Senioren : demografie, inkomen, zorgvraag. Lokale verschillen 2015-2025
Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
2016
1
Senioren: demografie, inkomen en zorgvraag. Lokale verschillen 2015-2025
Provincie Antwerpen – dienst Welzijn en Gezondheid
Antwerpen, 2016
Stafdienst – Steunpunt sociale planning Guido Bottu
Rudy Marynissen
Boomgaardstraat 22 (bus 100), 2600 Antwerpen (Berchem) Tel. 03 240 61 70 e-mail:
[email protected] http://www.provincieantwerpen.be/beleid/welzijn-en-gezondheid/sociale-planning.html
INHOUD
Inleiding
3
1
Demografische evolutie (2015-2025)
4
2
Lage inkomens
10
3
Zorgvraag & Inkomen
16
a) lokale verschillen in zorgvraag b) zorgvraag en inkomen 4
Evolutie van de zorgvraag
24
a) methode b) totale zorgvraag c) residentiële vraag Enkele besluiten en vragen
31
Bronnen
34
afzonderlijk gepubliceerd: detailcijfers per leeftijdsgroep en gemeente
2
Inleiding
Deze studie schetst voor senioren lokale verschillen in: de verwachte demografische evolutie (in de jaren 2015-2025), de inkomenspositie (senioren met laag inkomen) in 2015 en de recente evolutie de zorgvraag en de verwachte evolutie (in de jaren 2015-2025) De aandacht gaat vooral naar gemeenten in de provincie Antwerpen, wel tegen de achtergrond van alle Vlaamse gemeenten. Cijfers worden ook voorgesteld voor de grote zorgregio’s volgens het decreet van 23 mei 2003 (gewijzigd in 2008). Zie onderstaande kaart. De cijfers voor de zorgregio Antwerpen worden ook opgesplitst over ‘stad Antwerpen’ en ‘andere gemeenten’.1 Een afzonderlijk gepubliceerde tabel geeft voor de gemeenten en regio’s meer gedetailleerde cijfers. In die tabel kan men ook zelf een groep gemeenten samenstellen, waarvoor de indicatoren dan automatisch berekend worden. Kaart 1 grote zorgregio's in de provincie Antwerpen
Essen Hoogstraten Ravels Baarle-Hertog Kalmthout
Wuustwezel Merksplas Rijkevorsel
Stabroek
Brecht
Kapellen
Arendonk
Turnhout Oud-Turnhout
Beerse
Brasschaat
Vosselaar
Malle
Mol
zorgregio Antwerpen stad Antwerpen, andere Mechelen Turnhout
Retie Schoten
Antwerpen
Zoersel
Schilde
Lille Kasterlee
Zandhoven
Wommelgem
Vorselaar
Ranst
Borsbeek
Grobbendonk
Mortsel
Herentals
Boechout Edegem Hemiksem Aartselaar Kontich Schelle
Lint
Puurs
Balen
Meerhout
Lier Berlaar
Rumst
Geel
Herenthout
Niel Boom
Olen
Nijlen
Hove
Bornem
Dessel
Wijnegem
Zwijndrecht
Westerlo
Duffel Heist-op-den-Berg
Laakdal
Hulshout
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Putte
Herselt
Mechelen Bonheiden
bron: decreet van 23 mei 2003 betreffende de indeling in zorgregio's ... (gewijzigd in 2008)
1
Redenen hiervoor zijn: a) de cijfers voor stad Antwerpen wijken vaak sterk af van die voor het geheel van de andere gemeenten in de regio en b) stad Antwerpen beïnvloedt sterk de cijfers voor de regio (daar het ongeveer de helft van het aantal senioren in de regio telt).
3
1. Demografische evolutie Voor de demografische evolutie in de periode 2015-2025 steunt deze studie voor 2015 op de gekende aantallen (FOD Economie) en voor 2025 op de meest recente bevolkingsprojectie van de Studiedienst van de Vlaamse Regering. Tabel 1 geeft voor Vlaanderen en voor de gemeenten en regio’s in de provincie Antwerpen de evolutie van enkele leeftijdsgroepen. tabel 1: aantal inwoners ouder dan 65 jaar, evolutie tussen 2015 en 2025 inwoners op 1-1-2015 evolutie tussen 2015 en 2025 regio, gemeente 65-74 jaar 75-84 jaar > 85 jaar totaal 65-74 jaar 75-84 jaar > 85 jaar Vlaanderen 621892 452327 171247 1245466 148082 44363 61704 provincie Antwerpen 168358 121657 46741 336756 40712 11004 15028 zorgregio groot Antwerpen * stad 40750 31952 14129 86831 6307 -2044 574 * andere 44917 31149 11842 87908 11239 5265 5243 Mechelen 38979 28876 11120 78975 9518 2466 3681 Turnhout 43712 29680 9650 83042 13650 5316 5531 Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille Lint Malle Mechelen Meerhout Merksplas
1839 40750 1269 302 2135 1636 1068 1246 1621 1459 2178 1030 4157 2729 879 1723 2331 1797 3743 1197 4161 971 2573 904 1392 2039 872 934 1945 3073 1733 1991 1555 3452 1512 753 1385 6891 978 762
1139 31952 817 148 1441 1055 814 855 1254 1271 1559 751 3076 1626 655 1141 1937 1073 2519 693 3023 696 2009 642 1082 1242 627 663 1206 2061 1225 1568 1037 2586 936 486 982 5297 734 416
386 14129 255 45 464 295 289 397 562 470 519 250 1099 500 197 469 811 339 919 204 1044 260 765 213 413 357 287 212 477 867 345 519 367 1014 307 170 428 2211 219 155
3364 86831 2341 495 4040 2986 2171 2498 3437 3200 4256 2031 8332 4855 1731 3333 5079 3209 7181 2094 8228 1927 5347 1759 2887 3638 1786 1809 3628 6001 3303 4078 2959 7052 2755 1409 2795 14399 1931 1333
-10 6307 189 -1 393 466 415 389 240 241 560 250 1006 969 288 451 402 320 1154 276 1249 116 1173 281 647 498 295 367 275 262 752 607 541 796 665 405 546 1932 362 406
361 -2044 191 95 236 242 43 154 145 -126 251 77 421 562 17 257 -40 291 417 223 432 78 144 139 16 386 91 91 324 396 207 127 183 175 309 145 150 60 27 208
381 574 179 9 267 252 93 145 256 72 357 136 658 312 116 127 208 170 261 103 571 58 341 182 140 287 66 118 229 319 288 357 147 168 176 89 209 177 121 83
totaal 254149 66744
4836 21747 15664 24497 732 4836 559 103 896 960 550 688 641 187 1168 463 2085 1843 421 836 570 781 1833 602 2252 252 1658 601 803 1170 452 575 828 978 1246 1091 870 1139 1149 639 906 2169 510 697
4
inwoners op 1-1-2015 evolutie tussen 2015 en 2025 gemeente 65-74 jaar 75-84 jaar > 85 jaar totaal 65-74 jaar 75-84 jaar Mol 3425 2592 823 6840 1019 220 Mortsel 2234 1987 886 5107 517 -199 Niel 772 647 265 1684 285 -39 Nijlen 2361 1508 529 4398 405 366 Olen 1154 698 242 2094 453 245 Oud-Turnhout 1521 937 294 2752 198 246 Putte 1821 1270 459 3550 412 223 Puurs 1576 1146 443 3165 560 96 Ranst 1979 1205 448 3632 538 397 Ravels 1480 865 291 2636 433 273 Retie 1028 738 221 1987 396 105 Rijkevorsel 1118 705 207 2030 213 203 Rumst 1474 1070 431 2975 277 71 Schelle 826 529 193 1548 154 109 Schilde 2369 1742 571 4682 101 79 Schoten 3442 2720 979 7141 737 27 Sint-Amands 778 613 266 1657 187 47 Sint-Katelijne-Waver 1864 1539 646 4049 604 -9 Stabroek 1806 926 307 3039 591 506 Turnhout 4159 3064 989 8212 1037 178 Vorselaar 680 550 147 1377 427 12 Vosselaar 1070 717 165 1952 234 104 Westerlo 2534 1500 539 4573 785 599 Wijnegem 855 770 344 1969 400 -43 Willebroek 2144 1774 664 4582 643 -75 Wommelgem 1231 894 391 2516 322 101 Wuustwezel 1730 1079 356 3165 892 322 Zandhoven 1363 854 355 2572 456 329 Zoersel 2686 1436 530 4652 325 787 Zwijndrecht 1913 1288 531 3732 634 260 Bron: 2015 FOD Economie, 2025 Studiedienst Vlaamse Regering (bevolkingsprojectie)
a)
> 85 jaar 549 128 13 246 150 238 226 159 265 143 173 160 151 75 308 298 138 235 143 432 127 181 309 127 176 195 177 205 301 200
totaal 1788 445 259 1017 849 682 861 816 1200 849 674 576 500 338 488 1062 372 831 1239 1647 566 519 1693 483 744 617 1391 990 1414 1095
Ouder dan 65 jaar
In Vlaanderen zou (volgens vermelde projectie) het aantal inwoners ouder dan 65 jaar in de komende tien jaar met 20 % toenemen. Tussen de gemeenten zijn er echter zeer grote verschillen. Kaart 2 geeft de verdeling van de Vlaamse gemeenten over vijf klassen.2 Voor één op vier gemeenten (in roze of rood) is de toename groter dan 27 % en voor één op tien (in rood) zelfs groter dan 33 %. Het betreft vooral gemeenten in de provincies Antwerpen en Limburg. Kaart 3 zoomt in op de provincie Antwerpen. Voor het geheel van de provincie Antwerpen is de toename even sterk als voor Vlaanderen. Dit beeld wordt echter sterk beïnvloed door stad Antwerpen met een toename van slechts 6 %. Voor de zorgregio Mechelen is de toename zoals voor Vlaanderen 20 %. Voor de zorgregio Antwerpen zonder stad is zij echter 25 % en voor de zorgregio Turnhout zelfs 29 %. 2
Alle kaarten in deze studie zijn gelijkaardig opgesteld. In roze of rood staan de 25 % hoogst scorende gemeenten (in rood de 10 % hoogst scorende). In geel staan de overige gemeenten die nog behoren tot de 50 % hoogst scorende. In grijs staan de volgende 25 % gemeenten. In blauw staan de 25 % laagst scorende gemeenten. Als de verschillen in de laatste klasse nog zeer groot zijn, dan wordt deze nog in twee gedeeld.
5
kaart 2 inwoners ouder dan 65 - evolutie 2015-2025 in % van 2015 Vlaanderen 20 %
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
! !
!
!
! !
!
!
! !
! ! !
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
! ! ! !
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!
! !
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
! ! ! !
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! ! ! !
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! ! !
!
!
!
! !
!
!
! !
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
27 ... 33 > 33
! !
!
!
17 ... 22
!
! !
!
< 17
!
! !
!
!
Provinciegrens !
22 ... 27
!
ondersteunend centrum
!
regionale stad
bron: 2015 FOD Economie (ADS), 2025 Studiedienst Vlaamse Regering bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
kaart 3 inwoners 65 jaar en ouder - evolutie 2015-2025 in % van 2015 Vlaanderen 20 % provincie 20 %
Hoogstraten 32
Essen 24
zorgregio Antwerpen 15 (excl. stad 25) Mechelen 20 Turnhout 29
Baarle-Hertog 21
Wuustwezel 44
Kalmthout 23
Ravels 32
Merksplas 52 Rijkevorsel 28 Stabroek 41
zorgregio < 10 10 ... 17 17 ... 22 22 ... 27 27 ... 33 > 33
Brasschaat 25
Antwerpen 6
Sint-Amands 22
Schoten 15
Schilde 10
Wommelgem 25 Borsbeek 23 Mortsel Boechout 9 28 Edegem Hemiksem Hove 11 13 25 Aartselaar Schelle 22 Kontich Lint 22 45 27 Niel 15 Duffel Boom Rumst 25 17 6 Puurs 26
Lille 42
Zandhoven 39
Mechelen 15
Mol 26
Kasterlee 38
Dessel 24
Vorselaar 41
Grobbendonk 29
Herentals 31
Nijlen 23
Olen 41
Geel 26
Herenthout 34 Lier 16
Berlaar 25
Putte 24
Arendonk 24
Retie 34
Zoersel 30
Ranst 33
Sint-Katelijne-Waver 21
Willebroek 16
Turnhout Oud-Turnhout 20 25
Beerse 32 Vosselaar 27
Malle 32
Wijnegem 25
Zwijndrecht 29
Bornem 27
Brecht 38
Kapellen 16
Balen 22 Meerhout 26
Heist-op-den-Berg 27 Hulshout 32
Westerlo 37 Laakdal 29
Herselt 28
Bonheiden 19
bron: 2015 FOD Economie, 2025 Studiedienst Vlaamse Regering bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
6
b)
Verschillen binnen de leeftijdsgroep 65+
De toename van het aantal senioren heeft te maken met de hoge geboortecijfers na Wereldoorlog II tot het midden van de zestiger jaren. Die toename betreft echter niet enkel de jongere senioren, zoals blijkt uit volgende grafieken voor de provincie Antwerpen.
Binnen de leeftijdsgroep 65-84 jaar zal vooral het aantal 70-74 jarigen sterk toenemen en wel met 30 %. In 2015 ging het om personen geboren tijdens Wereldoorlog II, in 2025 opgevolgd door de personen geboren in 19501955. Het laag geboortecijfer tijdens WO II is oorzaak van de afname van het aantal 80-84 jarigen in 2015-2025. Er is in de komende tien jaar echter ook een sterke toename van het aantal inwoners ouder dan 85 jaar.
Voor de regio Turnhout en voor de regio Antwerpen zonder stad is de (procentuele) toename van het aantal inwoners ouder dan 75 jaar of ouder dan 80 jaar nauwelijks minder dan voor het totaal aantal senioren. Voor de regio Mechelen en voor stad Antwerpen is het verschil wel groter. De toename van het aantal senioren ouder dan 85 jaar is echter veel sterker, voor alle regio’s (wel minder voor stad Antwerpen).
Kaarten 4 en 5 geven de evolutie voor de +75 jarigen en voor de +85 jarigen voor de gemeenten in de provincie Antwerpen.
7
Kaart 4 inwoners 75 jaar en ouder - evolutie 2015-2025 in % van 2015 provincie 15 % Hoogstraten 42
Essen 33
zorgregio Antwerpen 10 (excl. stad 24) Mechelen 15 Turnhout 28
Baarle-Hertog 54
Wuustwezel 35
Kalmthout 33
Ravels 36
Merksplas 51 Rijkevorsel 40 Stabroek 53
zorgregio < 11 11 ... 20 20 ... 28 28 ... 38 > 38
Brecht 41
Kapellen 24 Brasschaat 26
Schoten 9
Antwerpen -3
Bornem 29
Sint-Amands 21
Puurs 16
Lille 39
Boom Rumst 15 -3
Kasterlee 32
Dessel 16
Herentals 17
Geel 20
Olen 42
Herenthout 37 Lier 10
Duffel 24
Mechelen 3
Grobbendonk 36 Nijlen 30
Sint-Katelijne-Waver 10
Willebroek 4
Mol 23
Vorselaar 20
Zandhoven 44 Ranst 40
Berlaar 12
Arendonk 34
Retie 29
Zoersel 55
Schilde 17
Wommelgem 23 Borsbeek 21 Mortsel Boechout -2 24 Edegem Hemiksem Hove 6 14 17 Aartselaar Schelle 49 Kontich Lint 25 36 23 Niel -3
Malle 25
Wijnegem 7
Zwijndrecht 25
Turnhout Oud-Turnhout 15 39
Beerse 37 Vosselaar 32
Balen 26 Meerhout 16
Westerlo 45
Heist-op-den-Berg 25
Laakdal 23
Hulshout 24
Putte 26
Herselt 10
Bonheiden 22
bron: 2015 FOD Economie, 2025 Studiedienst Vlaamse Regering bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
Kaart 5 inwoners 85 jaar en ouder - evolutie 2015-2025 in % van 2015 provincie 32 % Hoogstraten 80
Essen 50
zorgregio Antwerpen 22 (excl. stad 44) Mechelen 33 Turnhout 57
Baarle-Hertog 19
Wuustwezel 50
Kalmthout 48
Ravels 49
Merksplas 54 Rijkevorsel 77 Stabroek 46
zorgregio < 14 14 ... 28 28 ... 42 42 ... 56 56 ... 69 > 69
Brasschaat 60
Antwerpen 4
Sint-Amands 52
Schoten 30
Schilde 54
Wommelgem 50 Borsbeek 54 Mortsel Boechout 14 36 Edegem Hemiksem Hove 26 22 23 Aartselaar Schelle 99 Kontich Lint 39 52 69 Niel 5 Duffel Boom Rumst 27 35 15 Puurs 36
Lille 57
Zandhoven 58
Mechelen 8
Mol 67
Kasterlee 83
Dessel 59
Vorselaar 87
Grobbendonk 50
Herentals 45
Nijlen 46
Olen 62
Geel 28
Herenthout 85 Lier 17
Berlaar 32
Putte 49
Arendonk 70
Retie 78
Zoersel 57
Ranst 59
Sint-Katelijne-Waver 36
Willebroek 27
Turnhout Oud-Turnhout 44 81
Beerse 85 Vosselaar 110
Malle 49
Wijnegem 37
Zwijndrecht 38
Bornem 69
Brecht 62
Kapellen 37
Balen 58 Meerhout 55
Heist-op-den-Berg 55 Hulshout 56
Westerlo 57 Laakdal 40
Herselt 34
Bonheiden 46
bron: 2015 FOD Economie, 2025 Studiedienst Vlaamse Regering bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
8
Een afzonderlijk gepubliceerd bestand bevat voor alle Vlaamse gemeenten (°) volgende cijfers 1-1-2015
1-1-2025
evolutie 2015-2025
inwoners 20-64 jarigen 65 jaar en ouder inwoners 20-64 jarigen 65 jaar en ouder 65 jaar en ouder
75 jaar en ouder 85 jaar en ouder
per leeftijdsgroep van 5 jaar
per leeftijdsgroep van 5 jaar in % van aantal op 1-1-2015 & procentrang (°°)
(°) Via een kolom ‘keuzegroep’ is het mogelijk een zelf gekozen groep gemeenten te selecteren (na invullen van een code voor de keuze). De cijfers voor die groep verschijnen dan automatisch onderaan de tabel. De tabel bevat ook kolommen om te filteren op een provincie, een arrondissement, of een zorgregio (decreet 2003, niveau ‘regionaal stedelijk’ en ‘kleinstedelijk’). (°°) geeft bij de waarde voor een gemeente aan hoeveel procent van de Vlaamse gemeenten lager scoren.
9
2.
Lage inkomens
De beste indicator voor lokale verschillen in het ‘percentage inwoners met een laag inkomen’ is het ‘percentage met een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering ‘.3 Het maximale inkomen om nog recht te hebben op de verhoogde tegemoetkoming bedraagt 1471 euro per maand voor een alleenstaande verhoogd met 272 euro per bijkomende persoon in het gezin. 4 Die inkomensgrens stemt voor een koppel met twee kinderen ongeveer overeen met de armoededrempel bepaald door de Europese Unie. Zij ligt wel hoger voor alleenstaanden en lager voor grote gezinnen.5 Tabel 2 geeft voor begin 2015 voor de regio’s en gemeenten in de provincie Antwerpen het aantal senioren met verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. tabel 2: verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering, 65 jaar of ouder, 1-1-2015 regio Antwerpen, stad Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen
9615 114 9615 205 65 410 232 300 155 206 277 294 148 424 386 145 288 224 241
Antwerpen, andere Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille Lint
5155 670 216 1004 130 460 230 274 369 61 214 182 268 265 202 265 650 325 75
Mechelen Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle
7060 224 1390 175 144 507 295 113 540 183 168 394 255 248 236 180 213 166 101
Turnhout Schilde Schoten Sint-Amands St.-Katelijne-Waver Stabroek Turnhout Vorselaar Vosselaar Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht
7573 191 356 137 326 201 741 177 126 378 122 375 158 272 190 303 229
Hierna volgt eerst een bespreking van de grote lokale verschillen in het percentage van de senioren met een tegemoetkoming. Verder komen verschillen naargelang de leeftijd en de recente evolutie aan bod.
3
Voor gemeenten met een groot deel van de bevolking dat niet onder de Belgische ziekteverzekering valt, kan het percentage met laag inkomen wel onderschat worden. In de provincie Antwerpen gaat het vooral om Baarle-Hertog en Ravels en ook nog om Hoogstraten en Essen. Zie: Provincie Antwerpen (Dienst Welzijn en Gezondheid), Lage inkomens en leeftijd, lokale verschillen, 2014, p. 3 (www.provant.be beleid en diensten, welzijn en gezondheid, omgevingsanalyse, thematische studies) 4
Bedragen op 1-1-2016. Zie www.riziv.fgov.be : zoek ‘verhoogde tegemoetkoming’.
5
Dit geldt ook bij vergelijking met de drempels in het onderzoek van het Centrum voor Sociaal Beleid. (Provincie Antwerpen, a.c., p.3).
10
a)
grote lokale verschillen
In Vlaanderen heeft (begin 2015) 28 % van de inwoners ouder dan 65 jaar recht op de verhoogde tegemoetkoming. Tussen de gemeenten zijn er echter zeer grote verschillen. Kaart 5 geeft de verdeling van de Vlaamse gemeenten over vijf klassen. Voor 1 op 10 gemeenten is het percentage groter dan 40. Het betreft vooral gemeenten in de ‘Westhoek’ uitwaaierend richting Tielt. Lage percentages (in vergelijking met Vlaanderen) betreffen vooral de rand van Antwerpen, Brussel, Leuven en Gent. kaart 5 % van de inwoners ouder dan 65 met verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering (2015) Vlaanderen 28 %
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
! !
!
!
! !
!
!
! !
! ! !
!
!
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
! !
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
! ! ! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! ! ! !
! !
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! ! !
!
! !
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
! ! !
!
!
35 ... 40 > 40
! !
!
24 ... 29
!
! !
!
< 24
!
! !
!
29 ... 35
!
!
! ! ! !
!
!
!
Provinciegrens !
!
!
ondersteunend centrum regionale stad
bron: RIZIV (via SVR) en FOD Economie (ADS) bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
De verschillen vertonen geen stedelijk maar wel een regionaal patroon. Verklarende elementen zijn: vroegere of latere salariëring (geringere pensioenrechten van zelfstandigen), loonverschillen tussen tewerkstellingssectoren, hoger of lager aandeel dat tewerkgesteld was in de overheidssector, vroegere of latere evolutie naar het tweeverdienersmodel.
Kaart 6 zoomt in op de provincie Antwerpen. Heist-op-den-Berg en omliggende gemeenten en iets verder ook Lille en Vorselaar behoren tot het kwart hoogst scorende gemeenten in Vlaanderen. Gemeenten behorend tot het laagst kwart scorende gemeente (in blauw) vinden we vooral in de rand van stad Antwerpen. 11
kaart 6 inwoners ouder dan 65: % met verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering provincie 25 % Hoogstraten 31
Essen 21
zorgregio Antwerpen 22 (excl. stad 18) Mechelen 28 Turnhout 28
Baarle-Hertog 29
Wuustwezel 28
Kalmthout 18
Ravels 27
Merksplas 31 Rijkevorsel 32 Stabroek 15
zorgregio < 18 18 ... 24 24 ... 29 29 ... 35 35 ... 40
Brasschaat 15
Antwerpen 26
Sint-Amands 35
Schoten 15
Puurs 28
Lille 36
Zandhoven 28 Ranst 22
Mechelen 26
Kasterlee 28
Dessel 29
Grobbendonk 29
Herentals 30
Olen 25
Geel 30
Herenthout 40
Sint-Katelijne-Waver 31
Willebroek 25
Mol 24
Vorselaar 40
Nijlen 36 Lier 25
Berlaar 38
Putte 35
Arendonk 27
Retie 30
Zoersel 20
Schilde 13
Wommelgem 21 Borsbeek 19 Mortsel Boechout 16 19 Edegem Hemiksem Hove 14 21 11 Aartselaar Schelle 14 Kontich Lint 19 17 16 Niel 21 Duffel Rumst Boom 26 21 26
Turnhout Oud-Turnhout 24 20
Beerse 23 Vosselaar 19
Malle 27
Wijnegem 23
Zwijndrecht 17
Bornem 24
Brecht 23
Kapellen 13
Balen 31 Meerhout 33
Heist-op-den-Berg 36 Hulshout 36
Westerlo 27 Laakdal 29
Herselt 33
Bonheiden 23
bron: RIZIV (via SVR) & FOD Economie (ADS) bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
b)
Verschil tussen leeftijdsgroepen en evolutie
De evolutie naar een veralgemening van het tweeverdienersmodel doet de vraag rijzen of de percentages senioren met laag inkomen in de tijd afnemen en ook de vraag of er hierdoor grote verschillen zijn tussen leeftijdsgroepen. Grote verschillen tussen de leeftijdsgroepen kunnen echter ook het gevolg zijn van andere gezinssamenstelling. Met toenemende leeftijd wordt het percentage alleenstaanden groter. Bij de overgang van ‘koppel’ naar ‘alleenstaande’ verminderen de gezinsuitgaven, maar zal wellicht voor velen het gezinsinkomen nog sterker verminderen.6 Tabel 3 geeft voor Vlaanderen en voor de regio’s en gemeenten in de provincie Antwerpen de percentages met verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering afzonderlijk voor de leeftijdsgroepen 65-74 jaar en 75 jaar of ouder, en dit voor 2010 en 2015. De bespreking blijft beperkt tot de provincie en de regio’s aan de hand van de grafieken op pagina’s 14 tot 15. 6
De inkomensgrens voor verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering is voor een alleenstaande 16 % lager dan voor een koppel. Als het inkomen voor velen met meer dan die 16 % daalt bij de overgang van koppel naar alleenstaande, is te verwachten dat bij de alleenstaanden een hoger percentage onder de inkomensgrens valt.
12
tabel 3: verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering in % van 65-74 en 75+, 2010 en 2015 regio, gemeente Vlaanderen zorgregio Antwerpen * stad * andere Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille
65-74 jaar 2010 2015 25 18
75 jaar en + regio, gemeente 2010 2015 42 38 provincie Antwerpen
26 16
24 11
29 28
29 25
11 26 21 30 23 20 37 18 21 24 21 14 13 22 21 26 11 21 27 28 34 17 25 34 23 26 10 34 17 10 23 16 23 26 33
6 24 16 22 19 14 28 12 13 19 13 14 10 14 16 17 10 13 18 18 24 13 18 25 20 18 7 23 9 9 15 10 17 19 21
26 29 44 42 46 40 54 33 35 32 39 30 21 43 40 43 18 39 47 48 55 28 41 61 50 52 19 57 34 20 45 26 50 37 52
23 29 41 41 44 35 48 26 33 33 34 24 20 34 42 36 17 31 43 42 49 28 41 55 44 47 15 50 28 18 41 22 42 32 53
65-74 jaar 2010 2015 23 17
75 jaar en + 2010 2015 35 32
Mechelen Turnhout
26 24
18 17
41 44
37 41
Lint Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Katelijne-Waver Stabroek Turnhout Vorselaar Vosselaar Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht
18 24 27 26 32 19 15 18 35 19 16 31 29 20 22 23 31 17 19 12 14 30 28 12 22 42 13 21 21 21 20 28 25 18 14
10 16 20 18 19 15 13 15 23 16 11 22 16 13 16 18 19 11 12 8 10 18 17 11 18 26 12 15 14 17 13 16 14 11 12
30 43 34 46 53 36 19 31 59 35 33 58 45 39 50 51 48 33 32 21 21 54 50 27 34 59 31 46 30 34 32 50 47 38 22
26 37 32 48 47 34 18 27 51 37 30 50 40 33 41 44 48 30 27 18 20 50 42 20 31 53 29 42 29 32 28 43 43 31 22
13
Bij de 65-74 jarigen heeft in de provincie ‘slechts’ 17 % een verhoogde tegemoetkoming. Dit is slechts iets meer dan de helft van het percentage voor de 75+’ers.7 Voor de zorgregio Turnhout is het verschil nog groter. Voor stad Antwerpen is het verschil echter gering.
Tussen 2010 en 2015 nam voor de 65-74 jarigen het percentage met verhoogde tegemoetkoming sterk af, namelijk met minstens een kwart in elk van de regio’s met uitzondering van stad Antwerpen.
7
Bij dit verschil is wel op te merken dat bij de oudere senioren het percentage alleenstaanden hoger is. Bij overlijden van de partner vermindert het inkomen, maar verminderen ook de uitgaven. De inkomensgrens voor de verhoogde tegemoetkoming houdt echter slechts weinig rekening met de gezinslast.
14
In de zelfde periode nam het percentage met verhoogde tegemoetkoming echter veel minder sterk af voor de senioren ouder dan 75 jaar. Voor stad Antwerpen bleef het bijna constant, en in de andere regio’s nam het af met ongeveer een tiende. Verwacht mag worden dat ook in de komende jaren de percentages zeer hoog zullen blijven.
Een afzonderlijk gepubliceerd bestand bevat voor alle Vlaamse gemeenten (°) volgende cijfers aantal met verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering in % van de leeftijdsgroep
procentrang (°°)
65-74 jaar 75 jaar en ouder 65 jaar en ouder 65-74 jaar 75 jaar en ouder 65 jaar en ouder 65-74 jaar 75 jaar en ouder
1-1-2010 & 1-1-2015 1-1-2010 & 1-1-2015 1-1-2015
(°) Via een kolom ‘keuzegroep’ is het mogelijk een zelf gekozen groep gemeenten te selecteren. De cijfers voor die groep verschijnen dan automatisch onderaan de tabel. De tabel bevat ook kolommen om te filteren op sommige regio’s. (°°) geeft bij de waarde voor een gemeente aan hoeveel procent van de Vlaamse gemeenten lager scoren.
15
3.
Zorgvraag en Inkomen
De meeste senioren verkeren nog in goede gezondheid. Met stijgende leeftijd neemt de gezondheid echter af en neemt de afhankelijkheid van zorg sterk toe. De statistieken van het Vlaams Zorgfonds vormen de beste basis om lokale verschillen weer te geven. Zij maken het ook mogelijk de relatie tussen zorgvraag en inkomen te schetsen. Die statistieken geven per gemeente en leeftijdsgroep het aantal met een uitkering voor nietmedische zorg. De uitkering wordt onafhankelijk van het inkomen verleend op basis van een zware afhankelijkheid van zorg thuis (inclusief mantelzorg) of in een woonzorgcentrum (of nog in een rusten verzorgingstehuis of psychiatrisch verzorgingstehuis).8
a)
Lokale verschillen in zorgvraag
Voor de gemeenten in de provincie Antwerpen geeft tabel 4 het aantal senioren met een uitkering en geeft tabel 5 die aantallen in procent van de leeftijdsgroep. Tabel 4: uitkering Vlaams Zorgfonds, 65 jaar of ouder, 1-1-2015 regio Antwerpen, stad gemeente Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen
11119 Antwerpen, andere
9893 Mechelen
10651
Turnhout
12209
436 11119 349 39 654 389 302 333 456 499 556 234 804 468 291 408 491 347
1247 204 1150 237 873 315 546 363 179 272 408 682 429 344 566 952 367 144
481 1753 384 166 1098 540 263 527 306 333 440 424 435 253 257 279 431 191
Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Katelijne-Waver Stabroek Turnhout Vorselaar Vosselaar Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht
372 737 327 688 317 1075 207 222 725 321 611 365 364 363 623 541
Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille Lint
Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle
8
Zware zorgafhankelijkheid: score B of C op de Katz-schaal of minstens 35 punten op de BEL-profielschaal, of minsten 15 punten voor de tegemoetkoming hulp aan bejaarden of integratietegemoetkoming. De uitkering is niet te cumuleren met de tegemoetkoming voor voltijds verblijf in een instelling gesubsidieerd door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap en ook niet met een PAB (persoonlijk assistentiebudget). Zie ‘zorgverzekering’ Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
16
Tabel 5: Uitkering Vlaams Zorgfonds (2015) 65 jaar of ouder, in % van het aantal senioren regio Vlaanderen Antwerpen, stad
15,2 12,8 Antwerpen, andere
provincie Antwerpen 11,3 Mechelen
13,0 13,5 Turnhout
14,7
gemeente Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse
13,0 12,8 14,9 7,9 16,2 13,0
Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout
17,4 9,7 14,0 12,3 16,3 17,9
Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel
17,2 12,2 19,9 12,5 16,1 10,6
Schilde Schoten Sint-Amands St-Katelijne-Waver Stabroek Turnhout
7,9 10,3 19,7 17,0 10,4 13,1
Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek
13,9 13,3 13,3 15,6 13,1 11,5
Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen
18,9 10,0 10,0 15,0 11,2 11,4
Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs
15,6 12,0 14,6 12,1 12,4 13,4
Vorselaar Vosselaar Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem
15,0 11,4 15,9 16,3 13,3 14,5
Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen
9,6 9,6 16,8 12,2 9,7 10,8
Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille Lint
13,0 8,4 19,1 13,5 13,3 10,2
Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle
12,0 9,6 12,9 13,7 14,5 12,3
Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht
11,5 14,1 13,4 14,5
Om de verschillen tussen gemeenten goed te schetsen kan men nog een stap verder gaan. Volgende cijfers voor Wijnegem illustreren dit.
Wijnegem
Vlaanderen Wijnegem
inwoners met uitkering in % inwoners % met uitkering met uitkering bij Vlaamse percentages
A B C D E A*E %
65-79 1283 65 5,1 873.024 6,7 86
80-84 342 65 19,0 201.195 23,1 79
85-89 208 93 44,7 116.094 41,3 86
90+ 136 98 72,1 55.153 66,1 90
totaal 1969 321 16,3 1245.466 15,2 341
Van alle senioren in Wijnegem hebben 16,3 % een uitkering .(C) Dit is meer dan de 15,2 % in Vlaanderen .(E) Het percentage neemt zeer sterk toe met de leeftijd. Hierdoor heeft ook de leeftijdsverdeling een invloed op het totale percentage. De tabel geeft per leeftijdsgroep ook hoeveel senioren met uitkering we voor Wijnegem zouden verwachten als het percentage met een uitkering gelijk zou zijn aan dit voor Vlaanderen (A*E %). Het totale werkelijke aantal (B = 321) is lager dan het verwachte (A*E % = 341). Daar beide aantallen betrekking hebben op een zelfde leeftijdsverdeling is het verschil volledig bepaald door de verschillen in de leeftijdsspecifieke percentages. Het ‘werkelijk aantal’ (321) in % van het ’verwacht aantal bij Vlaamse percentages’ (341) geeft dus in welke mate de zorgvraag lager of hoger is dan in Vlaanderen na eliminatie van het effect van de leeftijdsverdeling. Is die index bijvoorbeeld 110 dan is die zorgvraag 10 % hoger. 17
Kaart 7 geeft de resultaten voor de gemeenten in Vlaanderen verdeeld over vijf klassen. Er zijn grote lokale verschillen in de zorgvraag (na eliminatie van de invloed van verschillen in de leeftijdsverdeling van de senioren) . De gemeenten in roze of rood behoren tot de kwart hoogst scorende. De zorgvraag is er minstens 23 % of bijna een kwart hoger dan in Vlaanderen. Het betreft vooral gemeenten in de provincie Limburg en aansluitend in het Hageland, en verder in het zuidoostelijk deel van Oost-Vlaanderen. De gemeenten in blauw behoren tot de 1 op 4 laagst scorende. De zorgvraag is er meer dan 15 % lager dan in Vlaanderen. Het betreft vooral Kustgemeenten, de steden Antwerpen Gent en Mechelen, gemeenten rond die steden en ook rond Brussel en gemeenten in de noordrand van de provincie Antwerpen. kaart 7 Inwoners ouder dan 65 met uitkering Vlaams Zorgfonds (1-1-2015) Index = aantal in % van "verwacht aantal" (bij Vlaamse percentages) ! !
!
Vlaanderen 100
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
! !
!
!
! !
!
!
! !
! ! !
!
!
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
! !
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
! ! ! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! ! ! !
! !
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! ! !
!
! !
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
! ! !
!
!
123 ... 147 > 147
! !
!
85 ... 102
!
! !
!
< 85
!
! !
!
102 ... 123
!
!
! ! ! !
!
!
!
Provinciegrens !
!
!
ondersteunend centrum regionale stad
bron: Vlaams Zorgfonds via Studiedienst Vlaamse Regering bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
Kaart 8 zoomt in op de provincie Antwerpen. De steden Antwerpen en Mechelen, veel gemeenten in de Antwerpse periferie, en de meest noordelijke gemeenten van de regio Turnhout scoren minstens 15 % lager dan Vlaanderen. Hoger dan Vlaanderen scoren vooral de meeste gemeenten in het zuiden van de regio Turnhout (aansluitend bij Limburg en Hageland met nog hogere waarden).
18
kaart 8 Inwoners ouder dan 65 met uitkering Vlaams Zorgfonds (2015) Index = aantal in % van "verwacht aantal" (bij Vlaamse percentages) Vlaanderen 100 provincie 86
Hoogstraten 77
Essen 81
zorgregio Antwerpen 76 (excl. stad 75) Mechelen 88 Turnhout 105
Baarle-Hertog 64
Wuustwezel 85
Kalmthout 77
Ravels 73
Merksplas 92 Rijkevorsel 104 Stabroek 83
zorgregio < 85 85 ... 102 102 ... 123 123 ... 140
Brasschaat 64
Antwerpen 77
Sint-Amands 120
Schoten 67
Schilde 54
Wommelgem 90 Borsbeek 79 Mortsel Boechout 62 84 Edegem Hemiksem Hove 59 83 62 Aartselaar Schelle 93 Kontich Lint 86 72 56 Niel 95 Duffel Rumst Boom 81 93 98 Puurs 89
Lille 97
Zandhoven 95
Mechelen 76
Mol 111
Kasterlee 96
Dessel 119
Vorselaar 107
Grobbendonk 77
Herentals 105
Nijlen 86
Olen 106
Geel 120
Herenthout 122 Lier 87
Berlaar 92
Putte 84
Arendonk 110
Retie 95
Zoersel 100
Ranst 85
Sint-Katelijne-Waver 103
Willebroek 84
Turnhout Oud-Turnhout 91 90
Beerse 99 Vosselaar 91
Malle 108
Wijnegem 93
Zwijndrecht 95
Bornem 91
Brecht 73
Kapellen 74
Balen 117 Meerhout 140
Westerlo 115
Heist-op-den-Berg 95
Laakdal 133
Hulshout 106
Herselt 123
Bonheiden 80
bron: Vlaams Zorgfonds via Studiedienst Vlaamse Regering bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
Volgende grafiek geeft voor elke klasse van gemeenten in de provincie Antwerpen het verloop van de percentages met de leeftijd en geeft hiermee een concreter beeld.
Voor de laagste klasse (index kleiner dan 85, in blauw op de kaart) heeft van de 85-jarigen 22 % een uitkering van het Vlaams Zorgfonds. Voor de gemeenten die licht lager scoren dan Vlaanderen (in grijs) heeft op 85 jaar 30 % een uitkering. Voor het geheel van de hoogste twee klassen (in geel of roze op de kaart) gaat het om bijna 40 %.
19
Een afzonderlijk gepubliceerd bestand bevat voor alle Vlaamse gemeenten (°) volgende cijfers aantal met uitkering Vlaams 65 jaar en ouder Zorgfonds per leeftijdsgroep van 5 jaar 1-1-2015 In % van de leeftijdsgroep Index 65 jaar en + (a) werkelijk aantal met uitkering (eliminatie effect leeftijdsverdeling) (b) verwacht aantal bij Vlaamse percentages per leeftijdsgroep Index = 100* a / b Procentrang (°°) voor index (°) Via een kolom ‘keuzegroep’ is het mogelijk een zelf gekozen groep gemeenten te selecteren. De cijfers voor die groep verschijnen dan automatisch onderaan de tabel. De tabel bevat ook kolommen om te filteren op sommige regio’s. (°°) geeft bij de waarde voor een gemeente aan hoeveel procent van de Vlaamse gemeenten lager scoren.
20
b)
Zorgvraag en Inkomen
Voor de totale groep senioren zagen we dat het percentage met een laag inkomen (zo laag dat men recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering) sterk toeneemt met de leeftijd (zie eerste grafiek pagina 14). Voor de 65-74 jarigen gaat het in de provincie Antwerpen om 17 % tegenover 32 % voor de inwoners ouder dan 85 jaar. De statistieken over het Vlaams Zorgfonds geven ook een opsplitsing over al dan niet recht hebben op de verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. Op die basis geeft volgende grafiek voor de provincie Antwerpen weer hoe het percentage met laag inkomen evolueert met de leeftijd binnen de groep met een uitkering van het Vlaams Zorgfonds.
De rode lijn in nevenstaande grafiek geeft het percentage met laag inkomen (1) onder zorgbehoevende senioren (2). In vergelijking met de totale groep senioren is het percentage veel hoger op jongere leeftijd (rond 50 % voor de 65-74 jarigen tegenover 17 %). Het neemt veel minder toe met de leeftijd, maar is toch ook op hogere leeftijd veel groter dan voor de totale groep senioren. (1) met verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering. (2) met uitkering Vlaams Zorgfonds
Volgende kaart geeft een beeld van de lokale verschillen in de provincie Antwerpen voor de totale groep zorgbehoevende senioren. Zelfs voor de gemeenten in de rand van stad Antwerpen heeft minstens één op drie van de zorgbehoevende senioren een laag inkomen. Voor bijna alle gemeenten in de regio Turnhout en aansluitend voor die in de oostrand van Antwerpen en ook nog voor die din het oosten van de regio Mechelen gaat het om de meerderheid van de zorgbehoevenden (meestal meer dan 60 %).
21
kaart 9 Inwoners ouder dan 65 met uitkering Vlaams Zorgfonds (2015) percentage met verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering Vlaanderen 56 provincie 51
Hoogstraten 64
Essen 50
zorgregio Antwerpen 44 (excl. stad 43) Mechelen 54 Turnhout 58
Ravels 68
Baarle-Hertog 51
Wuustwezel 58
Kalmthout 44
Merksplas 64 Rijkevorsel 59 Stabroek 34
zorgregio 34 ... 40 40 ... 49 49 ... 58 58 ... 65 > 65
Brasschaat 37
Antwerpen 46
Schoten 34
Schilde 35
Wommelgem 43 Borsbeek 41 Mortsel Boechout 35 47 Edegem Hemiksem Hove 35 49 39 Aartselaar Schelle 39 Kontich Lint 42 49 40 Niel 43 Duffel Boom Rumst 58 42 46
Bornem 52
Puurs 62
Lille 65
Zandhoven 60
Mechelen 48
Mol 53
Kasterlee 65
Dessel 54
Vorselaar 65
Grobbendonk 62 Nijlen 65
Herentals 58
Geel 65
Olen 56
Balen 58
Herenthout 63 Lier 48
Berlaar 68
Putte 66
Arendonk 61
Retie 59
Zoersel 51
Ranst 51
Sint-Katelijne-Waver 61
Willebroek 51
Turnhout Oud-Turnhout 47 47
Beerse 53 Vosselaar 47
Malle 54
Wijnegem 45
Zwijndrecht 38
Sint-Amands 57
Brecht 53
Kapellen 36
Meerhout 65
Heist-op-den-Berg 69 Hulshout 68
Westerlo 59 Laakdal 56
Herselt 59
Bonheiden 44
bron: Vlaams Zorgfonds & RIZIV (via Agentschap Zorg en Gezondheid) bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
Tabel 6 geeft per gemeente en regio het aantal senioren met zware zorgbehoevendheid (Vlaams Zorgfonds) én laag inkomen (Verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering). Tabel 6. Uitkering Vlaams Zorgfonds én Verhoogde tegemoetkoming Ziekteverzekering, 65 jaar of ouder (2015) regio Antwerpen, stad gemeente Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen
5079 Antwerpen, andere
4249 Mechelen
5711 Turnhout
7116
170 5079 213 20 382 207 205 155 202 230 290 97 296 250 157 235 171 174
807 126 789 116 506 198 323 232 69 185 179 245 278 137 315 453 240 70
258 836 248 107 585 189 113 340 171 155 289 265 221 172 152 164 180 80
129 252 187 421 108 507 134 105 427 143 310 157 210 218 316 205
Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille Lint
Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle
Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Katelijne-Waver Stabroek Turnhout Vorselaar Vosselaar Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht
22
Een afzonderlijk gepubliceerd bestand bevat voor alle Vlaamse gemeenten (°) volgende cijfers aantal met uitkering Vlaams Zorgfonds én per leeftijdsgroep van 5 jaar op 1-1-2015 verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering (vanaf 65 jaar) In % van aantal met uitkering Vlaams Zorgfonds idem
procentrang
65 jaar of ouder 65-84 jaar 85 jaar of ouder 65 jaar of ouder
(°) Via een kolom ‘keuzegroep’ is het mogelijk een zelf gekozen groep gemeenten te selecteren. De cijfers voor die groep verschijnen dan automatisch onderaan de tabel. De tabel bevat ook kolommen om te filteren op sommige regio’s. (°°) geeft bij de waarde voor een gemeente aan hoeveel procent van de Vlaamse gemeenten lager scoren.
23
4. Evolutie van de zorgvraag Na de voorstelling van een methode om de evolutie te ramen volgt eerst de evolutie van de totale vraag en verder de evolutie van de residentiële zorgvraag. a)
Methode
Om zicht te krijgen op de evolutie van de zorgvraag wordt vaak gekeken naar de evolutie van het aantal ouder dan 80 jaar (omdat de percentages met zorgvraag op jongere leeftijd gering zijn). Dit volstaat echter niet. De zorgvraag stijgt juist nog heel sterk na de leeftijd van 80. Kijken we dan beter naar ‘ouder dan 85 jaar’? Maar zelfs als men naar 80+ kijkt, mist men al veel senioren met een zorgvraag, zoals blijkt uit volgende grafiek.
Nevenstaande grafiek geeft voor de senioren in de provincie Antwerpen de procentuele verdeling over de leeftijdsgroepen van a) alle senioren (in blauw) b) de senioren met zorgvraag (rood). Van de senioren is 70 % jonger dan 80 jaar. Niettegenstaande de nog geringe percentages met zorgvraag is hierdoor toch 30 % van de senioren met zorgvraag jonger dan 80 jaar.
Om de evolutie van de zorgvraag te ramen is het daarom beter rekening te houden met alle leeftijdsgroepen, maar slechts in verhouding tot het percentage met een zorgvraag (op basis van het Vlaams Zorgfonds). Eerst volgt een schets van de totale zorgvraag. Verder wordt specifiek ingegaan op de residentiële zorgvraag.
24
b)
Totale zorgvraag
Tabel 7 geeft voor de gemeenten en regio’s in de provincie Antwerpen de raming voor 2025 van het aantal senioren met een uitkering van het Vlaams Zorgfonds en de toename tussen 2015 en 2025. De raming steunt op a) de evolutie van de leeftijdsgroepen (bevolkingsprojectie Studiedienst Vlaamse Regering) b) percentages met een uitkering die per leeftijdsgroep en per gemeente constant blijven. Tabel 7. Uitkering Vlaams Zorgfonds, 65 jaar of ouder - raming 2025 en toename 2015-205 regio Antwerpen, stad Antwerpen, andere gemeente Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-den-Berg Hemiksem Herentals Herenthout
2025
toename
11550 13461
431 3568
727 11550 505 51 878 584 369 454 623 520 794 308 1149 689 371 520 605 472 1530 284 1570 280 1149 475
291 431 156 12 224 195 67 121 167 21 238 74 345 221 80 112 114 125 283 80 420 43 276 160
2025
toename
Mechelen Turnhout
13357
2706
Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Laakdal Lier Lille Lint Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs
685 553 231 367 573 890 637 489 731 1092 537 205 662 1916 486 252 1521 627 284 729 454 506 602 545
139 190 52 95 165 208 208 145 165 140 170 61 181 163 102 86 423 87 21 202 148 173 162 121
2025
toename
Turnhout
16768
4559
Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Katelijne-Waver Stabroek Turnhout Vorselaar Vosselaar Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht
654 372 385 421 549 249 497 888 436 849 471 1371 298 333 1043 403 709 509 519 541 917 712
219 119 128 142 118 58 125 151 109 161 154 296 91 111 318 82 98 144 155 178 294 171
Kaart 10 geeft voor de Vlaamse gemeenten een beeld van de sterke verschillen in procentuele toename voor de senioren met een uitkering. In Vlaanderen zou de zorgvraag van senioren in tien jaar toenemen met 26 % of ruim een kwart. Voor 1 op 4 gemeenten (in roze of rood) is de verwachte toename zelfs groter dan 37 %. Het gaat om de meerderheid van de gemeenten in de provincie Antwerpen en verder vooral om gemeenten in de provincie Limburg of aan de Kust. Kaart 11 zoomt in op de provincie Antwerpen. Slechts voor Antwerpen, Niel, Boom en Mechelen is de toename minder dan 10 %, en voor Mortsel, Hemiksem, Willebroek en Lier minder dan 21 %. Voor bijna 1 op 2 gemeenten (in roze of rood) is de toename groter dan 37 %. Vooral gemeenten in het noorden van de regio Turnhout en in het oosten van de regio Antwerpen scoren zeer hoog. 25
Kaart 10 Inwoners ouder dan 65 met uitkering Vlaams Zorgfonds evolutie 2015-2025 in % van 2015 ! !
!
Vlaanderen 26
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
! !
!
! !
!
! !
!
! !
!
! !
!
!
!
! !
!
!
! ! !
! ! !
!
!
! !
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
! ! ! !
!
!
!
!
!
! ! ! !
! !
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! !
! ! !
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
! !
!
! ! !
!
! !
!
!
!
! !
! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
37 ... 45 > 45
! !
!
21 ... 28
!
! !
!
< 21
!
! !
!
Provinciegrens !
28 ... 37
!
ondersteunend centrum
!
regionale stad
bron: Vlaams Zorgfonds (via Agentschap Zorg en Gezondheid) bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
kaart 11 Inwoners ouder dan 65 met uitkering Vlaams Zorgfonds evolutie 2015-2025 in % van 2015 Vlaanderen 26 provincie 26
Hoogstraten 52
Essen 36
zorgregio Antwerpen 19 (excl. stad 36) Mechelen 25 Turnhout 37
Baarle-Hertog 32
Wuustwezel 43
Kalmthout 40
Ravels 47
Merksplas 52 Rijkevorsel 51 Stabroek 47
zorgregio < 10 10 ... 21 21 ... 28 28 ... 37 37 ... 45 > 45
Brasschaat 43
Antwerpen 4
Sint-Amands 33
Schoten 21
Schilde 34
Wommelgem 40 Borsbeek 32 Mortsel Boechout 16 36 Edegem Hemiksem Hove 23 18 29 Aartselaar Schelle 67 Kontich Lint 30 42 42 Niel 7 Duffel Boom Rumst 28 26 4 Puurs 29
Lille 46
Zandhoven 49
Mechelen 9
Mol 38
Kasterlee 48
Dessel 27
Vorselaar 44
Grobbendonk 39 Nijlen 38
Herentals 32
Olen 48
Geel 23
Herenthout 51 Lier 15
Berlaar 22
Putte 37
Arendonk 45
Retie 50
Zoersel 47
Ranst 50
Sint-Katelijne-Waver 23
Willebroek 16
Turnhout Oud-Turnhout 28 52
Beerse 50 Vosselaar 50
Malle 38
Wijnegem 26
Zwijndrecht 32
Bornem 43
Brecht 47
Kapellen 30
Balen 34 Meerhout 26
Heist-op-den-Berg 36 Hulshout 35
Westerlo 44 Laakdal 28
Herselt 25
Bonheiden 37
bron: Vlaams Zorgfonds(via Agentschap Zorg en Gezondheid) bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
26
c)
Residentiële zorgvraag
Volgende grafiek geeft per leeftijdsgroep een uitsplitsing van de percentages met een uitkering van het Vlaams Zorgfonds naargelang het gaat om enerzijds mantel- of thuiszorg en anderzijds om residentiële zorg.
De percentages met een uitkering voor residentiële zorg nemen nog veel sterker toe met de leeftijd dan de percentages voor mantel- of thuiszorg. Die percentages voor residentiele zorg verschillen zeer sterk tussen gemeenten. Veel meer dan voor mantel- of thuiszorg is dit echter het gevolg van ruime of geringe capaciteit van het zorgaanbod.
Een raming van de evolutie van de residentiële zorgvraag kan daarom niet steunen op constant blijvende gemeentelijke percentages per leeftijdsgroep. De Vlaamse programmatie voor residentiële opvang van ouderen steunt op percentages die per leeftijdsgroep gelijk zijn voor alle gemeenten. Bij de erkenning van nieuwe plaatsen wordt wel rekening gehouden met de bestaande capaciteit in naburige gemeenten.9 Volgende raming steunt op een evolutie tegen 2025 van de gemeentelijke percentages naar die voor Vlaanderen. De bespreking van de resultaten blijft beperkt tot de “kleinstedelijke zorgregio’s” (volgens het decreet van 23 mei 2003 gewijzigd in 2008). Voor die resultaten is het dus voldoende dat de percentages op het niveau van die regio’s gelijk worden. De afzonderlijk gepubliceerde tabellen maken het mogelijk de resultaten te bepalen voor zelf gekozen regio’s.
9
Zie webiste Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, procedures en regels
27
Kaart 12 geeft voor de regio’s in de provincie Antwerpen de procentuele toename tussen 2015 en 2025 van het aantal senioren met een uitkering van het Vlaams Zorgfonds voor residentiële zorg, als tegen 2025 de percentages per leeftijdsgroep evolueren naar die voor Vlaanderen in 2015. Kaart 12 demografische evolutie & evolutie naar Vlaamse percentages (2015)
residentiële zorgvraag: evolutie 2015-2025 in % van 2015 Vlaanderen 33 % provincie 29 %
HOOGSTRATEN 60
Essen
Hoogstraten Ravels Baarle-Hertog Kalmthout
Wuustwezel
BRASSCHAAT 50
Merksplas Rijkevorsel
Stabroek
Kapellen
Arendonk
Brecht Brasschaat
Vosselaar
Malle
7 20 ... 21 30 ... 38 45 ... 50 60 ... 66
Antwerpen
SCHILDE Schilde 31
Zoersel
Kasterlee
Zandhoven
Wommelgem
Grobbendonk Nijlen
Edegem Hove
MORTSEL Hemiksem Aartselaar 66 Kontich Lint Schelle
Mol
Ranst
Mortsel Boechout
Lier
LIER 45
Boom
HERENTALS 64
Geel
Balen
Olen
Herenthout
Westerlo
GEEL 38
Meerhout
Heist-op-den-Berg
Duffel
Rumst
MOL 30
Herentals
Berlaar
Niel
BOOM Puurs 20 Willebroek
Dessel
Vorselaar Borsbeek
Sint-Amands
Lille
Wijnegem
Zwijndrecht
Bornem
Turnhout Retie
Schoten
ANTWERPEN 7
TURNHOUT 45 Oud-Turnhout
Beerse
Laakdal Hulshout Sint-Katelijne-Waver
MECHELEN 21
Putte
Herselt
Mechelen Bonheiden
bron: Vlaams Zorgfonds(Vlaamse percentages 2015) & bevolkingsprojectie SVR bewerking: Provincie Antwerpen, Dienst Welzijn en Gezondheid
Voor het geheel van de provincie Antwerpen zou de residentiële zorgvraag met 29 % toenemen. Er zijn echter grote verschillen zelfs op regionaal niveau. Voor de regio Antwerpen blijft de toename beperkt tot 7 %, en voor de regio’s Boom en Mechelen tot 20 %. Voor alle andere regio’s is de toename groter dan 30 % en voor sommige zelfs meer dan 60 %. De evolutie van het aantal senioren met een residentiële zorgvraag is opgenomen in het eerste deel van tabel 8 (aantallen in zwart). Voor het geheel van de provincie is er een toename met 5533.
Bij die evolutie dringen zich volgende vragen op. 1.
Zal na 2025 de vraag niet afnemen? Op basis van de evolutie de leeftijdsgroepen (punt 1b, pagina 7-8) is te verwachten dat het aantal senioren op hoge leeftijd na 2025 minder sterk maar toch nog sterk zal blijven toenemen. Ingaan op de toenemende zorgvraag houdt dus ook op langere termijn geen risico op overinvestering in.
28
2.
Kan mantel- en thuiszorg in toenemende mate in de plaats treden van residentiële zorg? Het tweede deel in tabel 8 (80 % hypothese) vermindert de voor 2025 geraamde residentiële vraag met 20 %. Voor het geheel van de provincie zou dan het residentiële aanbod nauwelijks moeten toenemen (met 3 % in plaats van met 29 %). Dit beeld voor de provincie veronderstelt wel de afbouw van capaciteit in sommige regio’s. Voor de andere regio’s blijft er een totale toename met 8 %, en voor 1 op 2 regio’s zelfs een toename met meer dan 16 %. De vraag blijft uiteraard ook in welke mate de mogelijkheden voor beroep op mantelzorg niet afnemen10, en in welke mate de mantelzorg een toenemende last kan dragen, en hoe sterk dan de gemiddelde leeftijd in de woonzorgcentra nog kan toenemen11.
Tabel 8. Uitkeringen voor Residentiële Zorg, evolutie 2015-2025 per zorgregio regio
Evolutie naar Vlaamse percentages 2025 Evolutie aantal 5828 6230 402 1400 2100 700 2207 2885 678 954 1588 634 1810 2166 356 1779 2156 377 1106 1604 498 1554 2252 698 260 415 155 601 986 385 1127 1557 430 737 957 220 19363 24896 5533 2015
Antwerpen Brasschaat Schilde Mortsel Boom Mechelen Lier Turnhout Hoogstraten Herentals Geel Mol provincie
2025 % 7 50 31 66 20 21 45 45 60 64 38 29 29
4984 1680 2308 1270 1733 1725 1284 1802 332 789 1245 766 19918
80 % hypothese Evolutie aantal - 844 280 101 316 - 77 - 54 178 248 72 188 118 29 555
% - 14 20 5 33 -4 -3 16 16 28 31 11 4 3
10
Hierbij dient voor jongere generaties van senioren gewezen op hogere scheidingscijfers, geringer kindertal, veralgemening van tweeverdienersmodel bij hun kinderen en toename van hun pensioenleeftijd, ... 11
Zelfs zonder verschuiving van mantel- en thuiszorg zou in 2025 van de senioren in de provincie met een uitkering voor residentiële zorg 85 % ouder zijn dan 80 jaar en 68 % ouder dan 85 jaar.
29
Een afzonderlijk gepubliceerd bestand bevat voor alle Vlaamse gemeenten (°) volgende cijfers over alle uitkeringen van het Vlaams Zorgfonds aantal met uitkering Vlaams Per leeftijdsgroep van 5 jaar Op 1-1-2025 Zorgfonds (vanaf 65 jaar) 65 jaar of ouder Evolutie in % van aantal in 2015 65 jaar of ouder Evolutie 2015-2025 bij per gemeente constant blijvende percentages per leeftijdsgroep
procentrang (°°) voor evolutie Een afzonderlijk gepubliceerd bestand bevat voor alle Vlaamse gemeenten (°) volgende cijfers Over de uitkering van het Vlaams Zorgfonds voor residentiële zorg aantal met uitkering Vlaams Zorgfonds voor op 1-1-2025 residentiële zorg toename 2015-2025 aantal bij evolutie naar Vlaamse percentages (2015) in % van aantal in 2015 per leeftijdsgroep procentrang (°°) voor toename in % (°) Via een kolom ‘keuzegroep’ is het mogelijk een zelf gekozen groep gemeenten te selecteren. De cijfers voor die groep verschijnen dan automatisch onderaan de tabel. De tabel bevat ook kolommen om te filteren op sommige regio’s. (°°) geeft bij de waarde voor een gemeente aan hoeveel procent van de Vlaamse gemeenten lager scoren.
30
Enkele besluiten en vragen
Demografie Het aantal ‘senioren’ zal in de komende tien jaar zowel in Vlaanderen als in de provincie Antwerpen met één vijfde toenemen. Binnen de provincie zijn er wel grote verschillen. Zo is er voor stad Antwerpen slechts een toename met 6 %. Voor bijna alle gemeenten in de zorgregio Turnhout en in het oosten van de regio Antwerpen is de toename groter dan 25 % en voor de meeste zelfs groter dan 30 %. Nog sterkere toenames zijn te verwachten voor het aantal oudere senioren. Veel gebruikt hiervoor is de toename van het aantal ouder dan 80 jaar. Voor die leeftijdsgroep is de toename niet groter. Een ander beeld geeft de evolutie van het aantal ouder dan 85 jaar, dat voor de provincie Antwerpen in tien jaar met één derde zal toenemen. Voor stad Antwerpen blijft de toename beperkt tot 4 % en voor stad Mechelen tot 8 %. Hier staat tegenover dat voor bijna alle gemeenten in de zorgregio Turnhout en in het oosten van de regio’s Antwerpen en Mechelen de toename groter is dan 40 %.
Lage inkomens De beste indicator voor lokale verschillen in het ‘percentage inwoners met een laag inkomen’ is het ‘percentage met een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering’. In Vlaanderen gaat het om 28 % van de inwoners ouder dan 65 jaar, in de provincie Antwerpen om 25 %. Tussen de gemeenten zijn er weer grote verschillen. Heist-op-den-Berg en omliggende gemeenten en iets verder ook Lille en Vorselaar behoren met meer dan 35 % tot het kwart hoogst scorende gemeenten in Vlaanderen. Voor oudere senioren zijn de percentages met een laag inkomen nog veel hoger. In de leeftijdsgroep 75 jaar of ouder heeft in de provincie Antwerpen 32 % recht op de verhoogde tegemoetkoming. (of bijna het dubbele van de 17 % bij de 65-74 jarigen). In de periode 2010-2015 namen de percentages voor de leeftijdsgroep 65-74 jaar sterk af. De afname voor de leeftijdsgroep 75 jaar en ouder was veel minder sterk. Te verwachten is dat zij voor oudere senioren in de toekomende nog hoog zullen blijven.
31
Zorgvraag en inkomen Lokale verschillen in zorgvraag De statistieken van het Vlaams Zorgfonds tonen dat de afhankelijkheid van zorg bij oudere senioren sterk toeneemt met de leeftijd. Ook na correctie voor de leeftijdsverdeling blijven er tussen gemeenten grote verschillen in zorgafhankelijkheid. Zo is zij voor het zuiden van de regio Turnhout (rond de lijn Herentals-Geel-Mol) groter dan voor Vlaanderen. Die regio sluit hierin aan bij de nog hogere scores voor Limburg en het Hageland. Zorgvraag en inkomen Van de senioren met een uitkering van het Vlaams Zorgfonds heeft in de provincie Antwerpen 50 % ook een ‘laag inkomen’ (op basis van verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering) tegenover 25 % in de totale groep senioren. Zelfs voor de gemeenten in de rand van stad Antwerpen heeft minimum één op drie een laag inkomen.
Evolutie van de zorgvraag Totale zorgvraag Om de evolutie van de zorgvraag te ramen houdt men best rekening met alle leeftijdsgroepen, maar slechts in verhouding tot het percentage met een zorgvraag. Het percentage met een uitkering van het Vlaams Zorgfonds geeft hiervoor een goede basis. De voorgestelde raming steunt op per gemeenten en per leeftijdsgroep constant blijvende percentages. Op die basis zou in de periode 2015-2025 de zorgvraag in de provincie Antwerpen met een kwart toenemen. Voor 2 op 3 gemeenten is de toename zelfs groter dan een derde. Voor veel gemeenten in het noorden van de regio Turnhout en in het oosten van de regio Antwerpen is er zelfs een toename met ongeveer de helft. Residentiele vraag Lokale verschillen in het percentage met een uitkering voor residentiele zorg worden sterk beïnvloed door een ruime of beperkte capaciteit voor die zorg. De voorgestelde raming steunt daarom op een evolutie naar de Vlaamse percentages, alleszins op het niveau van enkele aangrenzende gemeenten. Als voorbeeld werd de evolutie voor de kleine zorgregio’s (decreet 2003, niveau 2) geraamd. Voor het geheel van de provincie Antwerpen zou de residentiële zorgvraag met 29 % toenemen. Voor de meeste regio’s is de toename nog sterker, oplopend tot meer dan 60 % voor de regio’s Mortsel, Herentals en Hoogstraten.
32
Beleidsvragen Het aantal senioren neemt de komende tien jaar in de provincie Antwerpen met één vijfde toe. De jongste decennia is de beeldvorming van senioren in goede gezondheid en met hogere pensioenen dominant geworden. Men is bijna geneigd te vragen: is een specifiek ouderenbeleid dan nog nodig? Voor jongere senioren was er de voorgaande vijf jaren een sterke vermindering van het aantal met een laag inkomen. Toch gaat het bij de 65-74 jarigen nog om 1 op 6. Bij de senioren ouder dan 75 jaar gaat het zelfs nog om 1 op 3. Daarenboven nam voor de oudere senioren het percentage met laag inkomen veel minder af. Op de leeftijd van 75 jaar heeft nog maar 1 op 20 recht op een uitkering van het Vlaams Zorgfonds. Maar op 85 jaar gaat het al om 1 op 4. Het totale aantal ouder dan 85 zal in de komende tien jaar met een derde toenemen. Voor de totale zorgvraag van senioren is een toename met een kwart te verwachten. Van de senioren met een zorgvraag heeft 1 op 2 een laag inkomen. Voor de residentiële zorgvraag is de te verwachten toename zelfs nog sterker. Kan de evolutie van het aanbod overgelaten worden aan de marktwerking, als men weet dat de meerderheid van de zorgvragers een laag inkomen heeft? En voor sommige regio’s is de te verwachten toename van de residentiële zorgvraag nog veel sterker. Dienen gemeenten dan geen regierol op te nemen? En wat is hierin de rol van samenwerking en van het bovenlokale?
33
BRONNEN
Statistische bronnen Inwoners per leeftijdsgroep van 5 jaar 2010 en 2015 2025 Verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering
FOD Economie, Algemene Directie Statistiek Studiedienst Vlaamse Regering RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invalditeitsverzekering (via Studiedienst Vlaamse Regering, portaal lokale statistieken)
Uitkering Vlaamse Zorgverzekering
Vlaams Zorgfonds (via Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid)
Zorgregio’s
Decreet van 23 mei 2003 betreffende de indeling in zorgregio’s ...
Andere bronnen FOD SOCIALE ZEKERHEID, Belgische Pensioenatlas PROVINCIE ANTWERPEN (Dienst Welzijn en Gezondheid), * Lage inkomens en leeftijd, lokale verschillen, 2014 * Lokale bevolkingsprojecties, 2015 (www.provant.be beleid en diensten, welzijn en gezondheid, omgevingsanalyse, thematische studies) RIJKSINSTITUUT VOOR ZIEKTE EN INVALDITEITSVERZEKERING, inkomensgrenzen voor verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering www.riziv.fgov.be, STUDIEDIENST VLAAMSE REGERING, SVR-projecties van de bevolking en huishoudens voor Vlaamse steden en gemeenten, 2015-2030 (2014) (zie svr-projectie) VLAAMS AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID, * voorwaarden voor uitkering Vlaams Zorgfonds (Zie ‘zorgverzekering’ Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid ) * programmatie ouderenvoorzieningen (Zie Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, procedures en regels)
VLAAMSE WETGEVING, Decreet van 23 mei 2003 betreffende de indeling in zorgregio’s ...
34
