Sandostatine LAR 20 mg, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie Octreotide

BS19005 / 05 / 14 oktober 2013 (Herziening: september 2013) BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER

Sandostatine LAR 20 mg, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie Octreotide Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u.  Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem later weer nodig.  Heeft u nog vragen, raadpleeg dan uw arts of apotheker.  Geef dit geneesmiddel niet door aan anderen, want het is alleen aan u voorgeschreven. Het kan schadelijk zijn voor anderen, ook al hebben zij dezelfde klachten als u  Krijgt u veel last van een van de bijwerkingen die in rubriek 4 staan? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts, of apotheker. In deze bijsluiter: 1. Waarvoor wordt dit middel gebruikt? 2. Wanneer mag u dit middel niet gebruiken of moet u er extra voorzichtig mee zijn? 3. Hoe gebruikt u dit middel? 4. Mogelijke bijwerkingen 5. Hoe bewaart u dit middel? 6. Inhoud van de verpakking en aanvullende informatie 1. Waarvoor wordt dit middel gebruikt? Sandostatine LAR is een synthetische versie van het hormoon somatostatine. Somatostatine komt normaal in het lichaam voor en remt de afgifte van bepaalde hormonen (o.a. groeihormoon en insuline). Sandostatine LAR wordt gebruikt  om acromegalie te behandelen. Acromegalie is een aandoening waarbij het lichaam teveel groeihormoon produceert. Te veel groeihormoon leidt tot een vergroting van handen, voeten, neus en kin. Hierbij treden ook vaak klachten op als veel zweten, gewrichtspijn, hoofdpijn en tintelingen.  om klachten die gepaard gaan met bepaalde tumoren van de maag, darm en alvleesklier, ook wel neuro-endocriene tumoren genaamd, te behandelen. Deze tumoren produceren een te veel aan bepaalde hormonen en andere verwante stoffen. Hierdoor wordt de natuurlijke hormoonbalans in het lichaam verstoord. Dit leidt tot klachten zoals diarree, huiduitslag en opvliegers.  om neuro-endocriene tumoren in de darm te behandelen (bijvoorbeeld in het wormvormig aanhangsel, de dunne- of dikke darm). Neuro-endocriene tumoren zijn zeldzame tumoren die kunnen worden gevonden in verschillende delen van het lichaam. Sandostatine LAR wordt ook gebruikt om de groei van deze tumoren, wanneer zij zich in de darm bevinden, te remmen. Sandostatine LAR is een zogenaamd depotpreparaat. Dit betekent dat Sandostatine LAR na een injectie langdurig (ongeveer een maand) werkt. 2. Wanneer mag u dit middel niet gebruiken of moet u er extra voorzichtig mee zijn? Wanneer mag u dit middel niet gebruiken?  U bent allergisch voor één van de andere stoffen die in dit geneesmiddel zitten. Deze stoffen kunt u vinden onder punt 6. Allergie kunt u herkennen aan bijvoorbeeld rode vlekjes en bultjes op de huid, jeuk of koorts. Wanneer moet u extra voorzichtig zijn met dit middel? - Als u Sandostatine LAR langdurig gebruikt: dit kan er toe leiden dat galstenen gevormd worden. Het is daarom van belang dat u regelmatig gecontroleerd wordt om te zien of zich galstenen vormen. - Als u problemen heeft met uw bloedsuikergehalte, zowel bij te hoge spiegels (diabetes), als bij te lage spiegels (hypoglykemie). - Wanneer Sandostatine LAR wordt voorgeschreven ter behandeling van acromegalie, is het mogelijk dat als u onvruchtbaar bent deze onvruchtbaarheid zich weer herstelt. Als zwangerschap niet gewenst is, moet u dus een betrouwbaar voorbehoedsmiddel gebruiken. - Als u Sandostatine LAR voor langere tijd krijgt voorgeschreven, kan het zijn dat uw arts de werking van uw schildklier regelmatig wil controleren. - Als u een vitamine B12-tekort heeft of heeft gehad, kan het zijn dat uw arts de vitamine B12-spiegels in uw bloed regelmatig wil controleren. Raadpleeg uw arts indien één van de bovenstaande waarschuwingen voor u van toepassing is, of dat in het verleden is geweest. Dit geneesmiddel bevat minder dan 1 mmol (23 mg) natrium per dosis, d.w.z. dat het geneesmiddel praktisch natriumvrij is. Gebruikt u nog andere geneesmiddelen? Let op: de volgende opmerkingen kunnen ook van toepassing zijn op het gebruik van geneesmiddelen enige tijd geleden of in de nabije toekomst. Als u verschillende geneesmiddelen gebruikt, kunnen deze middelen elkaar beïnvloeden. Dit kan schadelijke gevolgen hebben. De geneesmiddelen kunnen elkaars werking versterken of verzwakken en er kunnen eerder bijwerkingen optreden. Vertel uw arts daarom altijd welke geneesmiddelen u nog meer gebruikt, ook als dit maar af en toe het geval is. Dit geldt zowel voor geneesmiddelen die alleen op recept verkrijgbaar zijn als voor

geneesmiddelen die u zonder recept kunt kopen. Uw arts en apotheker kunnen beoordelen of ze samen gebruikt mogen worden en of eventuele maatregelen nodig zijn (bijvoorbeeld het aanpassen van de dosering). In het bijzonder geldt bovenstaande voor:  cimetidine (een middel tegen maagzweren). Gelijktijdig gebruik van Sandostatine LAR en cimetidine kan de werking van cimetidine verzwakken.  ciclosporine (een middel dat het natuurlijke afweermechanisme remt). Gelijktijdig gebruik van Sandostatine LAR en ciclosporine kan de werking van ciclosporine verzwakken.  bromocriptine (een middel dat bepaalde hormoonfuncties kan beïnvloeden en tevens wordt gebruikt bij de ziekte van Parkinson). Gelijktijdig gebruik van Sandostatine LAR en bromocriptine kan de werking van bromocriptine versterken.  terfenadine (een middel tegen allergische aandoeningen). Gelijktijdig gebruik van Sandostatine LAR en terfenadine kan de werking van terfenadine versterken. Het is mogelijk dat patiënten met suikerziekte bij gebruik van Sandostatine LAR minder insuline of andere bloedsuikerverlagende middelen nodig hebben. Kinderen en jongeren tot 18 jaar Er is weinig ervaring met het gebruik van Sandostatine LAR bij kinderen. Ouderen (65 jaar en ouder) De ervaring met Sandostatine LAR heeft aangetoond dat er geen speciale vereisten zijn voor het gebruik bij ouderen. Zwangerschap en borstvoeding Zwangerschap Sandostatine LAR mag alleen onder dwingende omstandigheden gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Als Sandostatine LAR wordt voorgeschreven ter behandeling van acromegalie, is het mogelijk dat, als u onvruchtbaar bent deze onvruchtbaarheid zich weer herstelt. Vrouwen in de vruchtbare leeftijd moeten daarom tijdens de behandeling effectieve anticonceptie gebruiken. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u een geneesmiddel inneemt. Borstvoeding Over het gebruik van Sandostatine LAR bij borstvoeding zijn onvoldoende gegevens bekend. Daarom mag Sandostatine LAR niet gebruikt worden in de periode dat borstvoeding wordt gegeven. Vraag uw arts of apotheker om advies voordat u een geneesmiddel gebruikt. Rijvaardigheid en het gebruik van machines Er zijn geen gegevens beschikbaar over de invloed van Sandostatine LAR op de rijvaardigheid en het gebruik van machines. 3. Hoe gebruikt u dit middel? Sandostatine LAR moet toegediend worden via een injectie in een bilspier. Patiënten die al behandeld worden met onderhuidse injecties van Sandostatine kunnen zonder problemen overgaan op injecties met Sandostatine LAR. Indien u niet eerder behandeld bent met Sandostatine, zult u in eerste instantie gedurende een korte periode onderhuidse injecties krijgen. Dat is noodzakelijk om te beoordelen of het werkzaam bestanddeel octreotide bij u goed werkt en geen ernstige bijwerkingen veroorzaakt. Wijze van gebruik Sandostatine LAR mag alleen worden toegediend door een medisch geschoold persoon die er ervaring mee heeft. Het moet via een diepe injectie in de bilspier gegeven worden, nooit in een bloedvat! Indien een bloedvat is geraakt, dient een nieuwe naald te worden bevestigd en een andere injectieplaats te worden gekozen. Sandostatine LAR dient direct na bereiding te worden toegediend. Het verdient de voorkeur om de injectieflacon met Sandostatine LAR en het oplosmiddel vóór gebruik op kamertemperatuur te laten komen. Een uitgebreide beschrijving van de wijze van gebruik volgt verderop. Gebruikelijke dosering De dosering waarmee de arts begint is meestal 20 mg. De injecties mogen niet vaker dan één keer in de 4 weken gegeven worden. Na ongeveer 3 maanden behandeling met Sandostatine LAR, zal de arts waarschijnlijk gaan kijken of de behandeling voor u voldoet. Dit houdt in dat gekeken zal worden hoeveel groeihormoon of andere hormonen er in uw bloed aanwezig zijn. Afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek en hoe u zich voelt zal de arts de dosering eventueel aanpassen. Het kan zijn dat de dosis die u bij elke injectie krijgt teruggebracht kan worden tot 10 mg of verhoogd moet worden tot 30 mg. Indien na 3 maanden de klachten onvoldoende onder controle zijn bij een dosis van 30 mg, dan kan de dosis worden verhoogd naar 40 mg om de 4 weken. Nadat is bepaald wat voor u de meest geschikte dosis is, zal de arts waarschijnlijk ongeveer elke 6 maanden gaan kijken of de behandeling voor u nog voldoet.

Als u Sandostatine LAR krijgt voor de behandeling van neuro-endocriene tumoren in de darm, dan is de gebruikelijke dosering 30 mg elke 4 weken. Uw arts zal beslissen hoe lang u behandeld moet worden met Sandostatine LAR. Afhankelijk van het medisch probleem waarvoor u Sandostatine LAR krijgt toegediend, kan het zo zijn dat u gedurende 2 weken na de eerste injectie met Sandostatine LAR ook nog met subcutaan (onder de huid) toegediende Sandostatine wordt behandeld. In het algemeen zal de te verwachten werking binnen één week beginnen, maar gezien de aard van de klachten zal uw arts in de praktijk bepalen hoelang u de therapie moet voortzetten. In geval u bemerkt dat Sandostatine LAR te sterk of juist te weinig werkt, raadpleeg dan uw arts of apotheker. Duur van de behandeling Uw arts zal u precies vertellen hoeveel injecties Sandostatine LAR u moet krijgen. Als u eerder met de behandeling wilt stoppen, overleg dan met uw arts. Heeft u te veel van dit middel gebruikt? Bij gebruik van meer dan de voorgeschreven hoeveelheid kan overdosering plaatsvinden. De verschijnselen die optreden bij overdosering zijn: blozen, vaak moeten plassen, vermoeidheid, depressie, angstgevoelens, gebrek aan concentratie. Als u denkt dat er sprake is van overdosering, neem dan onmiddellijk contact op met uw arts of apotheker. Volg de aanwijzingen van de arts nauwkeurig op. Bent u vergeten dit middel te gebruiken? Als een dosis is vergeten, dient deze alsnog toegediend te worden, tenzij het bijna tijd is voor uw volgende dosering. De volgende dosis moet toegediend worden op het tijdstip waarop u het volgens het normale doseringsschema zou krijgen. Als u stopt met het gebruiken van dit middel Omdat de werking van Sandostatine LAR 4 weken lang aanhoudt na een injectie, zal er in deze periode niets bijzonders gebeuren. Vanaf 4 weken na de laatste injectie kunnen uw oude klachten terugkomen. Het is daarom altijd verstandig om met uw arts te overleggen waarom u met Sandostatine LAR wilt stoppen. Heeft u nog andere vragen over het gebruik van dit geneesmiddel? Neem dan contact op met uw arts of apotheker . 4. Mogelijke bijwerkingen Zoals elk geneesmiddel kan ook dit geneesmiddel bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Bijwerkingen die ernstig kunnen zijn Als u één van deze bijwerkingen ervaart, informeer dan uw arts. Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (bij meer dan 10 op de 100 patiënten):  Galstenen, die kunnen leiden tot plotselinge rugpijn (cholelithiasis).  Te hoog suikergehalte in het bloed. Vaak voorkomende bijwerkingen (bij 1 tot 10 op de 100 patiënten):  Verminderde werking van de schildklier (hypothyreoïdie), met als gevolg veranderingen in hartslag, eetlust of gewicht; vermoeidheid, koudegevoel, zwelling in de hals.  Veranderingen in functietesten van de schildklier.  Ontsteking van de galblaas (cholecystitis).  Te laag suikergehalte in het bloed.  Verhoogd bloedsuikergehalte, maar niet zo hoog als bij suikerziekte (gestoorde glucosetolerantie).  Vertraagde hartslag. Soms voorkomende bijwerkingen (bij 1 tot 10 op de 1.000 patiënten):  Dorst, weinig plassen, donkere urine, droge blozende huid.  Versnelde hartslag. Andere ernstige bijwerkingen:  Overgevoeligheidsreacties (allergische reacties), waaronder huiduitslag.  Een ernstige overgevoeligheidsreactie (anafylactische reactie). Symptomen hiervan kunnen zijn: ademhalingsproblemen, huiduitslag, opzwellen van het gezicht, duizeligheid.  Acute ontsteking van de alvleesklier, gepaard gaande met hevige buikpijn (pancreatitis).  Leverontsteking (hepatitis); de symptomen kunnen gele verkleuring van de huid en het oogwit (geelzucht), misselijkheid, braken, verlies van eetlust, algemeen onwel gevoel, jeuk, licht gekleurde urine zijn.  Onregelmatige hartslag.

Andere bijwerkingen De bijwerkingen die hieronder beschreven zijn, zijn in het algemeen mild van aard en verdwijnen meestal naarmate de behandeling voortduurt. Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (bij meer dan 1 op de 10 patiënten):  Diarree.  Buikpijn.  Misselijkheid.  Verstopping (constipatie).  Winderigheid (flatulentie).  Hoofdpijn.  Pijn op de plaats van injectie. Vaak voorkomende (bij 1 tot 10 op de 100 patiënten):  Gestoorde spijsvertering met als verschijnselen vol gevoel in de bovenbuik, pijn in de maagstreek, boeren, misselijkheid, braken en zuurbranden (dyspepsie).  Braken.  Opgeblazen gevoel in de buik.  Vetdiarree.  Dunne ontlasting.  Verkleuring van de ontlasting.  Duizeligheid.  Verlies van eetlust.  Veranderingen in leverfunctietesten.  Jeuk.  Huiduitslag.  Haaruitval.  Kortademigheid. Krijgt u veel last van een van de bijwerkingen? Of krijgt u een bijwerking die niet in deze bijsluiter staat? Neem dan contact op met uw arts of apotheker. 5. Hoe bewaart u dit middel? Buiten het zicht en bereik van kinderen houden. Bewaren bij 2°C – 8°C (in de koelkast). Bewaar niet in de vriezer. Bewaren in de originele verpakking ter bescherming tegen licht. Gebruik dit geneesmiddel niet meer na de uiterste houdbaarheidsdatum. Die is te vinden op het Dr. Fisher Farma etiket na “EXP.”. Daar staat een maand en een jaar. De laatste dag van die maand is de uiterste houdbaarheidsdatum. Op de dag van toediening mag Sandostatine LAR beneden 25°C bewaard worden. De injectiespuit mag pas klaar gemaakt worden vlak voordat Sandostatine LAR ingespoten wordt. Spoel geneesmiddelen niet door de gootsteen of de WC en gooi ze niet in de vuilnisbak. Vraag uw apotheker wat u met geneesmiddelen moet doen die u niet meer gebruikt. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd en komen niet in het milieu terecht. 6. Inhoud van de verpakking en overige informatie Welke stoffen zitten er in dit middel?  De werkzame stof in dit middel is octreotide.  De andere stoffen zijn poly(DL-lactide-co-glycolide) en mannitol (E421).  De voorgevulde injectiespuit met oplossing bevat de stoffen natriumcarboxymethylcellulose (E466), mannitol (E421) en water voor injectie. Hoe ziet Sandostatine LAR eruit en hoeveel zit er in een verpakking? Sandostatine LAR is een poeder voor suspensie voor injectie verpakt in een injectieflacon. Het poeder is wit tot gebroken wit. Set met twee veiligheidsnaalden: De inhoud van de verpakking is als volgt: Eén kleurloze glazen injectieflacon met poeder voor suspensie voor injectie waarin 20 mg octreotide zit. Eén voorgevulde glazen injectiespuit met 2,5 ml oplosmiddel voor het bereiden van de suspensie voor injectie. Twee veiligheidsnaalden. (40 mm, 19 gauge). Sandostatine LAR 20 mg, poeder voor suspensie voor injectie bevat per flacon 20 mg octreotide. Fabrikant Novartis Pharma GmbH Roonstrasse 25 D-90429 Nürnberg, Duitsland Registratiehouder / ompakker Dr. Fisher Farma B.V., Schutweg 23, 8243 PC Lelystad RVG-nummer: Sandostatine LAR 20 mg, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie RVG 114308// 18236 L.v.h.: Roemenië Deze bijsluiter is goedgekeurd in juni 2014

BS19004-1 / 05 / 14 oktober 2013 (Herziening september 2013)

Bijsluiter voor de medische beroepsgroep

Sandostatine LAR 20 mg, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie Octreotide NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Sandostatine LAR 20 mg, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Eén injectieflacon bevat octreotide acetaat, overeenkomend met 20 mg octreotide. Sandostatine LAR suspensie bevat minder dan 1 mmol (23 mg) natrium per dosis, d.w.z. het is nagenoeg natriumvrij. Voor een volledige lijst van hulpstoffen, zie rubriek “Lijst van hulpstoffen”. FARMACEUTISCHE VORM Poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie. Set met twee veiligheidsnaalden: Poeder: wit tot gebroken wit met een gelige tint poeder. Oplosmiddel voor suspensie voor injectie: heldere, kleurloze oplossing. Sandostatine LAR is een langwerkend depot injectievorm van octreotide. KLINISCHE GEGEVENS Therapeutische indicaties Behandeling van acromegalie bij patiënten, bij wie chirurgie of radiotherapie onvoldoende effectief of niet geëigend is of die in de beginfase van radiotherapeutische behandeling zijn, totdat deze effectief is (zie rubriek “Dosering en wijze van toediening”). Behandeling van patiënten met symptomen die samenhangen met gastroenteropancreatische endocriene tumoren, die eerder door middel van subcutane toediening van Sandostatine met succes zijn behandeld.  Carcinoïden met de kenmerken van het carcinoïd-syndroom.  VIPomen.  Glucagonomen.  Gastrinomen/Zollinger-Ellison-syndroom.  Insulinomen, voor de pre-operatieve beheersing van hypoglykemieën en als onderhoudstherapie.  GRFomen. Behandeling van patiënten met gevorderde neuro-endocriene tumoren van de middendarm of onbekende primaire tumor locatie. Dosering en wijze van toediening Dosering Acromegalie Patiënten die al met succes behandeld zijn/worden met Sandostatine s.c. Bij patiënten die adequaat behandeld zijn/worden met de gebruikelijke subcutane dosering van Sandostatine, wordt aanbevolen de behandeling met Sandostatine LAR zonder uitloopperiode te starten. De eerste 3 maanden dient om de 4 weken 20 mg per keer gegeven te worden. Hierna moet de dosis aangepast worden op geleide van de plasmaspiegels van groeihormoon (GH) en insulin-like growth factor (IGF-1/somatomedine C) en van de klinische symptomen. Indien tijdens de genoemde periode van 3 maanden de klinische en biochemische parameters (GH;IGF-1) onvoldoende onder controle blijven (b.v. GH-concentraties boven 2,5 microgram/l) kan de dosering verhoogd worden tot 30 mg per 4 weken. Indien na 3 maanden de GH, IGF 1 en/of de klachten onvoldoende onder controle zijn bij een dosis van 30 mg, dan kan de dosis worden verhoogd naar 40 mg om de 4 weken. Indien na de eerste 3 maanden de GH-concentratie constant onder 1 microgram/l blijft, de serumconcentratie van IGF-1 genormaliseerd is en de meeste reversibele symptomen van acromegalie verdwenen zijn, kan de dosering verlaagd worden tot 10 mg per 4 weken. Met name bij deze groep patiënten moeten echter de plasmaspiegels van GH en IGF-1 nauwlettend gecontroleerd worden, evenals de klinische symptomen. Bij patiënten die gestabiliseerd zijn op een Sandostatine LAR dosis, dienen de GH en IGF-1 spiegel elke 6 maanden bepaald te worden. Patiënten die niet eerder met Sandostatine behandeld zijn Bij patiënten bij wie chirurgie of radiotherapie onvoldoende effectief of niet geëigend is, of die in de beginfase van radiotherapie zijn, totdat deze effectief is, wordt aanbevolen om -alvorens te starten met Sandostatine LAR in de dosering zoals hierboven aangegevengedurende een korte periode Sandostatine subcutaan toe te dienen om zodoende de respons op en de verdraagbaarheid van octreotide te kunnen beoordelen. Behandeling van patiënten met symptomen die geassocieerd worden met functionele gastro-enteropancreatische neuro-endocriene tumoren Patiënten die al met succes behandeld zijn/worden met Sandostatine s.c. Bij patiënten die adequaat behandeld zijn/worden met de gebruikelijke subcutane dosering van Sandostatine, wordt aanbevolen de behandeling met Sandostatine LAR te starten met een dosering van 20 mg Sandostatine LAR per 4 weken. De behandeling met Sandostatine s.c. dient tot 2 weken na de eerste injectie met Sandostatine LAR te worden voortgezet. Patiënten die niet eerder met Sandostatine behandeld zijn Het wordt aanbevolen om alvorens de behandeling met Sandostatine LAR te starten, aan te vangen met een dosering van driemaal daags 0,1 mg Sandostatine s.c. gedurende een korte periode (ongeveer 2 weken) om zodoende de respons op octreotide en de systemische verdraagbaarheid van octreotide te beoordelen. Indien tijdens de genoemde periode van 3 maanden de klinische symptomen en de biochemische parameters voldoende onder controle blijven, kan de dosering worden verlaagd tot 10 mg Sandostatine LAR per 4 weken. Indien tijdens de genoemde periode van 3 maanden de klinische symptomen slechts gedeeltelijk onder controle blijven, kan de dosering worden verhoogd tot 30 mg Sandostatine LAR per 4 weken. Op dagen dat de klinische symptomen die geassocieerd zijn met gastro-enteropancreatische tumoren toenemen tijdens de behandeling met Sandostatine LAR wordt additionele toediening van Sandostatine s.c. in een dosering die gebruikt werd voor

aanvang van de Sandostatine LAR behandeling aanbevolen. Dit kan met name optreden gedurende de eerste 2 maanden van de behandeling, tot het moment dat therapeutische octreotide concentraties bereikt worden. Behandeling van patiënten met gevorderde neuro-endocriene tumoren van de middendarm of onbekende primaire tumor locatie. De aanbevolen dosering van Sandostatine LAR is 30 mg elke 4 weken. Behandeling met Sandostatine LAR voor tumorcontrole moet worden voortgezet in afwezigheid van progressie van de tumor. Patiënten met nierfunctiestoornissen Na subcutane toediening van Sandostatine wordt de biologische beschikbaarheid (AUC) van octreotide niet beïnvloed door nierfunctiestoornissen. Een dosisaanpassing voor Sandostatine LAR is derhalve niet noodzakelijk, hoewel cumulatie van het werkzaam bestanddeel niet geheel is uit te sluiten. Patiënten met leverfunctiestoornissen Bij patiënten met levercirrose bleek dat de eliminatie van octreotide verlaagd kan zijn na subcutane of intraveneuze toediening van Sandostatine; dit bleek niet het geval bij patiënten met leververvetting. Bij patiënten met leverstoornissen kan in bepaalde gevallen een dosisaanpassing nodig zijn. Ouderen Bij oudere patiënten (≥ 65 jaar) die met de subcutane vorm van Sandostatine behandeld werden, was er geen aanwijzing voor een verminderde verdraagbaarheid of een aangepaste doseringsbehoefte. Derhalve is een dosisaanpassing voor Sandostatine LAR in deze groep patiënten niet noodzakelijk. Kinderen Er is slechts weinig ervaring met het gebruik van Sandostatine LAR bij kinderen. Wijze van toediening Sandostatine LAR mag alleen per diepe intragluteale injectie worden gegeven. Bij herhaalde toediening behoort de plaats van injectie afwisselend in de linker en rechter bil te worden gekozen. Voor instructies over reconstitutie van het geneesmiddel voorafgaand aan toediening, zie rubriek “Speciale voorzorgsmatregelen voor het verwijderen en andere instructies”. Contra-indicaties Overgevoeligheid voor het werkzaam bestanddeel of voor één van de in rubriek “Lijst van hulpstoffen” vermelde hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik Algemeen Aangezien GH producerende tumoren groter kunnen worden, waarbij ernstige complicaties kunnen optreden (b.v. gezichtsvelddefecten), is het van groot belang dat alle patiënten met een dergelijke tumor nauwgezet worden gecontroleerd. Indien aanwijzingen ontstaan voor tumorexpansie moeten alternatieve behandelingen worden overwogen. De behandeling met Sandostatine LAR van patiënten met GH producerende tumoren kan, indien chirurgie of radiotherapie niet mogelijk is, levenslang noodzakelijk zijn. De therapeutische voordelen van een reductie in groeihormoon (GH) spiegels en normalisatie van de concentratie van insulin-like growth factor 1 (IGF-1) bij vrouwelijke acromegaliepatiënten kunnen een gestoorde fertiliteit herstellen. Vrouwelijke patiënten in de vruchtbare leeftijd moeten worden geadviseerd om adequate anticonceptiemaatregelen te nemen tijdens de behandeling met octreotide (zie ook rubriek “Zwangerschap en borstvoeding”). De schildklierfunctie moet worden gecontroleerd bij patiënten die langdurig worden behandeld met octreotide (zie rubriek “Bijwerkingen”). De leverfunctie moet worden gecontroleerd tijdens behandeling met octreotide. Cardiovasculaire aandoeningen Gevallen van bradycardie zijn soms gemeld. Dosisaanpassingen van geneesmiddelen zoals bètablokkers, calciumkanaalblokkers of middelen die de vocht- en elektrolytenbalans reguleren, kunnen noodzakelijk zijn (zie rubriek “Bijwerkingen”). Galblaasaandoeningen Bij 15-30% van de patiënten die langdurig met de subcutane vorm van Sandostatine zijn behandeld, is de vorming van galstenen beschreven. De prevalentie in de doorsnee populatie (leeftijd 40-60 jaar) is ongeveer 5-20%. Gegevens verkregen tijdens langdurige behandeling van patiënten met acromegalie of GEP tumoren met Sandostatine LAR, maken aannemelijk dat de incidentie voor het ontstaan van galstenen niet is verhoogd vergeleken met de subcutane vorm. Aanbevolen wordt om een ultrasoon galblaasonderzoek uit te voeren voor aanvang van behandeling met Sandostatine LAR en vervolgens om de 6 maanden. Wanneer galstenen ontstaan, zijn ze meestal asymptomatisch. Symptomatische galstenen dienen te worden behandeld met standaard klinische methoden. Glucosemetabolisme Vanwege de remmende werking op het groeihormoon, glucagon en de insuline-afgifte kan Sandostatine LAR de glucose-regulering beïnvloeden. Post-prandiale glucosetolerantie kan verminderd zijn. Zoals gemeld bij patiënten die werden behandeld met Sandostatine s.c., kan aanhoudende hyperglykemie worden geïnduceerd als gevolg van chronische toediening. Bij patiënten met diabetes mellitus type 1 heeft Sandostatine LAR waarschijnlijk een effect op de glucose-regulering en kan de behoefte aan insuline gereduceerd worden. Bij niet-diabeten en type-2-diabeten met insulinereserves die gedeeltelijk intact zijn, kan het subcutaan toedienen van Sandostatine leiden tot post-prandiale glykemische toename. Het wordt daarom aanbevolen om de glucosetolerantie en de antidiabetische behandeling nauwkeurig te controleren. Bij patiënten met insulinomen kan octreotide de diepte van hypoglykemie vergroten en de duur daarvan verlengen, omdat het vermogen om de afscheiding van groeihormoon en glucagon te remmen relatief groter is dan van insuline en de werkingsduur t.a.v. het remmen van insuline korter is. Voordat men bij patiënten met insulinomen een behandeling met Sandostatine LAR begint, moeten deze patiënten opgenomen worden om ze vervolgens klinisch in te stellen op deze behandeling. Iedere wijziging van de dosering vereist een nauwkeurige observatie. Voeding Bij sommige patiënten kan octreotide de absorptie van voedingsvetten veranderen. Verlaagde vitamine B12-spiegels en een afwijkende Schilling-test zijn waargenomen bij sommige patiënten tijdens octreotide behandeling. Daarom wordt controle van

vitamine B12-spiegels aanbevolen tijdens behandeling met Sandostatine bij patiënten met een voorgeschiedenis van vitamine B12-tekort. Interacties met andere geneesmiddelen en andere vormen van interactie Octreotide kan de enterale absorptie van ciclosporine verlagen en die van cimetidine vertragen. Gelijktijdig gebruik van octreotide en bromocriptine verhoogt de biologische beschikbaarheid van bromocriptine. Beperkte gepubliceerde gegevens geven aan, dat somatostatine analoga de metaboleklaring van verbindingen die door cytochroom P450 enzymen worden gemetaboliseerd kunnen verlagen. Dit zou kunnen worden veroorzaakt door de onderdrukking van het groeihormoon. Aangezien niet kan worden uitgesloten dat octreotide dit effect sorteert, dienen andere geneesmiddelen die hoofdzakelijk door CYP 3A4 worden gemetaboliseerd en die een lage therapeutische index hebben (bijvoorbeeld kinidine, terfenadine) voorzichtig te worden toegepast. Zwangerschap en borstvoeding Zwangerschap Er zijn geen adequate en goed gecontroleerde onderzoeken over het gebruik van octreotide bij zwangere vrouwen. In de post-marketing ervaring, zijn gegevens over een beperkt aantal blootgestelde zwangerschappen bij patiënten met acromegalie gemeld, maar in de helft van de gevallen zijn de zwangerschapsuitkomsten onbekend. De meeste vrouwen werden blootgesteld aan octreotide tijdens het eerste trimester van de zwangerschap in doses variërend van 100 tot 300 microgram/dag van Sandostatine s.c. of 20 tot 30 mg/maand van Sandostatine LAR. In ongeveer tweederde van de gevallen met bekende afloop, kozen de vrouwen ervoor om de octreotide behandeling voort te zetten tijdens hun zwangerschappen. Er waren geen gevallen van aangeboren afwijkingen of misvormingen als gevolg van octreotide gebruik in de gemelde zwangerschapsuitkomsten. Uit onderzoek bij dieren bleek dat bij nakomelingen een voorbijgaande groeivertraging optrad, mogelijk als gevolg van de specifieke endocriene profielen van de onderzochte soorten, maar er waren geen aanwijzingen voor foetotoxiciteit, teratogeniteit of andere effecten op de voortplanting. Sandostatine mag daarom alleen voorgeschreven worden aan zwangere vrouwen in dwingende gevallen (zie ook rubriek “Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik”). Borstvoeding Het is niet bekend of octreotide wordt uitgescheiden in de moedermelk bij de mens. Experimenteel onderzoek bij dieren heeft aangetoond dat octreotide wordt uitgescheiden in moedermelk. Patiënten dienen geen borstvoeding te geven tijdens behandeling met Sandostatine. Beïnvloeding van de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen Er zijn geen gegevens met betrekking tot de effecten op de rijvaardigheid en op het vermogen om machines te bedienen. Bijwerkingen Tot de vaakst voorkomende bijwerkingen die zijn gemeld tijdens de behandeling met octreotide behoren onder meer gastro-intestinale stoornissen, zenuwstelselstoornissen, hepatobiliaire stoornissen en stoornissen die met het metabolisme en de voeding te maken hebben. De vaakst gemelde bijwerkingen tijdens klinische onderzoeken waarbij octreotide werd toegediend, waren diarree, abdominale pijn, misselijkheid, flatulentie, hoofdpijn, cholelithiase, hyperglykemie en obstipatie. Andere veel gemelde bijwerkingen waren duizeligheid, plaatselijke pijn, biliaire ‘sludge’, schildklierdisfunctie (bijvoorbeeld lagere waarden voor schildklierstimulerend hormoon [TSH], Totaal T4 en Vrij T4), dunne ontlasting, verminderde glucose-intolerantie, braken, asthenie en hypoglykemie. In zeldzame gevallen kunnen de gastrointestinale bijwerkingen lijken op een acute darmobstructie, met progressieve zwelling van de buik, ernstige epigastrische pijn, gevoeligheid van de buik en spierverzet. Hoewel de gemeten fecale vetexcretie kan toenemen, zijn er tot nu toe geen aanwijzingen dat langdurige behandeling met octreotide tot een voedingstekort ten gevolge van malabsorptie leidt. In zeer zeldzame gevallen treedt acute pancreatitis op gedurende de eerste uren of dagen na Sandostatine s.c. behandeling. Verder is cholelithiasis geïnduceerde pancreatitis gemeld bij patiënten die langdurig met Sandostatine s.c. behandeld worden. Bij zowel patiënten met acromegalie als patiënten met carcinoïdsyndroom werden ECG-veranderingen waargenomen, zoals QT-verlenging, as-verschuivingen, vroege repolarisatie, lage spanning, R/S-transitie, vroege R-golfprogressie en niet-specifieke ST-T-golfveranderingen. Het verband tussen deze voorvallen en octreotide-acetaat is niet bewezen omdat veel van deze patiënten een onderliggende hartziekte hadden (zie rubriek “Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik”). De volgende bijwerkingen in Tabel 1 zijn verzameld uit klinische onderzoeken met octreotide en afgeleid van spontane meldingen. Bijwerkingen (Tabel 1) zijn gerangschikt naar frequentie, met gebruikmaking van de volgende afspraak: Zeer vaak (≥ 1/10); Vaak (≥1/100, <1/10); Soms (≥1/1.000, <1/100); Zelden (≥1/10.000; <1/1.000); Zeer zelden (<1/10.000), Niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald). Binnen iedere frequentiegroep worden bijwerkingen gerangschikt naar afnemende ernst. Tabel 1 Bijwerkingen gemeld in klinisch onderzoek en afgeleid van spontane meldingen* Onderzoeken Vaak: Verhoogde transaminasespiegels. Niet bekend: Verhoogd alkaline fosfatasespiegels, verhoogd gammaglutamyl-transferasespiegels. Hartaandoeningen Vaak: Bradycardie. Soms: Tachycardie. Niet bekend: Aritmieën. Zenuwstelselaandoeningen Zeer vaak: Hoofdpijn. Vaak: Duizeligheid. Ademhalingsstelsel-, borstkas- en mediastinumaandoeningen

Vaak: Dyspnoe. Maagdarmstelselaandoeningen Zeer vaak: Diarree, buikpijn, misselijkheid, constipatie, flatulentie. Vaak: Dyspepsie, braken, zwelling van de buik, steatorroe, dunne ontlasting, verkleuring van de ontlasting. Huid- en onderhuidaandoeningen Vaak: Pruritus, rash, alopecia. Niet bekend: Urticaria. Immuunsysteemaandoeningen Niet bekend: Anafylaxie, allergie/overgevoeligheidsreacties. Endocriene aandoeningen Vaak: Hypothyreoïdie, schildklierdisfunctie (bijv. verlaagd TSH, verlaagd totaal T4 en verlaagd vrij T4). Voedings- en stofwisselingsstoornissen Zeer vaak: Hyperglykemie. Vaak: Hypoglykemie, gestoorde glucosetolerantie, anorexie. Soms: Dehydratie. Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen Vaak: Pijn op de injectieplaats. Lever- en galaandoeningen Zeer vaak: Cholelithiasis. Vaak: Cholecystitis, galwegobstructie (excl. galsteen), hyperbilirubinemie. Niet bekend: Acute pancreatitis, acute hepatitis zonder cholestase, cholestatische hepatitis. Cholestase, geelzucht, cholestatische geelzucht. * Spontaan gemelde bijwerkingen zijn gemeld op vrijwillige basis en het is niet altijd mogelijk om de frequentie of een causaal verband met het geneesmiddelgebruik vast te stellen. Overdosering Er is melding van een beperkt aantal gevallen van accidentele overdosering van Sandostatine LAR. De doses varieerden van Sandostatine LAR 100 mg tot 163 mg/maand. De enige gemelde bijwerking was opvliegers. Er zijn meldingen van kankerpatiënten die doses van Sandostatine LAR tot 60 mg/maand en tot 90 mg/2 weken kregen. Deze doses werden over het algemeen goed verdragen. De volgende bijwerkingen zijn gemeld: vaak urineren, moeheid, depressie, angst, gebrek aan concentratie. De behandeling van overdosering is symptomatisch. FARMACEUTISCHE GEGEVENS Lijst van hulpstoffen Injectieflacon Poly (DL-lactide-co-glycolide); mannitol (E421) Voorgevulde injectiespuit Set met twee veiligheidsnaalden: Een voorgevulde injectiespuit (oplosmiddel voor parenteraal gebruik), bevat: natriumcarboxymethylcellulose (E466); mannitol (E421); water voor injectie. Gevallen van onverenigbaarheid Het poeder voor suspensie voor injectie is bedoeld voor éénmalige toediening en mag niet worden gemengd met andere vloeistoffen dan het bijgeleverde solvens. Derhalve zijn geen gegevens beschikbaar over verenigbaarheid met andere producten. Houdbaarheid De houdbaarheidsdatum is te vinden op het Dr. Fisher Farma etiket na “EXP.”. Speciale voorzorgsmaatregelen bij bewaren Bewaren bij 2°C – 8°C (in de koelkast). Bewaar niet in de vriezer. Bewaar de injectieflacon in de buitenverpakking ter bescherming tegen licht. Op de dag van injectie mag Sandostatine LAR beneden 25°C bewaard worden. De suspensie dient echter pas vlak voor toediening bereid te worden. Aard en inhoud van de verpakking Set met twee veiligheidsnaalden: Kleurloze glazen injectieflacon (6 ml) met poeder voor suspensie voor injectie. De flacon is voorzien van een met fluoroelastomeer bedekte rubberstop en verzegeld met een aluminiumsluiting. Eén voorgevulde glazen injectiespuit met twee rubberen stoppers (één voor in de spuit en één op de zuiger), met solvens om te suspenderen. 2 veiligheidsnaalden. (40 mm, 19 gauge). Speciale voorzorgsmaatregelen voor het verwijderen en andere instructies Set met twee veiligheidsnaalden Instructies voor bereiding en intramusculaire injectie van Sandostatine LAR ALLEEN BESTEMD VOOR DIEPE INTRA-GLUTEALE INJECTIE Inhoud:

a a Eén injectieflacon met Sandostatine LAR b Eén voorgevulde injectiespuit met solvens voor reconstitutie c Twee 40 mm 19G veiligheidsnaalden voor injectie

b en c

Volg de instructies die hieronder worden gegeven nauwkeurig op om te garanderen dat er volledige verzadiging is opgetreden van het poeder en dat dit gelijkmatig is gesuspendeerd vóór toediening van de i.m. injectie. De Sandostatine LAR suspensie dient direct voorafgaand aan de toediening te worden bereid. Sandostatine LAR dient alléén te worden toegediend door een medisch geschoold persoon die er ervaring mee heeft.

Vervolg: zie “Deel 2” BS19004-2 / 05 / 14 oktober 2013 (Herziening september 2013)

“Deel 2” Stap 1 Neem de Sandostatine LAR injectieset uit de gekoelde opslag totdat het op kamertemperatuur is. Neem ongeveer 30 tot 60 minuten voor acclimatisatie, maar niet langer dan 24 uur. Was uw handen met zeep en warm water. Plaats de verpakking op een schone en vlakke ondergrond. Verwijder de verpakkingsfolie van de injectieset. Verwijder het plastic dopje van de injectieflacon met Sandostatine LAR poeder. Stap 2

            

Verwijder de dop van de voorgevulde injectiespuit. Bevestig één van de bijgeleverde naalden op de voorgevulde injectiespuit.

Stap 3 Desinfecteer de rubberstop van de injectieflacon met alcohol. Let op: raak na desinfectie de rubberstop niet meer aan.

Steek de naald door het midden van de rubberstop van de Sandostatine LAR injectieflacon.

Spuit nu, zonder het Sandostatine LAR poeder op de bodem te verstoren of aan te raken, heel voorzichtig het solvens in de injectieflacon. Doe dit door het langzaam via de wand in de injectieflacon te laten lopen. Injecteer het solvens niet direct op het poeder. Trek de injectiespuit uit de injectieflacon. Stap 4 Laat de injectieflacon staan totdat het solvens het Sandostatine LAR poeder volledig bevochtigd heeft (ongeveer 2-5 minuten). Zorg er nu voor dat de patiënt klaar is voor de injectie.

Stap 5 Schud de injectieflacon rustig in een horizontale richting gedurende ongeveer 30 seconden. Controleer visueel of het poeder volledig is gesuspendeerd in het solvens (gelijkmatige melkachtige suspensie). Herhaal het schudden nog eens 30 seconden als het poeder niet helemaal is gesuspendeerd.

Stap 6

Steek onmiddellijk de naald opnieuw door de rubberstop, breng de injectieflacon onder een schuine hoek van ongeveer 45 graden, en zuig dan langzaam de inhoud van de injectieflacon op in de injectiespuit. Keer de injectieflacon niet om tijdens het vullen van de injectiespuit aangezien dit de hoeveelheid die kan worden opgezogen kan beïnvloeden. Het is normaal dat er een kleine hoeveelheid suspensie overblijft op de wanden van de injectieflacon. Dit is een berekende overmaat. Stap 7

Verwissel onmiddellijk de naald (is bijgeleverd).

Stap 8 De gereconstitueerde Sandostatine LAR is nu klaar voor onmiddellijke toediening.

Keer de injectiespuit voorzichtig éénmaal om, totdat weer een gelijkmatige suspensie is verkregen. Verwijder aanwezige lucht uit de injectiespuit. Stap 9 Sandostatine LAR dient slechts via een diepe intragluteale injectie te worden toegediend, nooit i.v. Desinfecteer de injectieplaats met alcohol. Plaats de naald diep in de linker- of rechter bilspier. Zuig eerst op om er zeker van te zijn dat u geen bloedvat heeft geraakt, maak anders gebruik van een andere injectieplaats. Injecteer dan langzaam de gehele dosis i.m. middels diepe intragluteale injectie onder constante druk. Verwijder na injectie de naald uit de injectieplaats. Registratiehouder / ompakker Dr. Fisher Farma B.V., Schutweg 23, 8243 PC Lelystad RVG-nummer: Sandostatine LAR 20 mg, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie RVG 114308// 18236 L.v.h.: Roemenië Deze bijsluiter is goedgekeurd in juni 2014