Sociale zekerheid in België

Sociale zekerheid

in België

Woord vooraf Weinig mensen weten precies wat onze sociale zekerheid inhoudt. Nochtans kunnen wij dankzij dit systeem op een aantal instellingen rekenen die meer zekerheid garanderen voor iedereen. De sociale zekerheid is een publiek systeem dat zorgt voor een inkomen en/of verzorging als u of uw gezin daartoe zelf niet meer in staat is daarvoor te zorgen (bij ziekte, werkloosheid of ouderdom). Het is belangrijk om de maatschappij draaiende te houden. Solidariteit is daarbij het sleutelwoord; iedereen draagt in de mate van zijn/haar mogelijkheden bij aan het systeem. De HZIV maakt deel uit van dit systeem. Zij biedt aan elke burger de verplichte ziekte-en invaliditeitsverzekering, net zoals de ziekenfondsen maar zonder aanvullende kosten. Ik hoop dat deze beknopte brochure u de mogelijkheid biedt om de wereld van de sociale zekerheid beter te begrijpen en kennis te maken met één van zijn instellingen, de HZIV.

Christine MICLOTTE, Adjunct-administrateur-generaal

3

Inhoudstafel Woord vooraf

p.3

1. Doel van de brochure

p.5

2. De sociale zekerheid

p.6

2.1. Organisatie van de sociale zekerheid 2.2. Zeven takken 2.2.1. Ouderdoms- en overlevingspensioenen 2.2.2. Werkloosheid 2.2.3. Arbeidsongevallenverzekering 2.2.4. Beroepsziektenverzekering

p.6 p.7 p.8 p.9 p.11 p.12

2.2.5. Kinderbijslag

p.13

2.2.6. Jaarlijkse vakantie

p.13

2.2.7. Ziekte- en Invaliditeitsverzekering

p.14

3. Wat doet de HZIV?

p.15

3.1. Verzekering voor geneeskundige verzorging 3.1.1. Wie kan een tegemoetkoming krijgen? 3.1.2. Gerechtigden 3.1.3. Personen ten laste 3.2. De uitkeringsverzekering

p.15

4. Meer informatie over de HZIV?

p.15 p.16 p.16 p.16 p.17

5. Adressen en telefoonnummers per Gewestelijke Dienst

4

p.19

1. Doel van de brochure U vindt in deze brochure een kort overzicht van de Belgische sociale zekerheid. We kunnen uiteraard niet alle instellingen in detail bespreken, daarvoor zouden we immers verschillende boeken nodig hebben. Wij gaan wel dieper in op de tak van de ziekte- en invaliditeitsverzekering waartoe de HZIV (Hulpkas voor Ziekte-en Invaliditeitsverzekering) behoort. U zal onze instelling beter leren kennen in het tweede deel van de brochure. Er is gedetailleerdere info beschikbaar bij de verschillende instellingen van sociale zekerheid. Als u bijkomende info wenst, kunt u hen contacteren. Wij hebben telkens hun contactgegevens vermeld in deze brochure. Wij wensen u alvast veel leesplezier!

5

2. De sociale zekerheid In 1945, na de Tweede Wereldoorlog, besliste de Belgische overheid om een stelsel van sociale zekerheid op te richten om mensen niet in onzekerheid te laten terechtkomen en de hechtheid van de Belgische samenleving te versterken. Dit was de start van het sociale zekerheidssysteem dat vandaag de dag nog altijd bestaat. Dit systeem steunt op het principe van de solidariteit. Alle burgers dragen hieraan bij via sociale bijdragen. Deze bijdrage wordt automatisch ingehouden op de inkomsten voor werknemers of vrijwillig gestort door de zelfstandigen.

2.1. Organisatie van de sociale zekerheid De Belgische sociale zekerheid is onderverdeeld in 3 stelsels die de wetten en plichten van de burgers op basis van hun activiteiten vastleggen. • Het stelsel van de werknemers Werknemers zijn door een arbeidsovereenkomst gebonden aan een werkgever. Het is de werkgever die de sociale bijdrage van de werknemers betaalt. Werklozen en sommige andere categorieën van werknemers (zoals contractuele ambtenaren, uitzendkrachten en deeltijdse werknemers) zijn eveneens in dit stelsel opgenomen. • Het stelsel van de zelfstandigen Zelfstandigen zijn niet gebonden door een arbeidsovereenkomst en dienen dus zelf in te staan voor de betaling van de sociale bijdrage. Hiertoe moeten zij zich aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds. 6

• Het stelsel van de ambtenaren Personen die benoemd zijn als statutair ambtenaar bij een openbaar bestuur, behoren tot dit speciale stelstel. Er zijn ook uitzonderingen op deze 3 stelsels en sommige personen kunnen afhankelijk van hun situatie uitgesloten of opgenomen worden in een stelsel.

2.2. Zeven takken De Belgische sociale zekerheid bestaat uit 7 grote takken: • • • • • • •

Ouderdoms- en overlevingspensioenen Werkloosheid Arbeidsongevallenverzekering Beroepsziektenverzekering Gezinsbijslag Jaarlijkse vakantie Ziekte- en invaliditeitsverzekering

Bovenop deze 7 takken, bevat de sociale zekerheid 4 stelsels die tot de sociale bijstand behoren. Het gaat om: • • • •

Integratieloon Inkomensgarantie Gewaarborgde gezinsbijslag Uitkering aan gehandicapte personen

Bij elk van deze takken horen verschillende instellingen die onderling sterk met elkaar verbonden zijn. Ze hebben informatie van elkaar nodig om goed te kunnen functioneren.

7

Wist u bijvoorbeeld dat de Rijksdienst voor Pensioenen uw ziekenfonds automatisch op de hoogte brengt wanneer u met pensioen gaat omdat deze informatie uw situatie ten opzichte van uw ziekteverzekering verandert. We beschrijven hieronder kort het doel van de 7 takken en wat de instellingen voor u kunnen betekenen. U vindt na de beschrijving ook telkens hun contactgegevens terug.

2.2.1. Ouderdoms- en overlevingspensioenen De wettelijke pensioenleeftijd is 65 jaar in de drie stelsels (werknemers, zelfstandigen en ambtenaren). In bepaalde gevallen kan u wel kiezen voor een vervroegd pensioen als u aan de voorwaarden voldoet. Die voorwaarden verschillen naargelang het stelsel. Als u een gemengde loopbaan hebt gehad en verschillende statuten hebt gecombineerd, dan wisselen de verschillende pensioendiensten de gegevens voor de berekening van uw pensioen onderling uit. Wenst u meer info over (vervroegd) pensioen, pensioensaanvraag, berekening van het pensioen, inkomensgarantie voor ouderen (IGO), enz... informeer u dan bij volgende instellingen: • voor werknemers in de privésector Rijksdienst voor Pensioenen (RVP)

Zuidertoren 1060 Brussel Tel. 02 529 30 02 of 0800 50 246 (gratis nummer) E-mail: [email protected] Website: www.rvp.fgov.be 8

• voor zelfstandigen

Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ)

Jan Jacobsplein 6 1000 Brussel Tel. 02 546 42 11 E-mail: [email protected] Website: www.rsvz.be

• voor statutaire ambtenaren van de openbare sector Pensioensdienst voor de Overheidssector (PDOS)

Victor Hortaplein 40 bus 30 1060 Brussel Tel. 02 558 60 00 E-mail: [email protected] Website: www.pdos.be

2.2.2. Werkloosheid De reglementering i.v.m. werkloosheid maakt een onderscheid tussen volledig werklozen en tijdelijk werklozen. Een volledig werkloze is een werkloze die niet of niet meer verbonden is door een arbeidsovereenkomst. Een tijdelijk werkloze is een werkloze die door een arbeidsovereenkomst is verbonden waarvan de uitvoering tijdelijk, geheel of gedeeltelijk, geschorst is. De RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening) beslist of een werkloze al dan niet recht heeft op uitkeringen. Voor de inschrijving als werkzoekende, werk zoeken en beroepsopleidingen dient men zich te wenden tot de diensten voor arbeidsbemiddeling beheerd door de gewesten en gemeenschappen: 9

• VDAB - Vlaamse dienst voor arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding (Tel. 0800 30 700 - www.vdab.be) • ACTIRIS - Brusselse gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling (Tel. 02 800 42 42 - www.actiris.be) • FOREM - Waalse dienst voor arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding (Tel. 0800 93 947 - www.leforem.be) • ADG - Arbeidskantoor voor de Duitstalige gemeenschap (Tel. 080 28 00 60- www.adg.be) Deze diensten lichten u in over een mogelijke RVA-controle bij het begin van uw werkloosheid via mail of brief. De laatste 24 maanden vóór de RVA-controle zou u minstens 1 jobaanbod van VDAB moeten gekregen hebben. Heeft u al gedurende minstens 15 maanden werkloosheidsuitkeringen ontvangen, dan nodigt de RVA u uit om na te gaan of u voldoende inspanningen levert om werk te vinden. Als blijkt dat u voldoende inspanningen geleverd hebt om werk te vinden, wordt u 16 maanden later opnieuw uitgenodigd. Zo niet, moet u er uzelf schriftelijk toe verbinden acties te ondernemen tijdens de 4 maanden volgend op het gesprek. Nadien volgt een tweede gesprek. Voormalige werkgevers doen beroep op het werkloosheidsbureau van de gemeente waar hun onderneming gelegen is. Meer info over werkloosheid en uitkeringen kunt u krijgen bij: • De Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) staat in voor de organisatie en het beheer van de werkloosheidsverzekering. Website: www.rva.be U vindt ook werkaanbiedingen terug op deze website.

10

De uitbetaling van de uitkeringen en de verwerking van de individuele dossiers gebeurt: • ofwel door de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen (HVW) www.hvw.fgov.be; • ofwel door een erkende vakbond, hier vindt u de drie grootste: - de socialistische vakbond (ABVV) www.abvv.be - de christelijke vakbond (ACV) www.acv-online.be - de liberale vakbond (ACLVB) www.aclvb.be

2.2.3. Arbeidsongevallenverzekering Wie door een arbeidsongeval arbeidsongeschikt wordt, heeft dankzij de Belgische sociale zekerheid recht op een vergoeding. De slachtoffers van een arbeidsongeval hebben in bepaalde gevallen recht op een vervangingsinkomen. Bij een overlijden door een arbeidsongeval, hebben de nabestaanden soms recht op een rente. Een arbeidsongeval is elk ongeval dat een werknemer overkomt tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst en dat een letsel veroorzaakt. Een ongeval dat zich voordoet op de weg naar en van het werk, wordt eveneens als arbeidsongeval beschouwd. Meer info over arbeidsongevallen voor de privé- en overheidssector vindt u bij het Fonds voor Arbeidsongevallen.

11

• Fonds voor arbeidsongevallen (FAO)

Troonstraat 100 1050 Brussel Tel. 02 506 84 11 E-mail: [email protected] Website: www.fao.fgov.be

2.2.4. Beroepsziektenverzekering Het Fonds van Beroepsziekten (FBZ) heeft tot doel het behouden en bevorderen van de gezondheid op het werk. Hun tweede doelstelling is schade door beroepsziekten te voorkomen, herstellen of vergoeden. Niet elke ziekte die u op het werk oploopt, is een beroepsziekte. “Een beroepsziekte is een ziekte die het rechtstreekse gevolg is van een min of meer verlengde blootstelling van een werknemer aan een fysisch, chemisch of biologisch risico.” Een beroepsziekte kan met andere woorden veroorzaakt worden door de omstandigheden waarin de werknemer zijn beroepsactiviteit uitoefent. U kan bijvoorbeeld ziek worden door het werk omdat u dagelijks een geringe dosis stof of toxische dampen opneemt of omdat u herhaaldelijk blootgesteld wordt aan lawaai, trillingen, enz. Meer info omtrent de beroepziekten (aanvraag en vergoedingen) vindt u op de website van het Fonds voor Beroepsziekten. • Fonds voor de beroepsziekten (FBZ)

Sterrenkundelaan 1 1210 Brussel (ook centra in Luik, Charleroi en Hasselt zie website) Tel. 02 226 62 11 E-mail: [email protected] Website: www.fbz.fgov.be 12

2.2.5. Kinderbijslag Kinderbijslag, ook gezinsbijslag of kindergeld genoemd, is een maandelijkse bijdrage in de kosten voor de opvoeding van uw kind. Deze bijdrage wordt zonder voorwaarden betaald tot het kind 18 jaar wordt. De rechthebbende vraagt de kinderbijslag aan bij het kinderbijslagfonds van zijn (laatste) werkgever. De rechthebbende moet een bloedverwant zijn van het kind (tot de 3de graad) of een feitelijk gezin vormen met de ouder (meestal is dit de vader van het kind). De categorieën van rechthebbenden, aanvraagformulieren, contactgegevens en bedragen voor de kinderbijslag vindt u op de site van de Rijksdienst voor sociale zekerheid van de provinciale en plaatselijke overheidsdiensten terug. • Rijksdienst voor sociale zekerheid van de provinciale en plaatselijke overheidsdiensten (RSZPPO) Website: www.rszppo.fgov.be

De gegevens van alle kinderbijslagfondsen zijn beschikbaar op de website van de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers. • Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers (RKW) Website: www.rkw.fgov.be

2.2.6. Jaarlijkse vakantie Jaarlijkse vakantie is het recht dat u heeft om gedurende een aantal dagen arbeid te onderbreken met doorbetaling van loon. De berekening van het aantal vakantiedagen en vakantiegeld is verschillend voor bedienden en arbeiders. Als u bediende bent, wordt het vakantiegeld rechtstreeks door de werkgever betaald. Als arbeider wordt het vakantiegeld door de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV) uitbetaald. 13

• Rijksdienst voor jaarlijkse vakantie (RJV)

Elyzeese Veldenstraat 12 1050 Brussel Tel.: 02 627 97 60 E-mail: [email protected] Website: www.rjv.be

2.2.7. Ziekte-en Invaliditeitsverzekering De tak waarin de HZIV en de andere ziekenfondsen actief zijn, is het stelsel van de ziekte- en invaliditeitsverzekering. Om van de verplichte ziekteverzekering te kunnen genieten, dient men aangesloten te zijn bij een verzekeringsinstelling (ziekenfonds, HZIV of Kas van de NMBS). Die instellingen moeten hun leden betalen voor de kosten van geneeskundige verstrekkingen van de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging. In bepaalde gevallen is er ook recht op uitkeringen. De ziekenfondsen werken onder het toezicht van het RIZIV. De HZIV is een openbare instelling van sociale zekerheid en wordt bestuurd door een paritair samengesteld Beheerscomité. In de volgende hoofdstukken zullen wij haar werking beschrijven.

14

3. Wat doet de Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (HZIV)? Wie lid is bij de HZIV, kan een tegemoetkoming krijgen in de kosten van geneeskundige verzorging (artsen, tandartsen, kinesisten, logopedisten, verpleegkundige verzorging, geneesmiddelen, hospitalisatie…). De HZIV betaalt ook een uitkering bij ziekte of invaliditeit. De inschrijving bij de HZIV is gratis. Aangezien de HZIV enkel de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering aanbiedt, betaalt men geen aanvullende bijdragen.

3.1. Verzekering voor geneeskundige verzorging De Belgische ziekteverzekering is een “ziektekostenverzekering”. De ziekenfondsen betalen een deel van de kosten voor geneeskundige verzorging terug. Soms moet u de kosten niet voorschieten, bijvoorbeeld bij ziekenhuisverpleging. Dat noemt men het “derdebetalerssysteem”. Dankzij het derdebetalerssysteem betaalt men enkel het persoonlijk aandeel (remgeld). De HZIV betaalt het resterende bedrag rechtstreeks aan de zorgverstrekker. Deze procedure is verplicht voor de verstrekkingen die in een ziekenhuis verleend worden.

3.1.1. Wie kan een tegemoetkoming krijgen? Personen die in het rijksregister ingeschreven zijn, hebben recht op geneeskundige verstrekkingen en kunnen lid worden bij een ziekenfonds. Men kan recht hebben op geneeskundige verzorging, ofwel als gerechtigde, ofwel als persoon ten laste.

15

3.1.2. Gerechtigden Gerechtigden zijn personen die het “recht op geneeskundige verzorging openen”. Dat betekent dat gerechtigden personen zijn die in eigen naam recht hebben op geneeskundige verzorging en eventueel uitkeringen.

3.1.3. Personen ten laste Iemand kan ook recht hebben op geneeskundige verzorging op basis van een verwantschaps- of samenlevingsband met een gerechtigde. Er zijn voorwaarden in verband met leeftijd, verblijfplaats en inkomen. De regeling die bepaalt of iemand al dan niet persoon ten laste is, is ingewikkeld en er zijn veel uitzonderingen. Het is onze taak om u hierover wegwijs te maken. Neem hiervoor gerust contact op met onze gewestelijke diensten.

3.2. De uitkeringsverzekering Zowel werknemers als zelfstandigen hebben hetzelfde recht op terugbetaling van geneeskundige verzorging. In de uitkeringsverzekering is er echter een andere regeling van toepassing voor de twee groepen. • Werknemers krijgen een uitkering die afhangt van hun vroege-

re loon en hun gezinssituatie. De uitkering heeft tot doel om het loonverlies te compenseren. • Zelfstandigen krijgen een forfaitaire uitkering afhankelijk van

hun gezinssituatie en het al dan niet stopzetten van hun bedrijf. 16

Uitkeringen voor het eerste jaar waarin u erkend bent als arbeidsongeschikt (=primaire arbeidsongeschiktheid), worden voor maximum 12 maanden toegekend. Als deze periode overschreden wordt, ontvangt u een invaliditeitsuitkering. Vastbenoemde ambtenaren komen niet in aanmerking voor

de uitkeringsverzekering. Een aparte regeling is voor hen van toepassing. Eerst worden de zogenaamde ziektedagen uitgeput. Vervolgens kan een ambtenaar op "disponibiliteit" gezet worden. Een vastbenoemde ambtenaar kan dus niet "op de ziekenkas staan".

4. Meer informatie over de HZIV? Meer info over uitkeringen (wie heeft recht, wat zijn de administratieve en medische voorwaarden, wat zijn uw rechten en plichten i.v.m. de aangifte, uitkering voor begrafeniskosten, enz..) vindt u terug in de kennismakingsbrochure van de HZIV. Dat is een uitgebreide brochure die u meer informatie geeft over de voordelen en vergoedingen waarop u recht hebt als verzekerde bij de HZIV. Voor meer info over de HZIV of het bestellen van de kennismakingsbrochure “Voordelen en vergoedingen” kunt u contact opnemen met onze communicatiedienst.

17

Hoe kunt u uw vraag stellen? • Via e-mail: [email protected] • Per telefoon: via het gratis nummer: 0800 11 292 of de nummers: 02 229 35 62 of 02 504 66 38 • Per fax: 02 504 66 62 • Met de post: HZIV Communicatiedienst Troonstraat 30 A 1000 Brussel • Via de website: www.hziv.be - rubriek HZIV-online

18

5. Onze kantoren De HZIV beschikt over een hoofdkantoor “gewestelijke dienst” in elke provincie. Hieronder vindt u het adres en telefoonnummer van de gewestelijke diensten. Naast deze gewestelijke diensten heeft de HZIV nog plaatselijke bureau’s en permanenties in verschillende steden. Deze gegevens vindt u terug op onze website en in onze kennismakingsbrochure. HZIV Antwerpen Olijftakstraat 7-13 (bus 4) 2060 Antwerpen  03/220.75.55

HZIV Brabant Troonstraat 30 B 1000 Brussel  02/229.34.80

HZIV West-Vlaanderen Leemputstraat 14 8000 Brugge  050/33.04.10

HZIV Oost-Vlaanderen Franklin Rooseveltlaan 91 9000 Gent  09/269.54.00

HZIV Henegouwen Rue Neuve 20 7000 Bergen  065/35.22.44

HZIV Luik Rue des Augustins 18 4000 Luik  04/222.02.36

HZIV Limburg Maastrichtersteenweg 214 (bus 1) 3500 Hasselt  011/27.13.13

HZIV Luxemburg Avenue de la Gare 2 6700 Aarlen  063/22.60.92

HZIV Namen Avenue Reine Astrid 47-49 5000 Namur  081/73.29.33

HZIV Eupen Neustraße 42 4700 Eupen  087/55.37.91 19

1ste uitgave: maart 2011 Redactie: Guillaume JANSSENS (eindredactie), Joost DE COEN, Ilse DE COENSEL, David VALLE en Pascale DEGRAVE Verantwoordelijke uitgever: Christine MICLOTTE HZIV Troonstraat 30 A - 1000 Brussel Wettelijk Depot: D/2011/7241/1

Hulpkas voor ziekte- en invaliditeitsverzekering Een andere mutualiteit

De Hulpkas voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (HZIV) is een openbare instelling van sociale zekerheid. Ze biedt alle voordelen van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering: • terugbetaling van kosten van geneeskundige verstrekkingen; • uitkering bij loonverlies (bij ouderschap, ziekte of invaliditeit); Aangezien de HZIV enkel de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering aanbiedt, betaalt men geen aanvullende bijdragen. Ons ervaren personeel informeert u graag over uw rechten en plichten als sociaal verzekerde.

www.hziv.be

[email protected]

Deze brochure bevat niet de volledige reglementering van de ziekteverzekering. Ze kan slechts beschouwd worden als een leidraad.