Samenwerkingsprogramma Baggerspecie Noord-Holland

Samenwerkingsprogramma Baggerspecie Noord-Holland 2003-2008

Januari 2003

2


■ ■ ■ ■

Inhoud

■

5

1

Inleiding

7

2

Doelstelling en uitgangspunten van het samenwerkingsprogramma

2.1

Doelstelling

2.2

Ambitie

2.3

Samenwerking

3

Oplossingsrichtingen

3.1

Inleiding

3.2

Platform Baggerspecie Noord-Holland

3.3

Tienjarenscenario Waterbodems

3.4

Waterbodemsanering

3.5

Waterbeheer 21e eeuw

3.6

Samenhang

4

Van beleid naar uitvoering

4.1

Strategische aanpak

4.2

Projectorganisatie

4.3

Financiering en tijdsbeslag

5

Programmatische aanpak

5.1

Planning

5.2

Monitoring

5.3

Communicatie

5.4

Stimulerings- en financieringsregelingen

5.5

Informatiepunt baggerspecie Noord-Holland (IBNH)

25

6

Jaarplan 2003

27

Bijlagen

11

15

19

1 Actiepunten Platform Baggerspecie 2 Aanbevelingen Tienjarenscenario 3 Eenvoudige en geavanceerde technieken 4 Documenten 5 Praktische weblinks 39

Kaarten Kaart 1: Vaarwegen in de provincie Noord-Holland Kaart 2: Waterstaatkundige indeling provincie Noord-Holland Kaart 3: Baggerdepots en verwerkingsinstallaties in de provincie Noord-Holland

3


4


■ ■

1

■ ■

Inleiding

■

Anno 2003 is het maatschappelijk probleem van de

leerd om de verwijdering en verwerking van veront-

baggerproblematiek nog steeds actueel. Het bagger-

reinigde waterbodems voortvarend ter hand te

beleid, vastgelegd in het Baggerspecieplan 1993-1995

nemen. Nu met de Kabinetsreactie het bestuurlijk

en later in het Waterhuishoudingsplan Noord-

advies werd onderschreven, kan slagvaardig worden

Holland 1998-2002, was de laatste jaren gericht op de

gewerkt aan de regionale uitwerking van het

aanleg van grootschalige depots en stimulering van

Tienjarenscenario door het opzetten van een

hergebruik. Het beleid richtte zich op strategische en

landelijke werkstructuur en het inzetten van stimu-

organisatorische beslissingen, die werden over-

leringsregelingen. De aanpak en uitgangspunten van

gelaten aan de probleemhebbers: waterschappen,

het Platform Baggerspecie NH sluiten goed aan op

gemeenten, provincie en Rijk. De grootste problemen

de aanpak die het Rijk in het vervolg op Tienjaren-

traden op bij het realiseren van de beoogde

scenario (fase 2) wil gaan volgen. Het voorliggend

verwerking en berging. De hoge verwerkings- en

programma voor de provincie Noord-Holland is de

saneringskosten van verontreinigde bagger was voor

regionale uitwerking van het Tienjarenscenario

veel waterbeheerders reden om het onderhouds-

Waterbodems.

baggeren uit te stellen of zelfs er van af te zien. Er was geen maatschappelijke druk om water-

Het Platform Baggerspecie heeft een inschatting

bodems te saneren of regulier onderhoud te plegen.

gemaakt van het aanbod van zoete baggerspecie in Noord-Holland. De projectnota en milieueffect-

In juli 2000 is de provincie in samenwerking met

rapport ‘Structurele aanpak zoute baggerspecie-

Rijkswaterstaat van start gegaan met het Platform

problematiek in Noord-Holland’ van november 2001

Baggerspecie Noord-Holland. De maatschappelijke

heeft een inschatting gemaakt van het aanbod van

druk om onze vaarwegen bevaarbaar te houden

zoute baggerspecie. Uitgegaan wordt van 36 miljoen

neemt toe en het besef dat voor een vlotte afvoer bij

m3 baggerspecie in-situ volume. Deze hoeveelheid is

grote neerslag ook de keurdiepte van watergangen

onderverdeeld in drie categorieën:

een noodzakelijk vereiste is voor een goede waterhuishouding. Het platform heeft met haar eind-

■

onderhoudsspecie en nieuwe werken:

advies van maart 2001 de aanpak van de bagger-

9 miljoen m3, klasse 3 en 4

problematiek opnieuw een impuls gegeven met

15 miljoen m3, niet verspreidbare klasse 2;

gedragen oplossingsrichtingen. De provincie heeft

■

saneringsspecie: 6 miljoen m3 klasse 3 en 4;

haar strategie opnieuw bepaald door de aanbevelingen over te nemen in haar Provinciaal

■

zoute baggerspecie: 6 miljoen m3 klasse 3 en 4 (volgens MER).

Milieubeleidplan 2002-2006. Essentieel hierin is dat de provincie een positie wil gaan innemen die zij bij de uitvoering van het beleid kan waarmaken. Voor

De provincie Noord-Holland is zelf ook probleem-

een succesvolle implementatie en uitvoering wil zij

hebber van ca.1 miljoen m3 onderhoudsspecie en

dit doen in nauw overleg met de betrokken partijen.

ca.1 miljoen m3 saneringsspecie dat uit de provin-

De tekst in het Waterhuishoudingsplan over de

ciale vaarwegen verwijderd zal moeten worden.

verwerking van bagger is met de vaststelling van het

Voor de komende vijf jaar is voor vaarwegen

Milieubeleidsplan komen te vervallen.

€ 32 miljoen begroot voor onderhouds- en saneringswerkzaamheden.

Parallel werd door het Tienjarenscenario Waterbodems aanbevelingen op landelijk niveau geformu-

5


Ruim anderhalf jaar na het eindadvies van het

Klassenindeling

Platform Baggerspecie is een omslag nodig om van

De kwaliteit van baggerspecie kan worden

de door het Platform geformuleerde actiepunten te

onderverdeeld in vijf klassen: 0 t/m 4.

komen tot een daadwerkelijke uitvoering ervan.

Baggerspecie in de klassen 0 tot en met 2 is niet of

Weliswaar zijn de actiepunten al deels uitgevoerd,

nauwelijks verontreinigd en behoeft geen

maar het moment is gekomen voor een gezamenlijke

verwerking. Dikwijls kan deze specie worden

strategie om de uitvoering te organiseren. De voor-

verspreid op de oever of in het watersysteem.

gestelde aanpak in het samenwerkingsprogramma is

Deze specie valt buiten de aandacht van het

tevens een stappenplan om via meten, berekenen,

‘Platform Baggerspecie’, deze hoeveelheden zijn

begroten en programmering tot uitvoering te komen.

niet onderzocht. Een deel van de klasse 2 specie is

Gekozen is voor een regionale aanpak per deel-

echter niet verspreidbaar, vanwege de locatie

stroomgebied met een trekkende rol van de hoog-

(grachten, kades, grote boezemwateren, volks-

heemraadschappen. Op termijn zullen in Noord-

tuinen, e.d.). Daarom dient deze specie elders

Holland alleen all-in waterschappen werkzaam zijn,

verwerkt of gestort te worden. Specie in de

die als beleid hebben dat, indien mogelijk, het beheer

klassen 3 en 4 is matig tot ernstig verontreinigd

van gemeentelijk wateren met een waterhuishoud-

met organische stoffen en/of zware metalen.

kundige functie overnemen. Belangrijk voor de uitvoering zal zijn dat gezamenlijk afwegingen worden gemaakt en besloten zal worden welke alternatieven worden ingezet en dat gebruik wordt gemaakt van de aanwezige (locale) kennis van alle partijen. Het is aan de partijen zelf om te bepalen hoe ze die doelen willen bereiken. Samenwerking biedt mogelijkheden voor meer milieuverantwoorde en kosteneffectievere combinaties van storten en verwerken. Van de partijen wordt een actieve houding gevraagd door het opstellen van scenario’s over wanneer, waar en hoeveel vrijkomende baggerspecie is te verwachten en verwerkt kan worden, het combineren van werkzaamheden en het afstemmen van subsidieaanvragen.

6


■ ■

2

■ ■

Doelstelling en uitgangspunten van het samenwerkingsprogramma

■

2.1

Doelstelling

maar wordt opgeknipt in stukken. De looptijd van het eerste samenwerkingsprogramma beslaat een

Het doel van het programma is middels een doel-

periode van zes jaar. Hiermee wordt rekening

matige samenwerking en een programmatische

gehouden met het Saneringsprogramma

aanpak het baggerprobleem in Noord-Holland

Waterbodem Rijkswateren 2003-2008.

beheersbaar te maken. De programmatische aanpak gaat over de noodzakelijk te verwijderen zoete en

2.2

zoute baggerspecie, die niet onder water of op het

Ambitie

land kan of mag worden verspreid. De samenwerking gaat om toegevoegde waarde te genereren

Baggeren is van belang voor de zorg voor adequate

in zaken betreffende de toedeling van rijksgelden, de

afwateringscapaciteit, vereiste diepgang voor de

ruimtelijke ordening, de uitvoering sanerings-

beroepsvaart en verbetering van de waterkwaliteit.

baggeren volgens de Wet bodembescherming en om

Daarnaast is het ook van belang voor recreatievaart,

in de lijn van het Platform Baggerspecie gestruc-

landbouw en visserij. De waterbodems kunnen om

tureerd met elkaar in gesprek te zijn over onder-

die redenen niet onbeperkt blijven aangroeien. In het

houdsbaggeren, kennis uit te wisselen en netwerken

kader van het waterbeleid voor de 21e eeuw zijn de

te koppelen.

watergangen onvoldoende op orde voor hun waterhuishoudkundige functie.

De positie die de provincie met dit programma wil innemen is dat zij de uitvoering van haar bagger-

Door tal van oorzaken komt de gewenste situatie niet

speciebeleid wil waarmaken. Voor een succesvolle

vanzelf tot stand. Hierbij zijn met name bepalend de

uitvoering zal zij dit in overleg met betrokken

hoge kosten die met de verwijdering en verwerking

partijen moeten organiseren. Deze partijen zijn de

zijn gemoeid. Storten wordt gezien als de goed-

waterbeheerders: waterschappen, gemeenten,

koopste oplossing en doorgaans zijn de financiële

provincie en Rijk. Het is aan de partijen zelf om te

middelen hierop gebaseerd. Binnen de grenzen van

bepalen hoe ze die doelen willen bereiken. Voor de provincie zelf is een regisserende rol van belang, maar zelf is zij ook waterbeheerder. Voor de

Ons beleid

uitvoering moeten de overheden gezamenlijk met

Met het verwijderen van (verontreinigde)

private partijen en maatschappelijk organisaties tot

baggerspecie willen wij bereiken dat:

milieuverantwoorde en kosteneffectieve oplossingen

■

komen.

een goede bevaarbaarheid van de NoordHollandse vaarwegen en havens in stand blijft of wordt bevorderd;

Uitvoering van het samenwerkingsprogramma moet

■

de kwaliteit van het oppervlaktewater kan

tot gevolg hebben dat op termijn de achterstand in

beantwoorden aan de daaraan gegeven

het onderhoudsbaggeren en saneringsbaggeren tot

functie;

het verleden zal behoren. Belangrijke onderdelen zijn

■

er voldoende capaciteit is of gecreëerd wordt

het in evenwicht brengen van een verantwoorde

ten behoeve van de opvang c.q. afvoer van

capaciteit voor verwerken en storten met het

overtollig water.

verwachte aanbod en in de weg er naar toe de kosten en knelpunten in beeld brengen en oplossen.

Provinciaal Milieubeleidsplan 2002-2006

De totale planperiode heeft een looptijd van 25 jaar,

7


de provincie Noord-Holland zijn weinig mogelijk-

Samenwerking heeft voordelen, maar moet voldoen

heden voor grote putdepots. De aanleg hiervan in de

aan voorwaarden en uitgangspunten.

omringende wateren van de provincie stuit soms op natuurlijke, wettelijke en milieuhygiënische

Te vermelden voordelen zijn:

bezwaren, maar veel vaker op gebrek aan draagvlak.

■

afstemming van de provinciale planvoor-

Dit geldt eveneens voor locaties op het land.

bereiding op de lokale uitvoering door water-

Verspreid over de provincie zijn er weliswaar

schappen, gemeenten, provincie en Rijk;

diverse verwerkings- en stortlocaties, maar de

■

capaciteit is niet afgestemd op de te verwachte

maken van milieuverantwoorde en kosteneffectieve combinaties van storten en verwerken;

hoeveelheid. Een ander belangrijk probleem is dat

■

combineren van werkzaamheden;

‘vraag en aanbod’, in de zin van continuïteit van het

■

afstemmen van baggerplannen, begrotingen en

aanbod en verwerkingsmogelijkheden, op dit

subsidieaanvragen.

moment niet goed tot stand komen. Hiermee samenhangende voorwaarden zijn: De grote hoeveelheid en de slechte kwaliteit van de

■

te niet verspreidbare baggerspecie, maken het voor

een integrale aanpak vraagt een goede projectorganisatie en een breed draagvlak;

alle partijen in de provincie Noord-Holland tot een

■

milieuprobleem. Daarom is het baggerbeleid speer-

taken en verantwoordelijkheden in de projectorganisatie zijn vastgelegd;

punt van beleid geworden in het Provinciaal

■

Milieubeleidsplan 2002-2006.

vanuit een gezamenlijk communicatieplan is iedere partij verantwoordelijk voor inbreng van de eigen communicatie hierin;

■

2.3

Samenwerking

tegenstrijdige belangen worden in overleg opgelost;

■

Noord-Holland heeft een goede ambtelijke samen-

gezamenlijke uitvoering vereist afstemming van procedures;

werking met bestuurlijk commitment nodig voor de

■

aanpak van de baggerproblematiek. Binnen het

samenwerking vereist flexibele instelling van alle betrokken partijen;

samenwerkingsverband behouden de partijen hun

■

de activiteiten moeten elkaar versterken.

eigen verantwoordelijkheid omdat ieder van hen wettelijke taken heeft toegewezen gekregen voor het

Uitgangspunt bij een gezamenlijke aanpak zijn:

op orde brengen en houden van watergangen. Dit

■

de eigen verantwoordelijkheid van de partijen;

betreft taken voor het vaarwegbeheer, de waterhuis-

■

ieder van de betrokken bestuursorganen draagt

houding of de waterkwaliteit. De provincie heeft

bij vanuit zijn specifieke verantwoordelijkheden

voor de baggerproblematiek een beleidsmatige

en bevoegdheden;

verantwoordelijkheid op grond van de Wet milieu-

■

partijen nemen op basis van eigen beleid

beheer voor preventie en hergebruik van bagger

beslissingen over de inzet van middelen voor

binnen haar grondgebied, alsmede voor de eind-

waterbodems;

verwerkingscapaciteit totdat het Rijk de eindverant-

■

uitwerking van maatregelen vindt waar nodig en

woordelijkheid draagt voor de landelijke planning

mogelijk plaats op integrale wijze, wat betekent

hiervoor. De doelstelling van dit samenwerkings-

dat de functies van de te baggeren watergangen,

programma worden beter gediend door goede

de bestemming van de baggerspecie en de hieruit

samenwerking en coördinatie in de aanpak.

8


verkregen producten tezamen in de aanpak ■

Verwerking baggerspecie

worden betrokken;

De hoeveelheden vervuild baggerslib en de mate

uiteraard vindt dit plaats binnen het kader van

waarin het vervuild is vormen een groot milieu-

bestaand beleid.

probleem voor onze provincie. Daarom willen wij: ■

het baggerprobleem verkleinen door verwijdering en verwerking van de bagger en waar mogelijk preventie;

■

hoogwaardige baggerverwerking stimuleren met behulp van stimuleringsgeld;

■

trekker zijn in het opstellen van het uitvoeringsprogramma op basis van de geformuleerde acties van het Baggerplatform Noord-Holland;

■

de belangrijkste verontreinigingsbronnen van de waterbodems inventariseren om zo maatregelen te kunnen treffen.

Provinciaal Milieubeleidsplan 2002-2006

9


10


■ ■

3

■ ■

Oplossingsrichtingen

■

3.1

Inleiding

3.2

Platform Baggerspecie

Noord-Holland Terugkijkend heeft zich een aantal ontwikkelingen voorgedaan die, kijkend naar de baggerproblematiek

In het Platform Baggerspecie Noord-Holland zijn

van groot belang zullen zijn voor de aanpak en de

vertegenwoordigd het Rijk, de provincie Noord-

oplossing van de Noord-Hollandse baggerproble-

Holland en binnen de provinciegrenzen aanwezige

matiek. Op de allereerste plaats moeten natuurlijk de

waterschappen, gemeenten, marktpartijen en natuur-

aanbevelingen van het Platform Baggerspecie

en milieuorganisaties. De organisaties of hun koepel-

Noord-Holland worden genoemd. Daarnaast spelen

organisaties hebben uitgesproken de baggerproble-

de resultaten van het landelijke Tienjarenscenario

matiek te zien als een gemeenschappelijk probleem

Waterbodems een belangrijke rol bij het concreet ter

en de aanpak als een gemeenschappelijke oplossing

beschikking komen van middelen (financiën en

voor de baggerproblematiek.

instrumenten). Op grond van de Wet bodem-

In onderstaand schema zijn de relaties binnen het

bescherming zijn middelen gereserveerd voor

Platform Baggerspecie en de organisatie eromheen

onderzoek en sanering van waterbodems.

weergegeven.

Figuur 3.1 Bestaande organisatiestructuur Platform Baggerspecie

11


Het Platform Baggerspecie heeft in haar eindadvies

afspraken kunnen worden gemaakt over aanbods-

van maart 2001 de oplossingsrichting op hoofdlijnen

garanties en afzet van producten van baggerspecie,

in drie kernpunten geformuleerd. Om de kernpunten

verwacht het baggerplatform aanzienlijk lagere

te realiseren dient aan dertien actiepunten te worden

verwerkingsprijzen dan in het geval van het vast-

gewerkt. Het platform gaat uit van twintig jaar om

stellen van de prijzen per project. Voor de uit-

de achterstand in te lopen.

werking van die mogelijkheid voorziet actiepunt 7.

De oplossing is gebaseerd op drie kernpunten: ■

primair inzetten op eenvoudige technieken;

3.3

■

creëren van (tijdelijke) stortcapaciteit voor niet-

Waterbodems

Tienjarenscenario

reinigbare specie en residu uit zandscheiding; ■

onderzoeken van de haalbaarheid van ther-

Het Tienjarenscenario Waterbodems is het pro-

mische immobilisatie en bij gebleken haalbaar-

gramma van de gezamenlijke overheden voor de

heid het opzetten een installatie op praktijk-

structurele aanpak van de waterbodemproblematiek

schaal.

in Nederland. Hierin zijn vertegenwoordigd alle provincies, waterschappen en gemeenten. Opdracht-

Nadere uitwerking van de kernpunten vergt een

nemer is het Bestuurlijk Overleg van het Tienjaren-

simultane uitvoering van dertien actiepunten.

scenario Waterbodems en opdrachtgever is de

De actiepunten hebben betrekking op verschillende

Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat.

terreinen en op verschillende bestuurlijke niveaus:

De werkstructuur bestaat uit provinciale werk-

verduidelijking of uitvoering van beleid voor

groepen met coördinatie van een Begeleidingsgroep

preventie, hergebruik en verwerkingstechnieken;

en een Kernteam AKWA. Voor elke provincie is een

verhoging van de budgetten voor baggerwerk-

Achtergronddocument opgesteld, dat gedetailleerd

zaamheden;

de door derden aangeleverde gegevens bevat over

■

aanpassing wetgeving of regelgeving;

aanbod en bestemmingsmogelijkheden van bagger-

■

opstellen convenanten;

specie. Het Bestuurlijk Overleg van het Tienjaren-

■

vergroting van het aantal

scenario heeft in februari 2001 het basisdocument

bestemmingsmogelijkheden;

‘Bagger in beeld’ en een bestuurlijk advies aan de

ontwikkelen van geavanceerde verwerkings-

staatssecretaris aangeboden. Samen geven zij een

technieken.

landelijke visie voor een structurele oplossing van de

■

■

■

baggerproblematiek.

In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de dertien actiepunten.

Het Basisdocument formuleert vijf doelstellingen die Een aantal acties moet mede mogelijk maken dat de

over 25 jaar zouden moeten zijn bereikt:

regionale verwerking van baggerspecie op struc-

■

turele en grootschalige wijze van de grond komt.

onderhoud en aanwas zijn met elkaar in evenwicht;

Belangrijke technieken in dit kader zijn zand-

■

er is geen achterstallig onderhoud meer;

scheiding, rijping, landfarming, koude en thermische

■

saneringen zijn uitgevoerd;

immobilisatie. Bijlage 3 geeft een overzicht van deze

■

de waterbodem wordt adequaat beheerd;

verwerkingsopties die vallen onder de begrippen

■

niet-verspreidbare bagger wordt zo min mogelijk

eenvoudige of geavanceerde technieken.

gestort.

Indien tussen aanbieders en verwerkers goede

Voor de programmering van de doelstellingen zijn

12


26 aanbevelingen geformuleerd, die de geconsta-

besluit te nemen over een mogelijke aanpak. Het

teerde knelpunten moeten oplossen. De aan-

Bestuurlijk Overleg heeft aangegeven een actieve rol

bevelingen hebben in hoofdlijnen betrekking op:

te willen spelen bij de uitwerking van het vervolg op

■

beleid en regelgeving;

het bestuurlijk advies. Het heeft voorstellen gedaan

■

programmering;

voor een werkstructuur dat aansluit op bestaande

■

financiering.

werkverbanden en regionaal waterbeheer (stroomgebieden) en naast landelijke coördinatie ook uitvoering door vertegenwoordiging uit regionale

In bijlage 2 zijn de 26 aanbevelingen opgenomen.

(ambtelijke) groepen. Besluitvorming hierover moet nog plaatsvinden.

In het bestuurlijk advies is een aantal mogelijke oplossingsrichtingen verkend die voor zoete en zoute baggerspecie anders uitpakken vanwege

3.4

verschillen in beleid en regelgeving. ■

■

Waterbodemsanering

Voor zoute baggerspecie zijn de voorgestelde oplossingen concreter dan voor zoete bagger-

Onderzoek naar en sanering van ernstig veront-

specie omdat de financiering hiervoor minder

reinigde waterbodems in regionale wateren vallen

problematisch is. Als mogelijke oplossings-

onder de Wet bodembescherming (Wbb). Sinds

richting voor het niet verspreidbare deel van de

1 augustus 1997 hebben de regionale waterkwali-

zoute baggerspecie wordt genoemd het opvullen

teitsbeheerders op grond van de Wbb de taak het

van overdiepte in havens en diepere gedeelten in

onderzoek en de sanering van waterbodems in

open wateren, met voor Noord-Holland als voor-

regionale wateren uit te voeren. De programmatische

beeld het creëren van open putten. Geconstateerd

aanpak van de waterbodemsanering en de eind-

wordt dat door het nieuwe beoordelingssysteem

verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij het college

voor zoute baggerspecie de capaciteit van de

van Gedeputeerde Staten. De provincie stelt een

beschikbare depots in de regio’s Noord-Holland,

meerjarenprogramma Wet bodembescherming op,

Friesland en Groningen nog minder toereikend

waarvan de waterbodem een onderdeel is. Op basis

zijn.

van het programma verleent het Rijk bijdragen voor

De problematiek voor zoete baggerspecie is

de aanpak van de waterbodemproblematiek.

complexer en omvangrijker dan voor zoute

Voorwaarde is dat de waterbodemproblematiek

baggerspecie. Een aantal scenario’s voor de

samen met de overige ontwikkelingen wordt

aanpak van de problematiek wordt geschetst,

beschouwd. Het vigerende programma is het

waarbij het beschikbare budget het tempo

Bodemsaneringsprogramma 2001-2004. Binnen dit

bepaalt alsmede de inzet van de voorkeurs-

programma worden jaarlijks gelden gereserveerd

volgorde van de ladder van Lansink en van

van het door het Rijk beschikbare gestelde bodem-

eenvoudige en geavanceerde verwerkings-

saneringbudget voor onderzoek en sanering. Voor

technieken.

de financiering van saneringen van waterbodems is daarboven landelijk een budget gereserveerd, de

In lijn met het bestuurlijk advies heeft het kabinet

zogenaamde ‘waterbodem extra’ gelden. Op basis

met de Kabinetsreactie besloten de resterende

van urgentie en de mate waarin derden participeren

€ 150 miljoen ICES-2 gelden in te zetten voor het

wordt dit budget toegekend.

inlopen van achterstanden in het noodzakelijke De drie hoogheemraadschappen in Noord-Holland

baggerwerk (zie hoofdstuk 5.4), zonder nog een

13


voeren op basis van het genoemde Bodemsanerings-

grammering van het Tienjarenscenario binnen de

programma op diverse locaties projecten uit. Deze

beleidsdoelstellingen van het Milieubeleidsplan van

waterkwaliteitsbeheerders hebben als beleid dat zij,

de provincie Noord-Holland. In hoofdstuk 4 is op

indien mogelijk, het beheer van gemeentelijke

basis hiervan een voorstel uitgewerkt. De inspanning

wateren overnemen. Het Rijk heeft voor onderzoek

is er op gericht gezamenlijk een deel van de

en sanering van rijkswateren een eigen waterbodem-

€ 150 miljoen ICES gelden naar Noord-Holland te

saneringsprogramma (zie par.5.4). De provincie

halen.

Noord-Holland stelt de provinciale wateren baggerbeheersplannen op, waarvoor in de begroting voor de komende vijf jaar € 32 miljoen is opgenomen voor onderhouds- en saneringswerkzaamheden.

De uitvoeringstrategie richt zich op twee sporen: 1

Het verwijderings- en/ of verwerkingsspoor. Zolang er nog beperkingen kleven aan de wijze van verwerking en/of toepassing van baggerspecie door de mate van

3.5

Waterbeheer

21 e

eeuw

vervuiling, gebruiken wij de volgende voorkeursbenadering: a

De commissie Waterbeheer 21e eeuw pleit in haar

Het zoveel mogelijk verwerken van verontreinigde en niet verspreidbare bagger met eenvoudige technieken;

advies ‘Waterbeleid voor de 21e eeuw’ voor een

b Het thermisch immobiliseren (waardoor de verontreini-

andere aanpak van het waterbeheer met meer

gingen worden gefixeerd) van de overige bagger en van

aandacht voor ruimte voor water. Het kabinet heeft

het residu dat overblijft na toepassing van eenvoudige

het advies nagenoeg overgenomen. Doelstelling is

verwerkingstechnieken, mits blijkt dat deze verwerkings-

een samenhangend beleid op te stellen en een

techniek financieel en technisch verantwoord is. Daartoe

programma van maatregelen voor de middellange

zullen wij een uitgebreid haalbaarheidsonderzoek

termijn. De belangrijkste opdracht is de realisatie van

initiëren; c

retentiegebieden voor wateropvang. Een belangrijk

Het door de betrokken partijen uitvoeren van de door het

onderdeel in de maatregelensfeer is dat de water-

Platform Baggerspecie Noord-Holland geformuleerde

afvoerende functie van watergangen op orde zijn.

acties ten behoeve van een structurele en effectieve aanpak van het baggervraagstuk; d Het stimuleren van onderzoek en uitvoeren van innova-

3.6

Samenhang

tieve technieken. 2

Hoewel het Platform Baggerspecie NH regionale

Het preventiespoor.

doelstellingen nastreeft en het Tienjarenscenario

Doelstelling is dat de te verwijderen baggerspecie een

nationale doelstellingen, lopen de aanbevelingen en

dusdanige kwaliteit heeft dat deze zonder nadere bewerking

de oplossingsrichtingen op hoofdlijnen niet uiteen.

kan worden toegepast of verspreid. Daartoe doen wij in 2001

Integendeel, samengevoegd vullen zij elkaar aan en

en 2002 onderzoek naar de (diffuse) verontreinigingsbronnen

versterken de aanpak. De actiepunten van het Plat-

die tot vervuiling van water en waterbodem/slib leiden.

form Baggerspecie sluiten aan bij de aanbevelingen

Onderdeel van dit project is het meten van atmosferische

van het Tienjarenscenario.

depositie. Vervolgens zullen wij nagaan welke passende

Wat betreft de organisatie van de aanpak ligt het

saneringsmaatregelen tegen deze bronnen genomen kunnen

voor de hand de huidige structuur van het Platform

worden.

Baggerspecie te transformeren naar een regionale Provinciaal Milieubeleidsplan 2002-2006

uitwerking, waarbij wordt aangesloten bij de pro-

14


■ ■

4

■

Van beleid naar uitvoering

■ ■

4.1

Strategische aanpak

4.2

Projectorganisatie

Om de aanbevelingen uit het Eindadvies van het

De uitvoering zal alleen in samenwerking met de

Platform Baggerspecie NH tot realisatie te brengen is

betrokken partijen zijn te realiseren. De uitdagingen

onderstaand een strategische aanpak voorgesteld.

zijn enerzijds de technisch-inhoudelijke kant

De aanpak beoogt een aantal concrete producten op

(baggeren, verwerkingstechnieken, bestemmingen,

te leveren in overleg en met inbreng van betrokken

producttoepassingen), anderzijds de bestuurlijk-

partijen. De volgende fasen worden onderscheiden,

organisatorische kant. Randvoorwaarde is dat de

waarbij de partijen:

betrokken partijen de achterstand in het baggeren zelf ter hand willen nemen en niet over dragen of

fase 1: een gezamenlijke organisatiestructuur

laten bepalen door een van de andere partijen. Elk

vaststellen

van de partijen is immers een autonoom beslissende actor. Om te voorkomen dat de besluitvorming ’te

fase 2: gegevens voor waterbodemkwaliteits-

divers’ zou worden, moet bij de besluitvorming

kaarten1), verwerking- en stortcapaciteit en

enige regie aanwezig zijn om geld en middelen

de optredende knelpunten inventariseren

programmatisch in te zetten.

fase 3: waterbodemkwaliteitskaarten en

De start van de aanpak van het samenwerkings-

knelpuntenoverzichten opstellen

programma anno 2003 vindt niet in een volledig ‘stabiele’ situatie plaats met betrekking tot de taken en samenstelling van de betrokken partijen.

fase 4: bestuurlijke besluitvorming over

In Noord-Holland is nog tot 2005 een reorganisatie

programmavoornemens aangaan

van het waterschapsbestel gaande. De zes waterschappen ten noorden van het Noordzeekanaal zijn

fase 5: bestuurlijk committent aangaan voor

op 1 januari 2003 opgegaan in het Hoogheemraad-

jaarplannen

schap Hollands Noorderkwartier. De reorganisatie Schematisch ziet de strategische aanpak er als volgt

zal naar verwachting nog niet hiermee direct

uit:

voltooid zijn. Ten zuiden van het Noordzeekanaal

Waterbodems

Figuur 4.1 Strategische aanpak baggerproblematiek

Voor Noord-Holland ontbreekt een actueel fase 1

fase 2

fase 3

fase 4

fase 5 e.v.

gebiedsdekkend overzicht van de kwaliteit van alle

1e kw. 2003

3e kw. 2003

4e kw. 2003

2ekw. 2004

2005 e.v.

waterbodems. Alleen voor boezem- en grotere

uitvoering

polderwateren bestaat een overzicht met meet-

jaarplannen

gegevens uit de periode 1988 tot 1993. Ondanks

organisatie- > inventariseren > structuur

gegevens

opstellen programma’s

>

bestuurlijk besluit over

>

initiatieven van provincie en waterkwaliteits-

programma’s

beheerders stagneert het saneren van verontreinigde waterbodems. Provinciaal Milieubeleidsplan 2002-2006 1)

Relatie met Meerjarenprogramma Bodemsanering NH 2002-2004

15


moeten Rijnland en Groot-Haarlemmermeer op

groepcoördinator. Vanuit de regionale werkgroep

1 januari 2005 met twee waterschappen in Zuid-

zal in de projectgroep worden deelgenomen.

Holland opgaan in een provinciegrens over-

In de klankbordgroep is, zoals eerder vermeld, aan

schrijdend nieuw Hoogheemraadschap van Rijnland.

de marktpartijen en natuur- en milieuorganisaties

Gemeenten zullen verdergaan met het overdragen

een rol toebedacht. Hierin is ook plaats voor andere

van hun taken voor stedelijk water met een water-

belanghebbenden.

huishoudkundige functie aan het waterschap die de belangen van de gemeenten in hun gebied dan

Voornoemde opzet sluit aan bij de aanbeveling van

zullen vertegenwoordigen. Door deze ontwikke-

het Tienjarenscenario om voor de werkstructuur

lingen is er in de eerste periode sprake van een

aansluiting te zoeken bij samenwerkings-

voortdurend wisselen van verantwoordelijkheden en

verbanden, in dit geval bij het regionaal water-

samenstelling van betrokken partijen. Dit heeft

beheer inzake stroomgebieden.

gevolgen voor het opstellen van plannen en begrotingen bij de partijen.

De regionale werkgroepen zijn aldus:

Voor nieuwe de projectorganisatie wordt de

■

RWG-HNK: omvat de watergangen in beheer bij

bestaande structuur van het Platform Baggerspecie

de waterschappen en gemeenten in het gebied

NH (fig. 3.1) verlaten. Het uitgangspunt voor de

van het Hoogheemraadschap Hollands

nieuwe organisatiestructuur (fig. 4.2) is dat deze

Noorderkwartier.

uitvoeringsgericht zal zijn en dat sommige partijen

■

RWG-RLD: omvat de watergangen in beheer bij

niet meer zijn vertegenwoordigd door koepelorgani-

de waterschappen en gemeenten in de Noord-

saties (m.u.v. de gemeenten en bedrijfsleven2) in de

Hollandse afdeling van het nieuwe Hoogheem-

stuurgroep). Waren in het platform de marktpartijen

raadschap Rijnland.

en natuur- en milieuorganisaties in zowel het tech-

■

RWG-AGV: omvat de watergangen in beheer bij

nisch als bestuurlijk overleg betrokken, in de nieuwe

de waterschappen en gemeenten in het Noord-

organisatiestructuur is hen een rol toebedacht in de

Hollandse gebied van het Hoogheemraadschap

klankbordgroep. Voorzitter van de projectgroep is

Amstel, Gooi en Vecht.

een projectleider van de provincie. Vanuit de project-

■

groep zal op landelijk niveau in het Tienjaren-

RWG-PNH: omvat de alle watergangen in beheer bij de provincie Noord-Holland.

scenario worden deelgenomen.

■

RWG-RWS: omvat alle watergangen en zee-

De regionale uitvoering wordt gelegd bij de verant-

havens in beheer bij het Rijk in de provincie

woordelijke partijen. Hierbij wordt uitgegaan van

Noord-Holland.

een drietal regionale werkgroepen gerangschikt naar de grenzen van de WB21- deelstroomgebieden, een

Naast de regionale werkgroepen zijn er naar

regionale werkgroep voor de provinciale wateren en

behoefte technisch-inhoudelijke werkgroepen van

een regionale werkgroep voor de rijkswateren.

tijdelijke aard voor onderwerpen die specifiek

Trekker van een regionale werkgroep is een werk-

onderzoek behoeven en de projectgroep adviseren. Op dit moment zijn mogelijke onderwerpen thermische en koude immobilisatie en gebieds-

2)

Gezien het vertrouwelijke karakter van financiering van

gerichte verwerking.

baggerwerken en de opzet van convenanten zijn er

Om de besluitvorming binnen de autonoom partijen

gespreksonderdelen van het overleg die zonder het bedrijfsleven

op bestuurlijk niveau op elkaar af te stemmen, om

moeten plaatsvinden

16


knopen door te hakken en om voortdurend

gemeenten, een vertegenwoordiger van het bedrijfs-

verzekerd te zijn van bestuurlijk draagvlak en

leven en de hoofddirecteuren van Rijkswaterstaat.

commitment is overleg op bestuurlijk niveau

Secretaris is de projectleider van de projectgroep.

onmisbaar. Daarom zal naar behoefte stuurgroepvergaderingen worden gehouden. Voorzitter van de

De opzet van het organisatiemodel sluit aan op de

stuurgroep is de milieugedeputeerde van de pro-

projectorganisatie van het Tienjarenscenario en is in

vincie. Leden zijn de dijkgraven van de hoogheem-

onderstaand schema weergegeven.

raadschappen, een bestuurder namens de Figuur 4.2 Voorgestelde organisatiestructuur uitvoeringsorganisatie

Een nadere uitwerking van taken en verantwoordelijkheden is als volgt: Partij

Samenstelling

Taak en verantwoordelijkheid

Stuurgroep

bestuurlijke vertegenwoordiging van

bestuurlijke besluitvorming en eindverantwoordelijk op

hoogheemraadschappen, gemeenten,

hoofdlijnen over kwaliteit, voortgang, producten en budget

provincie, Rijk, bedrijfsleven Projectgroep

vertegenwoordigers van betrokken partijen:

verantwoordelijk voor en bewaking processen, jaarplan,

waterschappen, gemeenten, provincie, Rijk

uitvoerings-programma, monitoring en financiering; draagt zorg voor communicatie, en vertaling van operationeel naar strategisch en bestuurlijk niveau

Regionale

vertegenwoordigers van bij de regio betrokken

levert regionale bijdrage aan jaarplan, stemt deze af en

werkgroepen

partijen, deskundigen en adviseurs

monitort de uitvoering

Klankbordgroep

vertegenwoordigers van in regio betrokken

leveren van inbreng aan jaarplan, uitwisselen van informatie

marktpartijen, natuur- en milieuorganisaties, deskundigen en adviseurs Projectleider

vertegenwoordiger van provincie

voorzitter van projectgroep, verzorgt afstemming op bestuurlijk en ambtelijk niveau, secretaris stuurgroep

Regionale werk-

vertegenwoordiger van de regionale werk-

coördinator en initiatiefnemer regionale werkgroep, reali-

groepcoördinator

groep in de projectgroep

seert afgesproken doelstellingen, stelt budgetten vast, terugkoppeling naar projectgroep

17


4.3

Financiering en tijdsbeslag

De proceskosten voor de projectgroep en de regionale werkgroepen worden gefinancierd door de provincie en het Rijk (V&W) tezamen op basis van een verplichting voor zes jaren. Provincie en het Rijk zullen in onderling overleg een verdeelsleutel overeenkomen. De kosten voor de werkzaamheden van de regionale werkgroepen (coördinator, onderzoekskosten e.d.) komen voor rekening van de partijen in de werkgroep op basis van een verplichting voor zes jaren. Deze werkgroepen stellen daarvoor een kostenbegroting op en komen in onderling overleg een verdeelsleutel overeen. De provincie draagt financieel bij. Een inschatting van de kosten die voortvloeien uit de uitvoering van maatregelen is moeilijk te maken. De kosten van maatregelen komen voor rekening van de waterbeheerder binnen bestaande financieringsstructuren en subsidiemogelijkheden. Paragraaf 5.4 geeft de subsidiemogelijkheden weer voor zowel de voorbereidings- als de uitvoeringsfase. De vergaderfrequentie voor deelname aan de uitvoeringsorganisatie is al volgt geraamd: ■

Stuurgroep: 2 vergaderingen per jaar

■

Projectgroep: 6 vergaderingen per jaar

■

Regionale werkgroep: 12 vergaderingen per jaar

18


■ ■

5

■ ■

Programmatische aanpak

■

5.1

Planning

producten en tijdsplanning. In dit ‘draaiboek’ is rekening mee gehouden dat steeds vooruitlopend op

Op basis van de strategische aanpak in paragraaf 4.1

de definitieve vaststellingen resultaten zichtbaar

zijn de verschillende stappen uitgewerkt naar

worden gemaakt.

Fasering

Kernactiviteiten

Gereed

fase 1

■

organisatie en financiering samenwerkingsprogramma

■

invullen werkgroepen en opstellen projectvoornemens, rekening houdend met de plan-

1e kw. 2003

vorming TJS 2e fase ■

afstemmen projectvoornemens op de technisch inhoudelijke relaties en tijdsplanning in de projectgroep

■

voorbereiding uitvoerende werkzaamheden werkgroepen

■

voorlopige indicatie door werkgroepen van de oplevering van de resultaten en begroting van benodigde financiële middelen

fase 2

■

overzicht lopende onderhouds- en sanerings-baggerwerkzaamheden

■

jaarplan 2003 (op basis bestaande baggerplannen)

■

in kaart brengen vervuilde waterbodems in lokale, regionale en rijkswateren met o.a.

3e kw.2003

gegevens over kwaliteit, aanpak, raming financiële middelen, tijdsdruk, relatie met Meerjarenprogramma Bodemsanering (circulaire Landsdekkend beeld)

fase 3

■

inventarisatie beschikbare verwerkings- en stortcapaciteit

■

inventarisatie voorlopige indicatie van knelpunten

■

opstellen waterbodemkwaliteitskaarten

■

opstellen knelpuntennotitie m.b.t. economie, veiligheid, milieu

■

opstellen knelpuntenprogramma dat voorziet in een werkprogramma met oplossingen en

4e kw. 2003

financiële gevolgen, rekening houdende met optimalisering van gebiedseigen verwerking en stimulering van verwerking en hergebruik

fase 4

fase 5 e.v.

■

overzicht lopende onderhouds- en sanerings-baggerwerkzaamheden

■

jaarplan 2004 (op basis lopende baggerplannen)

■

afstemmen projectvoornemens partijen

■

bestuurlijke besluitvorming projectvoornemens en knelpuntenprogramma

■

opstellen algemene uitgangspuntenvoor jaarplan voor de resterende programmaperiode

■

uitvoering diverse projecten op basis knelpuntenprogramma en werkprogramma

■

opstellen jaarplan 2005

4e kw. 2004

■


4e kw. 2005

■


4e kw. 2006

■


4e kw. 2007

2e kw. 2004

19


5.2

Monitoring

Het basisverhaal van het baggerbeleid is te vertalen in een set van boodschappen:

De regionale werkgroepen monitoren de uitvoering van de regionale aanpak en rapporteren hierover

■

baggerprobleem, wat is er aan de hand;

naar de projectgroep. De projectgroep rapporteert

■

waarom wordt gebaggerd, meer aandacht voor

hierover naar het Tienjarenscenario en de stuur-

de maatschappelijke component;

groep.

■

wat is bagger en waar laat je het;

■

wat betekent het nu voor de burger en het bedrijfsleven.

Product De projectgroep monitort de voortgang van de aanpak van de waterbodemproblematiek in Noord-

Verder wordt een evenementenkalender

Holland. Per jaar wordt een jaarplan geproduceerd

bijgehouden.

op basis van (deel)plannen van de regionale werkgroepen.

Product Het verkrijgen van een maatschappelijk, bestuurlijk en uitvoerend draagvlak voor het samenwerkings-

5.3

Communicatie

programma. Het anticiperen en afstemmen op de informatiebehoefte.

Gezien de omvang van het totale samenwerkingsprogramma en de langdurige looptijd dient het programma ondersteund te worden door goede

5.4

Stimulerings- en

communicatie. Een communicatieplan zal worden

financieringsregelingen

opgesteld door de projectgroep. De belangrijkste communicatiedoelen zijn:

Van belang is rekening te houden met financieringskaders en stimuleringsregelingen. Op projectniveau

■

■

bekendheid geven aan het baggerbeleid, het

worden de verschillende financieringsbronnen in

samenwerkingsprogramma en de voortgang;

kaart gebracht, maar de aanvragen worden op

creëren van begrip en acceptatie en zo mogelijk

uitvoeringsniveau gedaan. Op projectniveau wordt

draagvlak voor de realisatie van verwerkings- en

voorts nagegaan of door koppeling van onderhouds-

opslagdepots.

en saneringsbudgetten kosteneffectieve oplossingen mogelijk zijn.

Omdat in voorgestelde organisatiestructuur de volgende organisaties niet zijn opgenomen, zal de

In reactie op het bestuurlijk advies van het

communicatie specifiek aandacht zijn voor

Tienjarenscenario heeft het Rijk € 150 miljoen uit

communicatie naar:

ICES-2 ingezet voor het inlopen van achterstanden in het noodzakelijke baggerwerk in de periode tot en

■

marktpartijen;

met 2006. Hiervan wordt € 85 miljoen ingezet als

■

Vereniging Natuurmonumenten;

impuls voor de uitvoering van baggerplannen in

■

Milieufederatie Noord-Holland;

bebouwd gebied, € 25 miljoen voor sanering van

■

beroepsbinnenvaart;

regionale wateren (waar de provincies gebruik van

■

watersportbranche.

kunnen maken) en € 40 miljoen voor sanering van rijkswateren.

20


Op dit moment zijn de volgende financierings- en

■

stimuleringsregelingen actueel of in voorbereiding:

Tijdelijke Stimuleringsregeling verwerking baggerspecie (SVB)

De Tijdelijke Stimuleringsregeling verwerking ■

Tijdelijke regeling eenmalige subsidies

baggerspecie is van toepassing op klasse 3 of 4

baggerplannen bebouwd gebied

baggerspecie en beoogt gemiddeld genomen het

Doelstelling van de regeling is de baggerproble-

verschil in kosten tussen verwerken en storten te

matiek beter in beeld te brengen door het opstellen

overbruggen. De subsidie is hoger naarmate de

van baggerplannen te stimuleren De regeling

specie meer verontreinigd is, waarbij de kwaliteit in-

subsidieert tot 50 procent van de kosten voor het

situ maatgevend is. Alleen de verwerker kan bij

opstellen van een baggerplan voor het bebouwde

Novem een subsidieaanvraag indienen.

gedeelte van een gemeente. Gemeenten of water-

De belangrijkste voorwaarden zijn dat een verklaring

schappen kunnen een aanvraag indienen bij het

van niet-reinigbaarheid (i.v.m. zandgehalte) voor de

RIZA. De regeling is in het jaar 2000 van start gegaan

partij baggerspecie is afgegeven door het Service

en zou oorspronkelijk lopen tot 1 januari 2003.

Centrum Grond (SCG) en een contract kan worden

Inmiddels is besloten om de regeling te verlengen tot

overgelegd. Aanvragen kunnen tot 21 juli 2006

1 januari 2005.

worden ingediend, maar de regeling stopt eerder als het beschikbare budget is uitgeput. Het subsidie-

■

Subsidieregeling Uitvoering baggerprojecten

plafond van de regeling bedraagt € 39 miljoen.

bebouwd gebied (Subbied)

De aanvragen worden behandeld op volgorde van

Uitgangspunt is dat de regeling omstreeks

binnenkomst. Er geldt dus: wie het eerst komt, het

1 januari 2003 van start zal gaan. Gemeenten of

eerst maalt.

waterschappen kunnen uiterlijk tot 1 mei 2007 een aanvraag indienen, maar de regeling stopt eerder als het beschikbare budget is uitgeput. Een van de voor-

■

Meerjarenprogramma bodemsanering 2002-2004

waarden om in aanmerking te komen voor subsidie

Het Meerjarenprogramma Bodemsanering van de

is het hebben van een baggerplan. De regeling sluit

provincie Noord-Holland bevat op hoofdlijnen het

aan op de Tijdelijke regeling eenmalige subsidies

Noord-Hollandse (water)bodemsaneringsbeleid, de

baggerplannen bebouwd gebied, maar voor een

planning en de financiering voor bodemonderzoeks-

toekenning hoeft een baggerplan niet gebruik te

en saneringsprojecten zowel voor het ISV als de

hebben gemaakt van die regeling. Drie onderdelen

Wbb. Het programma is voor het ministerie van

worden gesubsidieerd: het baggeren, het transport

VROM basis voor het beschikbaar stellen van de

en de bestemming van de baggerspecie (w.o. aanleg

benodigde budgetten met het doel het realiseren van

tijdelijke depots). De regeling subsidieert tot een-

de NMP3 doelstellingen voor (water)bodem-

derde van de kosten. Zouden bijvoorbeeld

sanering.

gemeenten en waterschappen elk een even grote

De meerjarenprogramma’s worden opgesteld voor

bijdrage leveren, dan leidt de gereserveerde

saneringslocaties in het stedelijk als landelijk gebied.

€ 85 miljoen uiteindelijk tot een financiële

Het ministerie heeft twee circulaires opgesteld ter

inspanning van € 255 miljoen. Hiermee beoogt de

zake Landsdekkend Beeld Landbodems Bodemver-

regeling de betrokken overheden aan te zetten tot

ontreiniging. De provincies moeten hiervoor een

een structurele verhoging van de benodigde

landsdekkend beeld tot het jaar 2023 maken. Eind

budgetten ten behoeve van baggerwerkzaamheden.

2003 dient het landsdekkend beeld gereed te zijn en in 2004 een werk-voor-raadlijst. Vanaf 1 januari 2005

21


zal de programmering van de bodemsaneringen

5.5

Informatiepunt baggerspecie

worden opgenomen in een Meerjarenprogramma

Noord-Holland (IBNH)

Wbb, dat om het synchroon te laten lopen met het ISV, vijfjarig zal worden.

Om het probleem op te lossen dat er onvoldoende parate kennis voorhanden is, heeft het Technisch

■

Saneringsprogramma waterbodem rijkswateren

Overleg het initiatief genomen om in Noord-Holland

2003-2008

een onafhankelijk en neutraal informatiepunt

Het Saneringsprogramma waterbodem rijkswateren

baggerspecie in het leven te roepen. Het informatie-

is het programma voor het onderzoek en de sanering

punt heeft het doel het verwerken en hergebruiken

van ernstig verontreinigde waterbodem van de rijks-

van baggerspecie te stimuleren en te ondersteunen.

wateren. De kosten komen ten laste van de Wet

Deze organisatie moet nog een concrete invulling

bodembescherming. Het programma geeft aan in

krijgen op basis van een publiekprivaat samen-

welk jaar aan welke locaties middelen worden

werkingsverband. Naar verwachting kan het

besteed aan de voorbereiding en sanering van de

informatiepunt medio 2003 worden ingesteld. Eind

waterbodems. Verder geeft het programma de

2003 moet het informatiepunt volledig operationeel

concrete planning aan voor de eerstkomende twee

zijn. De waterbeheerders in Noord-Holland zijn

jaar voor onderzoek en/of sanering met een doorkijk

daarnaast in overleg over het opstellen van een

naar de daaropvolgende vier jaar. Voor Noord-

aanbodsconvenant baggerspecie, waar nog nader

Holland is voor de jaren 2003-2004 een sanering

een standpunt zal worden ingenomen.

geprogrammeerd voor de Petroleumhaven in Amsterdam. Andere saneringslocaties zijn de Jan

De belangrijkste onderdelen van het werkpakket van

van Riebeeckhaven en Cornelis Douweskanaal in

het informatiepunt zijn:

Amsterdam, de Buitenhaven in IJmuiden en de

■

het transparant en zonder voorbehoud

Vissershaven in Den Oever. Rijkswaterstaat heeft het

verstrekken van informatie en advies aan de

beheer van de Vecht overgedragen aan het

aangesloten deelnemers over procedures,

Hoogheemraadschap AGV met de afspraak dat

verwerkingstechnieken, onderzoeksresultaten en

Rijkswaterstaat de uit te voeren saneringen

subsidiemogelijkheden voor de verwerking van

financiert.

baggerspecie; ■

■

het met een geautomatiseerd informatiesysteem op een snel toegankelijke manier actuele infor-

Wet belasting op milieugrondslag (Wbm)

Vanaf 1 januari 2002 wordt belasting geheven op het

matie direct beschikbaar maken van aanbod- en

storten van reinigbare baggerspecie. Hieronder

verwerkingsgegevens, om vraag en aanbod

wordt verstaan baggerspecie met een zandgehalte

gemakkelijk tot stand te laten komen;

van 60% of meer, gemeten in-situ. De Wbm en SVB hanteren dezelfde inhoudelijke begrippen voor wat

■

het verminderen van het negatieve imago van baggerspecie en verwerking er van.

wordt verstaan onder ‘niet reinigbare verontreinigde baggerspecie’.

Het Informatiepunt baggerspecie Noord-Holland zal geen deel uitmaken van de voorgestelde organisatiestructuur (figuur 4.2). Het heeft een bestuur samengesteld uit de deelnemende partijen, die de kosten van het informatiepunt dragen. Het fungeert als helpdesk voor deelnemende en andere partijen.

22


Het voorstel is dat vijf deelnemende partijen een gelijk deel (20%) van de kosten dragen. De deelnemende partijen zijn: ■

Rijk (Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland);

■

provincie Noord-Holland;

■

Noord-Hollandse gemeenten;

■

Noord-Hollandse waterschappen;

■

Noord-Hollandse verwerkers.

23


24


■ ■

6

■ ■

Jaarplan 2003

■

Op basis van het samenwerkingsprogramma zal jaarlijks een jaarplan door de projectgroep worden opgesteld. Voor het jaar 2003 zal de opzet van het jaarplan vooralsnog zijn gebaseerd op de lopende baggerplannen van de partijen en kan als voorbeeld dienen voor de jaarplannen voor de jaren erna. De volgende gegevens zijn door de betreffende waterbeheerders verstrekt voor het jaar 2003: Water-

Baggerhoeveel-

Wijze

heid en kwaliteit

verwerking

Actoren

inzet in M€

stort

Rijnland

7,2

beheerder

Baggerlocatie

HH Rijnland

diverse watergangen 175.000 m3 in-situ in Haarlem

Provincie

■

sanering Amstel

■

Ilperveld

Noord-Holland

Finan.

klasse 2: 50%

Toelichting

gaat om één project van 350.000 m3

Haarlem

klasse 3: 10%

te verwijderen in

klasse 4: 40 %

2003 en 2004

■

335.000 m3 in-situ

■

verwerking/

■

270.000 m3 in-situ

■

verwerking

te Uithoorn

provincie NH

10,2

NH/US/NHL

4,0

berging

looptijd: sep 2002april 2004 1e fase 2003-2005 2e fase 2004-2008

25


26


B ■ ■ ■ ■ ■

Bijlagen

28


29

3

2

Verhoging budgetten

Eenduidig beleid

Bronnen worden opgesteld.

bijdragen aan betere speciekwaliteit.

vastgelegd, blijft het uitnodigend om, waar dat milieuhygiënisch of qua onderhouds

daadwerkelijk worden uitgevoerd.

Geen of te lage budgetten betekent niet of te weinig baggeren. Tevens kunnen dan convenantafspraken rondom aanbod en afzet niet worden gerealiseerd. Bij uitblijven

begroting budgetten voor aanpak bagger- verhoging van budgetten voor bagger-

problematiek.


Noord-Hollandse vaarwegen.

opgenomen voor opstellen baggerplan

begroting 2003 een bedrag van € 100.000

Noord-Holland heeft in de beleids-

verwerkingskosten voor alle aanbieders stijgen

schappen, provincies en Rijk. De provincie van afspraken rondom aanvoer van specie en afzet van producten zullen de

werkzaamheden bij gemeenten, water-

Als niet …3

Waterbeheerders reserveren in meerjaren- Subsidieregelingen stimuleren structurele

verwerkers niet van de grond.

worden geen budgetten gealloceerd en komen convenanten tussen aanbieders en

veronderstelling dat er later beter betaalbare opties beschikbaar komen. Dan ook

situatie verantwoord is, baggerwerk uit te stellen. Dit gebeurt dan in de hoop of

Als de (on)mogelijkheden voor bepaalde opties van verwerken en bergen van bagger specie niet eenduidig en met een bepaalde looptijd van tenminste enkele jaren worden

van waterschappen en gemeenten ook

Als niet …2

betekent zekere aanwas van verontreinigde baggerspecie

wat waterbeheerders nu al verwachten. Uitblijven van preventieve maatregelen

toepassing! Bovenstaand heeft dus vooral betrekking op de extra maatregelen, bovenop

maatregelen geen succes dan blijft het gepresenteerde stappenschema onverkort van

31 miljoen m3) in zowel kwantitatieve als kwalitatieve zin. Hebben nieuwe preventieve

bijstelling van het geschatte aanbod van het geprognosticeerde aanbod (circa

Een succesvolle toepassing bijvoorbeeld vanpreventieve maatregelen betekent en

Als niet …1

Aantekeningen in eindadvies Platform baggerspecie NH

tingen in beleidsplannen en begrotingen

Notitie is in voorbereiding.

regelen voor het programma Diffuse

matiek net inzet speerpunten die

Provincie gaat na of aangegane verplich-

Werkgroep Bronnenonderzoek heeft onderzoeksrapport afgerond. Maat-

Projectorganisatie Diffuse bronnen dient

Stand van zaken tot nu toe

zich specifiek te richten op baggerproble-

1

Preventie

Omschrijving

■

Nr. Actiepunt

■

bestemmingen en aanbodgaranties.

1

in Noord-Holland, de verwerkers en natuur- en milieuorganisaties hebben de actiepunten onderschreven. De actiepunten hebben betrekking op preventie, beleid, wetgeving,

van maart 2001 heeft geformuleerd. De aanpak vereist de inzet van alle betrokken partijen op alle fronten en alle niveaus. De leden van het platform, i.e. alle waterbeheerders

De baggerproblematiek in Noord-Holland vraagt om een krachtdadige aanpak en uitvoering van de dertien actiepunten die het Platform baggerspecie NH in haar eindadvies

■

■

Actiepunten Platform Baggerspecie N-H

■

30


7

6

5

4b

■

■

■

baggerspecie, zijn de verwerkingsprijzen aanzienlijk lager dan in het geval van het

waterbeheerders hogere budgetten te reserveren om hetzelfde gerealiseerd te krijgen

invloed Europese aanbestedingsregels

grondstoffen.

op voorschrijven gebruik secundaire

invloed heffing primaire grondstoffen

hierbij;

vaststellen van de prijzen per project. Indien het convenant er niet komt, dienen de

afspraken, convenanten of voorschriften; is opgesteld.

Notitie Europese aanbestedingsregels

stoffen kan worden geregeld met bijv.

Als niet...7 Indien afspraken worden gemaakt over aanbodsgaranties en afzet van producten van

Een werkgroep onderzoekt de mogelijk-

gang komen. Daarnaast zal minder primaire bouwstof worden bespaard.

kunnen hun product niet kwijt en dus zal bij ontbreken van afzet verwerking niet op

kans dat er een 'boterberg' van producten uit baggerspecie zal ontstaan: verwerkers

wijze waarop gebruik secundaire grond- heden voor een aanbodsconvenant.

Baggerplatform onderzoekt:

stimuleren.

werken.

Opstellen convenanten

werking getreden om verwerking te

certificering of voorschrijven in eigen

materiaal

Als niet...6 Indien voor het gebruik van secundair materiaal niets wordt afgesproken, bestaat de

verwerking baggerspecie (SVB) is in

baggerspecie worden geproduceerd en minder primaire bouwstof worden bespaard.

waarschijnlijk het merendeel gestort. Daarnaast zal minder secundaire bouwstof uit

De Tijdelijke Stimuleringsregeling

De afzet van producten uit baggerspecie

dient te worden gestimuleerd door bijv.

Afspraken over het

gebruik van secundair

Wbm-heffing.

reinigbare specie en indien nodig een

verwerken van baggerspecie niet of slechts ten dele concurrerend met storten en wordt

op 50% zand en pleit op stortverbod op

belast via Wbm.

Als een stortverbod er niet komt (of de heffing met een vergelijkbaar effect) wordt

dat reinigbaarheidscriterium wordt gelegd reinigbare baggerspecie (>60% zand)

Als niet...5

tegen te gaan

Vanaf 1 januari 2002 is het storten van

Baggerplatform dringt bij V&W op aan

Maatregelen om stort

van deze stoffen.

1,5 miljoen m3).

de helft van de nu geprognosticeerde hoeveelheid voor koude immobilisatie in

stoffenbesluit voor.

door ook te kijken naar uitlooggedrag

PAK en minerale olie verontreinigde

PAK en minerale olie

Indien de verruiming niet wordt doorgevoerd, zal naar schatting slechts een kwart tot

rale olie een aanpassing van het Bouw-

aanmerking kamen voor deze techniek (0,4-0,8 miljoen m3 in plaats van

VROM op aan dat hergebruik van met

besluit m.b.t. uitloging

Als niet...4b

Ministerie van VROM bereidt voor mine-

baggerspecie mogelijk wordt gemaakt

Provincie Noord-Holland dringt bij

immobilisatietechnieken en anderzijds storten.

mogelijk wordt gemaakt.

niet worden aangepast, is een groot deel van de specie na rijping/landfarming niet herbruikbaar. Alternatieve bestemmingen zijn enerzijds de in het algemeen duurdere

voor.

aanwezige arseen en sulfaat bevat,

specie in Noord-Holland, dat van nature

Aanpassing bouwstoffen-

sulfaat

VROM op aan dat hergebruik van bagger- een aanpassing van het Bouwstoffenbesluit Als de sulfaatuitloognorm en de arseensamenstellingsnorm vaar gebiedseigen specie

besluit m.b.t. arseen en

Ministerie van VROM bereidt voor arseen Als niet...4a

Provincie Noord-Holland dringt bij

Aanpassing bouwstoffen-


4a


Omschrijving

Nr. Actiepunt

31


kan worden in (nieuwe) open putten, dan dient voor deze specie (alsnog) een gesloten depot in Noord-Holland te worden gerealiseerd of te worden uitgeweken naar een

Baggerplatform dringt bij V&W aan op

harmonisatie storttarieven grote depots

en/of minimale stortprijs om verwerken

aantrekkelijker te maken..

storten in open putten,

aanwijzing locatie

matiek.

kopere storten verwerkingstechnieken.

Als niet...9

Indien de niet-reinigbare specie en het residu niet op milieuhygiënische wijze gestort

in Tienjarenscenario.

depot in andere provincies. In beide gevallen werkt dit kostenverhogend.

Als niet...10

Het beleid van open putten is onderwerp

actie 2 ontstaat daardoor minder kans op convenanten en adequate budgetten.

veronderstelling dat er later beter betaalbare opties beschikbaar komen. Evenals bij

hygiënisch of qua onderhoudssituatie verantwoord is). Dit gebeurt dan in de hoop of

kan een waterbeheerder baggerwerk doorschuiven naar de toekomst (mits dit milieu

Verwant aan actie 2. Indien elders (aanzienlijk) lagere storttarieven worden gehanteerd,

Ontwikkeling beleid

V&W aangeschreven over de proble-

10

Het platform heeft de staatssecretaris van

tarieven voorkomt afwachten van goed-

Aanpassing storttarieven

9

Invoering van harmonisatie van stort-

Ontwerp Streekplan Noord-Holland Zuid

planperiode.

verontreinigde bagger in deze streek-

storten van (nog) niet verwerkbare

de behoefte is aan open putten voor het

Noord-Holland geven wij aan hoe groot

Uitvoeringsprogramma baggerspecie

transportkosten); er moet meer stortcapaciteit komen.

■

er wordt uitgeweken naar verwerkingslocaties in andere provincies (hogere

waterbodem. In het nader op te stellen

■

storten op reguliere stortplaatsen en in

de onderhoudsachterstand blijft bestaan;

(voormalige zandwin-)putten in de

■

geen aanvullende capaciteit komt, zijn de volgende scenario's mogelijk:

Wij willen voor de korte termijn bagger die (nog) niet verwerkt kan worden

eenvoudige verwerkingstechnieken aanvullende capaciteit bij moeten komen. Indien er

verwerkingscapaciteit in de provincie Noord-Holland 'uitnutten'. Er zal voor alle

De voorgestane verwerking van baggerspecie zal de volledige bestaande

Als niet...8


Baggerstortlocaties

uitwerking locatievoorstel opgenomen

Aanwijzen mogelijke aanvullende locaties In streekplan Noord-Holland Zuid is

Aanwijzing

8


Omschrijving

Nr. Actiepunt

32


13

afgerond.

immobilisatie in Noord-Holland

haalbaarheid

installatie op praktijkschaal bij gebleken

bakstenen (Kennemer Mop) is succesvol

voor kunstgrind. Haalbaarheidsproef

verzoeken om subsidie voor thermische

■

in Noord-Holland zelf worden gestort. Dit zal maatschappelijke weerstand oproepen.

worden gestort in open putten en/of interprovinciaal.

dat het concept niet haalbaar is, zal de niet-reinigbare specie en het residu moeten

Indien de haalbaarheidsstudie naar de toepassing van thermische immobilisatie uitwijst

Overleg is gaande met twee marktpartijen Als niet...13

Noord-Holland

Opzetten haalbaarheids-onderzoek

thermische immobilisatie en V&W

■

10 en 13 zal na deze periode eveneens interprovinciaal gestort moeten worden. Indien

waarden en hoeveelheden.

interprovinciaal storten wordt uitgesloten, moet alle niet-reinigbare specie en het residu

residu beschikbaar zijn in Noord-Holland. Afhankelijk van de uitkomsten van de acties

IJsseloog onder vermelding van voor-

Voor de korte termijn (3-5 jaar): aanvullende stortcapaciteit zal in het beginstadium

Als niet...12

hierop een uitzondering aangezien het rijkswater is.

wateren zoals de zijwateren, van het Noordzeekanaal. Het Noordzeekanaal zelf vormt

nodig zijn zo lang geen (nieuwe) open putten voor de niet-reinigbare specie en het

gehonoreerd.

in de provincie

Thermische immobilisatie

Indien het (provinciale) beleid voor functionele zandwinning niet wordt aangepast, zal

Bouwgrondstoffenplan van mei 2002.

Een verzoek om bagger uit de Amstel is

Als niet...11

Actiepunt is opgenomen in Ontwerp

geen nieuwe put kunnen worden gerealiseerd in de Noord-Hollandse oppervlakte-



Flevoland over storten van specie in

verklaring tussen Noord-Holland en

mogelijk maken

zakelijk in Noordzeekanaalgebied.

nele diepte

Onderzoek mogelijkheid intentie-

winningen dieper dan functioneel nood-

zandwinning tot functio-

Interprovinciaal storten

Aanpassing ontgrondingenbeleid voor

Aanpassing beleid voor

11

12

Omschrijving

Nr. Actiepunt

■ ■

2

■ ■

Aanbevelingen Tienjarenscenario waterbodems

■

Het Basisdocument Tienjarenscenario waterbodems heeft het waterbodemprobleem voor heel Nederland in beeld gebracht en de mogelijkheden voor oplossing geschetst. Op basis hiervan kan een koers worden uitgezet, die in handen is gelegd van de politiek. Aangrijpingspunten voor vervolg van het project om de vijf doelstelling, verwoord in par. 3.3., te realiseren zijn de aanbevelingen geformuleerd in het Bestuurlijk advies. Voor het bereiken hiervan staat het Bestuurlijk Overleg een periode van 25 jaar voor ogen, die mede zal worden bepaald door de hoogte van ambities op beleidsterreinen en de voortgang in het beheer en de sanering van verontreinigde landbodems. Nr.

Aanbeveling

Omschrijving

a

Inrichten werkstructuur

Er is een werkstructuur noodzakelijk die door een programmatische aanpak (bijvoorbeeld via 5-jarenplannen zoals in het kader van het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing) regie voert over baggeractiviteiten in Nederland.

b

Regionale programmering en informatie-uitwisseling

Naast landelijke coördinatie op bestuurlijk niveau zullen regionale (ambtelijke) groepen zorg moeten dragen voor informatie-uitwisseling en fijnregeling in de programmering. In aanvulling daarop zullen op regionale schaal nadere afspraken nodig zijn tussen gemeenten en water schappen over het baggeren in bebouwd gebied.

c

Actualiseren landelijke overzichten

Omwille van een gerichte aanpak moet er steeds een goed en actueel overzicht van regionale en landelijke waterbodemopgaven bestaan. Hiermee kan tevens een bijdrage worden geleverd aan een landsdekkend beeld voor waterbodemkwaliteit.

d

Kosteneffectieve en functiegerichte aanpak

De aanpak van waterbodems moet, naar analogie van beheer en sanering van de landbodem, gefundeerd worden op een beoordeling van milieuhygiënische en overige maatschappelijke risico's. Verspreiding van baggerspecie op het land wordt ingebed in bodembeheer.

e

Diversificatie bestemmingen

Er moet gezocht worden naar diversificatie van de typen bestemmingen voor baggerspecie opdat tegen zo laag mogelijke kosten zoveel mogelijk baggerspecie kan worden verwijderd en bestemd.

f

Structureel hogere financiële inzet

Het bereiken van het streefbeeld vergt een inspanning op een structureel hoger niveau van alle betrokken overheden. Zeker een factor 2 tot 3 hoger, en voor gemeenten zelfs ruim een factor 3. Hierbij is bijzondere aandacht nodig voor de draagkracht van partijen.

g

Kostenverdeling tussen overheidspartijen

Het gezamenlijke programma kan worden uitgevoerd binnen de bestaande financierings structuur, waarbij degene die voor het uitvoeren van het reguliere onderhoud verantwoordelijk is dit zelf financiert. Het Rijk financiert hoofdzakelijk de saneringen, behalve indien de veroorzaker van de verontreiniging of de gebruiker/eigenaar de sanering betaalt.

h

Verlenging subsidieregeling baggerplannen bebouwd gebied Tot in 2002 kan gebruik gemaakt worden van een subsidieregeling voor het opstellen van baggerplannen in bebouwd gebied.

i

Opzetten tijdelijke subsidieregeling baggerplannen

Aanbevolen wordt om een tijdelijke subsidieregeling voor uitvoering van baggerplannen in bebouwd gebied te ontwikkelen, met accent op het inlopen van achterstallig onderhoud.

j

Extra middelen voor urgente waterbodemsaneringen

Een deel van de incidentele middelen moet worden benut voor de uitvoering van urgente

k

Preventie waterbodemverontreiniging

Een onverminderde inzet op preventie van waterbodemverontreiniging door aanpak van

waterbodemsaneringen, evenwichtig verdeeld over regionale wateren en wateren

(bovenstroomse) bronnen van verontreiniging is gewenst. l

Functiegeoriënteerde benadering

Door een functie georiënteerde benadering bij onderhoud en sanering van waterbodems moet meer gericht worden gebaggerd zodat financiële middelen zo effectief mogelijk kunnen worden ingezet.

33


Nr.

Aanbeveling

Omschrijving

m

Herziening verspreidingsbeleid

Bij de herziening van het beleid voor verspreiding van baggerspecie op het land moet worden erkend dat: ■

een groot deel van de onderhoudsbaggerspecie thans wordt verspreid, zodat een aanpassing van verspreidingscriteria kan leiden tot grote afzetproblemen;

■

er ondertussen een toenemende spanning optreedt tussen de wens om gelijkblijvende of grotere hoeveelheden te verspreiden op land en de zorg voor de risico's hiervan voor diergezondheid, voedselveiligheid en ecosystemen.

n

Impuls actief waterbodembeheer

Het hergebruik van waterbodems als (water)bodem of als bouwstof moet een impuls krijgen door de uitwerking van actief waterbodembeheer voor andere watersystemen dan de grote rivieren

o

Aanleg (grootschalige) verwerkingsinstallaties

Teneinde de stimuleringsregeling voor verwerking van baggerspecie ten volle te kunnen benutten is het gewenst om, samen met marktpartijen en in aanvulling op de locatie in Zeeland, één of meer locaties te vinden en deze tot ontwikkeling te brengen voor verwerkingsinstallaties van voldoende omvang.

p

ICES-3 gelden inzetten voor verwerking waterbodems

Thans bereidt het Rijk de toekenning van ICES-3 middelen voor. Aanbevolen wordt om hiervan een deel zeker te stellen voor waterbodems en vervolgens in te zetten voor een verhoogd aandeel van verwerking van baggerspecie.

q

Baggerverwerking afstemmen op verwerking andere

Er is een visie nodig op de gewenste ontwikkeling van de markten voor eenvoudige en

afvalstromen

geavanceerde verwerkingsopties, inclusief tussenopslag. Hierbij moet goede aansluiting worden gevonden bij de verwerking van andere afvalstromen en bij vernieuwingen in het (bouw)grondstoffenbeleid.

r

Bevorderen markt voor producten van baggerspecie-

De ontwikkeling van de markt voor producten van baggerspecieverwerking moet worden

verwerking

bevorderd door: ■

Het tot stand brengen van milieuhygiënische en bouwtechnische kwaliteitsborging, en vervolgens certificering van producten uit verwerkte baggerspecie.

■

Het gebruik van grondbanken om de vraag naar en het aanbod van producten uit baggerspecie beter op elkaar af te stemmen.

■

Het waar mogelijk voorschrijven van de producten uit verwerkte, in eigen beheers- gebied opgebaggerde specie in eigen werken van overheden.

■

Het scheppen van voldoende mogelijkheden voor het storten van residuen van derden in overheidsdepots.

■

Krachtenbundeling van aanbieders van baggerspecie, bijvoorbeeld in convenanten, om daarmee kostenverlaging mogelijk te maken.

s

Opheffen geografische herkomstbeperkingen depots

Vanwege de grote knelpunten in de regio's Noord-Holland/Utrecht, Limburg en NoordNederland wordt aanbevolen om voorwaarden te formuleren waaronder geografische herkomstbeperkingen van bestaande depots kunnen worden opgeheven.

t

Voorbereidingen treffen voor depotcapaciteit na 2005

Omdat ook bij optimale inzet op verwerking er duurzaam depotcapaciteit nodig blijft voor niet-verwerkbare specie en residuen van verwerking, is het raadzaam nu reeds voorbereidingen te treffen voor dergelijke depotcapaciteit voor de periode na 2005, inclusief de mogelijke benutting van open

34


Nr.

Aanbeveling

Omschrijving

u

Verduidelijking regelgeving

Er bestaat in de praktijk onduidelijkheid over de werkingssfeer van regelgeving rond water bodems waardoor ontwikkelingen vertragen, in het bijzonder bij hergebruik als bodem. Dergelijke punten, inclusief die op het gebied van normering en beoordeling, moeten worden opgespoord en benoemd.

v

Integraal werken

In gebieden of op beleidsterreinen waarin concrete doelstellingen worden geformuleerd voor de diepte of kwaliteit van watersystemen moet de baggeropgave van meet af aan een integraal onderdeel van de plan- of beleidsvorming zijn.

w

Financiële regelingen effectiever maken

Bij het ontwerp van financiële regelingen voor waterbodems moet effectiviteit vooropstaan, in het bijzonder door de regelingen te richten op bepaalde sectoren of gebieden. Bij inves teringen in bepaalde gebieden of sectoren zijn bovendien vaak meerdere financiële bijdrage regelingen van toepassing. Bij ontwerp of aanpassing van dergelijke regelingen is het van belang om het mogelijk te maken de financiële bijdrageregelingen te bundelen ten behoeve van een maximaal effect.

x

Beleidsonderbouwend onderzoek gezamenlijk

Er vindt thans door diverse instanties beleidsonderbouwend onderzoek plaats. Het verdient

programmeren

aanbeveling om dergelijk onderzoek in de toekomst steeds op basis van gemeenschappelijke beleidsvragen op te zetten en meer in samenwerking uit te voeren. Hierbij moet veel aandacht worden geschonken aan kennisoverdracht naar de uitvoeringspraktijk.

y

Intensieve communicatie met maatschappelijke partijen

De aanpak van de waterbodems in het belang van een groot aantal maatschappelijke partijen. Het is gewenst om bij iedere stap in het vervolg op dit advies, in het bijzonder bij de program mering, intensief te communiceren met die partijen. Niet alleen om het programma uit te leggen maar ook om hun ideeën en initiatieven actief te benutten.

z

Rol van bestuurlijk overleg bij vervolgtraject

Het Bestuurlijk Overleg biedt aan om een actieve rol te blijven spelen op het gebied van waterbodems, in het bijzonder waar het gaat om de uitwerking van het vervolg op dit advies.

35


■ ■

3

■ ■

Eenvoudige en geavanceerde technieken

■

De meest voorkomende verwerkingsopties voor niet-

cement ingekapseld, immobiel gemaakt. De pro-

verspreidbare baggerspecie zijn:

ducten uit koude immobilisatie kunnen onder andere in de wegenbouw worden gebruikt. Op dit moment wordt alleen specie geïmmobiliseerd,

Eenvoudige technieken:

waarin zich zware metalen bevinden. Mocht de 1

verruiming van toepassing volgens het Bouwstoffen-

Ontwateren

Ontwateren is een bewerking waarbij water uit de

besluit worden geëffectueerd, waardoor ook orga-

baggerspecie wordt verwijderd door oppervlakkige

nisch vervuilde specie kan worden geïmmobiliseerd,

afvoer, natuurlijke verdamping naar de lucht en

dan kon de te verwerken hoeveelheid stijgen van

percolatie naar de ondergrond.

2,5 naar 10 van het totale aanbod.

2

Geavanceerde technieken:

Rijpen

Nadat de baggerspecie op een speciaal terrein is uitgespreid, verandert onder invloed van fysische en

6

Thermische immobilisatie

chemische processen de structuur van de specie en

De baggerspecie wordt gedroogd en daarna verhit

kan matig verontreinigde baggerspecie opnieuw

(1000°C of hoger), zodat de organische stoffen

voor gebruik geschikt worden gemaakt. De aan-

verbranden. Het restmateriaal is uitstekend geschikt

wezigheid van sulfaat en arseen in baggerspecie,

voor de productie van bakstenen en kunstgrind. Bij

stoffen die van nature in specie kunnen voorkomen,

verdere verhitting ontstaat basalt, dat voor zee-

verhinderen volgens het Bouwstoffenbesluit verdere

wering gebruikt kan worden. Hoewel thermische

verwerking. Naast structuur- en kwaliteits-

immobilisatie in Nederland nog niet operationeel is

verbetering wordt ook beperking van stortvolume

voor de verwerking van baggerspecie is er veel

bereikt.

interesse voor deze techniek. Aangezien er nog geen ervaring bestaat met het op

3

grootschalige wijze toepassen van thermische

Landfarmen

Landfarmen is een intensievere behandeling dan

immobilisatie voor baggerspecie, is er nog geen

rijpen om bacteriële afbraak van organische stoffen

betrouwbare schatting van de kosten voorhanden.

(met name minerale olie en PAK) te stimuleren.

De beste benadering is vermoedelijk circa € 30-40

De verblijftijd is langer dan bij rijping.

per te behandelen m3, mits deze in de vereiste hoedanigheid wordt aangeleverd (zand-, slib- en

4

organische stofgehalte). Voor het residu uit zand-

Zandscheiding

Bij scheiding van de grove (zand) en fijne deeltjes in

scheiding is dit vermoedelijk doorgaans het geval, er

de baggerspecie blijven de verontreinigingen achter

zal enkel een ontwateringsstap aan vooraf moeten

in de fijne deeltjes. Zandscheiding beperkt het

gaan. Voor in-situ specie geldt dit meestal niet. Dan

benodigde depotvolume. Om zandscheiding ren-

dienen extra kosten te worden berekend voor, met

dabel te maken is een minimum percentage zand in

name, zandscheiding en ontwatering. Een realis-

de specie noodzakelijk. Afhankelijk van het belang

tische schatting bedraagt in dat geval circa € 45-50

varieert dat percentage vanaf circa 50.

per in-situ m3.

5

Koude immobilisatie

De organische stoffen en zware metalen in de baggerspecie worden door het toevoegen van

36


■ ■

4

■

Documenten

■ ■

De ontwikkelingen van het beleid en de verwerking van baggerspecie gaan snel. Informatie hierover kunt onder meer vinden in de onderstaande documenten. 1

Eindadvies platform baggerspecie Noord-Holland, maart 2001

2

Provinciaal Milieubeleidsplan 2002-2006, januari 2002

3

Bestuurlijk advies Tienjarenscenario, februari 2002

4

Zandscheiding van baggerspecie, stand van zaken, AKWA, juni 2002

5

Ontwateren, rijpen en landfarmen van baggerspecie, stand van zaken, AKWA, juni 002

6

Toepassingmogelijkheden van klei uit baggerspecie, DWW, oktober 2001

7

Koude immobilisatie van baggerspecie, stand van zaken, AKWA, juni 2002

8

Actiepunt 13: Thermische immobilisatie, Grontmij, september 2001

9

Thermische Immobilisatie van baggerspecie, stand van zaken, AKWA, juni 2002

10 Eindrapportage De Kennemer Mop, DHV, december 2002 11 Baggerspecieverwerking, Stand van zaken, Witteveen+Bos, oktober 1999 12 Saneringsprogramma waterbodems rijkswateren 2001-2004

37


■ ■

5

■ ■

Praktische weblinks

■

Voor informatie over baggerspeciebeleid en baggerspecieverwerking kunt u terecht op diverse websites. Links

Onderwerpen

www.baggernet.info

Baggernet

www.waterland.net

wereld van het water op het internet.

www.akwa.info

projectorganisatie van RWS inzake waterbodemproblematiek

www.bodembreed.nl

bodemverontreiniging/SKB

www.klasse4.nl

Stichting klasse 4

www.hergebruik.nu

Hergebruiksprogramma Noord-Holland

www.svb.novem.nl

Stimuleringsregeling Verwerking Baggerspecie (SVB)

www.waterbodem.pagina.nl

startpagina waterbodem

www.waterbodem.nl.

website met veel waterbodemlinks

www.scg.nl

Service Centrum Grond

www.zeeslib.nl

werkprogramma’s zoute baggerspecie

38


■ ■ ■ ■

KAART 1

Vaarwegen

■

39


■ ■ ■ ■

KAART 2

Waterstaatkundige indeling (per 1-1-2003)

■

40


■ ■ ■ ■

KAART 3

Baggerdepots en verwerkingsinstallaties

■

41


Overzicht baggerdepots en verwerkingslocaties in Noord-Holland Nr.

Locatie

Situering

Capaciteit

Typering

1

stortlocatie de Groot

Alkmaar

5.047.000 ton/jr

bewerking

2

Jan van Riebeeckhaven

Amsterdam

800.000 ton/jr

bewerking

3

Biogrond

Amsterdam

50.000 ton/jr

bewerking

4

Biogram

Amsterdam

150.000 ton/jr

bewerking

m3/jr

5

Amerikahaven

Amsterdam

6

Biograp

Anna Paulowna

7

Beemster (geprojecteerd)

Beemster

8.

VOF het Oost

9 10 11 12 13

1.500.000

open putdepot

25.000 ton/jr

bewerking

Den Helder

150.000 ton/jr

bewerking

Insteekhaven (geprojecteerd)

Den Helder

150.000 ton

gesloten putdepot

Biowier

Middenmeer

Meergrond Eurojoule Averijhaven

Nieuw Vennep Slootdorp Velsen Noord

14

Werkhaven

Velsen Noord

15

Nauerna

Zaanstad

16

De Poel

Zaanstad

60.000 ton/jr

bewerking

100.000

m3/jr

bewerking

50.000

m3/jr

bewerking

1.500.000

m3/jr

gesloten putdepot

200.000

m3/jr

bewerking

20.000 ton/jr

bewerking

300.000 m3

42

open putdepot


43


Colofon Uitgave Provinciaal Bestuur van Noord-Holland Provinciehuis, Dreef 3 2012 HR Haarlem Eindredactie Provincie Noord-Holland Afdeling Economie, Landbouw en Milieu Inlichtingen: F.A.O. Buijs, F. Leurink Foto’s Provincie Noord-Holland Grafische verzorging Facilitair Bedrijf MediaProductie Papier Finesse 300 mat Wit 115 grs/m2 Oplage 250 exemplaren

Haarlem, januari 2003

44


Samenwerkingsprogramma Baggerspecie Noord-Holland

Recommend Documents