Saxion Programma Excelleren. deel 3 : Verbinden wat er zo nog niet was... (Sirius)

Saxion Programma Excelleren deel 3 : Verbinden wat er zo nog niet was ... (Sirius)

Sirius Programma: Excellentie in het hoger onderwijs Het Sirius Programma stelt hogescholen en universiteiten in staat de beste studenten uit te dagen het beste uit zichzelf te halen. Het doel is inzicht te verkrijgen in hoe excellentie het beste bereikt kan worden en welke belemmeringen hiervoor in de huidige situatie bestaan. Het grootste deel van het budget is beschikbaar voor het bachelortraject dat in 2008 van start is gegaan (€ 48,8 miljoen). Het mastertraject met een budget van € 12,2 miljoen start in 2010. Het Ministerie van OCW financiert het Sirius Programma, dat een onderdeel van het Platform Bèta Techniek is.

Sirius Programma, excellentie in het hoger onderwijs Lange Voorhout 20, 2514 EE Den Haag w: www.siriusprogramma.nl

Saxion Programma Excelleren M.H. Tromplaan 28 7513 AB Enschede t: 053 – 487 14 99 w: saxion.nl/buitengewoon

Saxion Programma Excelleren

Deel 3 : Verbinden wat er zo nog niet was ... (Sirius)

Januari 2012


colofon


Colofon

Colofon

Saxion Programmateam Excelleren Marike Lammers - programmamanager Trijntje van Dijk -lid programmateam Marc van Kempen - lid programmateam Raymond ter Woord - programmasecretaris Nanda Nijhuis - lid programmateam Dineke Steenkamp - managementassistente Stuurgroep Saxion Programma Excelleren: In opdracht van Wim Boomkamp - voorzitter College van Bestuur Saxion Hans Weusthof – voorzitter stuurgroep Rob Admiraal Jan Auwke Diepenhorst Mirjam Koster Wim Slingerland Eva Boonk - honours studente Sjoerd Werkhoven - honours student Saxion Metakring van onderzoekers Janina Banis Manon Bosman Simone van der Donk Trijntje van Dijk Mark Gellevij - Lector Innovatief & Effectief Onderwijs Jolise ’t Mannetje Saxion Honours Council Arthur Burghouts, directeur van projecten adviesbureau Insights International Kathy van Eijkelenburg, directeur van TriMM interactieve media (per september 2011) Miriam Luizink, technisch-commercieel directeur MESA+ Instituut voor Nanotechnologie van de Universiteit Twente Peter Sleegers, hoogleraar aan de Universiteit Twente, vakgroep Onderwijsorganisatie en Management Peter Turpijn, voorzitter raad van bestuur van de GGZ-organisatie Mediant

II

Saxion Programma Excelleren - colofon

colofon


Adres: Saxion M.H. Tromplaan 28 7513 AB Enschede (053) - 487 14 99 Sirius Programma: excellentie in het hoger onderwijs Lange Voorhout 20 2514 EE Den Haag www.siriusprogramma.nl Auteurs: Drs. Trijntje van Dijk MLD MSc Lid programmateam Excelleren Simone van der Donk MSc Onderzoeker lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs Dr. Mark Gellevij - Lector Innovatief & Effectief Onderwijs Jolise ‘t Mannetje MSc Onderzoeker lectoraat Innovatief en Effectief onderwijs Mr. Raymond ter Woord Lid programmateam Excelleren Met bijdragen van: Janina Banis Manon Bosman Petra Bulthuis Mark Gellevij Frank Wijering Redactie: Marc van Kempen, Nanda Nijhuis, Raymond ter Woord Eindredactie: Marike Lammers Vormgeving: Maarten Swart (Inventief Initiatief / Deventer) Foto’s: Marike Lammers III


colofon


programmateam ‘Saxion Excelleren’ v.l.n.r. Trijntje, Marc, Marike, Dineke, Nanda, Raymond

IV


Colofon

II

Inhoud

V

Iets anders 6

1. Inleiding

9

1.1 Doel en programmaresultaten....................................................7 1.2 Ook werken aan verduurzaming.............................................. 10 1.3 Experimenten en onderzoek leveren de antwoorden..... 10 1.4 Kijkje bij het koken ....................................................................... 11

2. Branding the Reflective Professional

13

2.1 Het ontwikkelproces van de Reflective Professional........ 13 2.2 Afstuderen Reflective Professional: Excellent verzwaard afstuderen............................................... 19

3. Ontwerpprincipes voor honours programma’s

27

3.1 Student.............................................................................................. 27 3.2 Docent en begeleiding................................................................ 30 3.3 Leeromgeving en programma.................................................. 38 3.4 Referentielijst.................................................................................. 48

4. Buitengewoon uitdagende programma’s

51

4.1 Instroom van buitengewone talenten................................... 51 4.2 Docenten voor getalenteerde studenten............................. 57 4.3 Geschikte didactiek en onderwijsvormen............................ 67 4.4 Uitdagende vakinhoud................................................................ 72 4.5 Het werkveld in als Reflective Professional.......................... 76 4.6 Community en onderwijsklimaat............................................ 78

Bijlage 1 Overzicht aanbod Honours Programma’s

83

Bijlage 2 Honours Programma’s in ontwikkeling

89

Saxion Programma Excelleren - inhoud

V

Inhoud



Iets anders

Iets anders

Iets anders Excelleren is iets anders dan leren Leren is iets anders dan begrijpen Begrijpen is iets anders dan vasthouden Vasthouden is iets anders dan uitdagen Uitdagen is iets anders dan vertrekken Vertrekken is iets anders dan weggaan Weggaan is iets anders dan tot inzicht komen Tot inzicht komen is iets anders dan een boek lezen Een boek lezen is iets anders dan excelleren Excelleren is iets anders kunnen verbinden tot iets dat er zo nog niet was. Frank Wijering

6

Voorwoord


1. Inleiding

1

1.1 Doel en programmaresultaten

Inleiding

Saxion heeft zich als doel gesteld om een duidelijke groei te realiseren van het aantal buitengewone talenten, dat zich ontwikkelt tot excellente startende beroepsbeoefenaren. Talentvolle studenten verdienen de kans zich te ontwikkelen. Hans Weusthof (voorzitter stuurgroep Saxion Programma Excelleren en directeur Academie Bedrijfskunde en Ondernemen) ziet dat als volgt. “Geef talent alle aandacht! Talent is een natuurlijke begaafdheid. Een aangeboren gave. In de werelden van de sport en muziek is het een term die sinds jaar en dag veel wordt gebezigd. Talent wordt vaak in combinatie met jeugd gebruikt. De titel “talent van het jaar” wordt gebruikt om een jonge, zich geweldig ontwikkelende speler, atleet of muzikant te typeren. Denk daarbij aan Pien Keulstra (de dochter van onze collega) op de schaats of aan de gebroeders Jussen achter de piano. Ook in het onderwijs wordt de term talent gebruikt. In toenemende mate eigenlijk. Ook hier de koppeling aan jeugd, aan jonge mensen. In het Saxion Programma Excelleren zijn we op zoek naar talent, naar studenten die meer dan gemiddeld begaafd zijn.

Hans Weusthof

De aandacht voor talent is in de sport en de muziek heel gewoon maar in het onderwijs is dit een relatief nieuw gegeven, zeker in het HBO-onderwijs. In het onderwijs ligt van nature meer de aandacht op studenten met minder talent, op de zwakkere student. Talenten redden zich immers wel, die halen het getuigschrift vanzelf. De aandacht en de begeleiding gaat vooral uit naar zwakkere studenten, want die halen het diploma anders niet. Het denken en handelen in het onderwijs is vooral ingegeven door een minimum denken, elke student die aan de minimumeisen voldoet krijgt immers een diploma. Het denken in en over talenten is in onderwijsland dus nog relatief nieuw en onbekend. Vinden doen we ze wel, onze talenten, daar hebben we cijfers en vooral studieloopbaanbegeleiders voor. Maar dan, wat doen we met onze talenten? Hoe spreken we ze aan, hoe bereiken we ze echt?

Inleiding

7


Het doel van het Saxion Programma Excelleren is onze talenten uit te dagen, beter te laten presteren, niet het minimum maar juist het maximum als horizon te zien. De vraag is hoe we de talenten in beweging krijgen. Want talent hebben is een, het aanspreken is twee. De sleutel ligt het in het aanboren van ambitie om het aanwezige talent te gebruiken. Hoe krijg je het talent zo ver dat hij/zij zijn/haar talent ook daadwerkelijk in gaat zetten? Hoe prikkel je de ambitie? Het lijkt zo eenvoudig, maar volgens mij is het antwoord: aandacht. Net zoals een zwakke student baat vindt bij aandacht van docenten en begeleiders, werkt het bij talenten. Geef ze aandacht, luister naar hun ideeën, ga met ze in gesprek, neem ze serieus. Laat ze het onderwijs meeontwikkelen en vormgeven en het gaat werken. Aandacht, aandacht, aandacht. Ook van het werkveld, dat wij vragen samen met ons als HBO deze uitdaging aan te gaan. Op die manier voelen talenten, die wij in deze publicatie nader duiden als de Reflective Professional, zich aangesproken. Talenten die de ambitie hebben alles uit de kast te halen, laten ons horizonnen beleven die we nu nog niet kennen en dat is spannend en prachtig. Op deze manier kunnen we het HBO-onderwijs nog mooier maken dan het nu al is.”

Met buitengewone talenten worden hier bovengemiddeld getalenteerde studenten bedoeld. Om dit doel te bereiken heeft de hogeschool een Saxion Programma Excelleren (Sirius) in het leven geroepen en zes inhoudelijke programmaresultaten gedefinieerd. Achter elk resultaat staat cursief afgedrukt een specificatie. 1. Startprofiel van Reflective Professional dat leidt tot instroom van bovengemiddelde talenten, in excellente studieprogramma’s. De Honours Programma’s richten zich op studenten met buitengewoon talent zoals omschreven in het profiel van de Reflective Professional en kennen operationele selectiecriteria en -methoden in lijn met dit profiel. 2. Profiel medewerker resp. docent die excellente studenten kan begeleiden tot Reflective Professional. De Honours Programma’s zetten vanuit een weloverwogen teamsamenstelling docenten in met een profiel dat past bij honours studenten en bij een Honours Programma, dat opleidt tot een Reflective Professional.

8

Inleiding


3. Vakdidactiek en onderwijsvormen geschikt voor honours routes en programma’s. De Honours Programma’s gebruiken een onderscheidend didactisch concept, ingezet om de studenten op het niveau van de Reflective Professional te brengen. 4. Vakinhouden geschikt voor honours routes en programma’s. De inhoud van de Honours Programma’s is actueel zoals hieronder gedefinieerd en draagt bij aan de ontwikkeling tot Reflective Professional. Actueel betekent dat de inhoud aansluit bij de nieuwste ontwikkelingen in het beroepenveld en bij te verwachten ontwikkelingen, geïdentificeerd op basis van een analyse van maatschappelijke trends en ontwikkelingen op aanpalende domeinen. 5. Uitstroom als startende Reflective Professional. Op alle zes kenmerken is het concept van de Reflective Professional uitgewerkt naar een concretisering binnen de Honours Programma’s en zijn de kenmerken en richtlijnen voor het afstuderen als Reflective Professional verwerkt in het programma. De studenten die afstuderen als ‘bachelor with honours’ hebben de kenmerken van een Reflective Professional. 6. Inzicht in welk onderwijsklimaat bovengemiddelde getalenteerde studenten daadwerkelijk trekt, motiveert, bindt en uitdaagt en hoe dit bereikt kan worden. Er zijn plannen gemaakt om een specifiek onderwijsklimaat te creëren waarin de Reflective Professionals (zowel studenten als alumni) uit diverse disciplines zich uitgedaagd voelen om optimaal te presteren. De student ervaart het onderwijsklimaat als dusdanig uitdagend en motiverend dat hij ook na het afstuderen aan de community verbonden wil blijven.

Inleiding

9


1.2 Ook werken aan verduurzaming Daarnaast moet het programma als ‘managementproduct’ en 7e programmaresultaat een antwoord geven op de vraag naar de beste wijze van verduurzaming, waardoor de Honours Programma’s ook aangeboden kunnen worden na einde van de programmasubsidie. Hiervoor is nodig dat op Saxion- en academieniveau de organisatie, de inzet van personeel, het financieringsmodel en het verkennen van de behoefte aan afgestudeerd buitengewoon talent in het beleid zijn verankerd. Het financieringsmodel moet zijn afgestemd met externe partner en omvat ook samenwerkingsafspraken met het werkveld: Hoe ‘vermarkten’ we de Reflective Professional? De behoefte aan afgestudeerde Reflective Professionals betreft de omvang daarvan, in welke functies en met welke inhoud, zoals kenbaar gemaakt door de werkvelden.

1.3 Experimenten en onderzoek leveren de antwoorden Na de opstartfase van het Saxion Programma Excelleren, is de focus inmiddels verschoven van opstarten naar oogsten van de eerste antwoorden op de vraag hoe we bij Saxion kunnen komen tot aantrekkelijke, zinvolle en duurzame Honours Programma’s. We zijn op zoek naar ‘best practices’ en ‘worst practices’. Om tot die antwoorden te komen wordt er door de Metakring van onderzoekers onderzoek gedaan en experimenteren academies en kenniscentra met Honours Programma’s door deze te ontwikkelen en uit te voeren. Voldoende variatie en diversiteit van deze experimenten zijn van belang om op programmaniveau alle vragen te kunnen beantwoorden, zodat na 2013 de programma’s een vaste plek kunnen krijgen in de hogeschool.

10

Inleiding


1.4 Kijkje bij het koken ... Deze publicatie wil de lezer een kijkje in de keuken van Saxion geven, terwijl op dat moment de koks nog volop bezig zijn de gerechten voor de honours studenten te ontwikkelen en klaar te maken. De bedoeling is de stand van zaken eind 2011 weer te geven en delen van de eerste ervaringen vanuit vooral de negen Honours Programma’s die per 1 september 2011 aangeboden worden en waarvoor meer dan 130 studenten geselecteerd zijn en zich aangemeld hebben. Nogmaals zeven programma’s zijn in ontwikkeling en worden naar verwachting per 01-09-2012 aan studenten van Saxion aangeboden. Het menu voor deze publicatie is verder als volgt: hoofdstuk 2 geeft in paragraaf 1 inzicht in het uitstroomprofiel van de Reflective Professional. In paragraaf 2 wordt beschreven hoe het ontwikkelproces daarvan is verlopen; in hoofdstuk 3 worden ontwerpprincipes geformuleerd vanuit drie invalshoeken: de excellente student, de docent in een Honours Programma en de excellente leeromgeving. Per thema zijn een of meerdere praktijkvoorbeelden uitgewerkt waarin een aspect van het ontwerpprincipe wordt uitgelicht. Deze praktijkvoorbeelden zijn op basis van een inventarisatie van lopende experimenten binnen Saxion geformuleerd en zijn daarmee mogelijke uitwerkingen van deze principes in de praktijk; hoofdstuk 4 geeft weer op welke wijze de Honours Programma’s vanuit hun eigen invalshoek invulling geven aan elk van de zes programmaresultaten. Het accent ligt daarbij op de programma’s die per 01-09-2011 worden aangeboden. Het gaat om een momentopname, na krap drie maanden uitvoering. In dit hoofdstuk staat ook te lezen op welke vragen (nog) antwoord moet komen en hoe dat gaat gebeuren; bijlage 1 beschrijft op hoofdlijnen de kenmerken van alle Honours Programma’s die nu aangeboden worden en bijlage 2 bevat een vergelijkbaar overzicht van de Honours Programma’s die nog in ontwikkeling zijn.

Menu: ~ Excelleren ~ H2 iel Uitstroomprof onal si es of Pr e Reflectiv ~ H3 ipes Ontwerpprinc ~ H4 invulling per ramma Honours Prog ~ Bijlage 1 P’s Hoofdlijnen H ~ Bijlage 2 ontwikkeling in s P’ H

Voor meer informatie wordt de lezer verwezen naar de website: www.saxion.nl/buitengewoon

Inleiding

11


12

Inleiding


2. Branding the Reflective Professional

2

2.1 Het ontwikkelproces van de Reflective Professional

Binnen het experimenteerproces om tot een valide profiel te komen voor de excellente Saxion student kunnen verschillende fases benoemd worden. De eerste fase is de periode waarin binnen Nederland verkend werd hoe de verschillende aan het Sirius project deelnemende hogescholen invulling gaven aan hun profilering. De tweede fase kenmerkte zich door een verkenning bij het werkveld en binnen Saxion vanuit de gedachte dat het profiel juist samen met het werkveld ontwikkeld zou moeten worden. In de derde fase werd internationale feedback gevraagd. De verschillende fases en bevindingen worden hierna op hoofdlijnen geschetst. We noemen het proces uitdrukkelijk een ontwikkelproces, en niet een onderzoekproces ‘pur sang’, omdat het een uitgebreid proces is geweest van literaire inspiratie en in gesprek gaan met vele stakeholders en experts.

Hoofdstuk

In de Saxion Honours Programma’s bekwaamt de Reflective Professional zich in specifieke competenties. De zes competenties zijn onderscheidend van die van de reguliere bachelor opleiding. Hieraan moet de Reflective Professional voldaan hebben bij het verlaten van het honours programma. door:

Trijntje van Dijk

Fase 1: Landelijke verkenning en literaire inspiratie Voor een eerste oriëntatie werden contacten gelegd met andere hogescholen die al enige tijd aan de slag waren met het project of er net mee gestart waren. Het programmateam zette de eerste verkenningsstappen en ging op bezoek bij hogescholen, bezocht landelijk of regionaal georganiseerde conferenties, en nam deel aan landelijke onderzoeksgroepen. Ook verdiepte het programmateam zich in uitingen op websites of andere publicaties. Uit ‘Een goede hbo-er is geen wo-er: het profiel van de excellente professional’, geschreven door Freddy Veltman-van Vugt en Daphne Hijzen, Hogeschool Rotterdam, kwam naar voren dat een excellente bachelorstudent niet in dezelfde lijn zit als een wo-student en ook niet automatisch daarmee vergelijkbaar is. Dat was een belangrijke eye-opener.

Branding the Reflective Professional

13


Rotterdam staat op het uitgangspunt dat de excellente bachelor in een beroepscontext gaat werken die gekenmerkt wordt door verandering waardoor de excellente bachelor innovatief is en moet kunnen functioneren in een multidisciplinaire praktijk. Uit ‘Wat heeft excellente beroepsbeoefenaars gemaakt tot wie ze zijn?’ geschreven door Dr. Claudia Hoeksema-van Orden, Hanzehogeschool Groningen, vernamen we dat de sleutel in eerste instantie ligt in persoonlijke kenmerken zoals passie, gedrevenheid, motivatie, doorzettingsvermogen en leiderschap. Dit ondersteunde het aanvankelijke Saxion ontwerp dat een multidimensioneel begrip als basis had. Het ontwikkelde zich tot een mix van onder meer intelligentie, leervermogen, reflecteren, nieuwsgierigheid, creativiteit, en motivatie. Literatuuronderzoek over Reflective Practice, bij schrijvers zoals D. Schon, ‘The Reflective Practitioner’, 1983, en H.J. Hartman, ‘Teaching Metacognitively, in Metacognition in Learning and Instruction’ gaf een richtlijn voor reflectie in directe interactieve praktijksituaties. Onderzoek van de Lewis-Clark state College, Division of Education (zie ook www.lsc.edu), bracht een verbinding met de Reflective Professional tot stand, door een set van reflectiestandaarden voor de docent. Deze schrijvers boden een goede beginbasis voor het begrip reflectie. Onderwijskundigen deden daarop een poging om een set met competenties te formuleren die in de visualisering, ter vergelijking, tussen HBO en WO ingezet werd. De vergelijking werd onbedoeld als positionering, dus als doorstroom van HBO naar WO geïnterpreteerd terwijl dit niet de bedoeling was. Dit ondersteunde de visie dat excelleren letterlijk inhoudelijk en organisatorisch een buitengewone, parallelle ontwikkeling is. Het onderzoek ging verder.

Fase 2: Verkenning binnen het werkveld en Saxion Voor beeldvorming rond excellentie werden meer dan 300 werkveldrelaties van Saxion benaderd en werd al snel duidelijk dat het werkveld op zowel domein- als brancheniveau de Reflective Professional zeer herkenbaar vond en er meerwaarde aan zou kunnen ontlenen. Binnen Saxion werden gesprekken gevoerd met lectoren, onderwijskundigen en werden het CvB, directeuren, de verschillende academie-vertegenwoordigers en een domeinoverstijgende Honours Council

14



betrokken bij de ontwikkeling van de beeldvorming tijdens de kennisdeelbijeenkomsten. Academie-vertegenwoordigers die landelijke conferenties bezochten werden geïnterviewd en gefilmd, maar ook studenten. Het resultaat was een massa aan visies en een database van woordbeelden die werd gevormd. Bepaalde, schijnbaar belangrijke elementen kwamen steeds weer naar voren en werden benadrukt. Het profiel van de Reflective Professional heeft hiermee de basiselementen bevestigd gekregen. In deze fase kwamen drie onderwerpen sterk naar voren: 1. ten eerste de professionele persoonsvorming, 2. vervolgens het weten waar je staat in je professionele ontwikkeling en 3. ten derde waar je naar toe wilt ontwikkelen. Van het laatste was nog niet duidelijk hoe dit te formuleren. De eerste antwoorden kwamen uit de academies: een vereiste is te weten waar je professie staat, ook vanuit de historische ontwikkeling, en wat er van de professie verwacht wordt in veranderende omstandigheden. Maar ook hoe deze buitengewone professional daar een bijdrage aan kan leveren, niet met meer van hetzelfde, maar met een buitengewone benadering. Professies weten geen oplossingen meer voor bepaalde situaties en vragen om een innovatieve benadering, met nieuwe concepten, toegepast vanuit andere disciplines. De uitgesproken wens en verwachting is dat de nieuwe professional niet alleen nieuwe, transdisciplinaire oplossingen biedt, maar ook - gesteund door een passie voor ondernemerschap en leiderschap - nieuwe professies zal ontwikkelen. De bevestiging van deze elementen kwam uit de literatuur van o.a. C. Argyris, ‘On organizational learning’. Argyris inspireerde tot het onderscheid van verschillende schalen ofwel loops, betrekking hebbend op de individuele professional, een team of organisatie, of een systeem of branche. Een Reflective Professional leert, past kennis toe, en innoveert met een steeds groter wordend bereik.


15


Fase 3: Reflective Professional, feedback van NCHC-experts Tijdens de 46e jaarlijkse National Collegiate Honors Council (NCHC) conferentie, in Phoenix (Arizona, USA) van 19 tot 20 oktober 2011 werden in de zogenaamde Consultants Centers diverse experts gevraagd feedback te geven op het profiel van de Reflective Professional. Hierna wordt per onderscheidend kenmerk van de Reflective Professional de feedback van de experts (‘consultants’) beschreven. 1. Vakinhoudelijk grensoverstijgend De consultants vonden het overschrijdende van grenzen goed en excellent. Men vertelde dat men zich in de Verenigde Staten baseert op de NCHC-kenmerken waaronder lezen, schrijven, presenteren etc., maar dat het profiel van de Reflective Professional verder gaat, en risico’s neemt: het is een mijlpaal en het is interdisciplinair. De meerwaarde van dit kenmerk is dat het op een gebalanceerde manier zowel de liberal arts studenten adresseert als ook de bedrijfsmatig ingestelde studenten. Opgemerkt werd dat de voorwaardelijke nieuwsgierigheid eerder gevoed en gekoesterd moet worden dan gedoceerd.

review RP document

2. Professioneel inspirerend De consultants waardeerden dat studenten gestimuleerd worden ambitieus te zijn. Het profiel richt zich op reflectief leiderschap en dat vindt men een goede zaak. Het profiel geeft ruimte voor specialisatie en breedte. Als suggestie gaf men mee dat dit type professional een hoge mate van competentie binnen het vakgebied moet bezitten, maar ook het werkveld goed moet kennen; de Reflective Professional moet in staat zijn kennis te communiceren maar ook in staat zijn dit op een juiste manier te doen en het publiek te begrijpen; de jonge en de senior professional, wat de achtergrond van mensen is, en wat mensen kunnen begrijpen. 3. De professionele leerreis en maatschappelijk bewustzijn De consultants prezen dit kenmerk aan als een goede academische context. In de Verenigde Staten voegt men hier het zogenaamde service learning aan toe. Er wordt van de studenten verwacht dat zij professionele activiteiten verrichten ten behoeve van de maatschappij, de community. Men veronderstelt ook dat dit een element is waarbij studenten zullen denken dat ze dit ook daadwerkelijk kunnen en willen

16



en ook zo beleven. Het ligt in het bijzonder binnen de ambitie van bedrijfsmatig ingestelde studenten. Er wordt met enige jaloezie gekeken naar de vorderingen die hiermee in Europa gemaakt worden. De consultants zien Amerikanen bij dit kenmerk ook minder ontwikkeld als lid van de maatschappij dan de Europeaan; men ziet de Amerikaan vooral als individualist en daarnaast is er het paradigma van ons en de anderen. Maatschappelijk en sociaal betekent hier meer dan hulpvaardig; het betekent het van toegevoegde waarde zijn voor de economie. 4. Methodologische kwaliteit en wetenschappelijke attitude De consultants waren uitermate content met dit kenmerk. Met name het evidence based werken werd als excellent bestempeld. 5. Excellent reflexief vermogen De consultants waren van mening dat dit kenmerk goed opgezet en goed geformuleerd was. Het is belangrijk om deze ambitie te hebben. Eigenlijk is het de bedoeling om studenten niet op een comfortable maar een uncomfortable manier te laten leren. Het model kan ook gebruikt worden voor studenten in peer evaluatie. In de Verenigde Staten gebruikt men het ook en werkt men er met tussenstappen naar toe. Het model biedt ook kansen aan de docent in het reguliere onderwijs om te ontsnappen uit een vicieuze cirkel. Dit type student wordt geleerd vooruit te kijken, niet alleen in andere disciplines maar ook vooruit in de tijd om een nieuwe lange termijn strategie of beleid te formuleren voor de eigen discipline.

NCHC Phoenix

6. Gedifferentieerde profielontwikkeling De consultants brachten hier de suggestie van civic engagement in. Men wil in de Verenigde Staten studenten opleiden die later ook hun baan zien als een baan met een bepaalde verantwoordelijkheid om later iets terug te doen voor de maatschappij. Men maakt daarbij onderscheid tussen een business en een public perspectief. Een professional kan tijdelijk het werk neerleggen om activiteiten te doen met een bedrijfsmatig doel of een maatschappelijk doel. De gedifferentieerde profielontwikkeling werd meerdere malen gezien als echt bijzonder. Daarnaast vond men het transdisciplinaire element zeer waardevol.


17


De werkgever Consultants die vanuit hun werkveldrol het profiel bekeken, vonden het profiel een correct, integraal geheel. Het is beschrijvend en vertelt welke vaardigheden iedereen zal hebben aan het einde van het programma. Het vertelt de werkgever waarom een honours-student beter of anders is dan een gemiddelde afgestudeerde. Wat men zich afvraagt is of het verschil duidelijk gecommuniceerd is en of het in de vorm van een certificaat kenbaar gemaakt wordt. Ook vraagt men zich af of studenten aan alle zes kenmerken moeten voldoen of een deel daarvan. Wellicht dat het in de communicatie naar de werkgevers goed is voorbeelden per kenmerk te geven. Werkgevers willen graag weten wat zij precies van een reflective professional kunnen verwachten. Tevens kan aangegeven worden hoe een reflective professional een bedrijf verder kan helpen. Integratie in het curriculum Het profiel werd al met al door de consultants geprezen en men dacht mee over de vertaling naar een onderwijsprogramma. Een liberal arts programma dat de wereldklassiekers gebruikt, kan hierbij van dienst zijn. Het zou een bijdrage kunnen leveren aan de kenmerken 1 en 2 ( voor de historische en filosofische context), bij kenmerk 3 (communiceerbaarheid, concepten, verandering), kenmerk 4 (analytisch vermogen en theoretische diepgang), kenmerk 5 (het plaatsen van concepten in een alternatieve setting waarbij paradigmashifts herkend en geïmplementeerd worden) en kenmerk 6 (waarbij iemand die goed opgeleid is in de wereldklassiekers zich zal onderscheiden in wereldburgerschap). Daarbij werd opgemerkt dat de wereldklassiekers niet alleen meer uit het Westen, maar steeds meer uit het Midden Oosten, India, het verre Oosten en de Afrikaanse tradities komen. Lijst van consultants die feedback gaven op de Reflective Professional

1. Rae Rosenthal, Ph.D., Honors Program Director, Professor of English Studies and Women’s studies, School of Liberal Arts, The Community College of Baltimore Country, [email protected]. 2. Eugene J. Alpert, Ph.D., The Washington Center for Internships and Academic Seminars, Washington D.C., [email protected]. 3. Joanna Gonsalves, Program Coordinator, academic affairs, commonwealth honors program, Salem State University, Salem, Massachusetts, [email protected].

18


Saxion Programma Excelleren 4. Barry Falk, Ph.D., Director Honors Program, Jemes Madison University, Harisonburg, [email protected]. 5. George Mariz, Director Honors Program, Professor of history, Western Washington University, [email protected]. 6. Mark Allen Poisel, Ed.D., Associate Provost for Student Success, Pace University, One Pace Plaza, Y20B, New York, NY 10038, [email protected]. 7. Melissa Ladenheim, Assistant Professor, Adjunct, Honors College, University of Maine, [email protected]. 8. J. Scott Lee, Ph.D., Executive Director, Association for Core Texts and Courses, ACTC Liberal Arts Institute at Saint Mary’s College of California, 1928 Saint Mary’s Road, Moraga, CA 94556, Home Office in NJ: 908 359 7560; CA Office: 925 631 8597, www.coretexts.org, [email protected]

2.2 Afstuderen Reflective Professional: Excellent verzwaard afstuderen

De competenties van de Reflective Professional zijn uitgewerkt in beoordelingsaspecten en prestatie-indicatoren, zodat studenten op de competenties beoordeeld kunnen worden. Deze eerste uitwerking is in nauwe samenwerking met Petra Bulthuis tot stand gekomen. De uitwerking geeft richtlijnen voor de inhoud van de Honours Programma’s en de persoonlijke ontwikkeling van de Reflective Professional. Uitstroomniveau Reflective Professional Het niveau van de Reflective Professional bij uitstroom van de Saxion Honours Programma’s is geformuleerd door zes competenties met beoordelingsaspecten en prestatie-indicatoren te beschrijven. Vervolgens kunnen concretiseringen plaatsvinden, op maat voor het specifieke programma en in samenwerking met studenten en het werkveld.

Petra Bulthuis

Voorbereiding op toetsing Voor elke vorm van toetsing van het uitstroomniveau Reflective Professional geldt dat de student per competentie aantoont dat hij zich bekwaamd heeft. Hiervoor is per competentie nodig: 1. een professionele reflectie, en 2. één of meer professionele producten en/of bewijzen van geleverde prestaties.


19


Uitstroomniveau Reflective Professional De zes competenties zijn als volgt uitgewerkt in beoordelingsaspecten en prestatie-indicatoren. 1. Vakinhoudelijk grensoverstijgend De Reflective Professional is enerzijds gespecialiseerd en anderzijds breed georiënteerd. Hij/zij beschikt over een breed denkframe en het vermogen om kennis creatief te combineren met complexe systemen en vraagstukken uit de beroepspraktijk. Zoekt uitdagende vraagstukken in kenniscentra of gerenommeerde bedrijven. Is in staat om regionale en internationale vergelijkingen te maken. Internationale oriëntatie is min of meer vanzelfsprekend, omdat vrijwel alle beroepen een internationale component kennen. Beoordelingsaspecten: 1. Specialistische en/of brede vakinhoudelijke kennis uit eigen en andere disciplines 2. Vermogen om kennis creatief te gebruiken in complexe systemen en vraagstukken uit de beroepspraktijk 3. Internationale oriëntatie Prestatie-indicatoren: Eindniveau: De student: 1.1 Zoekt en beoordeelt (wetenschappelijke) informatie 1.2 Gebruikt relevante en actuele kennis uit meerdere disciplines 1.3 Verbindt kennis en ervaringen van zichzelf en anderen tot nieuwe kennis 1.4 Integreert nieuwe kennis in bestaande kennis 2.1 Onderkent onderliggende patronen en principes in gebeurtenissen en situaties 2.2 Zoekt actief naar uitdagende vraagstukken in kenniscentra of de beroepspraktijk 2.3 Past kennis en vaardigheden toe in verschillende complexe contexten 2.4 Komt tot nieuwe, originele toepassingen en ideeën 3.1 Herkent en onderzoekt internationale trends en ontwik kelingen die relevant zijn voor de beroepspraktijk 3.2 Functioneert in multiculturele en internationale context

20



2. Professioneel inspirerend De Reflective Professional kan de ontwikkeling van de eigen professie binnen een historische en wijsgerige context duiden. Beschikt over metacognitieve vaardigheden zoals analyseren, doelen stellen, plannen en evalueren, als metaprocessen om de professie te stimuleren tot verdere ontwikkeling. Hij/zij wil kennis ontwikkelen en kennis delen. Een hoogwaardig netwerk behoort tot het standaardinstrumentarium. Leert snel en inspireert collega-professionals tot verdere, nieuwe ontwikkelingen. Beoordelingsaspecten: 1. Ontwikkeling van netwerken en doelgericht inzetten van netwerken 2. Vermogen tot samenwerken en kennis delen in multidisciplinaire context 3. Vermogen om collega’s te inspireren tot vernieuwende ontwikkelingen voor het beroep Prestatie-indicatoren: Eindniveau: De student: 1.1 Bouwt aan een functioneel netwerk 1.2 Zet netwerken doelgericht in 2.1 Kan samenwerken in een multidisciplinaire context 2.2 Zoekt mogelijkheden om problemen samen op te lossen 2.3 Stelt team-, organisatie- en/of branchebelang belang boven het persoonlijk belang 3.1 Enthousiasmeert en stimuleert anderen 3.2 Zet persoonlijk leiderschap in

3. De professionele leerreis en maatschappelijk bewustzijn Naast de gemotiveerdheid van een bachelor, is de Reflective Professional initiatiefrijk en op zoek naar nieuwe oplossingen met maatschappelijke betekenis. Crossmultidisciplinair denken en verantwoordelijkheid kunnen en willen nemen, en overtuigend kunnen communiceren, brengen hem/haar op nieuwe concepten voor professionals, bedrijven en branches. Zijn/haar professionele leven is een leerreis (Senge) waarbij de reis als ‘dance of change’ intrigerender is dan de bestemming en waarbij hij/zij zich bewust is van de professionele positie binnen een team, organisatie of de maatschappij.


21


Beoordelingsaspecten: 1. Zelfsturend leervermogen 2. Effectieve en overtuigende communicatie 3. Omgevingsbewustzijn Prestatie-indicatoren: Eindniveau: De student: 1.1 Is nieuwsgierig en leergierig, staat open voor nieuwe kennis, ontwikkelingen en oplossingen uit andere disciplines 1.2 Toont inzet die ambitieus, gedreven en gepassioneerd is, om het beroep verder te ontwikkelen 1.3 Beschikt over metacognitieve (leer)vaardigheden (zoals doelen stellen, plannen, ren, evalueren en reflecteren) 2.1 Is communicatief vaardig, schriftelijke en mondeling 2.2 Kan anderen overtuigingen van onbekende, nieuwe inzichten 2.3 Houdt vast aan eigen visie 3.1 Onderzoekt nieuwe trends en ontwikkelingen in eigen en andere disciplines 3.2 Zoekt actief naar nieuwe kansen en mogelijkheden en benut deze 3.3 Zoekt nieuwe oplossingen en toepassingen met maatschappelijke betekenis

4. Methodologische kwaliteit en wetenschappelijke attitude Naast de bachelorhouding om evidence-based te werken en onderbouwde afwegingen te maken, heeft de Reflective Professional de neiging om voortdurend de gebruikte strategieën te evalueren. Dit wordt gevoed door een sterk analytisch-intellectueel vermogen en interesse in theoretische verdieping, om te komen tot nieuwe professionele en maatschappelijke ontwikkelingen. Beoordelingsaspecten: 1. Wetenschappelijke houding 2. Analytisch vermogen en vermogen tot theoretische verdieping 3. Kennis verwerven en delen

22



Prestatie-indicatoren: 5.Eindniveau: Excellent reflexief vermogen

De student: 1.1 Maakt onderbouwde afwegingen 1.2 Evalueert gebruikte strategieën 1.3 Stelt nieuwe (wetenschappelijke) vragen 2.1 Toont metacognitief vermogen, kan abstraheren 2.2 Zet analytisch vermogen in om te komen tot nieuwe professionele en maatschappelijke ontwikkelingen 2.3 Zet vermogen tot theoretische verdieping in om te komen tot nieuwe professionele en maatschappelijke ontwikkelingen 3.1 Voert toegepast onderzoek uit en publiceert onderzoeksresultaten 3.2 Doet actief aan kennisoverdracht door eigen kennis en ervaringen te delen met vertegenwoordigers van eigen en andere disciplines

De Reflective Professional heeft het vermogen vanuit een buitengewoon perspectief te reflecteren en te excelleren. Professionele distantie is voorwaardelijk voor het kunnen plaatsen van vraagstukken in een alternatief kader. Hij/zij heeft het vermogen tot een ‘paradigmashift’. De Reflective Professional heeft de neiging en het vermogen tot reflectie vanuit gesystematiseerde ervaring en theoretische modellen, is in staat om de grote vraagstukken van een professie op micro-, mesoen macroniveau te benoemen en er een standpunt over in te nemen. Creëert en articuleert steeds weer de eigen leervraag en die van de professionele omgeving. Vraagt maar creëert ook uitdagingen en nieuwe paradigma’s. Beoordelingsaspecten: 1. Vermogen tot reflectie vanuit een buitengewoon perspectief 2. Kritische distantie (helikopterview) ten opzichte van (beroeps)vraagstukken 3. Ontwikkeling van buitengewone persoonlijke leervragen en van buitengewone leervragen van de professionele omgeving


23


Prestatie-indicatoren: Eindniveau: De student: 1.1 Kan eigen ervaringen kritisch evalueren en in verband brengen met andere disciplines 1.2 Reflecteert op, en beoordeelt bestaande kennis vanuit een buitengewoon perspectief 2.1 Kan (beroeps)vraagstukken op micro-, mesoen macroniveau benoemen en er een standpunt over innemen 2.2 Kan originele oplossingsmogelijkheden ontwikkelen voor beroepsvraagstukken 3.1 Ziet beroepsproblemen als een uitdaging 3.2 Kan buitengewone verbeterdoelen stellen voor zichzelf en voor het beroep

6. Gedifferentieerde profielontwikkeling De Reflective Professional zal zich doorgaans binnen een specifiek profiel ontwikkelen en daarin hoogwaardig functioneren en zich onderscheiden. Dat kan in bijvoorbeeld de sfeer van ondernemerschap, leidinggeven of onderzoek zijn. Hij/zij is een vernieuwer in de beroepspraktijk, heeft een bepaalde sensitiviteit voor nieuwe trends in de maatschappij of de wereld, bepaalt professioneel verantwoordelijk en vernieuwend positie, creëert nieuwe kennis om bewust het systeem te verbeteren (double loop learning) of zelfs een branche of markt te veranderen (triple loop learning). Hij/zij creëert de dynamiek van innovatie (Nonaka en Takeuchi) en ziet leren als een maatschappelijke strijd om de toekomst (Hamel en Prahalad). Beoordelingsaspecten: 1. Eigen ontwikkelingsroute en –profiel 2. Continu leerproces, gericht op persoonlijke, professionele en maatschappelijke ontwikkeling Prestatie-indicatoren: Eindniveau: De student: 1.1 Kan eigen ontwikkelingsrichting aangeven 1.2 Kiest eigen weg om zijn/haar ontwikkeling vorm te geven 2.1 Is continu op zoek naar verbetering van zichzelf 2.2 Is continu op zoek naar verbetering van bedrijf, systeem, markt of branche

24



Gebruikte literatuur Bulthuis, P. (2010). Handleiding Competentiekaart.

Handleiding voor het samenstellen van competentiekaarten. Deventer/Enschede: Saxion: DOS afd. O&K.

Bulthuis, P. (2011). Handleiding HBO-niveau.

Handleiding voor het onderzoeken, realiseren en verantwoorden van het HBO-niveau. Deventer/Enschede: Saxion: DOS afd. O&K.

Coppoolse, R., Witteman, J., Eijl, P. van (z.j). Boven het maaiveld (A). Utrecht: Hogeschool Utrecht (in samenwerking met de werkgroep Sirius).

Hendriks, P. (2011). Profiel reflective professional. Saxion (ihkv Sirius).

Saxion Programma Excelleren. (2011).

Deel 2: De reflective professional en ontwerpprincipes voor honours programmes, verkennend onderzoek inzake student, docent en leeromgeving (Sirius). Enschede: Saxion.


25


26



3. Ontwerpprincipes voor honours programma’s

3.1 Student door:

In het onderwijs staat de student centraal. Maar aan welke kenmerken voldoet nou een excellente student, en hoe kun je die excellentie stimuleren. In dit hoofdstuk worden ontwerpprincipes gegeven vanuit de invalshoek ‘de student’. Achtereenvolgens worden de thema’s: type student, onzekerheid en motivatie besproken.

Type student Het is vrijwel onmogelijk om dé honoursstudent te beschrijven. Er zijn echter wel gemeenschappelijke kenmerken van potentiële honoursstudenten te noemen, waar bij de ontwikkeling van Honours Programma’s rekening mee kan worden gehouden. Hiervoor zijn enkele ontwerpprincipes geformuleerd. Ontwerpprincipes: geef de studenten ruimte om tot nieuwe kennis en ideeën te komen; bied regelmatig ruimte voor samenwerking; stel hoge eisen; houd bij de selectie van studenten rekening met motivatie, creativiteit en leervermogen. De excellente student is een student die actief deelneemt aan de transformatie en integratie van kennis, gevolgtrekkingen, het nemen van beslissingen en het plannen van processen. Deze student kan reflectief en abstract denken en daarmee nieuwe ideeën ontwikkelen. Bovendien stelt de excellente student vragen bij bestaande kennis om die kennis beter te begrijpen of bij te kunnen stellen. Excellente studenten vinden het fijn als er hoge eisen aan hun presteren gesteld worden. Op die manier hebben zij het gevoel echt verder

Ontwerpprincipes voor honours programma’s

Mark Gellevij

Jolise ‘t Mannetje

Simone van der Donk

27

Hoofdstuk

3

In dit deel worden op basis van de beschikbare evidence base, verkregen uit literatuuronderzoek, ontwerpprincipes geformuleerd vanuit drie invalshoeken: de excellente student, de docent in een honours programma, en de excellente leeromgeving.


gebracht te worden en niet te blijven ‘hangen’ op het niveau waarop ze zich reeds bevinden. Begaafde studenten werken graag op hoog niveau sámen met anderen, in een niet competitieve setting. Ze willen niet het gevoel hebben zich constant ten opzichte van anderen te moeten bewijzen, maar willen wel van elkaars talenten gebruikmaken. Bij de selectie van excellente studenten moet rekening worden gehouden met hun motivatie, creativiteit en leervermogen. Studenten die deze kenmerken bezitten vragen om leren op een hoger tempo, met minder herhaling en met meer intellectuele uitdaging (2, 3, 4, 5). Voorbeeld bij: Houd bij de selectie van studenten rekening met motivatie, creativiteit en leervermogen.

Studenten moeten 60 ECTS hebben, vervolgens schrijven zij een motivatiebrief en komen ze voor een sollicitatiegesprek. Hierop volgend wordt een creativiteitstest afgenomen waarin het “out-of–the-box” denken wordt gemeten.

Onzekerheid Begaafde studenten hebben de vermogens om het onderwijsaanbod aan te kunnen, maar zijn daar zelf niet altijd van overtuigd. Dat kan door negatieve ervaringen tijdens hun eerdere onderwijsloopbaan komen. Om rekening te houden met mogelijke onzekerheid van begaafde studenten, is een aantal ontwerpprincipes opgesteld. Ontwerpprincipes: bevestig studenten in hun eigen kunnen; maak de studenten bewust van hun eigen vermogens; laat de docenten hun vertrouwen in de studenten tonen. Begaafde studenten zijn vaak erg onzeker over hun eigen kunnen. Ze zoeken bevestiging bij hun docenten, ook al hebben ze al verschillende bronnen gevonden die hun bevindingen ondersteunen. Docenten moeten vertrouwen tonen in het vermogen van de studenten, zodat de begaafde studenten leren vertrouwen op hun eigen kunnen. Uiteraard moet het beeld dat studenten van zichzelf krijgen op een goed en eerlijk beeld van hun eigen mogelijkheden en grenzen gebaseerd zijn. Hierin is een belangrijke rol voor de docenten weggelegd (2, 6).

28



Voorbeeld bij: Maak studenten bewust van hun eigen vermogens.

De studenten merken gedurende hun project waar ze nog hiaten hebben in hun kennis. Ze organiseren dan zelf deze kennisverwerving. De docenten en begeleiders monitoren het proces.

Motivatie Dat motivatie belangrijk is voor succes in het onderwijs is algemeen bekend. Omdat Honours Programma’s extra programma’s zijn naast de reguliere bachelor, behoeft de motivatie van deelnemers extra aandacht. De volgende ontwerpprincipes geven hiervoor enige houvast. Ontwerpprincipes: zorg dat de studenten gemotiveerd zijn en blijven; laat studenten elkaar motiveren middels teamwerk, de honours community en extra-curriculaire activiteiten; zorg dat de gemotiveerde studenten regelmatig kunnen samenwerken. Zo worden ze niet gedemotiveerd door ongemotiveerde medestudenten. De motivatie van studenten is een factor die veel invloed heeft op het slagen van de student in een excellentietraject. Honoursstudenten hebben over het algemeen bij aanvang al een sterke interne drive en zijn zeer gemotiveerd. Studenten stimuleren en motiveren elkaar verder tijdens het programma. Dat gebeurt vooral in teamwerk, honourscommunities en tijdens extra-curriculaire activiteiten. Het is daarom belangrijk aandacht te besteden aan de groeperingsvormen van excellente studenten. In het reguliere programma ervaren zij het vaak als demotiverend als ze alleen of vooral samenwerken met onvoorbereide en/of ongemotiveerde medestudenten. Wanneer de studenten zeer gemotiveerd zijn werkt dat ook motiverend voor docenten. De meeste docenten zullen daarom graag in een Honours Programma les willen geven (4, 5, 7, 8, 9).


29


Voorbeeld bij: Laat studenten elkaar motiveren middels teamwerk, de community en extra-curriculaire activiteiten.

De studenten organiseren zelf, als groep, een activiteit in het buitenland. Binnen de groep waarderen studenten elkaars talenten en laten zich daardoor stimuleren. Ze willen echt in één jaar hun propedeuse halen.

Voorbeeld bij: Zorg dat de studenten gemotiveerd zijn en blijven.

De studenten krijgen gastcolleges van wervelende personen die succesvol zijn in het bedrijfsleven. Volgens de coördinator kunnen deze personen de studenten beter prikkelen en motiveren dan een docent die vertelt hoe je succesvol zou kunnen worden.

3.2 Docent en begeleiding In Honours Programma’s is een bijzondere rol weggelegd voor de (begeleidende) docent. Deze wijkt soms af van de rollen in reguliere programma’s. In dit hoofdstuk worden de thema’s: type docent, sturing, mentoring, feedback, externe contacten, en flexibiliteit onder de loep genomen.

Type docent Evenals het type student voor Honours Programma’s is ook het type docent dat geschikt is om les te geven in een Honours Programma niet eenduidig te beschrijven. De discussie of een docent in een Honours Programma zelf excellent moet zijn, is levendig. Toch zijn ook hier enkele ontwerpprincipes te geven, waar docenten in een Honours Programma aan moeten voldoen. Ontwerpprincipes: een docent in een Honours Programma moet zijn/haar eigen passie en visie kennen en deze aan studenten laten zien; een docent in een Honours Programma moet voldoende kennis hebben om een relatie te leggen tussen kennis en samenleving; een docent in een Honours Programma moet inspirerend, open en toegankelijk zijn;

30



een docent in een Honours Programma moet duidelijk en gestructureerd lesgeven en duidelijke hoge eisen stellen; een docent in een Honours Programma moet open staan voor ideeën vanuit studenten. Een goede honoursdocent kan in enkele steekwoorden worden omschreven: interesse, studenten betrekken, uitdagen, inspireren en eisen kunnen stellen. Daarnaast moeten honoursdocenten inspirerend zijn en moeten ze vriendelijk en toegankelijk zijn, ook na afloop van colleges. De honoursdocent moet een open, openhartig, oplettend, waarderend en eerlijk persoon zijn. Docenten moeten hun eigen passie en visie kennen en deze aan studenten laten zien. Als docenten hoge verwachtingen hebben van studenten, moeten ze zelf ook op hoog niveau werken. Om de hoge verwachtingen waar te kunnen maken, moeten honoursdocenten duidelijk en gestructureerd lesgeven en duidelijke criteria hebben van wat zij van studenten verwachten. Daarnaast is een goede honoursdocent zelf op enkele gebieden vakinhoudelijk specialist en kan hij of zij indien nodig de expertise van anderen inhuren. Hij of zij moet voldoende kennis hebben om de relatie te kunnen leggen tussen kennis en samenleving. Binnen het honoursonderwijs behoort de docent geen oordelende rol te hebben, maar open te staan voor ideeën en discussiepunten van studenten. Op die manier kan de docent, door vragen te stellen die gericht zijn op het uitbouwen of verhelderen van ideeën en niet op het testen van kennis, het leerproces bij studenten optimaal stimuleren. Om dat te kunnen bereiken moet een docent op een behoorlijk hoog niveau vraagtechnieken beheersen (2, 8, 9, 10, 11, 12). Voorbeeld bij: Een docent in een Honours Programma moet open staan voor ideeën vanuit studenten.

studenten van HP Liberal Arts & Science

De docent stimuleert het discussiëren van studenten door steeds een ander standpunt in te nemen. Studenten komen daardoor met interessante argumenten om de docent van gedachten te veranderen. Hiermee is de discussie en het onderwerp niet het doel, maar een middel wat de docent inzet om het ‘leren leren’ van studenten te stimuleren.


31


Voorbeeld bij: Een docent in een Honours Programma moet voldoende kennis hebben om een relatie te leggen tussen kennis en samenleving. De docenten voor het Honours Programma zijn door hun manager gevraagd. Zij moeten minimaal een masteropleiding hebben voltooid, goede didactische kwaliteiten hebben en een heel goed beeld van het werkveld hebben. Daarnaast moeten ze bereid zijn om samen deze nieuwe weg in te slaan. Verder moeten het, voor de studenten, inspirerende mensen zijn.

Voorbeeld bij: Een docent in een Honours Programma moet duidelijk en gestructureerd lesgeven en duidelijke hoge eisen stellen. Daar waar de opdrachten/ toetsproducten uit het reguliere programma worden beoordeeld op vier niveaus, worden dezelfde producten voor honoursstudenten op een vijfde niveau beoordeeld. Er worden daarmee hogere eisen gesteld. De beoordelingscriteria worden per product omschreven.

Sturing De sturing van excellente studenten vraagt soms om andere methoden dan de sturing van studenten uit de reguliere bachelor. Bovendien vraagt dit soms om aanpassing van de bestaande leeromgeving. Bij de vormgeving van de sturing en leeromgeving geven de volgende ontwerpprincipes ondersteuning. Ontwerpprincipes: excellente studenten hebben behoefte aan keuzevrijheid; geef niet te veel vrijheid, maar bied ook structuur en duidelijkheid. Stel eisen; bied ondersteuning om studenten verder te brengen in hun zone van naaste ontwikkeling; de leeromgeving moet structuur bieden, maar ook flexibel zijn. Honoursstudenten hebben over het algemeen een sterke interne drive en hebben daarom behoefte aan autonomie. Naast autonomie hebben excellente studenten ook behoefte aan keuzevrijheid. Deze keuzevrijheid en autonomie moeten echter niet te groot zijn. Een valkuil is om te verwachten dat

32



honoursstudenten (direct) in staat zijn hun hele leerproces zelf vorm te geven en te sturen. Getalenteerde studenten moeten ook leren hoe ze hun eigen leerproces kunnen sturen. Doelen formuleren, bronnen vinden, activiteiten plannen, producten maken, evalueren en presenteren zijn hierbij belangrijke vaardigheden. Ook excellente studenten hebben behoefte aan structuur en deadlines. De docent moet daarom zorgen voor voldoende keuzevrijheid, maar vooral ook structuur en duidelijkheid in het leerproces. Excellente studenten vinden het fijn als er hoge eisen gesteld worden, maar om aan deze eisen te kunnen voldoen is goede ondersteuning uiteraard noodzakelijk. De docent heeft als taak de studenten te laten werken en te begeleiden in hun zone van naaste ontwikkeling. De uit te voeren taak moet iets moeilijker zijn dan de student zelfstandig aan zou kunnen. De docent begeleidt de student hierin en zorgt ervoor dat de student de taak uiteindelijk wel zelfstandig en docent-onafhankelijk uit kan voeren. Ter ondersteuning van de kenmerken van excellente studenten en docenten in een Honours Programma, moet de leeromgeving voldoende structuur bieden om alle leerprocessen te faciliteren. Daarnaast moet de leeromgeving voldoende flexibel zijn om tegemoet te komen aan de kenmerken van de verschillende studenten. Zij moeten eigenaarschap over deze leeromgeving kunnen ontwikkelen, waarbij hun gevoel van autonomie gestimuleerd wordt (2, 3, 4, 5, 6, 8, 12, 13, 14, 15). Voorbeeld bij: Excellente studenten hebben behoefte aan keuzevrijheid.

Voor een deel van de extra studiepunten kiezen studenten zelf hun projecten. Er ligt een aanbod van onderzoeksvragen of -thema’s waaruit zij een keuze kunnen maken. De competenties die studenten moeten aantonen staan vast, maar de manier waarop ze deze competenties willen behalen en willen aantonen is vrij.


33


Mentoring Mentoring is steeds gangbaarder in het huidige onderwijs. Er is helaas geen kant-en-klaar concept hoe deze mentoring vormgegeven moet worden. Er zijn wel principes te formuleren om hier meer ervaring mee op te doen. De opzet van mentoring moet in de praktijk verder onderzocht en uitgeprobeerd worden. Ontwerpprincipes: docenten in een Honours Programma hebben een rol als mentor. Hij of zij is meer een partner in leren dan een autoriteit; mentoring door ouderejaars studenten of mensen uit het werkveld wordt door verschillende auteurs als onmisbaar gezien. Waar in sommige onderzoeken het gebruik van mentoring als onmisbaar wordt gezien, zetten andere auteurs vraagtekens bij de opzet van deze mentoring. Het zou daarom goed zijn als hier meer ervaring mee op wordt gedaan. Om mentoring vorm te geven kunnen ouderejaars studenten of mensen uit het werkveld optreden als mentor van de studenten. De mentor heeft een ondersteunende rol binnen het leer- en ontwikkelingsproces van de student. Ook docenten zullen een rol krijgen die veel mentoring bevat. De docenten in een Honours Programma moeten geen oordelende rol hebben, maar open staan voor ideeën en discussiepunten vanuit de studenten. Een docent wordt dan meer gezien als discussiepartner of mentor dan als superieur (2, 3, 9, 12, 16). Voorbeeld bij: Mentoring door ouderejaars studenten of mensen uit het werkveld wordt door verschillende auteurs als onmisbaar gezien.

Alle studenten krijgen een gezel toegewezen als mentor, een ouderejaars uit het programma. Daarnaast worden zowel de student als de gezel begeleid door een meester, een ervaren professional. Hierbij wordt de leerling-meestergezel structuur uit de middeleeuwen op een moderne manier toegepast.

34


Saxion Programma Excelleren .

Voorbeeld bij: Docenten in een Honours Programma hebben een rol als mentor. Hij of zij is meer een partner in leren dan een autoriteit.

In het tweede jaar van het Honours Programma gaan veel studenten naar het buitenland op stage. Hierdoor is het moeilijk om bijeenkomsten te plannen. Om dit gemis aan bijeenkomsten op te vangen, krijgt elke student een docent als tutor toegewezen. Deze tutor begeleidt de student (op afstand) bij het schrijven van essays.

Feedback Het geven van feedback is belangrijk om de ontwikkeling van studenten te sturen en te stimuleren. Honoursstudenten vragen of wensen soms andere vormen van feedback dan studenten in reguliere programma’s. Hierbij gelden de volgende principes: Ontwerpprincipes: laat docenten regelmatig feedback geven; geef feedback zoveel mogelijk individueel; maak gebruik van peer-feedback door mede-studenten of mensen uit het werkveld; richt beoordelingen en feedback vooral op het proces en niet (in de eerste plaats) op het product. Leren reflecteren op het eigen handelen komt in de definitie van de Saxion Reflective Professional als een van de kernbegrippen naar voren. Feedback kan hier een belangrijke rol in hebben. Door het geven en ontvangen van feedback kunnen de studenten optimaal hun persoonlijke talent ontwikkelen. De docenten moeten daarom veelvuldig feedback geven aan de studenten. Excellente studenten ontvangen feedback graag individueel, zowel wanneer het gaat om positieve als negatieve feedback. Dit hangt deels samen met de eerder genoemde onzekerheid. Honoursstudenten zoeken bevestiging, maar willen niet het gevoel hebben af te gaan ten opzichte van anderen. Ook peer-feedback is een goede en prettige vorm van feedback die de ontwikkeling van zowel de feedbackgever als –ontvanger stimuleert. Vaak bevatten excellentietrajecten werkvormen in kleine groepjes, waarbij de actieve deelname van studenten en het geven van peer-feedback worden gestimuleerd. De talenten van de studenten worden dan gebruikt


35


om elkaar verder te helpen. Deze peer-feedback kan ook goed door mensen uit het werkveld worden gegeven, zodat een link wordt gelegd met het werkveld waar de studenten later in terecht zullen komen. Welke vorm van feedback of beoordeling ook wordt gekozen, het is belangrijk dat hierin vooral het proces centraal staat. Doordat de studenten veel keuzevrijheid hebben, zal een productbeoordeling vaak lastig en onwenselijk zijn. Bovendien zorgt feedback op het proces ervoor dat studenten zich optimaal kunnen ontwikkelen (2, 9, 12, 17). Voorbeeld bij: Maak gebruik van peer-feedback door medestudenten of mensen uit het werkveld. Studenten gaan met mensen in bedrijven in gesprek over hun essays. Daarnaast geven studenten peer-feedback op elkaars essays. Dat organiseren ze zelf.

Externe contacten Externe contacten zijn voor een opleiding erg belangrijk. Op deze manier kunnen studenten kennismaken met het werkveld en kan het werkveld kennismaken met toekomstige werknemers. Bij het opzetten van externe contacten moet rekening worden gehouden met de volgende principes. Ontwerpprincipes: HBO excellentie is gericht op professionele excellentie. Contacten met bedrijven en instellingen uit het werkveld zijn daarom erg belangrijk; feedback kan, voor de ‘echtheid’ van opdrachten, ook door mensen uit het werkveld worden gegeven. De Honours Programma’s in het HBO richten zich op professionele excellentie: de studenten zijn toekomstige excellente beroepsbeoefenaars. Het is daarom belangrijk dat er tijdens de opleiding contact is met bedrijven en instellingen uit het werkveld. Studenten geven aan deze contacten erg belangrijk te vinden. Ook feedback kan door mensen uit het werkveld worden gegeven, waardoor studenten al tijdens hun studie leren om te gaan met de verwachtingen, wensen en eisen uit het werkveld. Om met externe contacten tegemoet te komen aan de wensen van studenten, kan gebruik gemaakt worden van ex-

36



terne projecten, opdrachten in een internationale context en onderzoeksprojecten die gelinkt zijn aan externen of lectoraten. Ook multidisciplinaire samenwerking (met studenten en bedrijven uit verschillende richtingen) wordt door studenten als positief ervaren (4, 7, 9, 11). Voorbeeld bij: HBO excellentie is gericht op professionele excellentie. Contacten met bedrijven en instellingen uit het werkveld zijn daarom erg belangrijk.

Studenten voeren opdrachten uit die afkomstig zijn uit het bedrijfsleven. Ze krijgen gastcolleges en gaan in discussie met de gastdocenten die in het werkveld werkzaam zijn. De betrokken bedrijven spelen ook een rol in de beoordeling van het ontwikkelde product.

Voorbeeld bij: Feedback kan, voor de ‘echtheid’ van opdrachten, ook door mensen uit het werkveld worden gegeven.

Tijdens de drie jaren van het Honours Programma, zetten studenten een eigen onderneming op. Na de formele afsluiting van het programma, volgt een beoordeling door het werkveld. Wanneer investeerders uit het werkveld bereid zijn geld te steken in de ondernemingsplannen van de student, is hij of zij eigenlijk pas echt geslaagd.

Flexibiliteit Honours Programma’s worden ontwikkeld om de individuele ontwikkeling van getalenteerde studenten te ondersteunen. Een statisch vaststaand programma kan hieraan niet altijd tegemoet komen. Het programma zal flexibel moeten worden opgezet, aan de hand van de volgende ontwerpprincipes. Ontwerpprincipes: stel de student centraal, niet de leerstof of docent; houd niet te strikt vast aan vooraf opgestelde leerdoelen (of formuleer deze ruim). In het Honours Programma moeten de studenten centraal staan en niet de docent of leerstof. Het programma is immers opgezet om de talenten van de studenten tot bloei te kunnen laten komen. Er moet ruimte zijn voor de ontwikkeling van nieuwe ideeën die voortkomen uit het leer- en ontwikkelingsproces van de studenten. Het is daarom belangrijk dat docenten niet te strikt vasthouden aan vooraf opgestelde leerdoelen. Dat kan de motivatie en creativiteit van studenten


37


belemmeren en ervoor zorgen dat de aangeboden leeractiviteiten niet voldoende aansluiten bij de ontwikkelingen en interesses van de studenten (2, 5, 15). Voorbeeld bij: Houd niet te strikt vast aan vooraf opgestelde leerdoelen (of formuleer deze ruim). Het programma wordt op deze manier aangeboden, maar de studenten mogen het aanpassen. Het is hun programma. De studenten leiden zelf de bijeenkomsten. De ervaring leert dat ze het wel prettig vinden om structuur te hebben.

Voorbeeld bij: Stel de student centraal, niet de leerstof of docent.

Het belangrijkste is dat studenten in een flow komen, ze moeten in hun element zijn en hun eigen passie vinden. De inhoud van het programma staat vast, de volgorde van aanbieden niet. Dat hangt af van de ontwikkeling die de studenten doormaken.

3.3 Leeromgeving en programma Student en docent opereren in een leeromgeving. Buiten de bijzondere kenmerken en daaraan gerelateerde ontwerpprincipes voor student en docent in excellentietrajecten, vraagt een Honours Programma om een aangepaste leeromgeving. De ontwerpprincipes voor zo’n excellentie bevorderende leeromgeving zijn in dit hoofdstuk onderverdeeld in de volgende thema’s: wezenlijk andere inhoud en werkvormen, kennis, samenwerken, community, online?, en contact met de academie.

Wezenlijk andere inhoud en werkvormen Een Honours Programma is een programma dat naast de reguliere bachelor wordt aangeboden. Vanwege deze andere positie en deels andere doelgroep, zal het programma op een andere manier vormgegeven moeten worden. Bij deze vormgeving kunnen de volgende principes gebruikt worden. Ontwerpprincipes: zorg dat de inhoud en werkvormen van het Honours Programma duidelijk verschillen van de reguliere bachelor; zorg voor verbreding en verdieping; varieer in werkvormen;

38



geef opdrachten die ‘echt’ zijn en formuleer deze beknopt; bied ruimte voor verschillende oplossingen. Honoursstudenten kiezen, als het goed is, niet zomaar voor het volgen van een Honours Programma. Zij zoeken extra uitdaging naast hun reguliere bachelorstudie. Die extra uitdaging vinden ze in een Honours Programma, als de gebruikte didactiek en manieren van leren wezenlijk anders zijn dan binnen het gewone curriculum. Het moet niet ‘meer van hetzelfde’, maar ‘anders’ zijn. Dat ‘anders’ kan zich bevinden op het gebied van inhoud en op het gebied van werkvormen. Het programma moet verbredend en verdiepend zijn, waarmee het aansluit op het profiel van de Reflective Professional. Studenten moeten uitgedaagd worden te werken op hogere cognitieve niveaus. Studenten worden gestimuleerd tot actieve deelname, doordat in Honours Programma’s vaak gebruik wordt gemaakt van werkvormen in kleine groepen. De opdrachten die excellente studenten krijgen moeten uitdagen tot het verbinden van bestaande kennis met nieuwe kennis. Deze opdrachten moeten beknopt geformuleerd zijn, liefst afkomstig zijn uit de ‘echte’ praktijk en ruimte geven voor verschillende oplossingsrichtingen. Bovendien moeten de opdrachten ‘actueel’ zijn. Opdrachten die al jaren onveranderd gebruikt worden, stimuleren en motiveren de studenten vaak niet. De opdrachten en vakken moeten aansluiten bij de interesses van de studenten en hen uitdagen en prikkelen. Er moet een bepaalde keuzevrijheid worden geboden, zodat studenten hun eigen invulling kunnen bepalen. De docent in een excellentietraject moet ervoor zorgen dat de leeractiviteiten aan de behoeften en interesses van individuele studenten en de groep studenten als geheel tegemoet komen (2, 4, 8, 9, 10, 11, 13, 17). Voorbeeld bij: Geef opdrachten die ‘echt’ zijn en formuleer deze beknopt.

Studenten werken samen als een ‘echt bedrijf’. Hierbinnen moeten ze zelf opdrachten verwerven en zorgen voor de bekostiging. Als echt bedrijf voeren ze deze opdrachten uit.


39


Voorbeeld bij: Zorg dat de inhoud en werkvormen van het Honours Programma duidelijk verschillen van de reguliere bachelor.

Bijna elk Honours Programma zou hier als voorbeeld kunnen dienen. De insteek van de meeste programma’s is ook om echt iets anders te bieden dan de reguliere opleiding. Om de verscheidenheid van de programma’s aan te geven, volgen enkele voorbeelden. Twee programma’s kiezen duidelijk voor een ondernemers-insteek, een aantal programma’s heeft een hele nauwe samenwerking met het bedrijfsleven in de vorm van stage en opdrachten. Er is een programma dat een geheel nieuwe leeromgeving heeft ontwikkeld. Een aantal programma’s zet in op brede persoonlijke ontwikkeling. Uiteraard zijn er ook programma’s die kiezen voor een combinatie van deze insteken of die voor meer vakinhoudelijke verdieping kiezen (eventueel met een pre-master naar de universiteit).

Voorbeeld bij: Varieer in werkvormen.

Een aantal werkvormen die binnen ons HP aan bod komen zijn: onderzoeksprojecten, ontwerpprojecten, samenwerken, zelfstudie, intervisie, simulaties, workshops en symposia.

Kennis De excellente student heeft, over het algemeen, een behoorlijk cognitief niveau en kijkt daarom anders naar kennis. De plaats van kennis behoeft daarom, bij de ontwikkeling van Honours Programma’s, de nodige aandacht. Hiervoor zijn enkele ontwerpprincipes opgesteld. Ontwerpprincipes: 1. kennis staat niet centraal in Honours Programma’s, wel de toepassing van kennis; 2. kennis moet gekoppeld worden aan situaties in de samenleving; 3. docenten moeten voldoende kennis bezitten en weten waar ze extra kennis kunnen inroepen; 4. door verschillende kennisgebieden (al dan niet bij verschillende studenten) samen te brengen, kan een oplossing voor interdisciplinaire vraagstukken worden gevonden.

40



De excellente student neemt kennis niet zonder meer voor waar aan. Deze studenten stellen vragen bij bestaande kennis om die beter te kunnen begrijpen of bij te kunnen stellen. De vragen die de docent stelt moeten gericht zijn op het uitbouwen of verhelderen van ideeën en niet op het testen van kennis. Studenten moeten door deze vragen uitgedaagd worden tot denken en werken op hogere cognitieve niveaus. Ook van docenten in een Honours Programma wordt een bepaald kennisniveau verwacht. Zij moeten zelf op enkele gebieden inhoudelijk specialist zijn en wanneer dat nodig is de expertise van anderen kunnen inhuren. Bovendien moet hij of zij voldoende kennis hebben en de relatie kunnen leggen tussen kennis en samenleving. In veel Honours Programma’s wordt gewerkt in multi-disciplinaire groepen. Dit sluit aan bij het kenmerk van de Reflective Professional om buiten het eigen vakgebied te kunnen denken. Om studenten samen aan multi-disciplinaire problemen te kunnen laten werken, moeten de studenten voorkennis hebben van elk van deze disciplines. Dat betekent niet dat elke student van elk gebied kennis moet hebben, maar binnen de groep moeten wel al deze kennisgebieden aanwezig zijn. Zo kunnen de studenten deze verschillende voorkennis samenbrengen om een holistisch begrip van een overkoepelend concept of probleem te krijgen (2, 10, 13). Voorbeeld bij: Kennis moet gekoppeld worden aan situaties in de samenleving.

Elke vrijdag krijgen de studenten een paar uur colleges. De informatie uit die colleges passen ze vervolgens direct toe op een casus, die ze in hun team bediscussiëren. Vervolgens wordt dit binnen de hele groep bediscussieerd. In elk discussieteam zit ook een medewerker uit het bedrijfsleven en de casus is uit het bedrijfsleven afkomstig.

Voorbeeld bij: Kennis staat niet centraal in Honours Programma’s, wel de toepassing van kennis.

Studenten krijgen niet de verdiepende en wetenschappelijke kennis aangeboden. Daarvoor is er namelijk een ander (3+1) traject, waarbij de studenten tijdens de bachelor al een pre-master kunnen volgen. In het Honours Programma staat de aansluiting op het werkveld centraal. De kennis die ze hiervoor nodig hebben, leren ze tijdens het programma toe te passen.


41


Samenwerken Samenwerkingsopdrachten nemen in het onderwijs een steeds belangrijkere rol in. Ook bij de ontwikkeling van Honours Programma’s zal de nodige aandacht aan samenwerking moeten worden besteed. Houd daarbij rekening met de volgende ontwerpprincipes. Ontwerpprincipes: zorg dat excellente studenten kunnen samenwerken met anderen van gelijk niveau; excellente studenten werken graag samen in een nietcompetitieve setting; zorg dat de groeperingsvormen regelmatig (kunnen) wisselen; teamwerk met studenten uit verschillende richtingen kan zorgen voor oplossingen voor een overkoepelend probleem. Samenwerken met gelijkgestemden is voor excellente studenten erg belangrijk. Begaafde studenten werken graag op een hoog niveau samen met anderen, in een niet-competitieve situatie. Vanuit de reguliere bacheloropleiding zullen excellente studenten gewend zijn samen te werken met studenten van een lager niveau, waardoor samenwerking op gelijk niveau erg stimulerend kan werken. De samenwerkingsvorm moet niet statisch zijn. Excellentietrajecten bevatten meestal werkvormen waarbij actieve deelname en samenwerking, mede door de kleine groepen, worden gestimuleerd. De leeromgeving moet dit ondersteunen door mogelijkheden te bieden voor verschillende groeperingsvormen van studenten en moet het mogelijk maken dat hierin gewisseld kan worden. Een andere mogelijke samenwerkingsvorm is multi-disciplinair. Zoals eerder genoemd kunnen studenten uit verschillende richtingen samenwerken aan multi-disciplinaire vraagstukken, waardoor een oplossing ontwikkeld kan worden die deze disciplines overstijgt. De samenwerking heeft hierin een duidelijke meerwaarde, omdat kennis uit verschillende vakgebieden zo kan worden samengebracht (2, 4, 5, 8, 9, 15, 17).

42



Voorbeeld bij: Teamwerk met studenten uit verschillende richtingen kan zorgen voor oplossingen voor een overkoepelend probleem En bij: Zorg dat de groeperingsvormen regelmatig (kunnen) wisselen.

Studenten van verschillende opleidingen kunnen op basis van hun persoonlijke competentie-ontwikkeling voor een bepaald project kiezen. De studenten die kiezen voor hetzelfde project vormen een multidisciplinair projectteam. Zij zullen inhoudelijk begeleid worden door een lectoraat of een externe opdrachtgever. Samen zullen ze binnen dit project aan een oplossing werken. Bij een volgend project kan de samenstelling van het projectteam totaal anders zijn.

Voorbeeld bij: Zorg dat excellente studenten kunnen samenwerken met anderen van gelijk niveau.

Studenten van verschillende opleidingen kunnen binnen het Honours Programma samenwerken. Ondanks hun verschillende achtergrond hebben ze allemaal een drive om te presteren. Bovendien voldoen ze allemaal aan het niveau dat het Honours Programma vraagt. Deze gemeenschappelijke deler kunnen ze onderling versterken en wellicht ook overbrengen op studenten uit het reguliere programma.

Community In literatuur over Honours Programma’s komt de term ‘community’ vaak voor. Om deze community vorm te geven, volgen enkele ontwerpprincipes. Ontwerpprincipes: maak gebruik van een kleine groep vaste docenten; geef de Honours Programma’s een eigen plek; houd daarnaast ook oog voor contact met reguliere studenten. Studenten die deelnemen aan een Honours Programma kunnen elkaar tijdens dat programma stimuleren en motiveren. Dat gebeurt vooral in teamwerk, binnen de honourscommunity en tijdens extra-curriculaire activiteiten. De vorming van een honourscommunity kan de binding tussen studenten onderling en tussen studenten en het programma bevorderen. Een vaste, kleinschalige plek versterkt het gevoel van vertrouwdheid. Ook het gebruik van een kleine groep vaste docenten zorgt voor een stuk vertrouwdheid en is daarom


43


aan te bevelen. Zo kunnen docenten en studenten elkaar binnen de community wederzijds motiveren en inspireren. Deze relatie tussen studenten en docenten komt in diverse studies zelfs als cruciaal naar voren. Het betekent niet dat honoursstudenten in een volledig apart traject in een afgesloten ruimte moeten worden geplaatst. Ook het contact met reguliere studenten is belangrijk, mede omdat de studenten in hun latere werk ook te maken zullen krijgen met mensen van verschillende niveaus (4, 7, 9, 10, 11). Voorbeeld bij: Maak gebruik van een kleine groep vaste docenten.

Naast kenniskringleden die lessen verzorgen, hebben de studenten een mentor. Deze mentor is het vaste aanspreekpunten van de eerstejaars HP-studenten. De mentor is bij een groot aantal lessen aanwezig en heeft individuele gesprekken met de student. Om de groep vaste docenten beperkt te houden is de mentor, als lid van een kenniskring, tevens verantwoordelijk voor de invulling van de lessen die door het betreffende lectoraat worden verzorgd.

Voorbeeld bij: Geef de Honours Programma’s een eigen plek.

De HP-studenten hebben een eigen ruimte met daarin boeken en computers waarvan zij gebruik mogen maken. Deze ruimte mogen ze zelf aankleden.

Voorbeeld bij: Houd daarnaast ook oog voor contact met reguliere studenten.

Binnen projecten en bij het kamp nemen de honoursstudenten gewoon deel aan het reguliere programma. Op die manier horen zij ook gewoon bij hun jaargroep en zijn ze als honoursstudenten geen aparte groep.

44



Online? Voor alle leermiddelen, online of offline, geldt dat ze ondersteunend moeten zijn voor het leerproces. Online ondersteuning moet geen doel op zich worden, maar een middel. Het is dus niet noodzakelijk dat er gebruik wordt gemaakt van online leermiddelen of ondersteuning. Vandaar dat er achter dit kopje een vraagteken staat. De volgende principes zijn dan ook vooral ter overweging bedoeld. Ontwerpprincipes: er kan worden gekozen voor het gebruik van een forum. Houd er wel rekening mee dat openbaarheid ook voor remming kan zorgen; het goed gebruik van een forum vraagt om uitleg vooraf en integratie met het leerproces in de klas; wellicht is het Renzulli Learning System een mooie aanvulling voor de Honours Programma’s van enkele academies. Wanneer gekozen wordt voor een online mogelijkheid tot kennisdeling (een forum), moet er rekening mee worden gehouden dat alle medestudenten de posts kunnen lezen. Dit kan ervoor zorgen dat studenten geremd worden in hun reacties. Het is belangrijk dat studenten eerst uitleg krijgen over het gebruik van dit forum en de vaardigheid bezitten om te reflecteren. Wanneer dit forum dan werkelijk deel uitmaakt van het leerproces en aansluit bij het leerproces in de klas, blijken alle studenten daar volgens onderzoek actief aan deel te nemen. Het forum kan de kennisopbouw bij studenten dan mede faciliteren. Een andere mogelijkheid om het leerproces online te ondersteunen is het Renzulli Learning System (RLS). Dit online programma legt van elke student een portfolio aan en ondersteunt de studenten door middel van onderzoeksideeën en suggesties van bronnen. Bovendien brengt dit programma het leerproces van de student goed in beeld. RLS is primair bedoeld voor middelbare scholieren, maar wellicht is het programma toepasbaar op het HBO. Voor het gebruik van RLS zal echter een abonnement moeten worden afgesloten (6, 18).


45


Contact metbij: Het de academie Voorbeeld goed gebruik van een forum vraagt om uitleg vooraf en integratie met het leerproces in de klas.

Zoals in de omschrijving al staat moet het gebruik van een forum of andere digitale leermiddelen alleen worden ingezet als het ondersteunend is voor het leerproces. Het moet geen doel op zich worden. In de praktijk blijkt dat maar binnen een beperkt aantal HP’s hier een duidelijke rol voor is ingebouwd. Bij een aantal andere HP’s is een digitale leeromgeving in ontwikkeling. Een voorbeeld hiervan is het volgende: Via LinkedIn bouwen de studenten hun eigen actieve netwerk op. Dit netwerk nodigen ze ook uit tijdens een symposium dat ze zelf organiseren.

Het contact met de academie, faculteit of opleiding blijkt bij Honours Programma’s erg belangrijk te zijn. Excellente studenten hechten hier erg veel waarde aan. Het is dan ook zeker de moeite waard om hier tijdens het ontwerpproces, aan de hand van de volgende ontwerpprincipes, rekening mee te houden. Ontwerpprincipes: excellente studenten vinden een goede relatie met de opleiding/academie en docenten erg belangrijk; zorg voor voldoende contacturen (eerder meer dan minder dan in het reguliere traject); zorg voor publicatie, in wat voor vorm dan ook, van resultaten; leg in onderzoeksprojecten links met lectoraten. Honoursstudenten hebben meer sociale interactie (contact) met de academie dan reguliere studenten. Honoursstudenten vinden de relatie met medestudenten en met docenten dan ook erg belangrijk. Deze relatie blijkt zelfs cruciaal voor het slagen van studenten binnen Honours Programma’s. Mede doordat excellente studenten het contact zo belangrijk vinden, hebben zij behoefte aan meer contacturen dan reguliere studenten, ook al hebben ze deze uren wellicht niet nodig om zich de stof eigen te kunnen maken. Ook de verwerking van opgedane kennis en vaardigheden kan daarom grotendeels in contacturen plaatsvinden.

46



Daarnaast is het belangrijk dat de opleiding (academie) interesse toont in het werk van de studenten. Eventueel kan dit werk in welke vorm dan ook worden gepubliceerd. Ook in onderzoeksprojecten kan het contact met de academie geoptimaliseerd worden. Onderzoeken waarin een duidelijke link met lectoren of kenniskringen wordt gelegd, worden door excellente studenten zeer gewaardeerd (7, 8, 9, 10). Voorbeeld bij: Leg in onderzoeksprojecten links met lectoraten.

Elk lectoraat verzorgt drie bijeenkomsten, waarin de thematiek van dat lectoraat centraal staat. Vervolgens kiezen de studenten hun eigen onderzoeksthema, bij voorkeur verbonden aan één van de thema’s van de lectoraten.

Indien u meer informatie wilt over de praktijkvoorbeelden kunt u contact opnemen met: Jolise ’t Mannetje [email protected] of Simone van der Donk [email protected].


Meer weten? Wanneer u meer wilt lezen over de achtergronden van de ontwerpprincipes, dan kunt u de bronnen die in de referentielijst staan raadplegen. Aan het eind van elk onderdeel zijn de nummers gegeven van de relevante bronnen uit de referentielijst.

47


3.4 Referentielijst 1. Benammar, K., Schaik, M. van, Sparreboom, I., Vrolijk, S., & Wortman, O. (2006). Reflectietools. Den Haag: Lemma. Bulthuis, P. (2010) Handleiding HBO-niveau. Handleiding voor het onderzoeken, realiseren en verantwoorden van het HBO-niveau. Deventer/Enschede: Saxion: DOS afd. O&K. Coppoolse, R., Van Eijl, P., & De Bruijn, E. (2010). Naar een instellingsbrede excellentiestrategie in het hbo: een onderzoek naar de ontwikkeling van talent. Tijdschrift voor hoger onderwijs, 28(4), 217-228. Korthagen, F., & Vasalos, A. (2005). Levels in reflection: core reflection as a means to enhance professional growth. Utrecht: IVLOS Institute of Education, Utrecht University. Landheer, J. M. F. (2009). Hoe passen veranderingsmanagers reflecteren-op-actie toe ten behoeve van hun effectiviteit? Heerlen: Doctoraalscriptie Open Universiteit. Mooij, T. & Fettelaar, D. (2010). Naar excellente scholen, leraren, leerlingen en studenten. Nijmegen: Radbout Universiteit ITS. Nonaka, I. (1991). The knowledge-creating company. Harvard Business Review, November-December, 96-104. Nonaka, I., & Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company: How Japanese companies create the dynamics of innovation. New York: Oxford University Press. Onderwijsraad (2011). Excellente leraren als inspirerend voorbeeld. Den Haag: Onderwijsraad Prahalad, C. K., & Hamel, G. (1990). The core competence of the organization. Harvard Business Review, May-June, 79-91. Schön, D. A. (1983). The reflective practitioner. How professionals think in action. New York: Basic Books. Schön, D. A. (1987). Educating the reflecting practitioner. San-Fransisco: Jossey-Bass Inc. publishers. Senge, P. M. (1994). The fifth discipline. The art & practice of the learning organization. New York: Currency Doubleday. Veltman-van Vugt, F., & Hijzen, D. (2010). Een goede hbo-er is geen wo-er: het profiel van de excellente professional. Rotterdam: Hogeschool Rotterdam. Wijnalda, M. (2006). Organizational Learning of Lerende Organisatie: een vergelijkende literatuurstudie. Tilburg: Doctoraalscriptie Universiteit van Tilburg 48


Saxion Programma Excelleren 2. Maker, C. J., & Nielson, A. B. (1996). Curriculum development and teaching strategies for gifted learners. Austin, Texas: PRO-ED. 3. Wolfensberger, M. (2009). Honours in the global WorldSearching for excellence. Groningen: Hanzehogeschool. 4. Schutte, I., Weistra, J. & Wolfensberger, M. (2010). Ontwikkeling honours ondersteund door onderzoek. Onderzoek van onderwijs, 39, 55-60. 5. Scager, K. (2008). Vragen talentvolle studenten ander onderwijs? Onderzoek van onderwijs, 37, 66-69. 6. Balchin, T., Hymer, B., & Matthews, D. J. (2009). The Routledge international companion to gifted education. Londen, New York: Routledge. 7. Coppoolse, R., Van Eijl, P., & De Bruijn, E. (2010). Naar een instellingsbrede excellentiestrategie in het hbo: een onderzoek naar de ontwikkeling van talent. Tijdschrift voor hoger onderwijs, 28(4), 217-228. 8. Wolfensberger, M. V. C. (2004). Qualities honours students look for in faculty and courses. Journal of the national collegiate honors council, 5(2), 55-66. 9. Van Eijl, P., Pilot, A. & Wolfensberger, M. (2010). Talent voor morgen. Groningen/ Houten: Noordhoff Uitgevers. 10. Clark, L. & Zubizarreta (2008). Inspiring exemplary teaching and learning: perspectives on teaching academically talented college students. Lincoln: NCHC. 11. Werkgroep leren excelleren (2006). Talenten maken het verschil. 12. Seifert, T. A., Pascarella, E. T., Colangelo, N. & Assouline, S. (2007). The effects of honors program participation on experiences of good practices and learning outcomes. Journal of college student development, 48(1), 57-74. 13. Cropley, A. & McLeod, J. (1986). Preparing teachers of the gifted. International review of education, 32, 125-136. 14. Wind, C. (2009). From Guinea pig to top talent. Hanze mag excellent, 2009(4), 2 int. 15. Tomlinson, C. A., Brighton, C., Hertberg, H., Callahan, C. M., Moon, T. R., Brimijoin, K., Conover, L. A., & Reynolds, T. (2003). Differentiating instruction in response to student readiness, interest and learning profile in academically diverse classrooms: a review of literature. Journal for the education of the gifted, 27(2/3), 119-145. Ontwerpprincipes voor honours programma’s

49

Saxion Programma Excelleren 16. Matthews, M., S. (2004). Leadership education for gifted and talented youth: a review of the literature. Journal for the education of the gifted, 28(1), 77-112. 17. Van Eijl, P. J., Wientjes, H., Wolfensberger, M. V. C. & Pilot, A. (2005). Het uitdagen van talent in onderwijs. In Onderwijs in thema’s, 117-156. Den Haag: Onderwijsraad. 18. Niu, H., & Van Aalst, J. (2009). Participation in knowledge-building discourse. Canadian journal of learning and technology, 35(1).

50



Buitengewoon 4. Buitengewoon uitdagende uitdagende programma’s? programma’s

Hoofdstuk

4

Hoofdstuk 4 geeft weer op welke wijze de Honours Programma’s vanuit hun eigen invalshoek invulling geven aan elk van de zes programmaresultaten. Het accent ligt daarbij op de programma’s die per 01-09-2011 worden aangeboden. Het gaat om een momentopname, na krap drie maanden uitvoering. In dit hoofdstuk staat ook te lezen op welke vragen (nog) antwoord moet komen en hoe dat gaat gebeuren.

4.1 Instroom van buitengewone talenten. Programmaresultaat 1: Startprofiel van Reflective Professional dat leidt tot instroom van bovengemiddelde talenten, in excellente studieprogramma’s.

door:

4.1.1 Hoe worden talenten geworven en geselecteerd? Saxion richt zich net als de overige hogescholen en universiteiten die aan het Siriusprogramma deelnemen op talentvolle studenten. Wat wordt in dit verband met talent bedoeld? Het gaat om bovengemiddeld talent, bij Saxion buitengewoon talent genoemd. Talent in welke zin en op welke gebieden? Bij Saxion is het begrip talent gekoppeld aan de zes kenmerken van de Reflective professional: 1. vakinhoudelijk grensoverstijgend; 2. professioneel inspirerend; 3. de professionele leerreis en maatschappelijk bewustzijn; 4. methodologische kwaliteit en wetenschappelijke attitude; 5. excellent reflexief vermogen; 6. gedifferentieerde profielontwikkeling.

Raymond ter Woord

Dit betekent dat een student al bij start van de selectie voor een Honours Programma al in een bepaalde mate over de eigenschappen, die samenhangen met deze zes kenmerken, moet beschikken. In welke mate is een van de vragen die in het kader van dit programmaresultaat 1 zal worden beantwoord. Niet alle eigenschappen hoeven immers even duidelijk aanwezig te zijn, het gaat om talent in de dop dat mede door de Honours Programma’s tot bloei kan worden gebracht.

Buitengewoon uitdagende programma’s?

51


Zoals in de inleiding in Hoofdstuk 1 uitgelegd, is er voor de academies die de honours programma’s ontwikkelen en aanbieden ruimte om te experimenteren binnen kaders. Dit geldt ook voor de werving, de selectiecriteria en de selectiemethoden die op academieniveau worden gebruikt: om studenten met de juiste kenmerken te interesseren voor de programma’s; en om op basis daarvan te besluiten welke studenten toelaatbaar zijn en welke niet. Hoe kom je de - soms verborgen - talenten op het spoor? Hoe verlok je ze om deel te nemen aan werving en selectie voor een Honours Programma? Hoe stel je vast of studenten al in voldoende mate over de wenselijke eigenschappen beschikken? Welke eigenschappen zijn dan van belang? Hoe bepaal je of een student geschikt is voor een Honours Programma? Dit zijn de kernvragen die bij programmaresultaat 1 horen. Bij de bestaande programma’s, dat wil zeggen de Honours programma’s die sinds 01-09-2011 draaien, kan het volgende beeld worden geschetst. De meeste programma’s starten voor de studenten in hun tweede bachelorjaar, waardoor de propedeuseperiode voor werving en selectie kan worden gebruikt. werving

De selectie start in feite met het scouten van talentvolle studenten door studieloopbaanbegeleiders en de voorlichtingsrondes en -gesprekken die het Saxion programmateam Excelleren en de academies voor de doelgroep organiseren. Door daar de verwachtingen ten aanzien van studenten goed te schetsen, vindt al een eerste schifting plaats. Uit de ervaringen tot nu toe blijkt de rol van studieloopbaanbegeleiders en van andere docenten die hun studenten goed kennen cruciaal bij het spotten van talent. 52

Buitengewoon uitdagende programma’s


Bij de meeste Honours Programma’s worden talentvolle studenten actief gescout en aangespoord zich aan te melden voor de selectieprocedure, door bijvoorbeeld de studieloopbaanbegeleiders. Het meest gebruikte middel om te selecteren was een intake op basis van een sollicitatie- of motivatiebrief en een sollicitatie- of toelatingsgesprek. Een aanbeveling van een studieloopbaanbegeleider of iemand anders met zicht op de kwaliteiten van de student, helpt maar is in het algemeen geen verplichting en niet doorslaggevend. Welke rol spelen cijfers en eerdere studieresultaten? Bijna alle Honours Programma’s checken of een student de extra studielast aan kan. Dit wordt op verschillende manieren inzichtelijk gemaakt. Een paar programma’s stellen harde eisen, vanuit de gedachte dat een voorspoedig verloop van de bachelor tot nog toe, het waarschijnlijk maakt dat studenten een Honours Programma ‘erbij’ kunnen doen. In dit verband werden bijvoorbeeld de volgende eisen gehanteerd: “Studenten van alle bacheloropleidingen van Saxion die de propedeuse in 1 jaar hebben afgerond of meer dan 50 credits hebben behaald.” “Studenten die hun P voor 90% hebben afgesloten in 1e jaar van studie-inschrijving met cijfers gemiddeld ten minste een 7.”

Bij andere programma’s wordt in de voorlichtings- en intakegesprekken verkend of de student zich bewust is van de extra tijd die het programma vraagt en of de student aantoonbaar over kenmerken beschikt, waardoor hij of zij de combinatie met de bachelor echt aan kan. Het moet dan om meer kenmerken gaan dan alleen motivatie. Deze programma’s willen wel inzicht in behaalde studieresultaten, maar hanteren het studiesucces en -tempo in het verleden eerder als indicatie van de aanwezigheid van de juiste eigenschappen dan als harde eis. Van assessments en testen wordt weinig gebruik gemaakt. Één programma laat studenten een creativiteitstest doen (Excelleren is ondernemen) en een ander - Engelstalig - programma vraagt van studenten een schriftelijke toets Engels tekstbegrip en schrijfvaardigheid te maken en zich in de groep te presenteren (Honours Programme MIM).


53


De academische Pabo start al in het eerste jaar van de bachelor, de studenten doen namelijk slechts drie jaar over hun normaal gesproken vierjarige bachelor. Tijdens deze periode bereiden zij zich voor op een academische master van 1 jaar. Het Honours Programma bestaat uit deze bijzondere bachelor. De academie (APO) die dit programma aanbiedt, organiseert aparte voorlichtingsdagen voor deze groep studenten. Vanwege de instroomeisen van de premasteronderdelen bij de universiteit is de academische Pabo toegankelijk voor VWO’ers en studenten in het bezit van een propedeuse hoger onderwijs. Het programma kent een beoogde doorstroom naar een universitaire master Onderwijskunde en naar een professional master ‘Special Educational Needs’. Voor dit laatste traject zijn ook uitstekende havisten toelaatbaar met een cijfergemiddelde hoger dan 7,5. Met een onvoldoende voor Engels of Nederlands is de student niet toelaatbaar. In het vakkenpakket moet wiskunde opgenomen zijn. Een intakegesprek maakt onderdeel uit van de aanmelding. Overigens is het zo dat voor alle programma’s is vastgelegd dat als eis geldt voor het succesvol afronden van een Honours Programma, dat er geen vertraging optreedt bij het afronden van de bachelor.

4.1.2 Op weg naar best practices voor werving en selectie

Te beantwoorden vragen Om het programmaresultaat 1 te bereiken moeten onder meer de volgende vragen worden beantwoord: 1. Hoe kom je de - soms verborgen - talenten op het spoor? 2. Hoe verlok je ze om deel te nemen aan werving en selectie voor een Honours Programma? 3. Wat zijn de wenselijke eigenschappen voor instroom in een Honours Programma, met andere woorden wat is het instroomprofiel van de Reflective Professional? 4. Hoe stel je vast of studenten al in voldoende mate over de wenselijke eigenschappen beschikken? 5. Hoe meet je deze eigenschappen en hoe bepaal je of een student geschikt is voor een Honours Programma? Het is nog te vroeg voor conclusies, de programma’s draaien krap drie maanden. Meer dan het beeld uit de eerste paragraaf van dit hoofdstuk valt op dit moment niet te schetsen.

Werving

54



Meer antwoorden komen in een volgende publicatie. Hoe worden in de tussentijd de vragen beantwoord? Kennis wordt verzameld, ontsloten en gedeeld Saxion wil langs twee wegen op elk van de zes resultaatsgebieden van het Saxion Programma Excelleren komen tot inzicht in wat wel en juist niet werkt en best practices definiëren: experimenten uitvoeren en onderzoek doen. Binnen de Honours Programma’s wordt geëxperimenteerd en samen met het programmateam worden er, waar dat zinvol is, evaluaties van de gekozen aanpak uitgevoerd. De Metakring van onderzoekers voert gericht onderzoek uit. Onderzoekers en het programmateam brengen daarbij ook ervaringen van bijvoorbeeld andere hogescholen in.

Werving

Het programmateam bundelt samen met de onderzoekers de opgedane kennis en inzichten en deelt deze met alle betrokkenen. Dit gebeurt door middel van publicaties als deze (deel 3 in de serie Buitengewoon), door middel van kennisdeeldagen en ook gedoseerd en op maat in het zeer frequente overleg tussen leden van het programmateam en de coördinatoren van Honours Programma’s (waarbij over en weer kennis wordt gehaald en gebracht). Zo ontstaat steeds beter zicht op welke aanpak hier de voorkeur verdient. Onderzoek vanuit Metakring naar selectie van honours studenten Om te onderzoeken welk type student in potentie een goede ‘Reflective Professional’ is, wordt er door Janina Banis een onderzoek uitgevoerd waarin de ontwikkeling van honours studenten wordt gemonitord. Er wordt in dit onderzoek met name gekeken naar de ontwikkeling van proactief en creatief gedrag van deze studenten, omdat deze gedragingen passen in het beoogde profiel van de Reflective Professional en succes in werk en maatschappij voorspellen. De vraag naar innovativiteit in de maatschappij neemt immers toe. Bedrijven hebben innovatieve medewerkers nodig om de concurrentie voor te blijven. In het reguliere onderwijs krijgen talentvolle studenten, die in potentie succesvol en innovatief kunnen zijn, vaak niet de uitdaging en de vrijheid die ze nodig hebben om tot bloei te komen. Innovatieve studenten zijn studenten die initiatief durven nemen en de status quo aan de kaak durven stellen. Zij passen zich niet aan aan omstandigheden maar beïnvloeden hun omstandigheden door goede en originele ideeën te bedenken en die ook uit te


Janina Banis

55


voeren. Het zijn studenten die risico’s durven nemen, kritische vragen durven stellen en hun doelen bereiken door vasthoudenheid en moed. Om innovatief gedrag van studenten te ontwikkelen moet aan twee voorwaarden worden voldaan: 1. studenten moeten in een passende en uitdagende studiecontext worden geplaatst; 2. studenten moeten die eigenschappen bezitten die voorwaardelijk zijn voor het ontwikkelen van innovatief gedrag. Zowel de context als de persoonskenmerken worden in dit onderzoek meegenomen. Het doel van dit onderzoek is goede selectiecriteria en instrumenten te onderzoeken die succes in Honours Programma’s voorspellen. Dit onderzoek stelt ons in staat om antecedenten van innovatief gedrag te meten en succes in Honours Programma’s te monitoren. Er is een online onderzoeksinstrument ontwikkeld dat een aantal achtergrondgegevens, persoonlijkheidskenmerken, motivationele kenmerken en innovatie gedragingen van studenten meet. Het ontwikkelde instrument wordt bij alle honours studenten afgenomen. Tegelijkertijd wordt een representatieve controlegroep van reguliere bachelor studenten gemeten. Dit onderzoek wordt jaarlijks herhaald zodat de ontwikkeling van studenten wordt gemonitord. Gegevens uit dit instrument worden aangevuld met onder andere gegevens over studiesucces (cijfers, afstudeerproduct, doorlooptijd), uitval en tevredenheid van honours studenten. De volgende vragen zullen met dit onderzoek beantwoord kunnen worden: 1. Op welke eigenschappen verschillen de geselecteerde honours studenten van de reguliere studenten? 2. Welke antecedenten voorspellen succes in Honours Programma’s? 3. Welk effect hebben de verschillende Honours Programma’s op de ontwikkeling van creatief en proactief gedrag van studenten? 4. Hoe verhoudt succes in Honours Programma’s zich tot de ontwikkeling van creatief en proactief gedrag?

56



In een volgende publicatie kunnen de eerste resultaten van dit onderzoek worden gerapporteerd en wordt antwoord gegeven op de eerste vraag. De verschillen tussen nu nog experimenteel geselecteerde honours studenten en de reguliere bachelor studenten worden hierin ontrafeld. Sirius Monitoring en Audit met docenten

4.2 Docenten voor getalenteerde studenten Programmaresultaat 2: Profiel medewerker respectievelijk docent die excellente studenten kan begeleiden tot Reflective Professional.

4.2.1 Welke kenmerken hebben de docenten van de honours programma’s? De coördinatoren van de honours programma’s die per 1 september 2011 draaien, zijn door het programmateam gevraagd naar wat zij beschouwen als de belangrijke kenmerken van de docenten die een rol spelen bij het honours onderwijs. Dit leverde een interessante variatie aan antwoorden op: “Docenten vervullen een coachende rol, waarbij wijsheid en levenservaring belangrijker zijn dan inhoudelijke kennis.” Ger Beukers (Honours Programma LED).


57


“In het docententeam hebben we een vaste mentor nodig die studenten motiveert en met studenten meebeweegt met daarnaast vakinhoudelijke experts en docenten die bepaalde vaardigheden kunnen overbrengen. Daarbij zijn onze lectoren de experts.” Ellis van Dooren, Eric Wierstra, Sapere Aude! Durf te denken (Honours Programma ABR).

Martha Bijkerk, docente HP Liberal Arts & Science

“Een geschikte docent is kritisch, open en inhoudelijk inspirerend en gaat de dialoog met studenten aan en weet ook bij hen de dialoog aan te wakkeren. Ook met passie en de juiste mix van humor en ernst. Docent moet tevens in staat zijn steeds te anticiperen op wat de student wil. Docent beheerst de stof en staat ook boven de stof. Expertise die niet binnen het team aanwezig is, wordt van buiten gehaald (incidenteel). Belangrijke kwaliteit is ook dat docent sensitief moet zijn voor het niveau van de studenten. Het lesgeven is experimenteel en hangt af van de studentgroep; hier lopen dwarsverbanden doorheen. De cultuur per groep kan sterk verschillen.” Jan de Vlaming en Silvio van den Heuvel, Liberal Arts & Science (een Saxion Honours Programma).

“Docenten moeten generieke competenties hebben. Centraal bij deze competenties staat de vaardigheid om vanuit het perspectief van Triple loop learning de honours student aan te sturen. Daarnaast is sprake van specifieke competenties. Deze competentieset is afhankelijk van de ontwikkellijn (1, 2 of 3) binnen het didactische concept waarin de desbetreffende docent wenst te participeren. Docent is facilitator is in het leerproces, vanuit 4 rollen (Bellersen & Kohlman, 2009).” Rolf Oostra, Excelleren is ondernemen (Honours Programma ABO).

58



“Docenten moeten generieke competenties hebben. Centraal bij deze competenties staat de vaardigheid om vanuit het perspectief van Triple loop learning de honours student aan te sturen. Daarnaast is sprake van specifieke competenties. Deze competentieset is afhankelijk van de ontwikkellijn (1, 2 of 3) binnen het didactische concept waarin de desbetreffende docent wenst te participeren. Docent is facilitator is in het leerproces, vanuit 4 rollen (Bellersen & Kohlman, 2009).” Rolf Oostra, Excelleren is ondernemen (Honours Programma ABO).

“Er is geen docentenprofiel. Er wordt met de volgende rollen gewerkt: gezellen (young professionals), trainers (kunnen ook junioren zijn), studenten (na 3 jaar gezel), coaches. Uiteraard moeten deze mensen minimaal over de kenmerken beschikken die we ook terug willen zien bij de studenten. Dit betekent dat men reflectief kan zijn naar eigen denken, voelen en handelen, dat men affiniteit heeft met werken in projecten, een projectomgeving en het overkoepelende concept van de Stichting ProjectKompassie en dat men in meerdere of mindere mate een regelaar is die zaken voor elkaar weten te krijgen.” Sjang van Daal, Talents for natural leadership (Honours Programma Stichting ProjectKompassie en ABO).

“Er is een kern van 7 docenten geformeerd die ervaring hebben met onderzoek en uiteenlopende inhoudelijke expertise en achtergronden hebben (zoals; Human Talent Development, Human Resource Business Management en Toegepaste Psychologie). Docenten willen studenten verder brengen, maar hebben zelf ook een drang naar zelfontwikkeling.” Excellent Peoplemanagement (Honours Programma AMA).


59


“Uit 4 jaar ervaring is het volgende profiel ontstaan: Gedegen inhoudelijke kennis van de betreffende thema’s en de literatuur (theorie), brede interesse, enthousiast / prikkelend / kritisch / uitdagend / inspirerend, communicatief vaardig, netwerker. Geschikte docenten selecteren zich daarbij zelf. Rol is met name die van een coach. De inhoudelijke invulling wordt grotendeels verzorgd door gastsprekers uit de praktijk.” René van den Driessche en Petra Bulthuis (Honours Programme MIM).

“Verschillende docenten vanuit Saxion en de Universiteit Utrecht hebben deel genomen aan het programma. Daarnaast verzorgden een aantal deskundigen uit praktijk, met een ruime ervaring op duurzaamheids- en C2C-gebied, colleges. De docenten en deskundigen werden door de studenten en bedrijfsdeelnemers hoog gewaardeerd. Vertegenwoordigers van het consortium Factory of the Future, die betrokken waren bij het ontwikkelen van het concept, zijn ook de panelleden geweest binnen panel discussies. Op zo’n manier werd verzekerd dat er werkelijk inzicht ontstond in de problemen waar de beroepsbeoefenaren van nu mee worstelen.” Oksana Popovych en Johan Wempe, Factory of the Future, KCL/Governance (Factory of the Future is ontwikkeld als 1-jarige uitstroomvariant binnen Honours Programma’s)

De volgende zaken vallen hierbij op: 1. individuele kwaliteiten en teamkwaliteiten worden beide belangrijk gevonden; 2. inhoudelijke expertise moet in de ogen van de coördinatoren wel geborgd zijn in het team, maar de belangrijkste rollen van docenten liggen op een ander vlak (denk aan de rol van mentor, coach, facilitator in het leerproces); 3. de kenmerken worden deels intuïtief benoemd en deels heeft men houvast gezocht in (onderwijskundige) literatuur; 4. de docenten lijken alleskunners of in ieder geval generalisten te moeten zijn, waarvan ook een hoge mate van flexibiliteit wordt verwacht.

60



Er is op basis van het Saxion medewerkertevredenheidsonderzoek (MTO) 2011 een aanvullende analyse gemaakt van de ontwikkelaars en docenten, betrokkenen bij de Honours Programma die al worden aangeboden en die nog in ontwikkeling zijn. Terwijl geheel Saxion al hoge scores kende, waren er op een aantal gebieden (significante) verschillen met het Saxiongemiddelde. Zo scoorde de betreffende groep medewerkers met een respons van 102 (bijna 78%) hoger op:

klantgerichtheid verloopbestendigheid loyaliteit engagement motivatie tevredenheid

7,2 8,8 8,3 8,0 7,6 8,0

     

6,9 8,4 8,1 7,7 7,3 7,7

Hun scores waren vergelijkbaar met het Saxiongemiddelde op de gebieden:

leiderschap efficiëntie verzuimbestendigheid betrokkenheid

6,9 6,0 7,8 7,8

 6,8  5,9  7,7  7,9

4.2.2 Op weg naar veelbelovende docentprofielen Te beantwoorden vragen Om het programmaresultaat 2 te bereiken moeten onder meer de volgende vragen worden beantwoord: Welke rol en bijdrage heeft de docent in Honours Programma’s? Over welke kenmerken moet de docent beschikken, met andere woorden aan welk profiel moet hij of zij voldoen, wil hij of zij daadwerkelijk studenten kunnen begeleiden naar hun ontwikkeling tot startende Reflective Professional? Hoe kunnen we docenten stimuleren zich op basis van dit profiel te ontwikkelen? Ook hier is het nog te vroeg voor conclusies en moet het beeld uit de eerste paragraaf van dit hoofdstuk voorlopig volstaan, aangevuld met de publicatie van een voorlopig docentenprofiel in de vorm van een hypothese (zie hierna). Meer antwoorden komen in een volgende publicatie. Hoe worden in de tussentijd de vragen beantwoord?


61


Kennis wordt verzameld, ontsloten en gedeeld Ook hier geldt - zoals bij programmaresultaat 1 - dat er binnen de Honours Programma’s wordt geëxperimenteerd, in dit verband met wenselijke docentprofielen. Het programmateam bundelt ook hier samen met de onderzoekers de binnen en buiten de hogeschool opgedane kennis en inzichten en deelt deze in een korte cyclus met alle betrokkenen. Er zal dit studiejaar bovendien een evaluatie plaatsvinden van de kwaliteit van de aangeboden Honours Programma’s, door de mening te vragen van de honours studenten. Onder meer de volgende vragen zullen dan aan bod komen: Door welke docenten met welke aanpak en met kwaliteiten worden de studenten het meest uitgedaagd, krijgen zij de meeste inspiratie en worden zij verder gebracht in hun ontwikkeling tot Reflective Professional? Onderzoek vanuit Metakring naar selectie van honours studenten De dienst HRM is betrokken bij het onderzoek naar het profiel van de medewerker respectievelijk docent die excellente studenten kan begeleiden tot Reflective Professional. Manon Bosman van HRM is verbonden aan de Metakring van onderzoekers. Op 21-11-2011 heeft zij een conceptprofiel aan alle Honours Programma’s beschikbaar gesteld.

Manon Bosman

4.2.3 Profiel honours docent (hypothese) Inleiding ‘Geef je studenten de ruimte om fouten te maken. Creativiteit is het hebben van originele ideeën met waarde. Als je bang bent om fouten te maken, zul je nooit originele ideeën hebben’ Ken Robinson

Dit is geen definitief profiel en er is geen sprake van verplichting tot het aanhouden van dit profiel voor het eigen Honours Programma. Voorliggend profiel is een hypothese, bedoeld als start om gezamenlijk te komen tot een definitief Saxion profiel voor Honours Programma docenten (HP-docenten). Het is een handreiking die ieder Honours Programma naar eigen inzicht kan gebruiken. Diverse onderzoeken naar het docentprofiel vormen samen met informatie van Saxioncollega’s de basis voor deze hypothese.

62



Het profiel is gemaakt in aanvulling op het generieke functieprofiel van docent volgens het Saxion functiegebouw. De opbouw is echter niet gelijk daaraan en het profiel voor HPdocent kent geen gevolgen voor inschaling en/of beloning. De Honours Programma’s is gevraagd het profiel te gebruiken waar het meerwaarde voor het programma heeft en om aan de hand van een vragenlijst te laten weten waar dat nog niet zo is of waar een aanscherping noodzakelijk is. Het voorliggende profiel dient als input voor een hogeschoolbrede dialoog over welke docenten met welke kenmerken de hogeschool in de Honours Programma’s wil zien en hoe docenten begeleid kunnen worden bij hun ontwikkeling om daar te komen en verder te groeien. Dit studiejaar zal er verder onderzoek gedaan worden naar de hypothese. Schaap met vijf poten ‘De HP-docent bestaat niet, althans de benodigde eigenschappen zijn niet of nauwelijks in één persoon te verenigen. Docenten met verschillende kerncompetenties (vakinhoudelijk, coachende, vormende, innovatieve) horen in een multidisciplinair HP-team thuis’ (Netwerkbijeenkomst Saxion Programma Excelleren d.d. 6 december 2010) Het lijkt zoeken naar een schaap met vijf poten als we alle eigenschappen, die een combinatie zijn van inhoudelijke excellentie en begeleidende kwaliteiten, in één persoon gaan zoeken. Een team van collega’s zal het binnen de Honours Programma’s samen moeten gaan doen. Toch is ervoor gekozen om een profiel te beschrijven van DE HP-docent. In de praktijk zal in de selectie zorgvuldig gekeken moeten worden naar een goede combinatie van kwaliteiten binnen het HP-team. Bijzondere aandacht en mogelijk verder onderzoek vraagt daarbij het aanbieden van kennis. Bij in ieder geval één HP-programma van Saxion is ervoor gekozen om voor de kennisonderdelen excellente professionals uit het bedrijfsleven in te zetten en de Saxion HP-docenten in te zetten voor de verdere begeleiding van de studenten.


63


Relatie met Reflective Professional Binnen het Saxion Programma Excelleren is de Reflective Professional beschreven. Deze Reflective Professional wordt als einddoel van de honours programma’s gezien en staat daarmee centraal bij de ontwikkeling daarvan. De Reflective Professional bekwaamt zich in zes specifieke competenties, die onderscheidend zijn van die van de reguliere bachelor opleiding. Dit tot ontwikkeling te laten komen, vraagt andere aansturing en begeleiding dan bij de reguliere bachelor. De student stelt zelf de leerdoelen en heeft de regie. De HP-docent is ervoor verantwoordelijk de student te voeden en te faciliteren in zijn ambitie en passie. Sleutelverantwoordelijkheden HP-docent Saxion Tot de sleutelverantwoordelijkheden van de HP-docent van Saxion behoren: 1. Vinden van een optimale balans tussen het geven van vrijheid en het bieden van structuur. De interne drive van de studenten is vaak groot en er is behoefte aan autonomie. Structuur is echter wel noodzakelijk om het hele leerproces te sturen en vorm te geven. Daarbinnen is de HP-docent wel flexibel, niet het leerdoel maar het leerproces staat centraal. 2. Eisen stellen en de studenten verder brengen in hun zone van naaste ontwikkeling. Uit te voeren taken zijn idealiter iets moeilijker dan wat de student zelfstandig aankan. De HP-docent begeleidt de studenten, inspireert en daagt uit om nieuwe wegen te zoeken, nieuwe antwoorden op vragen te vinden en nieuwe vragen te stellen. 3. Studenten een authentieke omgeving bieden en helpen om duidelijke doelen te stellen. Opdrachten worden projectmatig aangepakt en waar mogelijk wordt er gezorgd voor een belanghebbende partij of bedrijf. De HP-docent biedt de studenten een netwerk en ondersteunt de verbinding met dat netwerk. Er wordt gewerkt in kleine groepen of individueel met de student, waarin actieve deelname wordt gestimuleerd. De doceerstrategie wordt aangepast aan de behoeften van de individuele student (wat betreft leerstijl, niveau en tempo).

64



4. Mentoring: de HP-docent vervult de rol van mentor. De docent heeft in deze geen beoordelende rol, maar is gericht op samenwerken en ondersteunen. Het proces staat centraal en de docent wordt meer discussiepartner dan ‘hoger staande’. De HP-docent zoekt de dialoog met de studenten is gericht op het uitbouwen of verhelderen van ideeën en niet op het testen van kennis. 5. Bieden van reflectie, feedback en intervisie. Het geven van feedback is belangrijk voor de ontwikkeling van de student. Ongeacht welke vorm gekozen wordt, het proces blijft centraal staan. Door de grote keuzevrijheid van studenten zal productbeoordeling vaak lastig en onwenselijk zijn binnen een honours programma, goede en regelmatige feedback op procesniveau is daarom essentieel. Profiel HP-docent Uitgaande van deze sleutelverantwoordelijkheden ziet het gewenste profiel van de HP-docent er als volgt uit: De HP-docent is master opgeleid en heeft ervaring met toegepast onderzoek en projectmanagement. Hij is vakinhoudelijk excellent en heeft actuele praktijkkennis. De HP-docent is motivator, coach/mentor en leermeester. Hij stimuleert creativiteit, inspireert studenten inhoudelijk en op procesniveau en weet de passie voor een onderwerp over te brengen. Hij stimuleert studenten om scherpe/kritische vragen te stellen, is creatief in werkvormen en opdrachten en is in staat om studenten te betrekken in het onderwijsleerproces. Hij is sterk in ‘out of the box’ denken. En last but nog least staat een HP-docent toe dat de gezel meester wordt en dat de student hem dus voorbij kan streven.


65


De competenties die de HP-docent met name goed moet hebben ontwikkeld, zijn: communicatieve vaardigheden (het vermogen om op een positieve manier met anderen te communiceren en om te gaan); conceptueel denken (het vermogen om hypothetische situaties of abstracte concepten te analyseren om aldus inzicht te verwerven); anderen sturen en leiden (het vermogen om anderen te organiseren en te motiveren doelen te bereiken); anderen ontwikkelen ((het vermogen om bij te dragen aan groei en ontwikkeling van anderen); flexibiliteit (het vermogen om vlot te reageren op en je met een minimum aan persoonlijke weerstand aan te passen aan veranderingen); creativiteit (het vermogen om originele ideeën, oplossingen en methoden te bedenken); zelfreflectie (het vermogen om jezelf een spiegel voor te houden en te zien hoe je werkt, welke keuzes je maakt en hoe je je vaardigheden je inzet); initiatiefrijk (het vermogen om zonder aansporing van anderen, actie te ondernemen, of een actie in gang te zetten).

66



4.3 Geschikte didactiek en onderwijsvormen Programmaresultaat 3: Vakdidactiek en onderwijsvormen geschikt voor honours routes en programma’s.

4.3.1 Welke didactiek en onderwijsvormen gebruiken de Honours Programma’s? In de inleiding is uitgelegd dat de Honours Programma’s die aangeboden worden en in ontwikkeling zijn, ook als experimenten moeten worden gezien. Door ervaringen binnen en buiten de hogeschool te bundelen en door gericht onderzoek te doen, wordt steeds duidelijker welke aanpak wel of beter werkt en welke aanpak niet of minder goed. Op het gebied van de didactische aanpak heeft de lezer in hoofdstuk 3 van deze publicatie al kennis kunnen nemen van de ontwerpprincipes voor de thema’s excellente student, de docent in een Honours Programma en de uitdagende leeromgeving, geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit de Honours Programma’s. Deze principes vormen het vertrekpunt voor verder onderzoek naar geschikte didactiek en onderwijsvormen. In deze paragraaf wordt weergegeven welke didactiek en onderwijsvormen de Honours Programma’s op dit moment zelf hebben gekozen om toe te passen en uit te proberen. Het gaat om een momentopname: een scan, waaruit in ieder geval een grote mate van diversiteit en veel variatie in hetgeen men uitprobeert blijkt. Honours Programma LED: Initiatief bij studenten die een adviesbureau runnen en voor alle fasen van een project verantwoordelijk zijn. Beoordeling en monitoring via portfolio vanuit aan teamrollen gekoppelde beroepsproducten. Het Honours Programma biedt een uitdagende projectomgeving. Onderwijsprogramma kent weinig structuur, anders dan de voorgaande structurerende elementen. Sapere Aude! Durf te denken, Honours Programma ABR: Vakinhoudelijke experts die binnen hun domein samen met honours studenten kritisch reflecteren op actuele maatschappelijke problemen die binnen dit domein spelen. 5 lectoraten verzorgen ieder circa drie bijeenkomsten. Tevens bijeenkomsten waarin allerlei vaardigheden aan bod komen en ‘vrije’ bijeenkomsten die op het laatste moment nog zinvolle invulling kunnen krijgen. Buitengewoon uitdagende programma’s

67


Liberal Arts & Science, een Saxion breed Honours Programma: De excellente student start het traject met de beslissing om zijn eigen keuzes via Bildung ter hand te nemen. Het betreft hier een persoonlijke leerweg van de student, die gedreven wordt door de eigen nieuwsgierigheid. De excellente student kiest er binnen het programma voor om iemand te worden, die bewust in de wereld staat en daarbij voor zichzelf de keuzes kan verantwoorden met betrekking tot zijn toekomstige carrière en persoonlijk leven. Het Honours Programma tracht de excellente student via aangeboden courses uit te dagen, waarbij hij ondersteund wordt door een op de persoon gerichte coaching. In de courses en tijdens de coachingsmomenten is er sprake van een dialogische verhouding tussen de honoursdocent en de excellente student, en tussen de studenten onderling. Excellente studenten en docenten zijn gewend naar elkaar te luisteren en elkaar tegen te spreken vanuit de visie dat juist een gematigd sceptische houding een nieuw perspectief op de zaak kan openen. De student wordt er in getraind om kritisch te zijn daar waar anderen ideologieën en dogma’s als waar omarmen. In deze zin wordt binnen Liberal Arts & Science van de Reflective Professional verwacht dat hij zich kritisch ontwikkelt. Daarnaast oefent hij zich in creatief, ethisch, strategisch en wetenschappelijk denken en past dit alles toe in het domein van zijn professie.

met HP studenten en docenten naar meerdaags creativiteitscongres

68

Excelleren is ondernemen, Honours Programma ABO: Student is een eigen toekomst creërende professional. Hij wordt een improviserende professional en bouwt zijn eigen strategische architectuur voor zijn eigen toekomst. Docenten



moeten generieke competenties hebben. Centraal bij deze competenties staat de vaardigheid om vanuit het perspectief van Triple loop learning de Honours student aan te sturen. Daarnaast is sprake van specifieke competenties. Deze competentieset is afhankelijk van de ontwikkellijn (1, 2 of 3) binnen het didactische concept waarin de desbetreffende docent wenst te participeren. Docent is facilitator in het leerproces, vanuit 4 rollen (Bellersen & Kohlman, 2009). Talents for natural leadership, Honours Programma Stichting ProjectKompassie en ABO: De missie van het programma is gestoeld op de onderwijsgoeroe Ken Robinson. Je moet het lef hebben om ongebaande wegen te betreden. Action learning toepassen, we brengen de studenten zoveel mogelijk bij bedrijven, in projecten maar ook in opleidingsdagen in concrete leersituaties waarop zij een nieuw antwoord moeten gaan vinden.

In de opleidingsdagen kiezen wij voor werkvormen zoals opstellingen, rollenspelen, boksen, rugby clinics, outdoors, etc. We vinden het daarnaast essentieel dat onze studenten out of the box leren denken en handelen. We brengen ze daarom zoveel mogelijk in aanraking met andersdenkende geesten en dagen ze voortdurend uit hun eigen overtuigingen en handelingen ter discussie te stellen. We pakken op iedere PKP dag een thema op, dat zich leent voor vertikaal leren, dus interessant is voor alle actoren. Op de tussentijdse bijeenkomsten hebben we specifieke thema’s voor de studenten of diepen we het thema van de voorgaande PKP dag uit. De volgorde van de thema’s hangt af van de ontwikkelingen in de groep, PKP en de omgeving waarin wij opereren. Buitengewoon uitdagende programma’s

69


Excellent Peoplemanagement, Honours Programma AMA: Vraaggericht op inhoud en toepassing, onderzoekscomponent en reflectieve component. Basis wordt gelegd door onderzoeksvaardigheden, waardoor de studenten creatief aan de slag kunnen gaan. Studenten moeten binnen hun eigen netwerk op zoek gaan naar een geschikte opdracht en zelf zoeken naar de kern van de opdracht. Onderscheid met bachelor zit in het type student en docent. In kleine groepjes vindt terugkoppeling plaats. Bij verzwaard afstuderen wordt inhoudelijk meer verdieping gevraagd. Ook toegevoegde thema’s (trends, hot items) worden verwacht. Honours Programme MIM: Gevarieerd aanbod van werkvormen wordt aangeboden waarin studenten uitgedaagd worden en waarbij continu de relatie wordt gelegd tussen de theorie en de beroepspraktijk. Gehanteerde werkvormen zijn: gastcolleges van excellente sprekers/deskundigen; bestuderen van uitdagende actuele literatuur; uitvoeren van uitdagende cases en opdrachten uit de praktijk die vaak met en binnen bedrijven uitgevoerd worden. Academische Pabo, Honours Programma APO: Docenten zijn goed opgeleid, beschikken over meer onderzoeksvaardigheden, hebben belangstelling voor honours studenten en kunnen ingaan op kritische vragen van studenten. Didactiek is niet veel anders dan in de reguliere bachelor, maar wordt aangepast aan de groep. Er wordt op een andere manier ingegaan op kennis. Veel meer vragen stellen. Er wordt een beroep gedaan op hogere cognitieve vaardigheden. Studenten stellen meer kritische vragen. Factory of the Future, Honours Programma KCL/Governance Tijdens de bijeenkomsten (om de week een dag) worden colleges verzorgd die ondersteunend zijn aan de onderzoeksprojecten. Tijdens deze colleges worden de theoretische aspecten en cruciale begrippen besproken die relevant zijn voor duurzaamheid en C2C. Naast vakkennis leren de studenten ook onderzoek doen (het ontwerpen van een onderzoek, het analyseren van documenten, het houden van interviews, het analyseren van data en het schrijven van rapportages), leren ze in teams te werken en leren ze presentaties te verzorgen. In elk college wordt aandacht besteed aan interdisciplinair werken en integraal leren denken. De colleges worden verzorgd door de personen die betrokken zijn geweest bij het ontwikkelen van het concept “Factory of 70



the Future”, deskundigen op de relevante gebieden en gespecialiseerde docent-onderzoekers van Saxion en van de Universiteit Utrecht. Colleges zijn interactief, studenten nemen actief deel aan het bespreken van de kwesties die spelen. Direct daarna wordt aan de hand van een opdracht binnen de teams gesproken over de toepassing van de geleerde theorieën en concepten op de casus in de betreffende bedrijven. Aan het eind van de groepsbespreking presenteren de studenten de resultaten en bespreken die met de hele groep. Ook de docent die het onderwerp heeft ingeleid geeft feedback.

4.3.2 Op weg naar een geschikte didactische aanpak Te beantwoorden vragen Om het programmaresultaat 3 te bereiken moeten onder meer de volgende vragen worden beantwoord: 1. Aan welke didactische aanpak en onderwijsvormen hebben studenten die zich ontwikkelen tot Reflective Professional behoefte? 2. Welke didactische aanpak en onderwijsvormen zijn effectief om studenten zich te laten ontwikkelen tot Reflective Professional? De ontwerpprincipes, beschreven in hoofdstuk 3, geven al een eerste aanzet tot een antwoord, hoewel het ook hier nog te vroeg is om al best practices te kunnen benoemen en definitieve conclusies te kunnen trekken. Er moet worden volstaan voor dit moment met het beeld vanuit de Honours Programma’s, geschetst in de vorige paragraaf 1, en de gepubliceerde ontwerpprincipes. Meer antwoorden komen in een volgende publicatie. Hoe worden in de tussentijd de vragen beantwoord? Kennis wordt verzameld, ontsloten en gedeeld De Honours Programma’s zullen verder experimenteren met didactiek en onderwijsvormen. De onderzoekers van de Metakring zullen op basis van de experimenten en de ontwerpprincipes hun onderzoek volgens planning verder voortzetten. De studenten zullen worden bevraagd in het kader van een evaluatie van het honours onderwijs. Onderzoekers en programmateam zullen - opnieuw in een zo kort mogelijke cyclus - de onderzoeksresultaten bekend maken en de Honours Programma’s om input vragen. Publicatie van de ontwerpprincipes, nu geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit de Honours Programma’s, is daarbij de eerste stap. Buitengewoon uitdagende programma’s

71


4.4 Uitdagende vakinhoud Programmaresultaat 4: Vakinhouden geschikt voor honours routes en programma’s.

4.4.1 Voor welke vakinhoud hebben de Honours Programma’s gekozen?

Deze paragraaf geeft inzicht in de vraag welke vakinhoud de Honours Programma’s op dit moment centraal stellen. Het gaat opnieuw om een momentopname van de stand van zaken van de Honours Programma’s die nu worden aangeboden. Vakinhoud is sterk afhankelijk van het domein (de verzameling werkvelden) waar het Honours Programma het beste bij aansluit en van de gekozen inhoudelijke profilering. Er bestaat daarom geen goede, verkeerde, betere of slechtere inhoudelijke profilering van een Honours Programma. Wel kan de inhoudelijke profilering door studenten als uitdagend worden beleefd of juist niet. Het lijkt erop dat het uitdagende karakter van de inhoud in grote mate bepaald wordt door hoe actueel de inhoud van het programma is. Actueel betekent hier dat de inhoud aansluit bij de nieuwste ontwikkelingen in het beroepenveld en bij te verwachten ontwikkelingen, geïdentificeerd op basis van een analyse van maatschappelijke trends en ontwikkelingen op aanpalende domeinen. Alleen actuele inhoud draagt bovendien bij aan de ontwikkeling van de student tot Reflective Professional. Inhoud die tot stand is gekomen op basis van inzichten van betrokken lectoren en breed georiënteerde vertegenwoordigers van bedrijven en instellingen uit het beroepenveld, biedt voldoende ‘actualiteitsgarantie’. Honours Programma LED: Adviesbureau voert (meerjarige) projecten uit in onder meer Oost-Europa op het gebied van water, energie en/of hernieuwbare grondstoffen. Focus van projecten ligt op eerste levensbehoeftes, zoals water, energie en voedsel. Studenten moeten zelf gebreken in kennis binnen het studententeam onderkennen en oplossing genereren.

72



Sapere Aude! Durf te denken, Honours Programma ABR: Thema’s van de betrokken lectoraten zijn inhoudelijk leidend. Stage en afstuderen moeten inhoudelijk zijn gerelateerd aan een van de onderzoekslijnen van de lectoraten (toegepast onderzoek). Betrokken lectoraten: Regionale ontwikkeling, Ondernemerschap en Familiebedrijven, Governance, Gebiedsontwikkeling en Recht, Risicobeheersing, want deze zijn het meest relevant voor het domein Bestuur & Recht (Academie Bestuur & Recht). Liberal Arts & Science, een Saxion breed Honours Programma: Binnen dit Honours Programma is ervoor gekozen om twee gebieden van de cultuur, die ieder hun eigen domein bestrijken, met elkaar te verbinden: Science (wetenschap) met Liberal Arts (kunsten en mensen maatschappijwetenschappen). Dit zorgt voor een voortdurende kritische, creatieve, ethische en strategische reflectie op filosofie, wetenschap en cultuur, persoonlijk en professioneel leven en maatschappelijke participatie. De Science poot van Liberal Arts & Science heeft daarbij als uitgangspunt dat de excellerende student vanuit zichzelf een wetenschap-kritische houding kan ontwikkelen binnen een daartoe stimulerend programma Excellente studenten moeten zich bewust zijn van het debat in het HBO en tussen het HBO en WO en daar een genuanceerde positie in kunnen nemen door te participeren in toegepast onderzoek onder supervisie van een kenniscentrum of lectoraat. De student wordt hierbij gestimuleerd om te participeren in multi- en interdisciplinaire projecten en bijvoorbeeld hun afstuderen te koppelen aan een van te voren bepaald onderzoeksprogramma of project van een lectoraat.

studenten van HP Liberal Arts & Science

Excelleren is ondernemen, Honours Programma ABO: Excellent ondernemerschap. Belangrijk onderdeel van de persoonlijke vorming is het ethische ondernemersprincipe en daarbij behorende literatuur. Vanuit het businessmodel canvas (Osterwalde 2010) wordt de koppeling gelegd met het domein van de student in de bachelor vanuit het perspectief van entrepreneur of intrapreneur. Student bouwt gedurende zijn periode een eigen Social Network dat praktisch en bruikbaar dient te zijn na het behalen van zijn Honours Bul en hem ondersteunt in de verwezenlijking van zijn passie/droom als entrepreneur of intrapreneur.


73


Talents for natural leadership, Honours Programma Stichting ProjectKompassie en ABO: De missie van PKP is mensen in hun element te brengen in een projectomgeving. Studenten zijn drie jaar leerling en kunnen zich daarna nog twee jaar bekwamen als gezel. In het programma komen in 5 jaar 50 thema’s aan bod, die zijn in te delen als: 1. vakthema’s (vakbekwaam); 2. omgevingsthema’s (bedrijfskundig en sociaal vaardig, omgevingsbewust); 3. persoonsthema’s (zelfbewust). Excellent Peoplemanagement, Honours Programma AMA: De tekst op de website geeft perfect de kern weer: “Human performance. Zijn topsport en top performance verschillend? Wat is de fun factory waar work related flow is? Hoe sturen en meten we human performance? Hoe kun je human performance optimaliseren, managen, sturen en ontwikkelen? Wat is je eigen human talent en hoe zet je jezelf in de wereld (personal branding)?” Honours Programme MIM: Het programma is geheel Engelstalig. Er is gekozen voor verbreding en niet voor verdieping. Er zijn 4 thema’s ontwikkeld: 1. Good to great. 2. New Product Development and new Concept development. 3. Identity Marketing. 4. Globalization. Academische Pabo, Honours Programma APO: In 4 tot 5 jaar tijd wordt de student op een wetenschappelijk niveau voorbereid op de basisschoolpraktijk, de bachelor in drie jaar en de master in 1 tot 2 jaar. Vooral onderzoeksvaardigheden zijn voor het genoemde niveau van belang. Aan het eind van het traject beschikt de student zowel over een Pabogetuigschrift (op een duidelijk hoger wetenschappelijk niveau) als over een masterdiploma. In het tweede jaar kan een keuze worden gemaakt uit twee mastertrajecten: een professional master “Special Educational Needs” (gericht op gedrags- en leerstoornissen) of de master “Onderwijskunde” op wetenschappelijk niveau.

74



Factory of the Future, Honours Programma KCL/Governance De kern van het Honours Programma Factory of the Future wordt gevormd door een onderzoek dat binnen een bedrijf wordt uitgevoerd. De bedrijfsdeelnemer is gewoon teamlid en daarmee mede-onderzoeker (uitdrukkelijk geen opdrachtgever). De bijeenkomsten zijn bedoeld om de voortgang van het onderzoek te volgen. Omdat de interdisciplinaire problemen centraal staan in het project, zijn docenten en specialisten vanuit verschillende disciplines uitgenodigd om mee te doen. Ook zijn verschillende docenten en specialisten uitgenodigd om aandacht te schenken aan het interdisciplinaire karakter van duurzaamheid en C2C. Door de koppeling aan de praktijk wordt de interdisciplinaire toepassing van de concepten en theorieën bevorderd.

4.4.2 Op weg naar een uitdagende vakinhoud De betrokken academies kunnen in hoge mate zelf de inhoudelijke kleuring van hun Honours Programma’s bepalen en er zal hen ook veel aan zijn gelegen de inhoud ook uitdagend te laten zijn voor de studenten. Toekomstig onderzoek zal zich ten aanzien van dit vierde programmaresultaat dan ook beperken tot het bevragen van de honours studenten hoe uitdagend zij de inhoud van hun programma vinden (als onderdeel van een meer omvattende evaluatie in dit studiejaar 2011/2012 van het huidige honours onderwijs). Het programmateam zal blijven stimuleren dat de totstandkoming van de inhoud van de Honours Programma’s gebeurt op een wijze die de actualiteit daarvan garandeert: met input van lectoren en de van vertegenwoordigers van bedrijven en instellingen uit het beroepenveld, met een voldoende brede blik. Sirius monitoring en audit met studenten


75


4.5 Het werkveld in als Reflective Professional Programmaresultaat 5: Uitstroom als startende Reflective Professional.

4.5.1 Hoe werkt het uitstroomprofiel van de Reflec- tive Professional door in de Honours Programma’s? Het profiel van de Reflective Professional is al uitgebreid aan bod gekomen in hoofdstuk 2. De Honours Programma’s van Saxion hebben het uitstroomprofiel de Reflective Professional als basis. Hieronder wordt per programma dat nu draait, op hoofdlijnen beschreven wat de status is van de implementatie van het uitstroomprofiel van de Reflective Professional. Honours Programma LED: Er is verbinding vanuit de teamrollen die studenten op zich nemen met het profiel van de Reflective Professional, hoewel (nog) niet 1:1 dekkend. Het onderwijsteam monitort of alle competenties van de Reflective Professional in het programma vanuit de teamrollen voldoende aan bod komen en stelt anders aanvullende eisen, zodat studenten kunnen laten zien dat zij zich de competenties eigen maken / hebben gemaakt. Sapere Aude! Durf te denken, Honours Programma ABR: De kenmerken van de Reflective Professional dienen nog per honours leerjaar uitgewerkt te worden met de competentieset van de Reflective Professional als leidraad. Liberal Arts & Science, een Saxion breed Honours Programma: De Reflective Professional zoals Saxion deze heeft gedefinieerd kent zes competentiegebieden (zie Hoofdstuk 2 van deze publicatie). Deze competenties worden binnen Liberal Arts & Science vormgegeven binnen een inhoudelijk rijk, verbredend en verdiepend programma en een attitude-ontwikkeling binnen een drietal Bildungs- fasen (verdeeld over negen facetten) die de student doorloopt. Het betreft: wereldoriëntatie (wereldoriëntatie, verlichting, cultureel-historisch bewustzijn), zelfverkenning (articulatie, zelfkennis, zelfbepaling) en bewust in de wereld staan (morele sensibiliteit, poëtische ervaring, passie voor Bildung). Excelleren is ondernemen, Honours Programma ABO: Reflective Professional kenmerken worden volgend jaar helemaal ingebouwd. Geen accent op bepaald kenmerk: het gaat om het samenspel tussen de kenmerken. Ze zijn aan elkaar gekoppeld. 76



Talents for natural leadership, Honours Programma Stichting ProjectKompassie en ABO: Uiteindelijk zal de student als hij of zij 2 jaar gezel is geweest een onafhankelijk examen afleggen van het internationaal erkende IMPA, waarin 42 competenties zijn gedefinieerd. Er lijkt een grote mate van overlap te zijn met de competenties van de Reflective Professional. Dit vraagt nog om een nadere verkenning. Excellent Peoplemanagement, Honours Programma AMA: Uitstroom: sturing op algemene competenties van de Reflective Professional. Student moet op zoek gaan naar bedrijven met kennis van zaken. Docenten geven inhoudelijke begeleiding en coaching. Dit vraag om ervaring, mensen die Reflective Professional zijn, het belang inzien van het investeren in de student en kans zien te netwerken met dat type studenten (een relatie op te bouwen). Honours Programme MIM: Alle zes de Reflective Professional kenmerken zijn uitgewerkt in de context van het Honours Programme MIM, zodanig dat studenten op de kenmerken beoordeeld kunnen worden. Academische Pabo, Honours Programma APO: Voor de Academische Pabo was al een competentieset ontwikkeld voor de Reflective Practioner.

4.5.2 Op weg naar een vastgesteld en geïmplementeerd profiel van de Reflective Professional

Naar het profiel van de Reflective Professional is al veel onderzoek gedaan (zie hoofdstuk 2) en is al door veel experts input geleverd. Het is een dynamisch profiel, dat door alle betrokkenen binnen en buiten de hogeschool levend gehouden moet worden door het regelmatig te actualiseren, aan te passen aan veranderingen in de maatschappij of om andere, even goede redenen.


77


4.6 Community en onderwijsklimaat Programmaresultaat 6: Inzichtin welk onderwijsklimaat bovengemiddelde getalenteerde studenten daadwerkelijk trekt, motiveert, bindt en uitdaagt en hoe dit bereikt kan worden Wim Slingerland, lid van de stuurgroep van het Saxion Programma Excelleren en directeur van de Academie Mens & Maatschappij (AMM) schetst het volgende beeld naar aanleiding van de vraag welk onderwijsklimaat nodig is om excelleren mogelijk en meer vanzelfsprekend te maken: Een gemeenschap van betrokkenen “In gesprekken met het werkveld over de ontwikkelingen in Zorg en Welzijn wordt keer op keer duidelijk hoe graag professionals en bestuurders hun vraagstukken willen delen met het Hoger Onderwijs. Zij zien de keuzes van Saxion, op het gebied van valorisatie en talentontwikkeling, als een kans om samen op te trekken bij het vinden van antwoorden/oplossingen. Enthousiast wordt het werkveld met name als er gesproken wordt over excellente studenten die, in multidisciplinaire trajecten samen met de professionals uit de praktijk, werken aan vraagstukken die er maatschappelijk toe doen. Wim Slingerland

In de onderwijsomgeving die wij rond excellentie aan het inrichten zijn, zou bovenstaand gegeven een belangrijke rol moeten spelen. Ook nu al dienen genoemde vraagstukken zich aan, maar slagen wij er binnen de bestaande onderwijsstructuur (cultuur?) onvoldoende in binnen een redelijke tijd met een passend antwoord te komen. In plaats van keer op keer te worstelen met de ingewikkeldheid van onze schotten en verschillen, zouden we als algemeen en bovengeschikt belang iets moeten bedenken dat lectoren, docenten en studenten in staat stelt adequaat, dus snel en vanuit een multidisciplinaire context, te reageren. Dan wordt het ook beter mogelijk om elkaar opvolgende groepen studenten over meerdere jaren te verbinden met grotere innovaties in de beroepspraktijk. Waarmee er samen met professionals uit die beroepspraktijk een soort gemeenschap van betrokkenen kan ontstaan. Een gemeenschap die, naast de studenten vanuit de Honours Programma’s, voor alle studenten betekenis kan hebben.”

78



4.6.1 Hoe werken de Honours Programma’s aan het gewenste onderwijsklimaat?

Wat bijna alle programma’s hier gemeenschappelijk hebben is dat zij studenten actief bij het Honours Programma betrekken: de studenten zijn geen ‘consumenten’ van het programma, zij vormen met het onderwijsteam actief het Honours Programma. Ook worden actief en intensief netwerken opgebouwd rondom het Honours Programma, met mensen binnen en buiten de hogeschool. Een greep uit hetgeen een aantal lopende programma’s op dit punt ondernemen: Honours Programma LED: De uitdaging is vooral: studenten krijgen ruimte en verantwoordelijkheid en moeten deze ook nemen. Studenten pakken het op en zijn enthousiast, is de 1e ervaring. Excelleren is ondernemen, Honours Programma ABO: Dit programma stelt hier vier punten centraal: 1. student bouwt aan zijn eigen netwerk (virtuele community). Dit betekent opbouwen van een eigen netwerk en toegang krijgen tot het professionele netwerk van bedrijven en lectoren; 2. daarnaast fysieke community (eigen ruimte); 3. participeren in andere HP-netwerken en Studium Generale bijeenkomsten. Lectoren hebben onder andere de rol van Linking Pin; 4. student participeert actief in zijn persoonlijke ontwikkeltraject door middel van persoonlijke coaching / peer-topeer en regisseursrol bij programmaontwikkeling. Talents for natural leadership, Honours Programma Stichting ProjectKompassie en ABO: “Dat wat wij met de studenten willen bereiken kunnen wij alleen maar realiseren wanneer wij zijn wat we willen overdragen: Practice what you preach. Dit betekent dat wij zowel op persoonlijk gebied, de PKP organisatie en de aangesloten bedrijven doen wat we uitdragen. We laten in ons dagelijks handelen zien hoe inspirerend het is om in je element te zijn, en dat de zoektocht naar je eigen passie niet een luxe is maar de basis voor succes. We werken alleen maar met hoog gemotiveerde en inspirerende mensen die als professional maar ook als ondernemer vaak hun sporen al hebben verdiend. Dit heeft een grote impact op onze cultuur, en dit wordt door de studenten ook zo ervaren.”


79


Excellent Peoplemanagement, Honours Programma AMA: Zet een door de AMA opgezet netwerk in dat vormgegeven wordt via nieuwe media (LinkedIn, Mendeley: voor jonge onderzoekers, nieuwe kennis die nog niet gepubliceerd is). Het doel is om bedrijven hierbij te betrekken. Liberal Arts & Science, Saxion Honours Programma Het Honours Programma Liberal Arts & Science onderstreept de ambities van Saxion door een Saxionbreed excellentieprogramma te verzorgen voor studenten met diverse initiële achtergronden. Een studentenpopulatie die zich kenmerkt door een dergelijke diversiteit vraagt om een programma dat aandacht besteed aan zowel de breedte van de verschillende opleidingen als aan de diepte van de persoonlijke reflecties op de eigen beroepspraktijk. Deze diversiteit krijgt in de onderwijscommunity zo het karakter van “unity in diversity”. Van hieruit werd en wordt door Liberal Arts & Science ook de samenwerking met de andere programma’s gezocht. Honours Programme MIM: Studenten worden gestimuleerd door een sterk aan de praktijk gelieerd programma. MIM werkt altijd samen met bedrijven c.q. managers die door het aanbod van cases en bedrijfsbezoeken de student goed in staat stellen de theorie te toetsen aan de praktijk. Deze bedrijven maken deel uit van het netwerk rondom het Honours Programma. Factory of the Future, Honours Programma KCL/Governance: Binnen het honours programma geven studenten, bedrijfsmedewerkers en sprekers het onderwijs vorm. Docenten, studenten, medewerkers van bedrijven en beleidsmakers vormen samen een kennisnetwerk en ontwikkelen een community rond het onderwerp Factory of the Future. De interdisciplinariteit van het FoF honours programma is een motor voor innovatie. Het gaat hierbij zowel om ontwikkelingen in de samenleving als om onderwijsvernieuwing. I-space, Honours Programma AGZ en AMM Een ander bijzonder interessant initiatief is het concept I-space dat volgens planning september 2012 van start gaat. I-space is geen honours programma. Het is een omgeving die excelleren mogelijk maakt. Een omgeving waarin Innovatie mogelijk is door co-creatie. Studenten, docenten, lectoren en werkveld werken samen aan nieuwe, niet-gangbare verbete-

80



ringen in zorg en welzijn; dát is kennisvalorisatie. Het kan gaan om producten, diensten of werkwijzen. Vooraf is duidelijk waar het om gaat, waar de behoefte ligt, maar niet waar het uitkomt. I-space is een gemeenschap waarin studenten, docenten en derden elkaar uitdagen. De beste studenten werken samen met meest Innovatieve zorgaanbieders en de meest ambitieuze docenten. Zij vormen een gemeenschap met zowel virtuele als fysieke karakteristieken. Voor buitengewone studenten en ambitieuze docenten is het een aantrekkelijke omgeving waar de ontmoeting (fysiek en virtueel) centraal staat en waarin het Individu tot zijn recht komt. I-space is een multi-disciplinaire omgeving die geschikt is voor Initiatiefnemers, voor ondernemende studenten die willen bijdragen aan de zo nodige veranderingen in zorg en welzijn. Studenten met talent, met een mening, die met ondersteuning wel wat lef willen tonen en die extra inspanning willen leveren om écht iets te bereiken zullen zich er thuis voelen. Hun initiatieven kunnen in de Incubator die deze omgeving ook is uitgroeien tot belangrijke impulsen voor de sector in de regio. I-space wordt gekenmerkt door verbreding en verdieping: kijken met een ander oog naar zorg en welzijn zodat nieuwe mogelijkheden worden uitgelokt, gezien en benut. Toegepast wetenschappelijk onderzoek maakt daar deel van uit. De verbinding met de regionale top van praktijkinstellingen en bedrijven maakt het voor de buitengewone student interessant om iets extra’s te doen en ‘met honours’ aan Saxion af te studeren. I-space is al operationeel: 3 projectgroepen van docenten en studenten ontwikkelen momenteel de omgeving en ontwerpen 3 trajectvarianten voor studenten van zorgen welzijn opleidingen. Vanaf september 2012 is lidmaatschap van I-space mogelijk voor hoofdfase studenten. Deze kenschets maakt razend nieuwsgierig naar de uitwerking van dit concept na 01-09-2012. Wordt gevolgd en vervolgd!


81


4.6.2 De weg naar een gemeenschap van betrokkenen In feite dragen alle eerder genoemde programmaresultaten bij aan het creëren van een gemeenschap van betrokkenen. Doel is uiteindelijk om een specifiek onderwijsklimaat te creëren waarin de Reflective Professionals (zowel studenten als alumni) uit diverse disciplines zich uitgedaagd voelen om optimaal te presteren en waarbij de student het klimaat als dusdanig uitdagend en motiverend ervaart dat hij ook na het afstuderen aan de community verbonden wil blijven.

82



Bijlage

1

Bijlage 1 : overzicht aanbod honours programma’s


83


Honours Programma

Kern van het programma (aangeboden per 01-09-2011)

Honours Programma LED Het programma biedt de mogelijkheid om naast de studie een extra project te doen in het buitenland. De student voert samen met studenten van de verschillende disciplines van de academie projecten uit op het gebied van water en/of energie. Bijvoorbeeld het optimaliseren en toepassen van materialen en producten in een andere omgeving. Deze projecten zijn ondergebracht in een adviesbureau. De student bepaalt met zijn of haar medestudenten het reilen en zeilen van dit bureau: ‘Je runt je eigen onderneming!’ De projecten worden uitgevoerd binnen de Water-Voedsel-Energie branche. De verwachting is dat in 2040-2050 meer dan 80% van de wereldbevolking in een stedelijke omgeving leeft. Dit brengt een enorme uitdaging met zich mee op het gebied van beschikbaarheid, veiligheid en (her)gebruik van veel eerste levensbehoeftes, zoals water, energie en voedsel. Wereldwijd worden grote veranderingen voorzien die zich veelal buiten West-Europa afspelen in gebieden waar de maatschappelijke infrastructuur anders is dan wij hier gewend zijn. Het werkgebied is de hele wereld, waarbij de focus in eerste instantie op projecten in Oost-Europa ligt. De studenten gaan eerst op zoek naar een concrete opdrachtgever, daarna naar de financiering van het idee, vervolgens werken zij het hele proces projectmatig uit. Het projectteam is verantwoordelijk voor het ontwerp, de ontwikkeling, de bouw en het testen van het prototype. Daarna het in bedrijf stellen op locatie en tenslotte het instrueren van de gebruikers op het gebied van bediening en onderhoud. Sapere Aude! Durf te Binnen het Honours Programma van ABR ligt de nadruk op toegepast denken onderzoek. Het onderzoeken van problemen die zich bij organisaties Honours Programma ABR voordoen. Waar zij oplossingen voor zoeken die niet voor de hand liggend zijn. Dat doen we bij Saxion al op veel terreinen. Denk aan de inrichting van de leefomgeving; hier zijn allerlei vragen rond veiligheid, duurzaamheid, bestuur en juridische aspecten aan verbonden. En denk aan stimulering van ondernemerschap; hier zijn allerlei vragen rond HRM, bedrijfsopvolging en marketing aan verbonden. Deze vraagstukken leven zowel bij (regionale) overheden als bij ondernemingen. In het Honours Programma komt de student in een omgeving terecht met onderzoekers die zich met deze vraagstukken bezighouden. De betrokken lectoraten zijn: Regionale ontwikkeling, Ondernemerschap en Familiebedrijven, Governance, Gebiedsontwikkeling en Recht, Risicobeheersing. En uiteraard komt de student in aanraking met organisaties die behoefte hebben aan nieuwe inzichten. Gezamenlijk (studenten, Saxion en externe partijen) werken we aan maatschappelijke en bedrijfsproblemen; de problemen van nu maar vooral de problemen van de toekomst.

84



Honours Programma


Honours Programma Liberal Arts & Science (voorheen SHP)

Dit programma start in het tweede studiejaar (dus na afsluiting van de propedeuse) en duurt drie jaar. Het is bedoeld voor studenten die belangstelling hebben voor allerlei maatschappelijke thema’s en die daar vanuit een wijsgerig-culturele optiek naar willen kijken. Belangrijk is daarbij dat de student nieuwsgierig is naar zichzelf, de anderen en de vele facetten van de wereld. Het programma besteedt in een dialogisch georiënteerde onderwijsvorm ook veel aandacht aan de persoonvorming (Bildung). De courses: 1 In het 1e jaar gaat het over Denken in Historisch & Cultureel perspectief (Denken over Denken): moderne filosofie, geschiedenis en cultuur. 2 In het 2e jaar staan Kritisch en creatief denken en Strategisch en wetenschappelijk denken: (wetenschapsfilosofie) centraal. 3 In het 3e jaar volgt dan vanuit je eigen studierichting het zgn. Verzwaard Afstuderen i.s.m. een Kenniscentrum. Vaak is hierbij ook nog een externe opdrachtgever betrokken

Excelleren is ondernemen, Excellent ondernemerschap staat centraal. Vanuit het businessmodel Honours Programma canvas (Osterwalde 2010) wordt de koppeling gelegd met het domein ABO van de student in de bachelor vanuit het perspectief van entrepreneur of intrapreneur. De student bouwt gedurende zijn periode een eigen Social Network dat praktisch en bruikbaar dient te zijn na het behalen van zijn Honours Bul en hem ondersteunt in de verwezenlijking van zijn passie/droom als entrepreneur of intrapreneur. Het programma start in het 2e studiejaar en gaat door tot het einde van de studieloopbaan van de student. Het gehele programma omvat dus een doorlooptijd van 3 jaar. • in het eerste jaar oriënteert de student zich op excellentie in de context van ondernemerschap. Oriëntatie in het werkveld en courses met succesvolle ondernemers maken deel uit van het eerstejaars programma. Al onderzoekend vindt de student het antwoord op de vraag in welke ondernemingsomgeving hij of zij het beste floreert; • het tweede jaar is het jaar van de verdieping. De student wordt zich bewust van de randvoorwaarden voor het starten van een onderneming, de maatschappelijke context waarin hij of zij zich als ondernemer begeeft en grenzen aan de groei. Strategisch en innovatief ondernemerschap is een belangrijk kernbegrip; • in het derde jaar concentreert de student zich op een special track die hij of zij verder gaat uitwerken. Dit gebeurt binnen de context van de eigen opleiding.


85


Honours Programma


Talents for natural leadership Honours Programma Stichting ProjectKompassie (PKP) en ABO

De missie van PKP is mensen in hun element te brengen in een projectomgeving. Studenten zijn drie jaar leerling en kunnen zich daarna nog twee jaar bekwamen als gezel. In het programma komen in 5 jaar 50 thema’s aan bod, die zijn in te delen als: 1 vakthema’s (vakbekwaam); 2 omgevingsthema’s (bedrijfskundig en sociaal vaardig, omgevingsbewust); 3 persoonsthema’s (zelfbewust). Waarom dit Honours Programma? Het bedrijfsleven en de samenleving zien dat er steeds meer door verschillende partijen in projecten wordt samengewerkt om tot innovaties en verduurzaming van de maatschappij te komen. In deze dynamische werkomgevingen (de nieuwe economie) worden andere eisen gesteld aan de deelnemers. De vraag naar natuurlijk leiderschap en praktijkervaring met bewezen projectmanagement-competenties wordt steeds groter. Wat houdt het programma in? Het programma is ontwikkeld op basis van een samenwerkingsverband tussen de opleidingswereld, werkveld en professionals. De student leert terwijl hij of zij in projecten samenwerkt met studenten van verschillende studierichtingen. Daarnaast volgt hij of zij workshops en trainingen die de mogelijkheden bieden om de eigen unieke drijfveren en talenten te versterken.

Excellent Peoplemanagement Honours Programma AMA

“Human performance. Zijn topsport en top performance verschillend? Wat is de fun factory waar work related flow is? Hoe sturen en meten we human performance? Hoe kun je human performance optimaliseren, managen, sturen en ontwikkelen? Wat is je eigen human talent en hoe zet je jezelf in de wereld (personal branding)? In dit Honours Programma bepaal jij wat je altijd al wilde weten over human performance. In kleine groepen vraag je docenten en externe experts om hun visie met die van jou te delen. Na afloop heb je meer vragen dan ooit. Of je houdt er meteen mee op en wil je totaal iets anders met je studie.” Zo introduceert het programma zich op de website www.saxion.nl/buitengewoon. De student verdiept zich samen met anderen in wat human performance is. De studenten en docenten lezen en bespreken boeken, films en opdrachten. Engels is na verloop van tijd vanzelfsprekend. Wetenschappelijke literatuur wordt ook bestudeerd en studenten en docenten gaan in discussie met lectoren (professoren), experts van buiten Saxion - life en virtueel, nationaal en internationaal. Het programma is vraaggestuurd en grenzeloos (letterlijk). Jaarlijks organiseren de studenten een conferentie waarin zij zich tonen aan de wereld.

86



Honours Programma


Honours Programma MIM

Het programma is geheel Engelstalig. Er is gekozen voor verbreding en niet voor verdieping. Er zijn 4 thema’s ontwikkeld: 1 Good to great 2 New Product Development and new Concept development 3 Identity Marketing 4 Globalization Een gevarieerd aanbod van werkvormen wordt aangeboden waarin studenten uitgedaagd worden en waarbij continu de relatie wordt gelegd tussen de theorie en de beroepspraktijk. Gehanteerde werkvormen zijn: • gastcolleges van excellente sprekers/deskundigen; • bestuderen van uitdagende actuele literatuur; • uitvoeren van uitdagende cases en opdrachten uit de praktijk die vaak met en binnen bedrijven uitgevoerd worden.

Academische Pabo In 4 tot 5 jaar tijd wordt de student op een wetenschappelijk niveau Honours Programma APO voorbereid op de basisschoolpraktijk, de bachelor in drie jaar en de master in 1 tot 2 jaar. Vooral onderzoeksvaardigheden zijn voor het genoemde niveau van belang. Aan het eind van het traject beschikt de student zowel over een Pabogetuigschrift (op een duidelijk hoger wetenschappelijk niveau) als over een masterdiploma. In het tweede jaar kan een keuze worden gemaakt uit twee mastertrajecten: • een professional master “Special Educational Needs” (gericht op gedrags- en leerstoornissen) of: • de master “Onderwijskunde” op wetenschappelijk niveau.


87


Honours Programma


Factory of the future

Factory of the Future is ontwikkeld als 1-jarige uitstroomvariant binnen Honours Programma’s. Saxion organiseert samen met het Centre for Entrepreneurship van de Universiteit Utrecht en met een consortium van bedrijven een Honours Programma gericht op het toepassen en verder ontwikkelen van het concept “Factory of the Future”. In dit honours programma werken studenten, die in de laatste fase van hun studie zitten, samen met deze medewerkers uit bedrijven aan een radicale verduurzamingslag binnen de betrokken bedrijven. De medewerkers van de deelnemende bedrijven en de studenten volgen gezamenlijk dit Honours Programma en onderzoeken binnen de betrokken bedrijven de mogelijkheden voor radicale verduurzaming. Het gaat hierbij niet alleen om de technische aspecten van verduurzaming, maar ook om nieuwe organisatievormen, nieuwe vormen van communicatie en radicaal nieuwe business modellen die voor die verduurzamingslag nodig zijn. De centrale gedachte achter dit programma is het Cradle to Cradle-concept (C2C) en de ruimte die dit biedt voor een innovatieve en business gedreven invulling van duurzaamheid. De Cradle to Cradle principes, en daarmee deze nieuwe kijk op verduurzaming, die in dit Honours Programma centraal staan, zijn (mede) ontwikkeld door Michael Braungart, die het consortium van bedrijven dat werkt aan het concept Factory of the Future, ondersteunt.

88



Bijlage

2

Bijlage 2 : honours programma’s in ontwikkeling


89


Honours Programma

Kern van het programma (aanbod gepland per 01-09-2012)

I-space C I-space is geen honours programma. Het is een omgeving die excelHonours Programma AGZ) leren mogelijk maakt. Een omgeving waarin Innovatie mogelijk is door co-creatie. Studenten, docenten, lectoren en werkveld werken samen I-space-S aan nieuwe, niet-gangbare verbeteringen in zorg en welzijn; dát is Honours Programma kennisvalorisatie. Het kan gaan om producten, diensten of werkwijzen. AMM Vooraf is duidelijk waar het om gaat, waar de behoefte ligt, maar niet waar het uitkomt. I-space-Q Honours Programma I-space is een gemeenschap waarin studenten, docenten en derden AGZ, AMM en kenniselkaar uitdagen. De beste studenten werken samen met meest innocentrum Gezondheid, vatieve zorgaanbieders en de meest amitieuze docenten. Zij vormen Welzijn en Technologie een gemeenschap met zowel virtuele als fysieke karakteristieken. Voor buitengewone studenten en ambitieuze docenten is het een aantrekkelijke omgeving waar de ontmoeting (fysiek en virtueel) centraal staat en waarin het Individu tot zijn recht komt. I-space is een multi-disciplinaire omgeving die geschikt is voor Initiatiefnemers, voor ondernemende studenten die willen bijdragen aan de zo nodige veranderlingen in zorg en welzijn. Studenten met talent, met een mening, die met ondersteuning wel wat lef willen tonen en die extra inspanning willen leveren om écht iets te bereiken zullen zich er thuis voelen. Hun initiatieven kunnen in de Incubator die deze omgeving ook is uitgroeien tot belangrijke impulsen voor de sector in de regio. I-space wordt gekenmerkt door verbreding en verdieping: kijken met een ander oog naar zorg en welzijn zodat nieuwe mogelijkheden worden uitgelokt, gezien en benut. Toegepast wetenschappelijk onderzoek maakt daar deel van uit. De verbinding met de regionale top van praktijkinstellingen en bedrijven maakt het voor de buitengewone student interessant om iets extra’s te doen en ‘met honours’ aan Saxion af te studeren. I-spaceis al operationeel: 3 projectgroepen van docenten en studenten ontwikkelen momenteel de omgeving en ontwerpen 3 trajectvarianten voor studenten van zorgen welzijn opleidingen. Vanaf september 2012 is lidmaatschap van I-space mogelijk voor hoofdfase studenten.

90



Honours Programma


De Twentse School Na de propedeusefase volg de student een driejarig Honours ProgramHonours Programma ACT ma. De eerste twee jaar zijn ingericht binnen het algemene Liberal Arts & Science (voorheen Saxion Honours Programme). Het derde jaar wordt specifiek ingestoken als ACT programma, richting Media Innovator. • in het eerste HP-jaar wordt een viertal courses van 8 weken aangeboden; • het tweede HP-jaar is inhoudelijk vooral gericht op onderzoeksvaardigheden en wordt afgestemd op de stage; • in het derde jaar neemt de student deel aan het programma Media Innovator: ‘Gilde, Twentse School’ van de Academie Creatieve Technologie. Hij of zij gaat in opdracht van een mediabedrijf samen met betrokken partijen het aangepaste afstudeertraject in. • De opdracht is grensverleggend voor de student, het bedrijf en het instituut. De student werkt hierin samen met diverse mediabedrijven (Trimm, Present Media). Hierdoor is er een brede bedrijfsbegeleiding met multidisciplinaire insteken. • Onderwerpen die aan bod komen zijn gericht op innovatie op het gebied van informatica en/of social media, met een internationaal en intercultureel karakter. • De opdracht wordt gestaafd aan een maatschappelijk, branchegericht en globaal belang. Honours Programma FEM Het Honours Programma van FEM wordt een 3 jarig programma met als afsluiting een verzwaard afstudeertraject (mogelijk in samenwerking met het lectoraat). De 3 jaren zijn opgedeeld in kwartielen waarbij elk kwartiel een verschillend onderwerp/thema heeft. Deze thema’s kunnen verdiepend (bijvoorbeeld actuele economische thema’s) of verbredend (sociologische/antropologische onderwerpen of algemene vaardigheden) zijn. Elk kwartiel zijn er bijeenkomsten gepland. De inhoud van de bijeenkomsten varieert tussen bijvoorbeeld master classes, business classes (bedrijfsleven draagt praktijk cases voor), bedrijfsbezoeken, boekbesprekingen, debateringstrainingen, communicatietrainingen etc. Door middel van deze bijeenkomsten moet de student in staat worden gesteld meer kennis en vaardigheden op te doen en te excelleren in zijn/haar studie/werk.


91


Honours Programma


Honours Programma ROB/KCL

Dit programma is een initiatief van het Kenniscentrum Leefomgeving, lectoraat Duurzame Leefomgeving, met de intentie om dit binnen het kenniscentrum te verbreden en ook naar andere kenniscentra & de Academie ROB, opleidingen Ruimtelijke Ordening & Planologie en Milieukunde, met dezelfde intentie. De kern van dit Honours Programma is het uitdagen van de deelnemende studenten om tot een aanzienlijke analytische verdieping te komen. Veel onderwijs wordt projectgewijs aangeboden. Deelnemers aan het programma krijgen de opdracht om ook te reflecteren op de kennisopbrengst van deze projecten, om zo verschillende projecten ook met elkaar in verband te brengen, en te plaatsen in het wetenschappelijke en maatschappelijke debat. Daarmee vindt ook een verbreding plaats naar andere dan de eigen discipline. Centraal staat daarmee de verwevenheid tussen onderwijs en onderzoek, in een multidisciplinaire setting. Studenten worden uitgedaagd om te participeren in een onderzoekslijn die langer loopt, waardoor ze extra scholing ontvangen rondom toegepast onderzoek (zodat zij beter zijn voorbereid op een mogelijke academische doorstroom, met evt. vrijstelling schakelprogramma universiteit). De deelnemende studenten worden inhoudelijk extra uitgedaagd, en worden actief uitgenodigd om een ‘rode draad’ door verschillende opleidingsonderdelen te weven (stage, minor en afstuderen). Daarmee wordt de kenniscomponent van hun opleiding verzwaard en kunnen zij hun eigen projecten beter positioneren in de ‘body of knowledge’. Uiteraard wordt het traject afgesloten met verzwaard afstuderen. Hieraan zullen ook strenge eisen worden gesteld ten aanzien van de onderzoekscomponent (onderzoeksmethoden, literatuur, vertaling conclusies in kennis). Dit concept zal een combinatie zijn van een groepstraject (een academiebreed HP), een individueel traject (met nauwe betrokkenheid bij KCL), met aansluiting op mastertrajecten. Het specifieke concept zal nader worden ontwikkeld.

Honours Programma HBS Concept: een 3-jarige versneld en verzwaarde bachelor opleiding (3+1) Hoger Hotel Onderwijs, Facility Management en Hoger Toeristisch en Recreatief Onderwijs (BBA) van 240 credits inclusief pre-master vakken ter voorbereiding op het afsluitende 1-jarige Mastertraject met een MA of MSc. titel voor VWO-ers. In de BBA ligt de nadruk op bedrijfskundige en vakinhoudelijke kennis en op de competentie Hospitality Performance. Binnen deze 3 jaren wordt er een aparte minor met pre-master vakken aangeboden, deze vakken hebben een sterke oriëntatie op onderzoeksmethodologie.

92



Contactgegevens: Saxion Programma Excelleren Marike Lammers programmamanager Ir. M.T. Lammers e: [email protected]

Trijntje van Dijk lid programmateam Drs. T. van Dijk e: [email protected]

Marc van Kempen lid programmateam Drs. M.G.J.M. van Kempen e: [email protected]

Raymond ter Woord programmasecretaris Mr. R.J.C. ter Woord e: [email protected]

Nanda Nijhuis lid programmateam N.G. Nijhuis-Toevank e: [email protected]

Dineke Steenkamp managementassistente G.A. Steenkamp e: [email protected]

Saxion Programma Excelleren. deel 3 : Verbinden wat er zo nog niet was... (Sirius)

Recommend Documents