijkheidstoornis


28 / 50

“Co-morbiditeit” 25%40% Depressieve of angststoornis

70% Depressieve stoornis

Conversiest oorni s

?

Obsessieve compul. stoornis

?

Psychotische stoornis

15% Neurologische aandoening 30% Depressieve stoornis

65% Persoonlijkheidstoornis Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie

30% Depressieve stoornis 20% Angststoornis

30% Angststoornis

25 september 2007

p

Conversiestoornis

OR: ± 3,5

Somatisatiest oor nis

p

p

Hypochondrie Stoornis in de lichaamsbeleving

Hypochondrie Ongedifferentieerde Somatof orme stoorni s

A ndere psychische sto ornis

20% Paniekstoornis 29 / 50

25 september 2007


30 / 50

5

Afgrenzing tussen psychische stoornissen

Somatoforme

Depressieve

stoornissen

stoornis

25 september 2007


Co-morbiditeit: causaal

Depressieve stoorni s

31 / 50

Co-morbiditeit: causaal


25 september 2007



33 / 50

Co-morbiditeit: prototype

25 september 2007


32 / 50

Co-morbiditeit: circulair

Somatof orme stoorni s


25 september 2007


25 september 2007



34 / 50

Samenhang angst, depressie, “stress”



35 / 50

25 september 2007


36 / 50

6

Lichamelijke klachten, lichamelijke ziekte en “stress” Somatisatie Onder zoek Universiteit Leiden

Somatosensore filterhypothese Cortex Interpretatie

100,0 80,0

Somatosensore perceptie

60,0 40,0 20,0

Limbisch systeem Hypothalamus

0,0 20,0

Gezon d

25 september 2007

Zi ek

Stre ss

Zie k en stress

MWM de Waal, IA Arnold, Spinhoven Ph, JAH Eekhof, AM van Hemert The reporting of s pecific physical symptoms for mental dis tress in general practice J Psychosom Res 2005 Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie 37 / 50

Somatosensore filterhypothese

25 september 2007

25 september 2007


38 / 50

Somatosensore filterhypothese

Cortex Interpretatie

Cortex Interpretatie




Somatosensore signalen

Naar Barsky: Somatosensory amp lif icat ion Damasio: Somat ic marker h ypothes is

Somatosensore signalen


Naar Barsky: Somatosensory amp lif icat ion Damasio: Somat ic marker h ypothes is Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie

39 / 50

Naar Barsky: Somatosensory amp lif icat ion Damasio: Somat ic marker h ypothes is

Somatosensore signalen 25 september 2007


40 / 50

Behandeling p Therapeutische relatie

Behandeling

p Medicatie p Behandelmodel p Aktiveren p Ontspanningsoefeningen p Cognitieve gedragstherapie p Relatiemanagement p Verwijzen

25 september 2007


41 / 50

25 september 2007


42 / 50

7

Medicatie

Therapeutische relatie

p Diagnostiek

p Erkenning p Adequaat medisch onderzoek p Klachten nooit zonder goede gronden

p Angststoornissen

benoemen als psychisch p Delen van de machteloosheid

p Depressieve stoornissen

p

p Psychotische stoornissen

SSRI SSRI Neuroleptica

Samenwerken!

25 september 2007


43 / 50

Behandelmodel - gevolgenmodel

25 september 2007


44 / 50

Gevolgenmodel

Oorzaak

Oorzaak

Klachten

Klachten

Gevolgen

25 september 2007


45 / 50

Gevolgenmodel

Inaktiviteit 25 september 2007

25 september 2007


Gevolgenmodel - interventies

[Oorzaak]

[Oorzaak]

Klachten

Klachten

Gevolgen

Gevolgen

Spierspanning Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie

46 / 50

Misinterpretaties 47 / 50

Aktiveren 25 september 2007

Ontsp.oefening Nascholing Opleidingsc luster Psychiatrie

Cogitieve interv. 48 / 50

8

Relatiemanagement p Somatisatiestoornis

Vragen

p Erkenning p Vaste retourafspraken p Alleen gericht onderzoek

p 50% reductie van kosten

www.somatisatie.psychiatrieweb.nl

Smith GR, Monson RA, Ray DC. Psychiatric consultation in somatization disorder. A randomized controlled study. N Engl J Med 1986; 314: 140713 25 september 2007


49 / 50

25 september 2007


50 / 50

9

Somatoforme stoornissen - diagnostiek en behandelprincipes -

Recommend Documents