Sector- en keteninitiatieven

Sector- en keteninitiatieven T.b.v. de CO2-prestatieladder (Nr. 3.D.1) Versie 2.0 April 2015

U vindt in dit document de sector- en keteninitiatieven voor 2014-2015 terug en de resultaten van eerdere keteninitiatieven die zijn afgerond. Het is een overzicht van alle bij afdeling MVO bekende initiatieven op het gebied van CO2.

Inhoudsopgave Sector- en keteninitiatieven ............................................................................................ 1 T.b.v. de CO2-prestatieladder (Nr. 3.D.1) ............................................................................................ 1

Inhoudsopgave ............................................................................................................... 2 1. Introductie .................................................................................................................. 3 1.1 Dit document en het doel ............................................................................................................... 4

2. Sector- en keteninitiatieven ........................................................................................ 5 2.1 Samenwerking met Urgenda .......................................................................................................... 5 2.2 Ondertekening (en continuering) van diverse Green Deals ............................................................ 6 2.3 Mede-auteur van boek: Ondernemen in de Circulaire Economie (2014) ....................................... 7 2.3 Deelname Grote Bedrijvennetwerk MVO Nederland en Ambitie 2020 ........................................ 8 2.4 Band op spanning ........................................................................................................................... 8 2.5 Platform “slim werken, slim reizen” .............................................................................................. 9 2.6 Amsterdam Smart City ................................................................................................................... 9 2.7 Texel Slim en Zelfvoorzienend .................................................................................................... 10 2.8 Overheidsprogramma ‘Blok voor Blok’....................................................................................... 10 2.9 Elektrisch laden in samenwerking met sectorgenoten .................................................................. 10 2.10 Our Common Future (Duurzaam Denken Doen) ....................................................................... 11 2.11 Springtij (2014) .......................................................................................................................... 11 Springtij, compass for the green voyage .................................................................................... 11

Bijlage 1, Algemene CO2 boodschap Alliander (d.d. april 2015) ............................... 12 CO2-uitstoot 2014 (referentie Jaarverslag 2014) ................................................................................ 12 CO2 uitstoot Alliander in context ....................................................................................................... 13

1. Introductie Alliander is een van de drie grote regionale netwerkbedrijven van ons land en beheert 3,3 miljoen aansluitingen in de regio’s Noord-Holland, Gelderland, Friesland, Flevoland en regio Eindhoven. Als netbeheerder staan we voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening voor de huidige en toekomstige generatie. Dit betekent dat we ons voorbereiden op de komst van nieuwe energievormen zoals wind- en zonne-energie. Hier werken al onze 7000 medewerkers hard aan mee. De missie van Alliander luidt “voor een betere samenleving in de regio’s waarmee wij zijn verbonden”. Wij zien dit letterlijk en figuurlijk, zowel in de verbinding van onze netten als onze mensen en interactie met alle betrokken partijen. Alliander heeft MVO als strategisch speerpunt benoemd. CO2 is één van de kernthema’s. De drie hoofditems waarop Alliander focust, zijn:  Verantwoorde bedrijfsvoering, waar CO2-reductie onderdeel van uitmaakt;  Energietransitie, het mogelijk maken van decentrale duurzame energie opwekking in onze regio;  Maatschappelijke betrokkenheid.

Missie

Alliander wil een bijdrage leveren aan een betere samenleving waarmee we zijn verbonden

Stakeholders

Klant

Medewerker

Aandeelhouder en vermogensverschaffer

Maatschappij

Strategie

Wij zijn de nummer één dienstverlener in de ogen van klanten in de regio’s waarmee we zijn verbonden

Wij zijn een innovatief, succesvol bedrijf, waar gedreven aan een betere samenleving wordt gewerkt.

Wij zijn een robuuste, maatschappelijk en economisch verantwoorde investering.

Wij zijn dé natuurlijke partner in de ontwikkeling en uitvoering van energiebeleid. .

MVO Strategie

KPI’s

Maatschappelijk betrokken organisatie

Vrouwen in leidinggevende positie

Geplaatste medewerkers met een achterstand

Verantwoorde bedrijfsvoering

Duurzaam Inkopen

CO2 Footprint

Faciliteren energietransitie

SAS sensoren

Klanten inzicht in eigen e-gebruik

LTIF

Alliander heeft een afdeling MVO waar iets meer dan 5 FTE werkzaam is. De corporate verantwoordelijkheid van CO2-management is bij de afdeling MVO belegd. Deze afdeling valt hiërarchisch gezien direct onder de CEO. Maatschappelijke thema’s die op het allerhoogste Balanced Scorecard (ook wel Dashboard genoemd) vermeld staan, worden door afdeling MVO samen met de desbetreffende bedrijfsonderdelen opgepakt. CO 2 is een van de Key Performance Indicators (KPI’s) op dit Dashboard. Onderstaand weergave geeft schematisch weer hoe dit georganiseerd is:

Het kader van MVO is in 2014 opnieuw geformuleerd, en zoveel mogelijk zijn concrete doelen benoemd. Voor CO2 zijn de doelen links-onder geformuleerd, voor zowel Alliander zelf als bij onze leveranciers.

1.1 Dit document en het doel Dit document omvat de uitgangspunten van de sector- en keteninitiatieven van Alliander. Het doel van dit document is om een overzicht te geven van de partijen waarmee Alliander samenwerkt als het gaat om CO2 reductie.

2. Sector- en keteninitiatieven Dit hoofdstuk geeft een groot deel van de sector- en keteninitiatieven weer waar Alliander in deelneemt. Doordat Alliander decentraal georganiseerd is, houdt elke stafafdeling zijn eigen initiatieven bij. Dit betekent dat er niet één overall (staf)afdeling is die het totaaloverzicht heeft van alle afzonderlijke initiatieven. Het hierna gegeven overzicht is daarmee ook niet volledig. In 2014 is wel een initiatief opgestart om meer overzicht te krijgen over alle lopende initiatieven, onder de naam Stakeholdermanagement. Er is veel aandacht bij de Raad van Bestuur om beter overzicht te krijgen van de vele lopende initiatieven, en er is ook behoefte aan betere interne samenwerking als er een stakeholder is die met verschillende Alliander medewerkers te maken krijgt. Alliander ziet dit traject als onderdeel van het professionaliseren van haar omgevings-bewustzijn en haar pro-actieve rol in interactie, dialoog en co-creatie met alle betrokken partijen.

2.1 Samenwerking met Urgenda Mondiaal gezien zijn de maatschappelijke uitdagingen groot. Alliander beseft dat overheden, bedrijven en consumenten grote stappen moeten zetten om tot verbetering te komen. Om deze reden heeft Alliander in 2011 voor de duur van vier jaar, de samenwerking met Urgenda geformaliseerd. Urgenda is de actieorganisatie voor duurzaamheid en innovatie die Nederland sneller duurzaam wil maken en hiervoor verbindingen legt tussen bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en consumenten. Door het sneller verduurzamen van de energiesector bij consumenten, wordt CO2-reductie bevorderd. Alliander zorgt voor kennisinbreng en draagt actief bij aan initiatieven op het gebied van elektrisch rijden, lokale energiebedrijven en duurzame gebiedsontwikkeling. In 2015 is de samenwerking overeenkomst met Urgenda voor 2 jaar verlengd, met een kleinere bijdrage. Nog steeds is Urgenda een belangrijke aanjager van verduurzaming. Alliander heeft concreet samengewerkt met Urgenda in 2013 en 2014 bij de actie van Low Car Diet voor duurzaam reizen (september 2013 & 2014) en de actie Wij Willen Zon (zonnepanelen voor eigen medewerkers op hun huizen, juni 2014).

Artikel intranet September 2014, Low Car Diet opbrengsten Filmpje van enkele deelnemende directeuren: https://www.youtube.com/watch?v=15qxRwYpqWU&feature=youtu.be

Marjan Minnesma is ook bij diverse evenementen aanwezig geweest, zoals bij de opening van de Sustainability Challenge, waarbij 100 studenten meedenken over oplossingen voor verduurzaming van Nederlandse bedrijven. In 2014 heeft Liander deze wedstrijd gewonnen, vanuit hun case “Circulaire bedrijfsvoering”, met als case-houder Dominique Hermans.

2.2 Ondertekening (en continuering) van diverse Green Deals In Green Deals sluiten burgers, bedrijven en organisaties overeenkomsten met de overheid om duurzame initiatieven van de grond te krijgen. Het gaat hierbij om concrete projecten op het terrein van onder andere energiebesparing, duurzame energie, duurzame mobiliteit en duurzaam gebruik van grondstoffen en water en daarmee CO2-reductie. Alliander nam in 2011 deel aan vijf green deals. Onder meer met partners rond groen gas en duurzame mobiliteit. In 2014 zijn er 2 Green Deals bijgekomen: Green Deal Circulair Inkopen (met commitment op 2 trajecten, namelijk kabels en bedrijfskleding) en Green Deal Circulaire Gebouwen (met kennisinbreng op energiepositieve gebouwen, zoals het nieuwe Duiven). Algemene informatie Green Deal Circulair Inkopen: http://www.mvonederland.nl/publicatie/green-deal-circulair-inkopen

De Green Deal Circulair Inkopen heeft eind 2014 de Runner Up Award gewonnen van MVO Nederland voor Green Deal die veel vooruitgang boekt.

Green Deal Circulair Inkopen wint Runner Up Award http://www.mvonederland.nl/nieuws/green-deal-circulair-inkopen-de-prijzen

Vanuit Netbeheer Nederland in de projectgroep Carbonmanagement is Alliander ook aangehaakt in 2014 bij de Green Deal Emissiefactoren, waarbij de emissiefactoren in NL opnieuw en adequater worden vastgesteld. Dit heeft voor de berekening van CO 2 footprint ook directe gevolgen.

2.3 Mede-auteur van boek: Ondernemen in de Circulaire Economie (2014) Alliander heeft samengewerkt in 2013 en 2014 met MVO Nederland, en diverse andere bedrijven aan een nieuw boek: Ondernemen in de circulaire economie: nieuwe verdienmodellen voor bedrijven en ondernemers. Januari 2014 is het eerste boek overhandigd aan Koning Willem Alexander op het congres van MVO Nederland. Peter Molengraaf heeft een bijdrage geleverd aan het voorwoord waarbij hij benadrukt dat “Alliander zich verantwoordelijk voelt voor onze uitgebreide grondstoffenbank: duizenden kilometers kabel en leidingen en vele technische installaties. Het helpt dat de energietransitie en grondstof-transitie overlap vertonen en elkaar kunnen versterken.” De kern van het boek: Steeds meer bedrijven zien kansen in de circulaire economie. Zij willen hier ook werk van maken, toont onderzoek van MVO Nederland. Het rapport 'Ondernemen in de circulaire economie' biedt ondernemers en managers van bedrijven handvatten om circulair te gaan werken. Hoe zet u de transitie in gang? Kiest u voor een positie als koploper of als volger? Hoe slaat u munt uit verschillende producten en bedrijfsstrategieën? En aan welke knoppen draait u dan om de resultaten te meten?

Circulaire business modellen zijn gefocust op grondstofbehoud en minimaliseren van (fossiele) energie. Hiermee wordt ook de CO2 uitstoot drastisch terug gebracht. Voor verdere informatie: http://www.mvonederland.nl/nieuws/zo-plukt-u-ook-de-vruchten-van-de-circulaire-economie Binnen het MVO team van Alliander is in februari 2014 het programma Circulaire Bedrijfsvoering gestart. Hierbij is een brede afvaardiging van inkoop, assetmanagement, logisitiek en ingenieurs vanuit Liandon geactiveerd om binnen Alliander circulaire business modellen te verkennen en concreet op te pakken.

2.3 Deelname Grote Bedrijvennetwerk MVO Nederland en Ambitie 2020 Alliander heeft ervaring met maatschappelijk presteren en zoekt steeds meer partners om kennis te blijven delen en de samenwerking aan te gaan. In 2011 traden we toe tot het grote bedrijvennetwerk van MVO Nederland. Alliander heeft als kennisbron en spreker meerdere bijdragen geleverd aan conferenties op de thema’s arbeidsparticipatie en MVO-besturing. CO2 is één van de onderdelen van MVO-besturing. In 2014 is Alliander met haar MVO manager Koen Eising genomineerd in de top 3 van MVO managers van het jaar. Dit is een kroon op ons werk. In 2014 is ook de coalitie Groene Netten opgestart, waarbij Alliander het voortouw heeft genoemen om te werken aan energie-reductie (in de netverliezen) van vele infra-bedrijven in Nederland. Zo zijn vele gas en elektriciteits beheerders aangehaakt, o.a. Stedin, en ook andere infra-beheerders van telecom: KPN, water: Vitens, en sporen en treinen: NS en Prorail.

Zie het filmpje met de belangrijkste deelnemers van Groene Netten, onder leiding van Alliander: http://www.mvonederland.nl/zoeken?search_api_views_fulltext=groene+netten&submit.x=0& submit.y=0

2.4 Band op spanning Alliander neemt deel aan het initiatief “band op spanning”. De Groene Garage maakt een aantal maal per jaar een ronde langs de Alliander-locaties om de banden van alle geparkeerde auto’s op de juiste spanning te brengen. Resultaten uit het verleden hebben aangetoond dat rijden met banden op de juiste spanning een aanzienlijke besparing van brandstof en een verhoging van de verkeersveiligheid oplevert. Een auto die met 15% onderspanning rijdt, verbruikt ongeveer 2% meer brandstof. Dit extra brandstofverbruik leidt direct tot extra uitstoot van uitlaatgassen zoals fijn stof en CO 2.

De laatste check was in februari 2015, waarbij 1745 auto’s zijn gecontroleerd. Hieronder is te zien dat er ruim 30.000 euro is bespaard door deze actie in minder liters brandstof en minder versleten banden. Medewerkers reageren (nog steeds) erg positief op deze controle.

2.5 Platform “slim werken, slim reizen” Alliander is een van de 52 deelnemende grote bedrijven in het platform “slim werken, slim reizen”. De partijen verenigd in het Platform willen een massale beweging van werkgevers en werknemers op gang brengen die slim werken en slim reizen. Een groot onderwerp van dit platform is minder rijden, waardoor de CO2-uitstoot wordt gereduceerd. Binnen Alliander is de afdeling Alliander Werkt! (voor het nieuwe werken) de contactpersoon. Naast meer online werken via Lync is ook de actie Low Car Diet hierbij een belangrijke actie, zie kopje “Urgenda”. Thema's Om massa te kunnen maken en zoveel mogelijk werkgevers en werknemers te bewegen slimmer te werken en te reizen, richten we ons op een aantal cruciale thema's: * ICT/ werkplek: techniek en huisvesting maken het mogelijk flexibel te werken waar men wil * HRM/ Cultuur: slim werken en reizen maken integraal onderdeel uit van het arbeidsproces * Mobiliteit: flexibel aanbod van mobiliteitsdiensten dat de werknemer prikkelt slimme keuzes te maken en reisgedrag te veranderen, dus minder en efficiënter gaat rijden. * Communicatie: communicatiemiddelen inzetten om de massa te bereiken en in beweging te brengen (portal, ambassadeurs, campagnes enz).

2.6 Amsterdam Smart City Een uniek samenwerkingsverband tussen inwoners, bedrijven en overheden die van Amsterdam de meest duurzame stad van Europa willen maken. In dit project worden verschillende combinaties van slimme meters en energiemanagementsystemen getoetst. Ook wordt ervaring opgedaan met de eventuele impact van deze systemen op het consumentengedrag, zowel qua verbruik als capaciteit. Sinds de oprichting in 2009 zijn er in totaal circa 20 ‘slimme’ projecten gestart in samenwerking met meer dan 80 partners op het gebied van werken, wonen, mobiliteit en publieke ruimte. Projecten worden lokaal getest en de meest effectieve initiatieven kunnen grootschalig ingevoerd worden. In 2011 heeft Amsterdam Smart City, als eerste Nederlandse

project, de Europese City Star Award 2011 gewonnen voor de inzet op het gebied van duurzame energie. In 2013 en 2014 zijn veel acties opgepakt. Er is vanuit Alliander 1 FTE fulltime bezig om alle projecten in de juiste banen te leiden. Een greep uit de resultaten in 2013 en 2014 zijn:  Duurzaam stadion Arena. Er zijn veel Elektrische laadpalen geplaatst en zonnepanelen op het (schuif-)dak.  Circulair Buiksloterham. Een hele wijk wil zelfvoorzienend worden, ook in energie.  Bijdrage aan Pakhuis de Zwijger programma De Circulaire Stad en Lokale Energie  Local smart grid in Zaanstad waarbij elektrische auto’s van de gemeente ook worden gebruikt als energie-opslag  Open data trajecten en Europese en werldwijde netwerken van ‘Sustainable Urban Delta’s” Zie verder: http://amsterdamsmartcity.com/

2.7 Texel Slim en Zelfvoorzienend De gemeente Texel wil in 2020 volledig in de eigen energiebehoefte kunnen voorzien door middel van duurzame energie. Liander faciliteert de gemeente hierbij. In 2011 heeft Liander de eerste slimme meters op Texel geplaatst. De meters zijn belangrijk voor het slimme netwerk dat op het eiland wordt aangelegd. Daarbij helpen de meters om het energieverbruik te volgen. Liander biedt in vanaf 2013 een slimme meter aan bij alle woningen op Texel. In 2014 is dit initiatief uitgebreid met een gas-analyse om te zien hoe de gasvoorziening duurzamer kan op Texel. Hierbij is de focus om groen gas, vanuit mest van lokale boeren, in te voeden in het netwerk. Berekeningen zijn gedaan aan welke criteria dit gas moet voldoen en hoe dit zich vermengd met ander gas. Lokaal groen gas invoeden helpt in minder afhankelijkheid van fossiel aardgas en meer zelfstandigheid. Onderzoeken naar mogelijkheden voor meer wind-energie lopen verder in 2015.

2.8 Overheidsprogramma ‘Blok voor Blok’ In 2011 heeft Alliander zich gecommitteerd aan het programma ‘Blok voor Blok’, het besparingsinitiatief van de Nederlandse overheid. Dit programma is gericht op het behalen van circa 30% energiebesparing in woningen. Liander participeert in projecten om duizenden woningen energiezuiniger te maken. In 2013 en 2014 is hierbij de focus geweest op projecten in Haarlem en Amsterdam. Woningbouwcoöperaties zijn ook steeds meer geinteresseerd in de opties van energiebesparing en zien de business modellen aantrekkelijker worden. Hiertoe nemen het aantal ‘pilots’ die worden opgeschaald toe. Belangrijk aandachtspunt blijft het verrekenen van duurzame energie (vooral zon) op huizen.

2.9 Elektrisch laden in samenwerking met sectorgenoten Elektrisch rijden veroorzaakt geen lokale uitstoot van CO2 en fijnstof en is bovendien energetisch efficiënter dan rijden op fossiele brandstoffen. De technologische ontwikkeling op het gebied van accu’s en batterijen lijkt een doorbraak voor elektrisch vervoer mogelijk te maken. Samen met andere netbeheerders in Nederland werkten Liander en Endinet in de Stichting Elaad aan het faciliteren van oplaadpunten voor elektrische auto’s in Nederland tussen 2011 en 2014.

Vorig jaar is besloten om E-laad te splitsen, naar aanleidingen van wettelijke vragen of netbeheerders zich in dit domein zouden moeten bevinden of de vrije markt meer ruimte moeten geven. Alliander heeft in 2013 een afdeling Allego opgericht, die zich bezighoudt met de infraoplossingen van laadpunten voor elektrische mobiliteit in Nederland (en delen van België en Duitsland). Gezien de opkomst van Tesla en het fiscale voordelen was de groei in 2012-2013 sterker dan in 2014. Alliander heeft haar elektrisch wagenpark gestabiliseerd in 2014 op ongeveer 100 auto’s.

2.10 Our Common Future (Duurzaam Denken Doen) In 2012 heeft Alliander meegewerkt aan het project ‘Our Common Future 2.0’, door ondermeer een trekkende rol op haar te nemen in het deelthema Energie. Op een eigentijdse manier – via crowdsourcing – heeft Alliander meegewerkt aan een boek : Duurzaam Denken Doen. Hierin worden antwoorden gegeven op: Waar willen we staan over vijfentwintig jaar? Welke droom staat ons voor ogen? Meer informatie vindt u op www.ourcommomfuture.nl . Diverse stakeholders spreken ons nog steeds aan op onze deelname aan dit boek. Wij hebben omgekeerd ook veel nieuwe contacten opgedaan, zeker ook vanuit andere sectoren buiten de energiewereld, om te zien hoe duurzame dromen hier concreet worden gemaakt.

2.11 Springtij (2014) Alliander is sinds 2014 sponsor van het festival Springtij op Terschelling. September 2014 was onze CEO Peter Moelngraaf onderdeel van en debat in de sessie “Energie voor de toekomst”. Ook heeft Alliander samengewerkt met de jonge generatie, die met een groep van 20 man op een oude platbodem naar het eiland voer en duurzaamheid heeft verbonden met de uitdagingen en perspectieven zoals de jongeren dit meemaken. Voor 2015 zal Alliander weer een bijdrage leveren. Ook de verbinding tussen duurzaamheid en spiritualiteit zal hierbij aan bod komen, vanuit de gedachte van “the infinite game” waarbij iedereen mee kan en mag doen en er een overvloed is om samen te creëren. Doel en informatie: Springtij, compass for the green voyage Springtij wil de transitie naar een duurzame samenleving versnellen en in toenemende mate invloed uitoefenen op de duurzame agenda. Springtij creëert impact, verbindt en is een kompas op de reis naar een groene toekomst. Kennis uitwisselen is daarbij belangrijk, maar ook het uitstippelen van routes en het aanzetten tot concrete actie. Springtij wil haar doelstellingen bereiken door (onder andere) het Springtijnetwerk verder uit te bouwen en te activeren. Een van de belangrijkste activiteiten is het jaarlijkse Springtij Forum (voorheen Springtij Festival) op Terschelling. http://www.springtij.nu/over-springtij/

Bijlage 1, Algemene CO2 boodschap Alliander (d.d. april 2015) Alliander wil ondernemen op een verantwoorde manier. We zijn als netwerkbedrijf letterlijk verbonden met de maatschappij. Daarom investeren we in CO2-reductie.

CO2-uitstoot 2014 (referentie Jaarverslag 2014) Alliander streeft naar een klimaatneutrale bedrijfsvoering in 2023, zie ook “DT Liander Maatschappelijk Presteren 2015”. Sinds 2010 volgen wij daarbij de ‘trias energetica’: eerst besparen, daarna duurzame energie gebruiken en als laatste fossiele brandstoffen zo efficiënt en effectief mogelijk gebruiken. In 2011 is besloten voorrang te geven aan besparing en duurzame opwek ten behoeve van ons eigen energiegebruik. Bij het duurzaam opwekken van elektriciteit is het voor Alliander van belang dat het leidt tot extra opwekcapaciteit in Nederland. In 2014 is een eerste contract getekend voor nieuwe windopwek in Nederland, welke 15% zal vergroenen vanaf 2017 van onze footprint. De volledige CO2-voetafdruk in 2014 is in de tabel hieronder weergegeven:

Daarnaast heeft Alliander zich als doel gesteld om ook de Scope 3 emissies van het Green House Gas-protocol te reduceren. In 2016 wil Alliander 80% van haar ingekochte spends Maatschappelijk Verantwoord Inkoop (MVI)-verklaard hebben, in 2011 was 30% en in 2014 is 60% behaald. We zitten dus op schema met een stijging van 10% per jaar, toelopend naar 80% in 2016. Hoe hoger het percentage, hoe meer effort dit vraagt van de leveranciers om ook op CO2 uitstoot grote reductie (en vergroening) stappen te zetten.

CO2 uitstoot Alliander in context De CO2 voetafdruk van Alliander is met > 800 kton per jaar fors en ongeveer te vergelijken met: 90.000 huishoudens (p/j)

270.000 auto’s (p/j)

De voetafdruk kent de onderstaande onderverdeling:

1,5% CO2 gerelateerd aan electriteitsverbruik NL (p/j)